Þjóðviljinn - 26.08.1970, Blaðsíða 5

T
Miðvikudagiur 26. ágúst 1970 — ÞJÓÐVILJINN — SlÐA g
Úr setustoíunni á stúlknadeild
□ Þegar við höfum orðið
margs vísari um starfsémi Kópa-
vogshælis, liggur næst fyrir að
kynna sér starfsemi smærri
heimila. Svo sem fram hefur
komið áður, eru þau fyrst og
fremst ætluð andlega fötluðum
einstaklingum, sem eru ekki
þjakaðir af líkamlegum sjúkdóm-
um, hafa nokkra þroskamögu-
leika og starfsgetu. 4 slík heimili
eru hérlendis, Sólheimar í Gríms-.
nesi, Tjaldanes í Mosfellssveit,
Sólborg á Akureyri og Skálatún
í Mosfellssveit. Fróðlegt hefði
verið að fara á alla þessa staði
og kynna sér starfsemi þeirra, en
þar sem hún mun vera svipuð í
stórum dráttum, ákváðum við að
taka eitt þeirra Skálatúnsheimil-
ið sem nokkurs konar samnefn-
ara. Orsök þess að það heimili
varð fyrir valinu var stærðin og
nálægð við Reykjavík.
AÐSTAÐA VANGEFI N N A I ÍSLENZKU ÞJÓÐFÉLAGI
GREIN 3
Skálafúnsheimili($ sótf heim
Foreldrar eiga oft
erfitt með
. að bregðast rétt við
Sundlaug þessa gáfu foreldrar barnanna í Skálatúni og þar hafa þau átt ótal ánægjustundir.
Kynslóðamunur-
inn er lítill
Heiimili sem þessi halfa ýtm&a
kosti fnaim yfir sitórar stofnanir,
eins og Kópavogshæli. Þótt þar
sé kostað kiapps um, ad gæða
stofnunina eins hcimilisílegum
blæ og unnt er, verður and-
rúmsloftiö sjólfsagt aldred eins
hlýlegt og á smærri heiimálum.
En þau eru hins vegar varrt
heppileg fyrir Ifkaimllega sjúk-
linga og örvita. I>ar semlaakna-
lið er þar ekiki að staðaildri, geta
þeir ekiki fengið nauðsynlega
umönnun og í annan staðkunna
þeir að torvelda starfið. Sökum
þrengsla á Kópavogshæli heflur
þurft að komia slfkum einstaik-
lingum fyrir á heiimili eins og
Skálatúni, en það teliur 4 annan
tug örvita. Á hinn bóginn urð-
um við þess áslkynja við kom-
una aið Skálatúni, að þar væsir
ekiki um neinn, og heimiiisbrag-
urinn er ljómandi sikemmtileg-
ur. Vistarverur enu afar ' ný-
tizkulegar og húsaskipan hent-
ug, þótt nokkuð þröngt sé uim
hina fjölþættu starfsemi, sem
þar fer fram. Heimilið tekur
með góðu móti 45 vistmenn, en
beir eru núna rúmilega 50, og
fiölmargir eru á biðlista. Svo
til eingöngu börn enu á Skála-
túni, en ekki er þar með sagt
að það verði barnaiheimili ein-
vörðungu í framtíðinni, heldur
munu flestir, sem bar eru nú.
fá að dveljest bar áfraim til
fullorðins- og elliára, en börn
verða jafnan tekin bangað inn.
bannig að un.gir og furiorðnir
munu dveljast bar samam. Þ'að
er talið henmtefft, og sennUegá
finnur þetta fólk minna fyrir
hinum margiu)mitallaða kynsilóða-
mun, en þeir sem eru í stöðugu
kapphlaupi við tíma og lífslþæg'
indi úti í hinu daglega lífi.
Templarar hófiu reksturheim-
ilis fyrir vamgiafin börn að
Skélaitúni órið 1954. Árið áður
höfðu þedr keypt jöröina ogbú-
ið í haiginn fýrir börnin eftir
fremsita miegni, en aðstaða var
fraimian af fremur óhentug, og
vegna mákillllar eftirspumar
þrenigdist fljótt á heimilinu.
Fljótlega eftir stofnun Styrktair-
félags vangefinna gerðist það
aðili að reksitrinum og sitjórn
heimilisins er nú skipuð 5
mönnuim, 2 úr umdæmisstúku
nr. 1, 2 eftir tilnefningu Styrkt-
arfélagsins og landllæiknir skip-
ar oddamiann, sem er borgar-
læknir í ReykjaviTk. Heimilið er
ailigenflega rekið á óbyrgðstjóm-
arnefndarinnar. Með tilkomu
Styrktarsijóðs vanigefinna opnuð-
ust ýmsir möguleikar til endur-
bóta og nýbygginga, og fyrir fé
úr sjóðnum reis giæsdleg bygg-
ing aif gmnni og sú gamiia var
epdurbætt eins og aðstæður
leyfðu. Gaimia húsið er núheim-
ili fyrir pilta eingöngu, en
stúlkurnar búa í nýja húsinu,
bar sem jafnframt eiru borð-
stófur, sikióilastofur o.fl. Þegar
þessum mákHu framkvæmdum
var lokið, kórónuðu foreldrar
barnanna meistaraverkið með
því að aifhenda heimiilinu að
gjöf fórláta sundlaug með öill-
um útbúnaði, og hefur hún ver-
ið dýrmœt heilsuilind fyrir
börnin, auk þess sem hún hef-
ur orðið til skemmtunar og
dægi'advailar. 1 lók þessarar
upptalningar má nefna, að
barnaheimilisstjómin refcur bú-
skap á jörðinni með kýr, svín
og hænsni, þainnig að bömun-
um gafst kostur á að lifia
heilbrigðu sveitailífi í samneyti
við dýrin og mörg þiedrra hafa
mikla ánægju af því að1 sýsla
dálítið við búið og gera gaign,
en eink-uim á það við um dreng-
ina.
Börnin njóta of
lítillar kennslu
Þar sem við höfðuim naumian
tíma. gátum við aðeins heilsað
upp á telpurnar, og KatrínGuð-
mundsdóttir aðstoðarforstöðu-
kona fór með okkur um ný-
bygginguna. Hún er á tveimur
hiæðuim, á neðri hæð er eldlhús,
setustofa, vinnustofur og
kennslustofur, en fllest svefn-
hei’bergin eru á efri hæð', og
öllu einstaikílega haiganlega fyrir
komið. Stjórn heiimiilisins heflur
aflað allra húsigaigna og tækja,
og hefur greinilega-ekiki dregið
af sér, því að ÖU aðstaða virt-
ist fyrsta filokks. f setustófunni
var þröng á þingi, stórar og
litlar telpur voru önnum kafn-
atr við leiki og sauimaskap og
inni í vinnustofunni voru tvær
yngismeyjar að hnýta sór ijóm-
andi falleg teppi. Það kom á
daginn, að báða,r em þær læsar
og skrifandi, og önnur semur
sjálf sendibréf til foreldra sinna
sem búa norður í landíi. Aðra
dömu hittuim við, sem þvær
upp og hjálpar mikið til í eld-
húsinu og fllestar geta stúlikurn-
ar tekið til hendinni, búið um
sig og tekdð til í herbcrgjunum
sínum. Þœr eru venjulega brjár
og þrjár í herbergjum, sem bú-
in eru falllegum leikföngum og
öðru sikrauti, sem þær hafa ýlm-
ist búið til sjálfar eða fenigið
gefins. Flestar vii-bust þær
hressar og viðræðuigóðair, og
Katrln taldi -enigain efa á því,
að margar þeirra gætu síðar
meir tekið að sér létt störf, ým-
ist á vernduðum vinnustöðum
eða jafnvel úti á hinum ail-
menna vinnumarkaði. — En
það tekur yfiiirileitt langan tílma
að þjólfa þau og ná því fraim,
sem í þeim býr, — saigðd hún.
— Og þótt aðstaða hér sé prýðd-
leg á margan hátt, vantar okk-
ur tilfinnanlega kennslurými og
betri aðstöðu til verkdegrar
þjálfunar. Ennfnemur er sikort-
ur á sórihaefðu fólki. Hér eru
aðeins tvær gæzlusysitur, og enda
þótt margar ófagllærðar stúlkur,
som hér hafa stariflað, séu mjög
áhugasamar, geta þær ekki að
öilu leyti komiið í stað þeirra,
sem eiga jað balkii nám í þessari
grein. í aillri umigengni við
börnin þurfum við að ýtaunddr
þrpskannj kenna þeim að leika
sér, starfa, koma rétt fram og
reyna að uppræta miinnimóttar-
kenndina, sem hrjáir þau oft.
Flest bömin eiga að vera á því
stigi að geta tékiið á móti ein-
hverri kennslu, en því miður
er þvf ekki þanniig varið, því að
hér eru allmargir örvitar, sem
ekkert geta lœrt. Rfkið greiðir
laun tveggja kennara við hedm-
ilið, og í fyrravetur höfðum við
handavinnukennara og forskióla,
en þar sem við hölfluim áðurhaft
nökkra bóklega kennslu og hún
hafði giefið góða raun, gátum
við ekki huigsað okkur að sleppa
henni alveg, og heimilið tðk því
aö sér að greiða la.un kennara
í böklegum flræðum. En
kennslusikylda á stofnunum
fyrir vangefina er aðeins 29
stundir á viku en allger há-
marksfjöldi barna í deildum
er 8, þannig að hlutur hvers
einstaklings er afar lítill. Þessi
börn þurtfa á mjög mdkilli
kennslu að hattda bæðd verktteigri
og bókllegri, edntouim og sér í
lagi ef mdðað er við að fá þau
út á vinnumarkaðdnn síðar
mieir. Hér er aðeins ein kennslllu-
stofa fyrir bóklegt nóm og
handavinnustofan er lítil. Það
er draumurinn að stæikika heim-
ilið síðar og skapa þannig betri
kennsluaðsitæður, en áður en
það verður gert þarf að byggja
starfsmannalhús, þvi að aðstæð-
ur starMéttiks eru. í slæmu hoinfi
sem sitendur.
Heimili
en ekki hæli
— Bru eJdki sum bömin nokk-
uð iltta farin, þegar þau koma
hingað, vegna skilningsleysis og
ertni samborgaranna?
— Það er noktouð misjafnt og
ég hettd að það fari mjög minnk-
andi, að þau verði fyrir að-
kasti. Hins vegar hef ég reikið
mig á það í starfinu, að margir
foreldrar vita ekki, Iwemig þeir
eiga að bregðast við, þegar þau
komast að raun uim að börn
þeirra eru vangefin. Þeir fá
kannski þann úrskurð hjólleekn-
um, að baimið sé vangiefið og
ekkert hægt fýrir það að gera,
og svo fara þau nneð það heim,
mata það og hirða, en geia lít-
ið fyrir þau að öðnu leyti. Þetta
getur haft mjög afdrifarikar af-
leiðingar fyrir bamið og staðið
í vegi fyrir þnoska þess. Lækn-
ar á hverjuim stað eiga að vísa
þessu flóttki til sérfræðdngs, sem
rannsakar baimið, og gsfurfor-
eldrunum saðan leiðbeiningar
um meðferð þess, og með því
að fá rétta meðhöndlun frá
upphatö getur bamið orðið sjólf-
bjarga á ýrnsan. hátt, svo fram,-
arlega það er elklki örviti.
Ég held að þ>að sé mjög þiýð-
ingarmikið fyrir bamið aö vera
fyrstu árin hedma hjá foreldr-
unum og kynnast eðlilegu fjöl-
skyttdulífi, en í mörgium tittvik-
um eru heiímdlisaðstæður þann-
ig, að foreldirar eiga einsikis
annairs úrikositar en aö setjaþau
á hæli. Þrátt fýrir þrengsiliner
reynt að taka tiilit til slíkraað-
stæðna, en venjuleiga er farið
eftir elldri umséknum og bdð-
listar eru jafnan imjög langir.
— Nú eru hér allmargir ör-
vitar, sem samlkvæmt skipulag-
imx æittu að vera á Kópavogs-
hælli. Torvelda þedr ekiki starf-
ið dálítið?
— Við getum mjög lítið gert
fyrir þá, og að mörgu leyti
gera þeir okkur erfitt fýrir, því
að þedr geta ekki takið þátt í
námi og störfium þedrra, seim
þroskaðri eru og edga jafnvel
til að skemonia það seon þeireru
að gera. En meðan þrengslin
eru svona mikil á Kópavogs-
hæli, verðum við að búa eins
vett að þedm og við getum.
Forráðamenn Skálatúns leggja
mikla óherzlu á að kallastofn-
unina heimdtti en ekki hæli, og
reynt er að sníða hið dagletga
líf þar sem mest eftir venjulegu
heimilisttífi. Hópnum er ekki
skipt í smærri einingar nema
hvað telpur eru sér og drengir
sér, og við námið eru þau flolkk-
uð eftir getu. Flest hinna stærri
og þroskaðri bama geta að
mikttu leyti athafnað sig sjálf
og þurfa ettckí að vera undir
stöðugu eftiriiti. Þau geta vails-
Framhald á 7. sið-u.