Þjóðviljinn - 10.10.1970, Síða 7

Laiuigairdiagur 10. olktóber 1970 — E»JÓÐVTLJINN — SÍÐA
Þóroddur Guðmundsson
Minningarorð
KVEÐJA
Alþýðubandalagið á Sigl'ufirði kveður í dag lát-
inn forystumann, Þórodd Guðmundsson. Hið sama
gera siglfirzkur verkalýður og aðrir borgarar þess
bæjar, þar sem lífsstarf Þórodds samófst um ára-
tugaskeið þróun og framvindu bæjarlífsins á sviði
félagsmála og verklegra framkvæmda.
Félagsmerm í Alþýðubandalaginu, sem margir
hverjir höfðu áður veríð félagar í Sósíalistaflokkn-
um og Kommúnistaflokknum, og þar að auki í
verkalýðsfélögunum, minoast Þórodds Guðínunds-
sonar í dag með djúpri virðingu og þökk fyrir
störf hans í þágu þessara samtaka, — fyrir sam-
starf um áratuga skeið, fyrir leiðsögn hans og
frumkvæði — baráttusnilld í sókn og vörn fyrir
málefnum verkalýðsins jafnt og framfaramálum
bæjarfélagsins, lands og þjóðar.
Hugsjón sósíalismans, hin félagslega lausn á
vandamá'lum þjóðfélagsdns átti hug hans og at-
orku til hinztu stundar. Þar gaf hann fordæmi
sem fylgja og þakka ber.
Alþýðubandalagið sendir ástvinum hans og
skyld’mennum hugheilar samúðarkveðjur. Missir
okkar allra er mikill, en þeirra þó mestur.
F.h. Alþýðubandialagsins á Siglufirði
Hinrik Aðalsteinsson, formaður,
Einar M. Albertsson, rita-ri.
Með Þóroddi Guðimmdssyn i
er fallinn í yalinn traustas-tj og
sterfcasti leiÖtogi siglfirzks
verkalýðs í fjöru-tíu áæ, einn
þrautseigasti baráttumaður og
brautryðjandi sósíalismans á
ísiandi.
Frá blautu barnsbeini kynnt-
ist hann á sjáifum sér og sín-
um þeirri hörðu lífsbaráttu,
er réttlítil og ósamtaka alþýða
varð að heyja í uppbafi þess-
arar aldar. Föður sinn, Guð-
m-und Jörundsison, missti hann
níu ára gamaU (1912) og varð
því snemma, einj sonurinn, að
heyja hina hörðu baráttu fyrir
brauðinu og lífinu við hlið
systra sirma og móður, Sigríð-
ar Sigurðardóttur, og síðar
hins ágæta stjúpa, Si-gurhjart-
ar Bergssonar. Si-gríður varð
um áratuiga skeið formiaður
Verkaikvennaféliaigsáns á Siglu-
firði og heimili þeirra varð
arinn hins róttætoa sósíalisma
á SiglufLrði. Þar mótaðist sá
hugsjónaeldur sem aldrei kuln-
aði alla ævina, hva’ð sem á
getok. Við verklýðshreyfinguna,
þegiaæ hún var að heyj,a fyrstu
og erfiðjstu baráttuna, batt
Þóroddur þá tryggð, sem aldr-
ei brást, og helgaði henni alla
hæfiieika sína og baráttuiþrótt.
Þegar vaxtarbroddur verk-
lýðshreyfingarinnar skóp sér
sinn Kommúnistaflokk 1930 og
það hetjutí-maibil hörðustu bar-
áttunna-r hiófst, sem lyktaði
með isigrinum mikla 1942. sikip-
aði Þóroddur sér strax í brodd
fylkinga-vinnar, þair sem harð-
ast var bairizt. Á hvaöa sviði
baráttunnar sem var, — sviði
vertolýðsfélaganna, stjórnmál-
anna, bæjairmálanna, — alstað-
ar reyndust ráð hans og at-
fylgi bezt.
Þetta var timabil hinna
hörðu, sögulegu átatoa, sem nú
mjnna æskuna meir á Sturl-
ungaöld en þá yfirstandandi
tuttugustu.
Þegar KrossanesverkfiaUið,
1930, var háð, þá var Þórodd-
uir þar.
Þegar Dettifossslaigurinn varð
á Siglufirði 1934 út af Borð-
eyrardeilunni, þá var Þórodd-
ur hinn hugrakki, ráðaigóði
foringi, er leiddi þá deilu til
sigurs við hlið góðra samherja.
Hann hafði sjálfur stofnað
verklýðsfélagið á Borðeyri. er
deilan hlauzt af, í sögulegtri
ferð, þegar bann vann að út-
breiðslu verklýðshreyfingarinn-
ar og sósíalismann á Norður-
landi sem einn aðalforystu-
rnaður VerklýÖssamb-ands Norð-
urlands.
Þegar baráttan gegn þýzka
fasismanum var háð og bak-a-
kirossfáninn skorinn niður á
Siglufirði, bá var Þóroddur
þar að verki með góðum fé-
lögum sínum og hlaut sinn
dóm fyrir.
En það var ekkj aðeims þar
sem fylkingum laust samian,
stundum í bræðravígum, sem
verklýðshreyfing Si-gluf j arðar
og íslands alls naut Þó-rodds.
Verkalýður Siglufjiarðar bar
einnig oft gæfu til þess að
standa saman, brátt fyrir stoipt-
ar pólitiskar skoðanir, — og
þegar rauður bæjiarstjórnar-
meirihluti stjómiaði Siglufirði,
þá komu útsjónarsemi og holl-
ráð hins harða, en ra-unsæja
baráttumanns Þóarodidis bæjar-
félagi hians að miklu gaigni og
það svo að andstæðinga-r hans
eigi síður en fylgismenn við-
urkenndu. í 28 ár átti hiann
sæti í bæjarstjóm Siglufj arð-
ar og hjgur hans allur og á-
hugi fyrir framkvæmdum var
helgaður velferð Siiglufj’arðar
til hinztu stundiar. Samia gil-ti
um baráttu ban-s í stjóm Síld-
arverksmiðjanna, þar sern hann
átti sæti áratuigum saman.
Ilann hiné í valinn, þegar harm
var að berjast fyrir lífi þess
fyrirtækis, sem er einn aðal-
grundvöllur atvinnulífsins á
Siglufirði og afkomu almenn-
ings þar.
Hvar sem heyja þurfti bar-
áttu gegn grimmd og harð-
stjóm afturhaldsins, stóð Þór-
oddur í fararbroddi. Þegar Sæ-
m-undiur og RLkey voru að
forða barmahópnum frá tvístr-
un og hörmun-gum sveitaflutn-
inganna. lagði Þóroddur á ráð-
in og tók á móti Sæmundi, er
hann sigldi trillunni frá Strönd-
um til Siglufjarðar bjarta srjm-
amótt, meðan Enok og Ám; á
Esju hjálpuðu Ríkey við fló-tt-
ann undan þrælahaldi 20. ald-
airinnar.
Sú festa ban® og harðíylgi,
sem einkenndi bann í allri bar-
áttunni, naut sín ekfci bvað
sízt í hinum tiðu og fjörugu
funda-höldum fyrri áratuga og
kom Þóiroddi þar að giagni yf-
irburðaþekking bans á þjóðfé-
lagsaðstæðum. Var hann löng-
um í íramboðum til þings fyr-
ir Kommúnistaflokkinn og
Sósíalistaflokkinn í Skagafjarð-
ar- og Eyjafjarðarsýsium og er
enn, í minnum höfð vigfimi
hans á vettvangi ræOúhalda,
beinskeyttar a-tlöigur og ske-
legg svör, er verja þurfti og
sækja fyrir málstað alþýðu.
Hinn sókndjarfi baráttumað-
ur skildi ebki síður þörf ein-
ingarinnar en harðfylgisims.
Eins og hann flrá uppbafi var
einn af forustumönnum Komm-
únistaflofcksdns, svo var hann
og frá upphafi til endia einn a-f
helztu Xeiðtogum Sósíalista-
flokksins. Þóroddur var ásamt
okkur Héðni forseti sameining-
arþingsins 1938 og hann var
forseti síðaista þinigs Sósíal-
istaflokksins 1968.
Hin harða og fórnfreka bar-
átta alþýðunnar undir forystu
slíkra leiðtoga sem Þóroddur
Guðmundsson var ruddi brau-t
fram til þess valds, sem verk-
lýðshreyfingin varð eftir si-g-
urinn 1942 og er enn. Þórodd-
ur varð einn af þingmönnum
Sósíalistaflokksins 1942-46 og
átti á þessum umbrotaá-rum
sinn mikla þátt í því. sem
gerðist og gerbreytti íslenzku
þjóðlífi: einingu verklýðsfélaig-
anna, nýsköpun atvinnulífsins
og,.stofnun lýðveldisins.
Oll sú barátta, er síðan vair
háð, verður ekkd rakin. En að-
eins eitt skal sagt, að þá reynd-
ist Þóroddur ætíð bezt, er mest
reið á. og gekk me’ð fræknaist-
an sigur af hólmi þegar að-
stæður voru erfiðastar — og
ætíð var það málstaðurinn,
sem átti hjarta hans og hug
allan og var settur öllu ofar,
hvemig sem á stóð.
Þóroddur stóð aldrei einn
í allri sinni baráttu. H-nn átti
við hlið sér einhvern samvald-
asta og trauistasta hóp baráttu-
félaga, sem fyrir finnst í sósí-
alistískri verklýðsbreyfingu fs-
lands, svo samh-entan og j-afn-
an að eig; ver’ður hér einn
nefndur öðrum fremuir.
Og Þóroddur átti sér við hlið
eiginkonu og félaga, Halldóru
ELríksdóttur, sem stóð með
honum í blíðu og stríðu op
reyndist — sem hann — þá
trauistust og bezt. þegar of-
sóknir andsitæðinganna dundu
hiarðast yfir. í aldiarþriðjung
hef ég átt athvarf hjá þeim
hjónum, er til Sigluíjarðar
kom. Heimili þeirra var mið-
stöið hinnar sósí-alistísku hreyf-
ingar á Siiglufirði. Þar var
ætíð ráðum ráðið og vandamál
leyst. Þangað heim hvarflar
huigurinn í daig, til Dóru og
bamanna, djúpri þökk og
innilegri hluttekningu.
☆ ☆ ☆
Þóroddur sat heimia hjá mér
tveim kvöildum áður en hann
dó. Við fórum að rifja upp
gamla tíma, þegar umtalinu
um annir dagsins var lokið.
Hann rifjaði upp meðál ann-
ars feirðasögu sína 1934, er
hann hafði stofnað Borðeyrar-
félagið, ræddi um kommúnista-
dedldina, er bann sitofniaði í
Vestur-Hópi og fátækan bónda,
forystumann hennar, er hné í
valinn fyrir aldur fram. Hann
minntist gönguferðarinnar um
Laxárdal og yfi,r Kolugafjall
til Sajðárkróks, þar sem Pét-
ur og Helgj gáfu þá út „Kot-
ung“ og rómaði teikningar
Helga. Svo barst talið að ýmsu.
sem sagt va.r og gert í hörðustu
átökunum, Dettifoss-slagnum og
fleiru. Og ÞóroddUir sagði: Það
er nú farið að ei.gna öðrum
ýmislegt, sem ég saigði þá og
gerði. — og mér það, sem aðr-
ir sögðu. — Og við ræddum
um það hvemig þjóðsagan
væri að myndiast og tatoa við
af sagnarituninni, sem söiguþjóð-
in virtist vera að missa meir
og meir áhjigann á að stunda.
Og óg sagði siðast orða við
hann: Þú þairft að storifa þessa
hluti niður, Þóroddur. —
Nú er bann horfinn á vit
sögunnar og — þjóðsögunnar.
Litrífcri ævi er lokið.
Verkalýður Siglufjarðar mun
geyma minninguna um fallinn
foringja sinn í hjarta sínu. Við
félaigar hans og samstairfsmenn
meðal ísienzkra sósíalista í hart
nær hálfa öld kveðjum bann
með virðingu og þökk og þeirri
ósk að íslenzk varkalýðshreyf-
ing megi eágnast bans Iíka,
þegar barðnar á dalnum og al-
þýðan þarf aftiur á öllu sínj
að taka til að sigra.
Einar Olgeirsson.
★
Einn bezti og hæfastj liðs-
maður sósialískrar hreyfingar
á íslandj er kvaddur i dag. Þór-
oddur Guðmundsson hóf ungur
afskipti af stjórnmálum og
skipaði isér sitrax í sveit me’ð
róttækari hluta verkalýðs-
hreyfingarinnar. í meira en
hálfa öld leið ekki svo mánuð-
ur eða vika, að hann væri ekki
virkuir þátttakandi í þessari
baráttu, um skeið á Alþingi,
áratugum saman í bæjarstjóm
Siglufjarðar og í fjölmörgum
öðrum trúnaðarsfö'rfum.
Þóroddur féll írá í miðri
baráttu; hann var nýkominn til
Reykjiavíkur i erindum sigl-
firzks verkalýðs að knýja fram
hráefniskaup til niðurla.gning-
arverksm i’ðj u nn ar sem stjóm-
armaður Síldarverksmiðja rík-
isins, enda hafði bann um
langt skeið verið einn ákiaf-
asti baráttumaðúrinn fyrir
stórfelldri uppbyggingu íslenzks
niðursuðu- og niðurlagnjngar-
iðnaðar.
Saga Þórodds Guðmundsson-
ar á vettvangi verkalýðshreyf-
ingarinnar og stjómmála var
mepkileg og vi’ðburðarík, og er
hún nakin hér af öðrum. En
minnisstæðastur er maðurinn
sjálfur. Hann var firábær ræðu-
maður, skaTpur og rökfastur,
flutti mál sitt af einstöku lát-
leysi og stillingu og bafði þó
ævinlega lag á að koma áheyr-
endum sínum á óvart. Gagn-
vart andstæðingum sínum var
hann gjaman ljúfur og harð-
skeyttur í senn. lifct og strang-
ur fiaðir sem tuktar óþekka
stráka, oftast meinhæðinn og
fyndinn svo að fáir komust í
samjöfnuð. Meðal samherja
var hann hinn trygglyndi,
trausti forustumaður og fé-
lagi með óskertan áhuga til
síðustu stundiar.
Ég vil fyrir hönd Alþýðu-
bandalagsins og íslenzkra sósí-
alista um land allt færa konu
hans, Haildóru Einíksdóittur,
og börnum þeirra hjartanlega
samúðarkveðju. Söknuður
þeirra er sáraistur, en öll höf-
um við misst firábæran bar-
áttumann og góðan félaiga.
Ragnar Arnalds.
★
Við hið sviplega firáfáll Þór-
odds Guðmundssonar, félaga
míns og vinar um svo miargra
ára skeið, er eins og einhver
vanlíðan og eirðarleysj sæki
að, eins og maður bafi tapað
einhverju af sjálfum sér, sem
svo erfitt er að viðurkenna og
sætta sig við.
Ósjálfrátt hvarflar huiguirinn
aftur í tímann, til þeirra ára
þegar róttæk sósíalísk hreyf-
ing, bæði fiagleg og pólitísk
var að olnboga sig áíram til
áhrifa í okkar litla samfélagi.
Óteljandi eru þær myndir,
sem birtast á tjaldi minning-
anna og tengdar eru þessum
óþreytandi félaiga, fiuigritin
okkar og blöðin: Vöggur, Braut-
in, Mjölnir, fundirnir í verka-
lýðsfélögunum, þegar öll hús
voru of lítil, nema Bíóhúsið,
bæjarsitjómarfundirnir fyrir
troðfullu húsi, framboðsfund-
imir.
Hin óiteljandi stéttaótök
vegna kjiarabaráttunmar, Öl-
versdeilan, Novu-deilan, Detti-
fosssliagur, brunadælur, kylfur
og önnur bareíli í höndum
stéttaramdstæðingsins, Kvöld-
úlfsbryggjuislagur og síldarsalt-
amdi fastur í tómri tunnu,
kyndaraislagur í S.R., vega-
vinn-uátök, niðurstoorinn haka-
krossfáni, kirkjutoaup, samein-
ing sundraðna verfcáLýðsfélaga,
meirihluti í bæjarstjóm á-
samt Jafnaðarmönnum, sigur í
þingkosningum, alþingisanaður.
Þegar þessar myndir liða
yfir tjalddð, er þeim eitt sam-
eiginlegt: andstaðan vdð hin
róttæku áhrif mæðir fyrst og
fremst á einni persónu, þess-
um félaga, sem nú er allur. Fá
voru þau meðul, sem ekki voru
notuð til að hnekkja álitj hans
og áhrifium.
Sú barátita sem þessiar svip-
myndir segja firá, hefur vissu-
lega borið ávöxt, viðurkenning
er femgin fyrir tilveru stéttar-
inmar og samtafca hennar, en
þrátt fyrir það eru verkefnin
ótæmandi, enn skortir á full-
komna stéttarlega einingu og
atvinnuöryggi, en það er dag-
skrármálið í dag, og þannig
vill til, að einmitt í baráttu
fyrir atvinnuöryggi byggðar-
laigsins fellur þessi féJagj í val-
inn.
Sumir teljia að viti firáfall
hvers og ems fiari fram reikn-
ingsuppgjör. Reikningsjöfnuð-
ur félaga mins Þónodds er mér
ekki sjáanlegur, en þar sem ég
veit að hver einasta færzla
var skráð vegna lítilmagnans
og í þágu þess, sem halloka
fer, hef ég átoveðna skoðun á
því uppgjöri.
Persónulega þakka ég sam-
veruna og samstarfið. Eigin-
konu hans og börnum, sem svo
rmikið hafia mdsst, sendir heim-
ili mitt innilegar samúðar-
kveðjur.
Óskar Garibaldason.
★
Mikið og gott mannval stóð
í fararbroddd íslenzkrar verka-
lýðshreyfingar og stjómmála-
hreyfingar alþýðunnar á fjórða
og fimmta áratug aldarinnar.
Óvíst er að verkalýðsstétt
landsins og róttæk alþýða-
hreyfing hafi í annan tíma
átt á að skiPa jafn hæfu, fram-
sæknu og reyndu forustuliði.
Þetta foruist'Jlið hlaut eldskóm
sína og reynslu í átötoum og
baráttu atvinnuleysdsáranna og
þess krepputímabils auðvaldis-
þjóðfélagsins. sem orsakaði
hörðustu stéttaátök sem orð-
ið hafa á íslandi.
Þeim, sem á þessu tímabili
stóðu firemst í fylkingu í sókn
og vörn alþýðunnar, fer nú
fækkandi með hverju ári. Einn
þessara fiorvígismanna, er jafn-
an stóð firemst er mesf á
reyndi, var Þóroddur Guð-
mundsson á Siglufiirði. Hann
var löngu landskunnur fyrir
afisfcipti sín aí verkalýðsmál-
um og stjórnmálum, enda var
heimabaar hans. Siglufjörður,
lengi vettvangjr harðra átatoa
og árekstra ungrair og rísandi
verkalýðsstéttar og barðví.t-
ugra atvinnurekenda. Vertoia-
lýðshreyfing Siglufjiairðar stóð
í firemstu röð og naut íorustu
óvenjulega hœfra og farsæUa
leiðtoga, þar sem þeir voru
Gunnar Jóhannsson og Þór-
oddur Guðmundsson og marg-
ir flejri ágætir félagar þeirra
og samstarfismenn. Þóroddur
lézt þann 3. þ.m. 67 ára að
aldri og fer útför hans fram
í dag.
Óvenjulegjr áhuigi, þróttur
og hæfni geröi Þórodd Guð-
mundsson þegar á unga áldiri
að sjálfkjömum brautryðjanda
og forustumanni. Hann átti
mikinn þátt i að brjóta rót-
tækri alþýðuhreyfingu braut á
Norðurlandj og þá ekki sízt
á Sigiufirði. Hann naut aila
tíð mikils trausts verkafóltos
og samherja sinnia í stjómmál-
um. Vorj honum að sj álfsögðu
falin margvísleg trúnaðarsitörf
fyrir verkalýðsihreyfiingunia á
Siglufirðí sem hér verða etoki
rakin. 1 bæjarstjóm kaupstað-
arins sat hann í 28 ár og eitt
kjartímabil var hann lands-
kjörinn þingmaSður fyrir Sósí-
alistaflokkinn. Hann átti um
langa hríð sæti í stjóm Síld-
arvertosmiðja rákisinis og var
að gegna þedm skyldustörfum
þegar kallið kom 3. þ.m. og
ævisikeið hans var á enda
runnið.
Þóroddup Guðmundsson var
harðskieyttuir bairáttumaður
fyrir þann málsbað sem hann
vissi sannan og réttan, en
sameinaði þð á sikemmtilegan
bátt harðfylgi og mýkt. Hann
var að eðlisfari skiapmikiU og
kappsamur, en bunni þó vel
að sigla skipi sínu heilu í höfn,
var samstarfsþíður og únræða-
góður og ávann sér traust og
velvild þeiirtra er með honum
störfuðu.
Þóroddur hafði jafnan mik-
inn áhiuga á á atvinnumiálum
Siglfirðinga og lagði í þeim
efnum margt af mörkum, bæði
í félagsmáliastarfi og með eig-
in þátttöku í atvinnurekstri,
svo sem útgerð og síldarsölt-
un. Efckert slítot hafði þó áhrdf
á þátttöku hans eða afstööu i
vertoalýðsmálum eða þjóðmál-
um. Skoðanix hans voru fiast-
mótaðar og lífisstefnan mörk-
uð. Heilindi hans urðu því
aldrei dregin í efa enda sýndu
verkin merkin í þeim efnum,
hvað sem eiigin afstöðu leið.
Það er ekki of mælt að Þór-
oddur Guðmundsson hafði skil-
að miklu og góðj daigtsveafci
í félagsmálum Siglfiirðinga og
Fnamlhaild á 9. siðu.