Þjóðviljinn - 14.11.1970, Blaðsíða 2

2 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN — Laugardagur 14. nóvetmber 1970.
OGRUN VIÐ LAGLAUNAFOLK
Með írumvarpi því, sem hér
er nú til umrasðu, er raskað
grundvelli kjarasamninga verka-
lýðsfélaganna við vinnuveitend-
ur sem gerðir voru í sumar. Við
gerð þessara samninga var að
öllu leyti farið að þeim lögum
og reglum, sem um slíka samn-
ingagerð gilda. Það frv. sem
hér liggur fyrir felur i sér
áicvæði, sem er bedn árás á
sMkan frjálsan samningsrétt.
Ögrun við láglaunafólk
Helztu efnisatriði £rv., sem
að verikafólki Qg að verkalýðs-
hreyfingunni snýr, er í fyrsta
lagi það, að hækkanir á vöru-
verði, sem eiga að skila sór 1
framfærsluvísitölunni, eiga nú
eikiki að koma fram í kaup-
greiðsluvísitölunni, eins og
samningar þó segja til um.
I öðru lagi á að fella niður
tvö prósentstig af þeim dýr-
tíðaruppbótum, sem launþegum
ber samningslegur réttur til
núna 1. desember. Það er að
vísu látið heita svo að þessi
2 vísitölustig séu „geymd“ til
1. sept næsta ár, en ég held að
það sé mjög varasamt, að
treysta um öf á þá „geymslu"
sem þau eiga að vera í, og ekki
víst að þau finnist þegar að
þessum tímamönkum kemur.
Ég hefi látið haifa eftir mér
í blaðaviðtali, að þetta frv.
væri ögrun við láiglaunafólkið
og ég get fullvissað forsætis-
ráðherra um að þar var eMd
um neitt mismæli blaðamanns-
ins að ræða.
Það er sjálfsagt að rökstyðja
svona fullyrðingu. Ég get gert
það í stuttu má'li.
Öll rök með kaup-
hækkun
Skerðingin á kaupi láglauna-
fóiks, sem átti sér stað á árun-
um 1967—1969 var gerð með
þeim rökum, að mikiil afla-
brestur hefði orðið og gífurlegt
verðfaU á útfluttum sjávaraif-
urðum. Þessi skerðing nam í
marzmánuði s. 1., miðað við
september 1967, um það bil
16% á kaup Dagsbrúnarmanns-
ins.
Hvemig er nú umhoiiifs? Við
höfum haft á s. 1. áxi og á
þessu ári sem nú er að líða má
segja metaflabrögð, og útfLutn-
ingsverðmæti hafa orðið meiri
en nokkru sinni áður. Verðlag
á útfLutningsvörum oktear hefur
hækfcað miklu meir heldur en
það var kamið í fyrir verð-
fallið. Mjög mifcLu meira. Kaup-
hæfekunin í vor nam aðeins því,
að jafna þá sfeerðingu sem
orðin var á laununum, efekert
umfram það. Og nú vildi ég
spyrja: Hvers konar árferði í
aflabrögðum og viðskiptakjör-
um þanf að vera í þessu landi
til það að kauphæfefcun sé
möguleg? Að ekfei þurfi bein-
línis að skerða kjörin? Þótt
ekfei sé tekið til neins annars
en þessa í frv., þá er það ögrun
við láglaunafólk.
Hvað lærði Gylfi?
Viðakiptamálaráðherra, Gylfi
Þ. Gislason, hélt hér mjög
langa ræðu í gær um þetta frv.
Það liggur nú nærri að ætla
þegar maður hlustaði á þá
ræðu, að hann hafi lært ýmis-
legt meira en hagfræði í Þýzka-
landi á tímum Hitlers. Ég held
að hann hafi einnig lært ákaf-
lesga mikið i áróðurstækni og að
vera ekki alltof vandur að sín-
um málflutningi. Ráðherrann
sagði að það væri alls ekki
ætlunin með þessu frv. að
raska kaupi launiþega, þvert á
móti ætti að varðveita gerða
samninga, og grundvöllurinn
sem frumvarpið byggði á væri
sá, að kaupmáttaraukningin
sem samið var um í sumar
haldi sér.
Það er ekfeert smáræði sem
sagt er, og þá kunnum við illa
að lesa, ef þetta er mergurinn
málsins í því frv. sem hér ligg-
ur fyrir. Við skulum athuga
þetta afurlítið nánar.
Röng viðmiðun
Það er sagt og kemur fram
í grg. frv., ad kaupmáttaraiukn-
ingin frá í maí í vor sé um
21,5%. Nú vil ég skýrt taka það
fram, að það er röng viðmiðun
þegar talað er um samnings-
gerðina í vor að hafa maímán-
uð sem viðmiðun, einfaldlega
nema 1,4 stigum á þessu tíma-
bili. Væri ekki búvörufrádrátt-
urinn, væri kaupgreiðsluvfsital-
an þess vegna þeim mun hærri,
eða 7.6 stig. Þama er komin
fram sú skerðing á kaup-
greiðsluvísitölunni miðað við
framleiðsluvísitölu, sem við
höfum samið um og vitum
hver er.
Þessum 6,2 stigum á síðan að
eyða, þannig að kaupgreiðsiu-
vísitaian verði óbreytt eða
4,21% hinn 1. desemlber, og
þetta er gert með því, að niður
á að greiða samfevæmt þessu
sem minnst segja um fjöl-
skyldubætur. Þær eru góðar á
sínum stað, sem tryggingamál
eða sem skattamál, eins og hér
var miinnzt á áðan, sem einnig
gæti komið til greina, en þeim
á ekki að .ruigla saman við
kaupgjaldsmál. Verkalýðshreyf-
ingunni hefur aldrei til hugar
kornið að semja um mismun-
andi kaup vegna fjölskyldu-
stærðar fyrirvinnunnar eða þess
sem vinnur, en það er raunar
það sem verið er að gera með
því að blanda fjölskyldubótum
á þennan hátt saman við kaup-
Ræða Eðvarðs Sigurðssonar, for-
manns Verkamannafél. Dagsbrúnar,
um „bjargráð" íhaldsins og Alþýðu-
flokksins; flutt á Alþingi 10. nóv. '70
vegna þess, að það kaup sem
gert var að grunnkaupi og sett
100 í samningunum í vor var
ekki aðeins sú kauphækfcun
sem við sömdum um, heldur
annað og meira. Þegar við fór-
um í verkfallið í vor, þá áttum
við rétt á kauiphækkun, sem
nam 4,48% á 10.000 kr. mánað-
arkaup. Þetta var sú hækkun
sem vísitalan sýndi að orðið
hefði á verðlaginu frá þvi 1.
feb. og til aprílloka og kom
fraim í vísitölunni 1. maí, og
sem síðar átti að korna á kaup-
ið samkvæmt gildandi samn-
ingum 1. júní. Sem sagt 4,48%
eða 448 kr. á 10.000 kr. mánað-
arlauit og lægri, var jöfnun á
þeirri hækkun sem orðið hafði '
á verðlaginu, en ekki nein
kauphæfcteun.
Kauphækkun 15-18%
Kauphækkunin sem, viðsömd-
um um, var hins vegar í al-
meniwi verkalýðsfélögunum
eins og hér er margbúið að
táka fram 15—18%. Og það er
kaupmáttur þessarar kaup-
hækkunar sem samningamir
frá í vor um vísitöliuna áttu að
tryggja, einvörðungu þetta.
Við þekkjum hins vegar mjög
vel, forystumenn í verkalýðs-
félögunum sem að þessum
samningum stóðu, takmörkun
þeirra. Við vitum vél að við
fáum verðbætumar 3 mánuðum
eftir á. Við vitum einnig að
hinn svokallaði búvörufrádrátt-
ur eða kaup bóndans í verð-
lagsgrundvelli landbúnaðarvar-
anna Skilar sér ekki aftur 1
kaupgjaldsvísitölunni. Þetta vit-
um við um, þetta höfum við
samið um, og vitum hvað er.
Er þetta að tryg-gja
kaupmáttinn?
En hvemig er nú gert ráð
fyrir, í frv. þessu, að tryggja
kaupmáttinn? í grg. segir, að
kaupgreiðsluvisitalan 1. nóv.
muni hækka um 6,2% frá 1.
september. Þetta skulum við
ganga útfrá að sé rétt. Um
þetta liggja engar endanlegar
töiur fyrir enn, en við steulum
ganga út firá þvl að þetta sé
rétt. Nú vil ég biðja menn að
tafea eftir, að þegar þessi 6,2
stig eru nefnd, þá er búið að
draga frá hinn svokallaða bú-
vörufrádrátt, sem talinn er
4,2 stig. Fjár á að afla til þess-
ara niðurgreiðslna aðaliega á
þrennan hátt. í fyrsta lagi með
hækkun á verði tiltekinna vara,
áfengis og tóbaks, ög hækkun
verðs á þessum vörum, sem á
að nota til niðurgreiðslna, á
síðan ekfei að skila sér aftur í
kaupgreiðsluvísitölunni og þar
með er grundvöllur kaup-
greiðsiluvísitölunnar falsaður. 1
öðru lagi er lagður á launa-
sfeattur, sem atvinnurekendur
eiga að greiða, sem síðan á að
standa undir niðurgreiðslunum
og í þriðja laigi á svo fjármagn
rífcissjóðs að koona til. En það
sem á vantar, þ. e. a. s. 2 stigin
á hins vegar að fella niður og
kaupmátturinn skerðist bók-
staflega og beinlinis um þau.
Ég nenni ekki að endurtaka um
„geymslu“ þeirra.
Skerðing og
blekkingar
Það er ennfremur gert ráð
fyrir því, að í framtíðinni, og
það etftir 1. september 1971,
verði kaupgreiðsluvísitalan a.
m. k. 1 stigi lægri en fram-
færsluvísitalan sýnir að hún
ætti að vera, vegna hækkunar
á þessum tilteknu vörum og
hækkunar á tryggingagjöldum
almannatrygginga sem einnig er
samið um að eigi að koma inn^
í kaupgreiðsluvísitöluna, en á ^
nú efefei að koma inn. Varan-
leg skerðing sem launþegar
verða fyrir, þó við reiknum
með að þessum 2 stigum yrði
skilað aftur að ári liðnu, varan-
leg skerðing er þó aldrei minna
en 1 prósentustig í kaup-
greiðsluvísitölunni.
Það var helzt að slúlja á
ráðherrunum sem hér töluðu í
gær, að í stað hinna tveggja
vísitölustiga kæmi lækkun á
vöruverði og hækikun á fjöl-
skyldubótum og málgagn þeirra,
Morgunblaðið, fuilyrðir þetta í
ritstjómargrein í dag. Hér er
auðvitað farið með örgustu
blekikingar. Lækkun vöruverðs
og hækkun fjölskyldubóta er til
þess að mæta hinum 4,2 stigum
sem á að eyða. Tvö stigin eru
hrein skerðing og það er alveg
furðulegt, að sjá svona mál-
flutning í víðlesnasta blaði
landsins.
Út af fyrir sig vil ég hér
gjaidið. Það er auövitað sjáan-
legt og blasir við hverjum
manni, að þegar fjölskyldubæt-
tu- eiga að koma í stað kaup-
gjaldshaskfcunar, þá koma þær
auðvitað ákaflega mismunandi
niður. Viðskiptamálaróðherra
ætti að reyna að hitta fjöl-
skylduföður, ja við skulum
segja að hann eigi 3 börn, sem
eru orðin 16 ára en eru í fram-
haldsskólum. Ef ég man rétt þá
fær þessi maður eitthvað hátt
á 9. þúsiund krónur miðað við
ár, ef bömin eru undir 16 ára.
En hvað fær hinn, hann fær
engar fjölsfeylduibætur, en hann
fær á sdtt bak hækkun al-
mannatryggingagjaldanna vegna
þessara unglinga. Hvað skyldi
kaupmátturinn aukast mikið
hjá slíkum fjölskylduföður?
Ráðherrarnir gætu einnig
reynt að tala við einhleypinga,
sem verða að kaupa fæði sitt
á matsölustöðum. Það mætti
að vísu halda langa ræðu um
hvemig farið er með einhleyp-
íngana i þjóðfélaginu, en ég
ætla efeki að gera það að þessu
sinni. En trúa ráðherramir því
að matarkaup þessa manns
lækki sem nemur þeirri lækk-
un sem verður nú á landbún-
aðarvörum? Ætla þeir kannsld
að sjá til þess? Á matsöluhús-
unum hefur verð farið hæklk-
andi alveg fram á síðasta
augnablik sem löglegt var
vegna verðstöðvunarinnar.
Ráðizt á kjara-
samningrana
Vandinn sem við er að etja
er ekki kauphæklkanirnar í vor;
til þess að þær gætu staðizt og
orðið að veruleika og kaup-
miátturinn haldizt eru allar
ytri aðstæður fyrir hendi.
Vandinn eru þær verðhækkan-
ir sem látnar hafa verið fylgja
í kjölfarið. Að vísu skal ég
eteki neita því, að kauphæfck-
anir hljóti ekiki í einstaika til-
fellum að hafa í för með sér
hækkun á vissum þjónustulið-
um t. d., það er óhjákvæmi-
legt.
En virðingarleysi rífeisstjóm-
arinnar fyrir gerðum samndng-
um verkalýðshreyfingarinnar
eða aðilanna á vinnumarkaðinum
kemur einkum fram á tvennan
hátt: I fyrsta lagi á þann veg,
að atvinnurekendur eru efeld
látnir standa við gerða samn-
inga og tafea á sig þær kaup-
hækkanir, sem þeir haifa sjálfir
samið um. Það er leyft að
hleypa þeim út í verðlagið svo
til algerlega óheftum, þannig að
atvinnurekendur þurfi ekfeert á
sig að leggja vegna samning-
anna. Slíkt hlýtur að sjálfsögðu
að draga dilk á efltir sér.
I öðm lagi kemur virðingar-
leysi ríkisstjómarinnar gagn-
vart .gerðurn samningum fram
í efni þessa frv., þar sem gerð-
um samningum er beinlínis
breytt, grundvelli þeirra raskað
og samningsfreisið að engu gert.
Og trúa nú ráðherramir að
verkalýðshrcyfingin geti virt
kaupgjaldsáfcvæði samninga,
sem búið er að leifca á þennan
hátt, leifea svo grátt sem giert
er?
Hvað gerðist 1956?
Eitt af afrekum viðskiptaráð-
hema hér í gær var að Bíkja
saimian þessum gemingi, sem í
frumvarpinu felst og því sem
gerðist í ágústmánuði 1956.
þegar vinstristjómin svonefnda
hafði nýlega tekið við völdum.
Ég ætla eklki að eyða miklum
tfíma í að refeja það mál, en
kemst þó efefei hjá aðeins að
minnast á það. Ég halfði óskað
eftir því þegar viðslkiptamáilaráð-
herra var að flytja mál sitt hér
í gær, að hann skýrði á hvem
hátt þessi 6 vísitölustig þá
„hurfu“. Hann sagði „já já al-
veg sjálfsagt", en hann bara
gerði það ekfci.
Vinstri stjómin tók við mjög
illa leiknu þjóðarbúi og var
margskonar vandi á höndum.
Verkalýðshreyfingin hafði trú
á því, að þessi ríkisstjórn ætl-
aði verulega að beita öðrum
vinnubrögðum, ætlaði að taka
á annan veg á efnahagsmálum
ög atvinnumálum þjóðarinnar
en gert hafði verið í tíð næstu
stjórnar á undan.
Á margan hátt gerði vinstri-
stjómin það og við höfðum
mikla trú á þessu í ágústmén-
uði 1956. Það er svo önnur
saga, að endalokin urðu efeki
sem glæsilegust.
Vísitalan átti að hækka um
6 stig, 1. september 1956. Nú
vil ég minna á að vísitala
þess tíma var öll önnur, en
vísitalan sem við búum nú við;
grundvöllur hennar allur ann-
ar. Þá voru landbúnaðarvör-
umar afar veigamikill þáttur
vísitölugrundvallarins og miklu
þynigri á metunum en hann er
í dag. Við bjuggum þá við hið
margfræga ákvæði um að
hækkun á kaupi bóndans sem
orsakaðist vegna hækkunar
sem orðið hafði á kaupi verka-
mannsins, skyldi ekiki koma
fram í kaupgreiðsluvísitölu.
Þetta ákvæði var sett inn í
gengislækkunarlögin 1950 og
var í gildi oig má segja hefur
verið í gildi síðan, þegar vísi-
tala hefur á annað borð verið
í gildi.
Þá bjuiggum við við þetta á-
kvæði. Það var vitað, að
ökkrum dögum eftir 1. sept-
ember átti verð á búvörum að
hækka veruiega mikið. Ég man
ekkd nákvæmlega prósentuna,
ég held að það haifi verið 10 til
12%. Það lá alveg á borðinu,
• að vegna á'kvæða gengisfell-
ingarlaganna um búvöruverð,
fengjum við eikki til baika í
fcaupið nema lítinn hluta af
þessari verðhækikun og þessi
6 vísitölustiig sem við áttum
að fá 1. september, hurfu svo
að segja alveg, vegna þess hve
landbúnaðarvörurnar voru
þungar.
Þá var gert samkomulag um
að landbúnaðarvörur hækkuðu
ekki í útsölu og verðstöðvun
yrði til áramóita.
Um þetta gerði verkalýðs-
hreyfingin samkomulag við
Vinstri stjórnina. Allir helztu
forystumenn samtakanna um
allt land voru aðspurðir og
málið fyrir þá lagt og undir
þeirra dóm. Miðstjóim Alþýðu-
sambandsins fjallaði um mál-
ið og samþykkti. Stjóm full-
trúaráðs verkalýðsfélaganna í
Reykjavík gerði það. Síðan var
haldinn sameiginlagur stjómar-
fundur allra verkalýðsfélaga
í Reykjavík og þar var mólið
samlþykkt með yfirgnæfandi
meirihluta atkvæða.
Að þessu loknu gaf síðan
vinstri stjómin út sín bráða-
birgðalög. Þetta er sannleikur-
inn um atburðina 1956, og það
þarf brjóstheilindi til þess að
jafha þeim saman viö það sem
nú á að igera.
Sýndartilboð um
gengishækkun
Ég ætla aðeins að ræða hér
tvö atriði, sem æði mikið hafa
borið á góma ög blandazit í
þessar umræður bæði fyrr og
síðar. Hið fyrra er hið svokall-
aða „tilboð um gengishækkun“,
sem samningsmönnum verka-
lýðshreyfingarinnar var gert í
vor, og hið síðara varðar þær
Framhald á 9. síðu.
Þeir, sem aka á
BRIDGESTONE sniódekkjum, negldum
með SANDVIK snjónöglum,
komasi' leiðar sinnar í snjó og hólku.
Sendum gegn póstkröfu um land allt
Verkstæðið opið alla daga kl. 7.30 til kl. 22,
GÓMIVNNUSTOFAN HF.
SKIPHOLTI 35 REYKJAViK SlMI 31055