Þjóðviljinn - 21.01.1971, Qupperneq 4

4 SlÐA — ÞJÖÐVFÉJ1WIN — Fiirumbuídaigua: 21. jianúajr 1951,
— Málgagn sósíalisma, verkalýðshreyfingar og þjóðfrelsis —
Utgefandi: Utgáfufélag Þjóðviljans.
Framkv.stjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjórar: Ivar H. iónsson (ðb.), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Rítstj.fulitrúi: Svavar Gestsson.
Fréttastjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Auglýsingastjóri: Heimir Ingimarsson
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19. Simi 17500
(5 línur). — Askriftarverð kr. 195.00 á mánuði. — Lausasöluverð kr. 12.00.
Verkföll eru lögleg
jtyjorgunblaðið heíur löngum verið málgagn og
málsvari verkíallsbrjóta og það hefur hamazt
gegn verkalýðsfélögum og öðrum stéttarfélögum
þegar þau hafa beitt lagalegum verkfallsrétti til
að bæta kjör sín. Morgunblaðið bregður ekki vana
sínum fremur nú en endranær. Þess á milli þykist
blaðið svo málgagn allra stétta, eins og Sjálfstæð-
isflokkurinn þykist líka flokkur allra stétta, og biðl-
ar ákaflega til atkvæða þess fólks sem blaðið og
flokkurinn berjast á móti milli kosninga.
þjóðviljinn hefur margoft minnt á, að á valdaferli
Alþýðuflokksins og Sjálfstæðisflokksins nú í
meira en áratug hefur verkalýðshreyfingin í átök-
um orðið að reikna með algerri samstöðu þess auð-
valds sem hópar sig í Vinnuveitendasambandinu
svonefndu og ríkisstjórnarinnar gegn verkalýðs-
hreyfingunni. Öll alþýða manna hefur fengið að
kenna á þessu. Þó hefur verið sérstaklega ráðizt að
sjómannastéttinni á ósvífinn hátt og svívirðilegan,
ef til vilb í einhverju samhengi við að stjómar-
flokkamenn hafa hreiðrað um sig í samtökum sjó-
manna. Á þessu sviði atvinnulífsins, svo mikilvægu
sem það er fyrir þjóðina alla, hefur auðbröskurum
í hópi útgerðarmanna ekki nægt að standa eins og
nátttröll gegn hverri einustu kauphækkun og rétt-
arbót, heldur hafa samtök þeirra hvað eftir annað
heimtað skerðingu á sjómannshlutnum, og jafnvel
fengið því að nokkru framgengt í samningum. En
mikið vill meira, og samtök auðbraskaranna í út-
gerðarmannastétt hafa beitt fyrir sig Sjálfstæðis-
flokknum og Alþýðuflokknum, öllu þingliði beggja
þessara flokka, til beinna árása á samninga sjó-
mannafélaganna og skerðingu sjómannshlutarins
með löggjöf. Þess er enn minnzt af sjómönnum hve
hastarlega Emil Jónsson og félagar hans í ríkisstjóm
fóru með síldveiðisjómenn með bráðabirgðalögun-
um um gerðardóminn alræmda. En lengst og ó-
svífnast gengu þeir með þvingunarlögunum frá des-
ember 1968, þegar sjómannshluturinn var stórskert-
ur með löggjöf og hundruðum miljóna stolið af
samningsbundnum hlut sjómanna og afhent útgerð-
armönnum. Ráðherra upplýsti á Alþingi að á þenn-
an hátt hefði verið haft af sjómönnum um 400 milj-
ónir á fyrsta heila árinu, 1969, og sjálfsagt hefur
ekki minna tapazt sjómönnum 1970 vegna þessara
ósvífnu þvingunarlaga Sjálfstæðisflokksins og Al-
þýðuflokksins, sem ómerktu ákvæði allra samninga
sjómannafélaga.
gjómenn una því ekki að þessi þvingunarlög standi
áfram, og þykir það að vonum hart að þurfa að
beita sér og samtökum sínum árum saman til að fá
aftur sama sjómannshlut og búið var að ná fyrir
1968. En því marki verður náð, þrátt fyrir baráttu
Morgunblaðsins, Sjálfstæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins gegn hagsmunum sjómanna. Og haldið
verður lengra á þeirri braut að auka hlut sjómanns-
ins af þeim óhemju verðmætum sem hann dregur
í þjóðarbúið. Sjómenn og vandamenn þeirra vita
hvar þeir hafa bingmenn stjórnarflokkanna og
Mornunblaðið — og er ekki óliklegt að þeir lati
það sér að kenningu verða. — s.
ízzet-hanúm Orugzjeva, farstjóri efnafrasóistofnunar Vísindaakademíu Azerbaidsjan, í einni af rannsóknarstofum stofnunarinnar, á-
samt nokkrum samstarfsmönnu m sínum.
LEIKLIST OG RA UNVlSINDI
Það er eikiki á toverjum degi,
sem kvikmyndastjömur fá verð1-
laiun fyrir aifrek á siviðd efna-
fræði. Þaö gerdist fyrir skömmu,
aö ein firemsba kvikmyndaleik-
kona Azerbaídjan, izzet-hanúm,
fékk Lemnorðu fyrir etfnafræði-
rannsóknir. Blaðamaöur frá
APN-fréttastafunni sovézku brá
sér inn á rannsóknarstafu henn-
ar í Bakú og spjallaði við hana
stundarkom um kivikmyndir og
efnafræði. Fer viðtalið hér á
eftir.
Konur með blæjur fyrir
andliti
— Ég ólst upp við vanaliega
götu í gamla bæjarhlutanum í
Bakú, segir Izzet-hanúm. Gatan
sem bjuggum við hét af til-
viljun sama naiCni og faðir
minn. Ekki vegna þess, að hann
væri svo meriulegur maður, að
götur væru nefndar eftir hon-
um. Hann var giarðyrfcjumaður,
einn af þessum hæglátu,
greindu mönnum, og honum
þótti vænt um blóm og böm.
Aldrei man ég efitir að föður
mínum félli verk úr hendi.
Við vorum fimm bömin. £g
var eizt. Við systumar vorum
fyrstar til að taka ofan andlits-
blæjuna við okkar götu.
Ég var sibrax í barnaskóla á-
kveðdn í að verða efnafræðing-
ur. En þó var einn hængur á
— konur fengu ekki aðgang að
efnafræðideildinni. Ég varð að
gera mér að góðu að innritast
í aðra dedld, en beið færls. Já,
í þá daga var ekki eins einfalt
að lifa fyrir okkur stúlkurnar
og nú er, a.m.k. ekki hér syðra.
Ég varð að hjálpa foreldrum
mínum að vinna fyrir fjöliskyld-
unni og gat því ekkf stundað
námið ósiitið. En einmitt þetta
áetti eftir að vaida þáttaskil-
um í h'fi minu.
,,Uppgötvuð“ við ritvélina
Ég fékk starf sem vélritun-
arstúlka hjá fyrirtækinu „Asm-
eft“, olíufélagi. sem þá var
frægt um öll Sovétríkin. Fyrst
og fremst réð ég mig til þess
að vinna mér inn peninga til
heiimilisins, en ég hafði líka á-
huga á öllu sam olíu viðkom.
En það er ómðguiegt að vita
upp á hverju tilveran tekur.
Dzjafar Dzjabarlí var þá með
efnilegustu kvikmyndaleikstjór-
um okkar í Azerbaídjan. Hann
var að leita að stúlku í aðal-
hlutverk 1 kvikmyndina „Sev-
ille“ og rakst á mig af tilvilj-
un á skrifstofunni, þar sem ég
var að vinma. Hann færði það í
tal við mig, hvort ég vildi taka
að mér hllutverkið. Ég ték því
í fyrstu eins og hverri annarri •
fjarstæðu. Ég haröneitaði að
tala um þetta við hainin og vildi
ekki heyra á það minnzt. Ég
vissi líka sem var, að pabbi
mundi ej»ki taka það í mál.
En Dzjabarlí gafst ekki upp.
Hann heimsótti okkur og talaði
við pabba. Honum tókst aö fá
okkur til þess að lesa kvik-
handaihandritið yíir. Hann vissi
sem var, að öriög ,,SeviMe“
hlytu að snerta viðkvæman
streng í brjósti hvers Azer-
baídsjana. Og daginn eftir kcm
ég í kvikmyndajverið til reynsiu.
Erfitt að þjóna tveimur
herrum
Ég gat ekki hugsað mér að
leggja námið á hiliuna. Mér
hafði nú loksins tekizt að fá
inngöngu í efnafræðideildina og
ég var ákveðin að ijúka námi
á tilsetbum tíma. Áminningarn-
ar dundu á mér úr báðum átt-
um. I kvíkmyndaverinu var mér
sagt, að ég yrði að hætta að
lesa, annars iegðist ég í rúmið.
Kennaramir mínir reyndu að
sammfiæra mig um að ég yrði að
velja á milli kvikmyndanna og
efnafræðinnar. Ég man, að einn
þeirra sagði mér, að það væri
ekki góð aðferð hjá veáðimönn-
um að eltast við tvo héria í
einu.
Tóku ofan blæjuna hver
á fætur annarri
„Seville" hafði djúpstæð áhrif
á hugsanagang flóllks hér heima.
Sérstaklega var það kvenfólkið,
sem skildi flljótt boðsikap mynd-
arinnar. >að var algeng sjón að
sjá konur takia ofan blæjur sín-
ar og skiija þær eftir í anddyri
kvikmyndahúsanna. En ef til
vill • breytti hún þó engum
meira en mér.
Ég 2ék í annarri kvikmynd
skömmu seinna. Þessi mynd hét
,,Demanturinn“ og eftir fyrstu
sýninguna var mér spáð frama
á listabrautinni. En ég fann, að
nú varð ég að fara að taka á-
kvörðun. Allir í kringum mdg
fundu, að ég átti 1 stríði við
sjálfa mig og létu mig í friði.
Fjödskylda mín skildi, að ég
vildi taka þessa ákvörðun sjálf
og þau voru öll mjög góð við
mig, án þess að leggja nedtt til
málanna. Bn sennilega hef ég
alltaf gert mér grein fyrir því
sjálf, að mér væri ómögulegt
að leggja vísindin á hllduna.
Baráttan við ólæsið
Ég sneri mér nú aftur að
náminu og fór að vinna til þess
aö hafa ofan a£ fyrir fjödskyld-
unni. Yngsti bróðdr minn var
16 árum yngri en ég og hann
átti líka að £á að ganga mennta-
veginn Á hverjum morgni för
ég að heiman klukkan rúmlega
sjö og strætisvagninn mjakað-
ist með mág í geginum gamla
bæinn. Efnafræðisitafnunin var
í hinum enda bæjarins. Bftir
skófiatíma tók við önnur öku-
ferð gegnum bæinn þveran 1
skólann sem ég kenndi við. I>að
var skiólli fyrir fuliorðna, en þá
var baráttan við óiæsið í al-
gleymingi. Velflestir nemendur
mínir voru miHu efdri en ég,
en ég held ekki að það hafi
truflað okkur neitt. Ég varð að
leggja hart að mér, sérstalega
eftir að ég gifti mig oig eignað-
ist son. En ég tók það aldrei
neitt nærri mér.
Nú eru það ryðvarnirnar
Við göngum með Izzet-hanúm
um stofnunina, sem hún lengi
hefur veitt forstöðu. Þetta er
nýtt húsnæði og auðséð, að
starfsliðið er í óða önn að koma
sér fyrir. Það er enn sterk
málningarllykt á göngunum.
ízzet-hanúm býður mér inn í
rannsókn^rstafuna til sín og ég
sé, að á borðinu hjá henni eru
himinháir hlaöar af paippírum.
Hún sér, að mér verður starsýnt
á þó og segir hJæjandi:
„Ég er vön að taka þeitta með
mér heim og h'ta í það meðan
ég sit hjá bamalbörnunum“.
Við sipjöUium sivo dáglóða
stund um starfið, seih nú á'húg
hennar allain. Ég hefi fengizt
mfkið við endiurbætur á olíu,
sem notuð er í mikllu frosti.
Þessar odíurannsóknir okkar
hafa borið mikdnn árangur.
En upp á síðkastið he£ ég
snúið mér að öðrum verkéfn-
uom. Versti óvinur iðnaðarins
er ryðið. Kyðvamarefni eru nú
aðailega í mínum verkaihring.
Ég er viss um að enginn getur
ímyndað sér hverju við tökum
upp á við þessar tilnaunir. Og
það er ekki adlt jafn heilsusam-
legt. Við reynum að skapa Kk-
ar aðsitæður og þiær, sem mest
áhrif hafia á málminn. Vatn,
sýrur; sölt og loft . . adlt er
þetta notað óspart. Þetta mjak-
ast allt fram á við, ogl það skipt-
ir mestu mádi.
Vanda Bélétskaja.
NÝJA SfMANÚMERIÐ
OKKAR ER

i