Þjóðviljinn - 27.03.1971, Qupperneq 7

!
Laugardagur 27. marz 1071 — JÓÐVIUlNN — SlBA
Alþjóðaleikhúsdagur 27nda mars
ALÞJÓÐLEGUR
BOÐSKAPUR
eftir Pablo Neruda
Um þrjú hundruð
og fímmtíu bækur
komu út / fyrra
1 dag er tíundí Alþjóðalcik-
húsdagurinn og í því tiletfni
sendir Alþjóða leifehúsmála-
stofnunin ftá sér boðskap, sctn
i þetta sinn er samin af hinu
hcimskunna Ijóðskáldi frá Chile,
Pablo Neruda. Þýðinguna gerði
Halldór Laxncss.
Ég sá sa'lómleilk eftir Artfour
MiMer „Gjaklið“, eánhveínsstað-
ar, anraaiðihivort í Mantevidieo
eða Caracas. Mér ílannst það
gott en þaö sœrði mág: ein-
hverstaonar hertur, sveigjulaus
Tséfcov sem stetataur etatai bnos.
Um leið og óg hvarÆ úrledta-
húsdnu var ég lfka honfinn burt
feó þessium sjénleik og viildi
helzt gleyma sannieita hans og
beiskju.
Sama ár sá ég i Paxfs edtt-
hvað sem var I senn ruðtfrteigt,
illkierstaáð og brjalað, en tttraði
það þó vegna éhemáustaapairins
og smitandd ástabrfmans í því,
og veigina alcteslkifta sem það
boöaði.
Ég fór úr leiíkíbúsinu og horfði
bdiðloga á vetnarieg strœtdn,
grafikyr trén og á einfailit starf
mannifódfcsins. Qflsánn á leifc-
Arthur Millcr og Pablo Neruda.
sviðinu, hið tilbúna æöi var
liðið hjá mér og glleymt mim. ieið.
Mér ífinnst otataair timar víxl-
ist sdtt á hvað mea pessum
byl'gjuhreyflingum rniUi sann-
leiks sem er éfluilnaei*)»tndx cg
vonar sem er enn etaiki búin að
tataa á sig mynd.
Or sdcum hins fedfcnariega
sitrútseggs siem leitahúsið hefiur
brotist út úr, bíðum við hinir
í saatum otakar, frá insta til
utasita betatas, óþreyjufullir að
sjá ungann allfiðraðan hefjastá
vængjum
Oktaur hunddeiðist nú orðið
aibsúrdleifchúsið svipað og tedlkni-
seriumar gömdu. og raunsæis-
stefnan heifur orðið eUidauð,
en tölum variega, annars kynni
hún að rísa uppúr gröifinni!
Múrarnir eru greinilega
hrundir; og á þeim sjö eyum.
sjö úthafla heimsins, sem allir
vilja byggja og áldir þetalkjaog
kannast .við, þar viljum vér í
leitahúsd sjá otataur söálif eiinsog
við varum og eins og viðmun-
um verða.
Framhald á 9 síðu.
Það hefur verið siður á þcss-
um síðum, að gefa suttt yfirlit
yfir bókaútgáfu fyrra árs eftir
jjjoim hcimildum (að visu tak-
mörkuðum) sem er að finpa í
bókaskrá Bóksalafclags fslands.
Yfirlcitt eru hlutföllin mjög
’.vipuð frá ári til árs, svo eg..
fjöldi bóka, cn samt skaXþessu
athæfi haldið áfram svo sem
til almenns fróðlciks.
Samlkivæmt skirá þessari hef-
uir í fyrra daomið út 351 bóte
ísdenzta, og esru 102 taldar til
bama- og unglingabóka en 249
éiga að heita aetlaðar þeimsem
taomnir eral tdl vits «g ára.
Firumsamdar bæteur eru alls 191
(iþar aif 34 bamalbæíkiur) en 160
bækur eru þýddar (þar af 68
bamalbælkiur) Aiuigiyóst er að
stairáin gefur etetai tæmandi upp-
lýsiingar um bókaifjöiLdai, t. d.
etelkd um kennsdiuibaefaur né
dieldur ýmisílegt það bótoakyns
sem addrei diemur á admennan
maitaað.
AUgóð uppskera
Undir ísdenzkar bókmenntir
flrumsaimidar geta fladllið um 70
bætaur. Þar aÆ eru staéddsöig-
ur og smiásagnasofn 32, — 21
bók mun geta gert tilteadi tidað
geta taaildast bótomenntir, en XI
faiia í aflþreyingarflokikinn.
A.mJk. sjö úr fýrmieiflnda
flofcknum eru endurútgáfur.
Allmikili fjörkippur hefur
dilaupið í djóðaútgáfuna — en
ljóðabætaur enu hvorid meira
né minna e n29 taisins, og
margt frumsmíðar. Annans var
á ferli í fyrra meö niýjar baak-
ur flólk eins og Halidóx Laac-
hess, Guðbergur Bergsson, Jak-
obína Sigurðardóttir, Jlóhannes
úr Kötlum, Thor Vilhjálmsson,
Steflán Hörðuir Grímsson, þótt
etalki séu fdedri tii nefindlir, og
hefur þetta verið notakuið góð
uippsteera Sex leitorit eða leik-
rdtasöfn komu út og tvö rit-
gierðarsöfn.
Sex bastour loomu út um ís-
ienztaar bólkmenntir, en er þá
að vísu talin með þýðing ábók
efltir Peter Hallberg um Hiall-
dór Laxness — fasr hann nú
að vera ísQenzikur höflundur
líka otataur til hægri vertaa. í
þessum fioteki eru verk reyndna
garpa eins oc Sigurðar Nor-
dai og peúöritgerðir spónýjar
og bóta Heiigu Kresis um
Guðmund Kamlban, og erindi
Sveins Sikorra um nútínjiahók-
menntir, sem verið Iiaifia vei-
komið tileifni til bóikmonnta-
slkriifla.
Undir íslenztea sagnfraeði sýn-
ast mér fadlai 8 bæltour — þar
eru reyndir afkastameinn exns
og Bjöm Þorsteinsson og Her-
rnann Fálssion á ferð, og nýiiði
eins og Öiaiflur R. Einarsson,
með nýtt efni: sögu verfclýðs-
direyfingarinnar.
Ævisögur og endunminningar
eru 12 — og eru þar innan um
ágæt bótemenntaiveric, sem vel
geta raslkað fyrri töium, ef
fllotataunin viæri óformlegri.
Þjóðlogur flróðleikur ýmdstaonar
og frása gnaþættir, mjög mis-
jafn sauður þar, myndar stór-
an fddkta 28 bœfcur. Þrjár bæk-
ur eru útgalflur á fsienzlkum
fbmritum (sem meiga vei lcoma
undir fyrri flotak ef viil). Bæk-
ur um raunvísindd eru fljórar,
handibætour ýmislkonar þar með
orðalbœtaur 18, og er það (r
venjuiega mitadl uppstaera (IÞess
sfcal þó getið, að ég hefli út úr
vandræðum iátið ætttflræðina
fyigja þar með). KennsHiulbæic-
ur eru tvaar — en það er ann-
ar handieggur. edns og fyrr
segir. Og firumsamdiar bækur
um annað líf og þesslags
spegiaisjónir eru bara tvaer, en
þýddar fjórar. Þrjár bætaur um
iþróttir eru líka allar þýddar
og ailar um fótbolta.
TILVILJANIR
Þar með er eiginiega byrjuð
upptaining á þýddu bókunum,
eins og hiver maður getur séð.
Þýdd stoáldrit eru 64 talsins,
þar af geta 23 talizt til bóta-
mennta, en 41 fler í afþreying-
arflokkinn, og hefur sú úttooma
of: verið verri Af þessum lista
má flá ailvirðuQega uipptainingu
á höfundum: Haseta og Heine-
sen, Gide og William Goiding,
Maupassant og MeQvilie, Rif-
bjeng og Esra Pound ,Thoanas
Mann og Slhakespeare, Gals-
woirthy og Nabokov — enþiessi
sama upptaining sýnir ednnig
það, siem svo aft er miinnzt á,
að sœmdleg útgáifla á eriendium
bótoum er ákaflega tilviljunar-
kennd og áherziur allar edn-
kenniiegar. Þýddar ævisiögur
eru fljórar, þar af eru tvö bindi
úr sjálfsiævisögu Rússans Pá
Framihaki á 9. síðu.
i
ÍHALDSRÓTTÆKNI0G HÚSLEKI
Adögumum voru boomar
fram ndktarar ahugiasemd-
ir í þessaim þáttum um það
tiltæiki edns af staœru Ijósum
Heimdiallar, Bliieirts B. Schram,
aö boða erindi um ,,róttæika
Sjélflstæðissteflnu“ og urðu
ndklkrar orðahnippingar út af
öllu saman. Nú ber svo vel
táflL, að á laugardaginn var
birtist í MorigunlbIaðm.u út-
diráttuir úr þoirri ræðu, sem
boðuð var og er kannsfci á-
stæða tii að liema staðar við
siík tíðindt
Að vísiu voru þau eteflci eins
ówænt og yfirstoriftin um rót-
tælknina diefði getað gefið tii
kynna. Þvi saitt að segja má
leita mieð sannrl auðmýkt
fyrir viðfamgsefninu um adda
þessa fimm dállka, án þessað
finna. vott af þeirri róttækni
sem risið gæiti undir naflni'.
Það er byrjað á almennriyf-
iriýlsdnigu um að „róttætour er
sá sem etakd leggur blessun
sína á (svo) ríkjandi, ástand,
sem gagnrýnir og leitar, sem
viðuriÐennár dktoi gefna hluti
orðalaust“ o.sflrv. Svo er þvi
vdð bætt, að það slkulli verða
hlutstaipti ungra manna í
Sjóliflstæðisflotóknum að sýna
af sér sffltoa róttæfcni, ogvænt-
anlega þá gagnvairt „rílkjandi
ásltandi‘, í landdnu, sem ein-
mitt þessi flotatour heflur í
|j toraiftd vaida sdnna miótaðöðr-
J um flremur, og svo gegn
„rítefjamdi ástandi" innan
fllotelksins. En áþreifianleg verð-
ur þessi róttæikni Heimdell-
inga aldirei. Manni skilst helzt,
að þedr hafi komizt næst
henni með upptefcnimgu próf-
kjöra í Sj álifetæðisflokknum,
sem hafli svo sett ndklkra
unga mienn í áhri£astöður,
(Það er n.b. eiftirtektarvert, að
Ellert dregur jafnan í lamd,
þegar hann talar um umlbóta-
og róttælknivilja un-gra manna
í flotaknum, hann neiflnir þá í
maesita orði eitthvað loflsam-
legt um heillbirigða flhaidssemi,
eða flidklksfoTystuma, en henni
þalktaar hann próffcjörið etaki
siður en Heimidéllingum).
óhnifla, ef þeir hafla í raiumog
veru éktaert annað feam að
færa sem móli skiptir? Það
staiptir. fljandiinn hafi það, ld>tiu
máli, þótt ungir menn séu
sumir hverjir flLjótairf að
„hugsa“ en gamldr ef niður-
staðam er sú saroa eða svo
gött sem En þetta er ednmitt
sú dxeiidarmynd sem fæst af
grein Ellerts. Hún er full xrteð
flögur orð og aimenn um að
„standia vörð um hugsjónir
fldklksins“, „bjóða öllu ó-
æsddlegu ástandi byrginn",
„kflifla á brattann", „trúa á
framtíðina“ að viðbættum
smóhnútum í óútslkýrða „vald-
streitumenn". Auk þess er
malað í heiflum dóiki i þeim
dúr, að sósíadistar og vinstri-
menn vilji eflla ríkisrvaid og
sikríffinnsiku á kostnað „svig-
rúms einsitatelmigsins“, en
SjáiÆstæðismenn vilji frum-
kvæði einstaMingsiins ogfram-
tata og þar fram eftir götum
og hefði það allt saman edns
vél getað verið skrifað árið
1931.
★
E'
!
j O1
llræt, enginn er á móti
ungu fólflcd, eða réttara
sagt — enginn telur sig vera
það. En hitt sfldptir middu
k meira málli, hvort ndktour lif-
" andd sóia sé ndklkru að bætt-
k ari, þótt notetorir unglingar í
J bongaralegri póditfk teomást til
,’n í þeim parti ræðumnar
eru nokkrar formúlur
sem eru smásflcrýtnar, ef
menn nenna að taka efltir
þexm. f>ar er með ndkifcrum
þjósti taiað um að „sósíal-
istar og alEir hdnir svoteöiluðu
vinstriflotakar líta á hinarflé-
dagslegu heildir, svo semriM,
þ jóð, stétt eða aðra haigsmuna-
hópa, sem persónugervinga, og
að þarflir, óslkir og vltsmunir
þeirra séu æðri þörflum og
ósítoum einstaMiinganna, sem
þessar félagslhieilddr mynda".
Að sflepptri einltoennileigri
orðanottoun eins og tali um
vitsmiuni t.d. ríkdsins og svo
„persónugervingum“ — þéer
þetta í reynd ékdcii ádrepa á
sósíallista heldur lofl, ef notakuð
er. Þarflir og ósfldr þjóðar og
stéttar eru í mjög veigamdtal-
um greinum æðri óstaum og
þörfum einstaMimga, án þess
að í ruotaknu sé sflœrt virðing
fyrlr persónulegu lífli manna.
Það gerist, elns og mennvita,
að einsifcalkiingar finna hjá sér
þörf og ósk til að girœða
ndkfcrar miljónír t.d á lyfjai-
söiu, en þær tilhneigdngar
edga aikkúrat eiklkert slkylt við
hagsmuni þjóðarinnar — né
holdur þá þroskamögiuleifca
einstaklingsins sem EHerttal-
ar svo flaguriega um Þaðget-
ur vé! verið að einstafcir verfca-
menn finni Ihjó sór þörf til
að gerast verkfaHsbrjótar, og
þeir létu undan dxenni sumir
hverjir liér áður fýrr, meðtil-
vísun tíl Sj álfstæðisstef nunnar
— einstaidingshyggjunnar, —
en mat stéttarinnar á slíilcu
athæfli er orðið að því valdd,
aö nú mdnnist enginn á sflitat
frelsi ednstalMdngsins meir.
Ekki opiniberiegai að minnsta
flcosití. Það er lítaa hægt að
, leggja ailsdsonar sflcdlning í þá
gamallcunnu fórmúlu Ellerts,
að ríkið sflcuii vera tii fýrir
einstaklinginn, en ékki öfiugt.
Auðvitað hefur ríkið skyld-
um að gegna við sína þegna,
hvar sem er. En Sjálfstæðis-
menn hafa lengist af slkilið
þetba i framflcvæmd þannig, að
ef eínflcaauðmagnið vifll græða
á t.d. nýjum iðnaði, þá er
rítaið lótið lcosta frumrann-
sóiknir, útvega fjármaign, gefla
einstaMingum fyrirtæikin með
verðbólgubróun — og efnokk-
ur ,,rítaisafsfldpti“ af aitvinnu-
lífinu eru viðsjórverð þá eru
það edramitt þessi.
★
En fróöleigust verður ræða
Ellerts undiir lokin, þegar
gerir úrsidtatillraun til aö finna
„róttætani“ sinni einhverja
fótfestu, Hann segir m a.
„Hún (þ.e. steflna Eilerts & Co)
er hiuti af hreyfingu sem fler
vaxandi um þessar munddr,
lireyfingu þeirra sem ekki
trúa blint á velíeiðarþióðfé-
lagdö og flatnesikjupólitfk þess.
en séð hafa hina hættulegu
þróun, sem leiðir af sérauflcna
vélvæðingu, múgmennsltou,
slkriflfinnsiku — ailt á kosfn-
að einstafldingshyggjunnar og
sérsflöðunnar . . . í þeimefln-
um er aðalatriðið að vékja
menn til umhugsunar um
stöðu einstaMingsins ogmögu-
leika hans tíl frjállsrar til-
veru, um firamitíð mannsins
sjálifs f baráttunni við sjálf-
an sig og umhverfið. Þvi
maricd verður ékltoi náð
með sósíalisma né kapítal-
isma, lieldur með virðmgunni
fyrir rruannhélginni og frélsi
eins!taMingsins“.
Mikil er sú ringulredð, þetta
er eins og að lesa Matthías
Johannessen. þama er allur
sflcrattinn á seyði f einu og
hvað rékur sig á annarshom,
og þó skiptir mestu, að orð-
in gufa eintovemveginn uppog
neita að eignasit áþreiflanlega
merkingu. Rótt áðan var tal-
að um flramfarir, í því næsta
er véivæðingu mótmæit. Múg-
mennska og sflcrififinnslka var
rétt áðan böl sem rafldð var
tíi sósdalisma, en nú er þetta
allt í einu orðið afleiðing af
„flatneskjupóQitík velferðar-
þjk5öfólagsdns“ en manni hef-
ur slkiiizt að það þjóðfédag sé

ef nah agsfcerfis og sósíáldemó-
kratískrar félagsmál astefl.nu. í
næstu andrá er ’boöað þjóiBfé-
lag sem sé hvorici sósíalismi
né kapítalismi og hvað er þá
átt við? Sumir telja að svo-
leiðis þjóðféllaig sé í Svfþöóð,
en varia á atkvæðamaður úr
Heimdiaili við þaö. Ogþáelkki
héldur vdð Samiband íslenzkra
saimvinnufélaga. Eða hippa-
samfélag. Bins og fyrr segir
fann Eliert „ríikdsafisikiptum“
flesit til foráttu, en efl hann |j
boðar, að allt efnatoagsflíf silculi *
vera í höndum einkafjár-
magnsins (nema það náttúr-
lega sem ékki er hæigt að
græða á) — samaniber um-
mæli um „aukið svdgrúm og
s.iálfebjargarviðíLeitni" einstalk- kj
linga — hvað er hægt aðtoalla *
það þjóðfélag annað en kiap-
ítalisma? Svona er hægt að
spyrja lengi, og svarið veit
aðeins vindurinn. Það sem er
eftir, þegar Ellert B. Schram
heflur glápt um hríð eins og
hrútur á nýtt hlið á notodcrar
abstraflcsjónir eru almenn orð
eins og „virðing fyrir mann-
héligi og flrelsi einsitaMingsins“.
Þetta geta allir sagt og þetta
hafa liundrað þúsund smá-
kallar um aiian heim endur-
tékið hver eftir öðrum allar
götur síðan pólitíslk dagtolöð
lögðu undir sig heimdnn. Og
þau hafa 1 raun og veru get-
að þýtt allan sikrattann, alli |j
efltir hinu sögulega samhengi N
Rúllandi ofan á heirodéllsk- ^
um orðabelg hafla þau því ™
mdður ekki önnur áíhrif en *á
þráláti húsiéki sem heflur
verið á dagsikrá hjá mann-
flóHkinu síðan á döigum Sal-
ómons
Árni Bergmann.
i
!
1

(læuuk
mmmm
PO^TFDtLtL
*
*
i
I
I
4