Þjóðviljinn - 03.06.1971, Qupperneq 4

4 SfÐA — ÞiJÓÐVTLJTNN — Fimimtiudiagur 3. Júní 1971,
— Málgagn sósíalisma, verkalýðshreyfingar og þjóðfrelsis —
Otgafandl: Utgáfufélag Þjóðvlljans.
Framkv.8tjóri: ElSur Bergmann.
Ritstjórar: Ivar H. lónsson (áb.), Magnús Kjartansson,
Slgurður GuSmundsson.
BItst|.fulltrúl: Svavar Gestsson.
Fréttastjórt: Slgurður V Frlðþlófsson.
Augiýslngastjórl: Helmlr Inglmarssoa
Rltstjóm, afgreiðsla, auglýslngar, prentsmiðja: SkólavörðusL 19. Siml 17500
(5 linur). — Askrlftarverð kr. 195.00 á mánuðL — Lausasöluverð kr. 12.00.
Reikmngsskil við Framsókn
Jginn af stofnendum Framsóknarflökksins, Ketill
Indriðason bóndi á Fjalli, birti í gær grein í
Þjóðviljanum, þar sem hann gerir upp reikning-
ana við núverandi forustu Framsóknarflokksins
fyrir svik við upphaflegar hugsjónir flokksins og
óheilindi í flestum málum. „Hvers höfuim við að
vænta af slíkum mönnum,“ spyr hann, „ef við
látum eins og ekkert sé, kjósum þá hópum saman,
staðfestum að okkur sé allt bjóðandi?” Það hefur
ekki verið Katli sársaukalausf að skrifa þessa
grein, eftir að hann hefur í meira en hálfa öld
starfað í þágu Framsóknarflokksins og Tímans, en
þeim mun cmeiri er karlmennska hans og heilindi.
Fróðlegt er að bera dæmi hans saman við atferli
sumra ungra Framsóknarmanna. Þannig hefur
Baldur Óskarsson, sem hefur mjög hátt í orði um
róttækar þjóðfélagsskoðanir sínar, sætt sig við
það ömurlega hlu'tskipti að reyna að safna vlnstri
a'tkvæðum í þágu þéirra fjárplógsroanna sem öllu
ráða 1 Framsóknarflokknum og stefna að hægri
saimvinnu eftir kosningar. Hugsjónirnar eru hon-
um greinlega ekki jafn mikið alvörumál og Katli
I^íjjÖðasyni á Fjalli...^ : >..
Að segja ósat i
E’kki lét Ingólfur Jónsson sér bregða við að fara
með blygðunarlaus ósannindi í sjónvarpsum-
ræðunum í fýrradag. Hann sagði án þess að depla
auga að stjómarandstaðan hefði verið andvíg Búr-
fellsvirkjun og kísilgúrverksmiðju, enda þótt stað-
reyndin sé sú að hvort tveggja var einróma sam-
þykkt á þingi. Alþýðubandalagið var hins vegar
andvígt því að orkan frá Búrfellsvirkjun væri af-
hent erlendum auðhring ásamt meðgjöf frá ís-
lenzku þjóðinni sem nemur yfir 100 miljónum
króna á þessu ári. Alþýðubandalagið var einnig
andvígt því að framleiðsla kísilgúrverksmiðjunn-
ar væri afhent bandaríska auðhringnum Johns
Manville, enda safnar hann gróða á sama tíma
og verksmiðjan er rekin með tápi. Ágreining-
urinn er um það hvort íslendingar eiga sjálfir að
nýta auðlindir landsins í sína þágu eða afhenda
þær útlendingum og gefa þeim um leið tækifæri
til að skattleggja þjóðina.
Gamalkunn íþrótt
JJalldór Sigurðsson lýsti yfir því 1 sjónvarpinu
í fyrrakvöld að Framsóknarflakkurinn hafnaði
gengislækkun sem lausn á hrollvekjunni í haust.
Þetta hefur Framsóknarflokkurinn gert fyrr. Árið
1950 flutti minnihlutastjóm Sjálfstæðsflokksins
frumvarp um gengislækkun. Framsóknarflokkur-
inn snerist gegn gengislækkuninni og ríkisstjófn-
in féll. Nokkrum vikum síðar var búið að mynda
nýja helmingsskiptastjórn Sjálfstæðisflokks og
Framsóknar, og fyrsta verk hennar var að fram-
kvæma þá sömu gengislækkun sem Alþingi var ný-
búið að fella. Á að leika sama leik í haúst? — m.
Minningarorð
r v> ''i. J ' x •: .
Sigríður Sigurðardóttir
listmálari
I>ann 22. fyrra mánaðar lézt
hér í bæ frú Sigríður Sigurðar-
dóttir listmálari, eftir langa og
einatt stranga sjúkdómslegu, á
67. aldursári.
Sigríður var upprunnin
nyrðra, en kom ung hingað
suður, ilentist hér og giftist, og
ól mestallan aldur sinn í
Reykjavík. Ættir hennar kann
ég lítt að rekja, en ég tel eng-
an vafa á því, að hún bafi átt
til listrænna að telja, svo ágæt-
lega sem hún sýndi það í eig-
in verkum og var reyndar list-
rænum hæfileikum búin í fleiri
en einni grein; hún var — auk
þeirrar listar sem hún lagði
mesta rækt við —- vel bagmælt,
sikrifaði gott mál og góðan stíl
— og bera því einkum vitni
sendibréf hennar erlendis
frá -—, lék nokkuð á píanó, og
var mikið gefin fyrir söng og
aðra tónligt; má þá vel geta
þess, að faðir hennar var á
sinni tíð kunnur söngmaður
víða um sveitir og beinlínis
kenndur við söag.
Einhverrar tilsagnar mun
Sigríður hafa notið ung í mál-
aralistinni, m.a. hjá Guðmundi
Thorsteinsson (Mugg), En lít-
ill tími gafet henni fram eft-
ir ævi til náms eða ástundun-
ar, því að störf húsmóður og
móður tóku tíma hennar, svo
sem lengstum befúr verið hlut-
skipti íslenzkra kvenna. Ung
giftist hún fyrsta manni sín-
um af þrem Tryggva Magn-
ússyni, þeim þjóðkunna teikn-
ara og málara, sem um ára-
tugi var einstæður í íslenzku
menningarlífi sökum þess hve
verk bans voru grundvölluð á
víðtækri þekkingu ísienzks
arfs á öllum sviðum, auk hins
listræna handbragðs.
í>að hefur stundum bvarflað
að mér, að hæpið muni hafa
verið fyrir. -Sigriði sem lista-
konu að standa framan af í
skugga svo viðurkennds lista-
manns. þar sem hún að auki
var hlédræg að eðlisfari, þekkti
vel takmörk sín og hafði öðr-
um hnöppum að hneppa en
helga sig list einvörðungu.
Samt mun hún aldrei hafa lagt
málverkið algjörlega á hilluna
þessi árin, heldur beðið jafn-
framt betri tíma. Bömin þeirra
tvö, Þórdís teiknari og listmál-
ari, og St.urla fiðluleikari, hafa
og sýnt svo ekki verður um
villzt hver uppruni þeirra er;
þau bafa bæði erft frá foreldr-
unum þá skörpu sjón og nærnu
heym á list, sem er þeirra
ættarfylgja og vöggugjöf.
Þeir munu sjálfsagt margir,
sem aldrei heyrðu Sigríði Sig-
urðardóttur nefndia í tölu lista-
manna, svo hljótt vaf um hana
í fjölmiðlum, og einkasýningu
hélt bún aldrei; mun þó hafa
tekið þátt í örfáum samsýn-
ingum. Úthlutunamefndir lista-
mannafjár heyrðu hennar að
sjálfsögðu aldrei getið. En eft-
ir a® bömin komust á legg, og
á meðan heilsa entist, helgaði
Sigriður sig æ meira list sinni,
og þegar á allt er litið liggur
meira eftir hana en ætla mætti
miðað við aðstæður allar bæði
fyrr og síðar. í opinberri eigu
ber fyrst að nefna þrjár mynd-
ir bennar: málverkið „Vinjar
á Kaldadal“, í eigu Listasafns
ríkisins, andlitsmynd af pater
Jóni Sveinssyni, í Nonna-hús-
inu á Akureyri, og svo mál-
verk það hið stóra við inn-
ganginn að Kristalssal Þjóð-
leikhússins af Soffíu Guðlaugs-
dóttur leikkonu. En þar með
er þó ekki allt upp talið, þvi
að um langt árabil vann hún
að því að mála portrait-mynd-
ir á vegum Þjóðminjasafnsins,
að tilstuðlan þáverandi þjóð-
minjavarðar Matthíasar Þórð-
arsonar. og munu það aðaliega
hafa verið biskupamyndir.
gierðar eftir eldri teikningu?*. og
ljósmyndum; málaði hún þann-
ig myndir svo til allra Reykja-
víkurbiskupanna, en nokkurra
Hólabistoupa að auki. Varð
henni þetta ómetanlegur styrk-
ur fjárhagslega, er hún að lok-
um brauzt í þvi — komin hátt
á fimmtugsaldur — að halda
utan til náms. Síðasttöldu mál-
verkin munu sum í vörzlu
biskupsakrifstofu og önnur í
Þjóðminjasafni, að þvi ég bezt
veit.
Nokkru eftir að þau Tryggvi
slitu samvistum, að börnum
þeirna komnum vel á legg, giít-
ist SigriOur öðru sinni, Sigurði
Haralz rithöfundi. Þeim varð
ekki bama auðið; en á_ þessu
tímabili ævinnar mun hún aft-
ur hafa farið að hugsa um það í
alvöru að leggja list sína fyrir
sig að ráði, þar sem dagleg
■ önn varð minni. Sigurður bar
fullan skilning ’ á hæfileika
hennar og löngun og ferðaðist
með hana í bíl sinum á marga
þá staði landsing sem tóku
hana hugfangna sem lista-
mann. Var hún bonum ævin-
lega þakklát fyrir aila elsku-
semi í sinn garð fyrr og
síðar. endaþótt örlögin hög-
uðu því svo til, að einnig þau
hlutu að skilja, og varð sá
skilnaður í fiullri sátt. Bæði
var það, að Sigríður hafði full-
an hug á að komast til útlanda
og læra eitthvað í listgrein
sinni, þótt smálega væri búin
að veraldlegum auði, og svo
hitt jafnframt að um saima
leyti missti Sigurður mikið til
heilsuna — og vildi sízt verða
konu sinni fjötur um fót sem
öryrki eða svo gott sem. Urðu
þá enn þáttaskil í lífi hennar.
Með góðra manna hjálp og
■ af eigin dugnaði og næsta
dæmafárri bjartsýni brauzt
hún í því að koma sér til
Kaupmannahafnar. vorið 1953,
innritaðist í Konunglega
akademíið og var þar við nám
í rösk tvö ár. Jafnframt nám-
inu varð hún þó að taka að
sér verkefni í heimahúsum.
aðahega andlitsmyndir, til að
drýgja f j árbaginn. En ekki fer
á milli mála, að Hafnardvölin
varð henni til mikils góðs. Hún
bafði aidrei farið utan áðúr,
og útlendir staðir voru henni
sem öpinberun. Hún var næm
á allt, horfði opnum sjónum
á allt, fersk fyrir umheimin-
um sem ung væri; og þaS var
ánægja að fá á þessum árum
tækifæri til að fara með henni
í söfn eða á tónieifca, ellegar
á þá staði sem að meira eða
minna leyti eru eða hafa verið
tengdir íslenzkri sögu, jafnt
þjóðarinnar eða vissra einstak-
linga hennar í þessari fomu
höfuðborg okkar. Henni var
það allt sem endurfæðing og
hún kunni að meta það á sinn
persónulegan hátt, því hún var
kona vel lesin.
Ég efia það ekki, að hún
hefði kosið miklu lengri dvöl
erlendis, og reyndar. víðar en
á Hafnarslóð einvörðungu. En
sá sem ollu ræður í heimi hér,
peningurinn í buddu þinni,
sagði: Það er komið nóg. Hún
hlaut að snúa heim aftur —
og fann þá kannski sárar fyr-
ir því en nokkru sinni áður um
ævina, hversu þungt það er að
þurfa að sætta sig við að
vilja en mega ekki.
Þegar heim kom var hún
reiðubúin .til starfs eftir þvi
sem tækifæri og geta leyfði;
en sfcömmu eftir beimkomuna
hófst það skeið ævi hennar,
sem varð henni hvað dapur-
legast og þungbærast, enda-
þótt hún yrði þá jafnframt
meiri gæíu aðnjótandi en
endranær, á vissan hátt. Hún
giftist nú í þriðj a sinn, Jó-
hanni Sveinssyni magister frá
Flögu, eftirlifandi manni sín-
um. Hann bjó henni prýðisgott
heimili og gerði allt .hvað hann
mátti til að veita henni sem
bezta vinnuaðstöðu En þá var
það 1 annað sem brást. Hún
bafði um margra ára skeið
ekki gengið með öllu heil til
skógar, endaþótt hún harkaði
af sér. lokaði sig inni við nám
og starf og reyndi að gleyma
áhyggjum af því sem öðru. En
aldur og þreyta 'geta sagt til ,
sín fyrr en varir, og þegar
hér var komið fór sífellt ball-
andi undan fæti fyrir Sigríði
hvað heilsuna snerti. Einmitt
þegar aðstaða hennar og fram-
tíð voru sem bezt tryggð, brást
þetta sem enginn má án vera:
starfeorfcan; og um leið hvarf
henni að miklu leyti öll lífs-
gleði jöfnum höndum. Þann-
ig voru mörg síðustu ár henn-
ar lítið annað en vonarsnauð
barátta við fLeiri en einn sjúk-
dóm, lengri og skemmri dval-
ir á sjúkrahúsum og stopul
fótavist heimafyrir. Það var
dapurlegt að fylgjast með því,
hvemig þessi fallega, lífeglaða,
félagslynda og starfisama kona,
sem fiannst hún eiga svo margt
óunnið, hlaut að beygja sig
fyrir örlögum sánum og draga
sig í hlé bæði frá starfi og fé-
lagslegu samneyti. — En þeim
mun meiri ástæða er til að
minnast þess og þakfca, hvi-
líka ábyrgðartilfinningu, elsfcu-
semi og fómfýsi Jóhann mað-
ur hennar þá auðsýndi henni
í ödlum hennar bágindum og
raun. Því verður vart með orð-
um lýst hversu stórmannlega
hann hefur reynzt faenni og
stundað hana sjúfca, sjálfur
kominn á efri ár, og um langt
skeið jöfnum höndum í fiullu
starfi utan heimilisins. Það
var ómetanleg gœfa Sigríðar
að eiga hanri að, og fyrir þetta
hlýtur Jóhann nú virðingu og
þökk og mun lengi verða í
minni geymt allna þeirra sem
til þekkjia.
Sigríður Sigurðardóttir var
kona fögur á yngri árum og
reyndar alla tíð þangað til
heilsuleysdð markaði bana. Hún
var skapfestumanneskja og
trygglynd, átti til jöfnum hönd-
um mikið af listamannlegu
stolti og þafcklátsamri hóg-
vær'ð. Hún fann vel hvað að
sér sneri og gleymdi aldrei
velgjörðum. Hún var mikill
dýravinur, gekk jafnvel í
Dýrarvemdunarfélagið því til
áréttingar, og mátti ekkert
aumt sjá. Hún var að mörgu
leyti fom í viðhorfum, en mér
fannst það fara henni vel. í
list sinni var hún að mestu af
gömlum skóla og tileinfcaði sér
hefðbundin viðhorf' að'^ÉtóStu
leyti, og má þó sjá í ýmsum
verkum hennar, einkum lands-
lagsmálverkunum, tilhneigmgu
sem var eins fjarri náttúru-
stælingu og nokfcuð gat verið.
Ef henni hefði enzt aldur og
heilsa, og ef, hún hefði getað
notið þess tækifæris að starfa
án fjárhagslegrar áhyggju, er
ekfci Ótíklegt að verk hennar
hefði tekið umtalsverðum
breytingum og listrænni þróun
í ríkara mæli en varð. En
hversu svo sem viðhorf henn-
ar kunna lengstum að hafa
verið fjarri afstöðu yngri list-
kynslóðar, þá er eitt athyglis-
vert; Ég minnist þess ekki að
hafa heyrt hana nokkru sinni
hallmæla þeim sem máluðu
samkvæmt nútímalegri form-
úlum en hún gerði sjálf vegna
þess eins að þeir gerðu svo.
Hún bar einlæga og óskoraða
virðingu fyrir allri list og öll-
urn þeim, yngri sem eldri, sem
henni fannst vinna verk sín
af innri þörf til að tjá sig í
einlægni og með virðingu fyrir
listinni.
Sjálf var hún vandvirk með
aíbrigðum og fannst hún aldrei
hafa fulllokið neinu. Má vérá,
að sum verka hennar hafirgold-
ið þessarar afstöðu, um það
skal ég ekki dæma að sinni.
Siðasta bisfcupsmynd hennar
mun hafa verið af Ásmundi
Guðmundssyni, sem hún vann
að fársjúk og lauk víst aldrei
við. Ég sagði við Sigríði eitthvað
á þá leið að spursmál væri,
hvort myndin yrfii ekki verri,
ef gert væri meira. Hún hafði
gaman al athugasemdinni held
ég, en svaraði því til, að þann-
ig gæti hún ekki látið hana
frá sér fara, því að þá stingi
hún í stúf við allar hinar
biskupamyndimar. Þetta var
út af fyrir sig mjög heiðar-
legt viðhorf og Sigrlði líkt.
Ég er Sigríði Sigurðardóttur
innilega þafcklátur fyrir löng
og góð kynni. Við fráfall henn-
ar sendi ég öllum aðstandend-
um innilegustu samúðarkveðj-
ur. Elías Mar.