Þjóðviljinn - 12.09.1971, Síða 8

g SlÐA — ÞJÓÐVTL.JINN — Sunnudagur 12. septemnber 1971.
Ingvar Hallgrímsson er for-
stjóri Hafrannsóknarstofnunar-
innar — settur um ársskeið í
fjarveru Jóns Jónssonar Ingvar
hefur starfað við fiskirannsókn-
ir hér á landi frá 1955, cr hann
kom heim frá námi í Noregi.
Að öllum íslenzkum rann-
sóknarstofnunum ólöstuðum
verður ekki í móti því mælt
að Hafrannsóknarstofnunin er
ein sú þýðingarmesta. Fisk-
veiðiþjóð eins og við íslending-
ar verður að búa sérstaklega
vel að slíkri stofnun og það
er raunar til marks um mikil-
vægi hennar að þau meginrök
fiskifræðinnar sem nú er beitt
í landhelgismálinu eru unnin
í Iíafrannsóknarstofnuninni.
Ingvar Hallgrímsson varð
góðfúslega við þeirri ósk Þjóó-
viijans að skýra lesendum
blaðsins frá stofnuninn, þýðingu
hennar og helztu verkefnum,
friðun fiskistofna og landhelgis-
málinu. Fyrst scgir Ingvar Hall-
grímsson forstjóri frá stofnun-
inni sjálfri og hinum ytra bún-
aði hennar, — viðtalið er tekið
á skrifstofu hans.
— Hafrannsóknarstoflnunin var
sett á laggimar 1965 með þessu
nafni, en áður höfðu baf-
og fiskirannsóknir verið starf-
ræktar hér sem hluti ai at-
vinnudeild Háskólans. eða allt
frá 1937. Samkvæmt lögum um
stofnunina á hún að sjá um
öll verkefni sem lúta að sjó-
rannsóbnum í landinu, basði að
þvi er snertir dýr í sjó og efna-
og eðlisfræði sjávar, auk fiski-
ræktar og tilrauna með ný
veiðarfæri, úrvinnslu veiði-
sikýrslna, kynningu á niðurstöð-
um rannsókna o.s.frv. Og það
er ednnig tekið fram í lögrinium
að stafnun þessi eigi ein að
annast þau verkefni sjórann-
sókna, sem umnin eru á ve®uim
íslenzka rfkisins.
Við höfium þrjú rannsóknarskip,
þ.e. Bjama Sasmundsson, Áma
Friðriksson ó'g Haflþór.
Það er auðvitað allt önnur
vinnuaðstaða hér eftir að við
fengum þessi skip, því áður
urðum við að treysta á stopul
leiguskip vegna þess að útgerð-
armaður vill auðvitað hafa sín
skip á vertíðinni og við gátum
þá ekki fengið sip nema milli
vertíða, en við þurfum að sjálf-
sögðu ekki síður á skipum að
halda á vertíðunum sjálfum.
— Bannsóknarskipin hafa
þannig bœtt mikið úr yklkar
aðstöðu?
— Já. það hafa þau sannar-
lega gert. Þau aru við rann-
sóknir — á sjó — allt árið;
um 300 daga á ári hverju.
Landgrunnið
allt til verndunar
— Svo við snúum okkur þá
að verndun fiskistofnanna. Get-
ur þú nefnt mér, Ingvar, ákveð-
ið dæmi um það hvemig Haf-
rannsóknarstofnunin eða arinar
aðili fyrir hennar tíð hefur
gripið inn í og stöðvað eða tak-
markað veiðar á síðustu árum
eða áratugum?
— Já, Hörg dæmi mætti
nefna. Það má segja að þetta
hafi strax gerzt fyrir stríð. Þá
laigði Alþjóðlega hafrannsóknar-
ráðið svo fyrir að Faxaflóanum
skyldi lokað — en af því varð
ekki vegna stríðslns. Tillaga
ráðsins var auðvitað héðan
komin frá Áma heitnum Frið-
rikssyni.
Nú á seinni árum höfum við
hönd í bagga með undanþágu-
veiðum í landihelginni — hum-
arveiðum, rækjuveiðum, draig-
nótarveiðum. — Undaniþágumar
eru hóðar umsögnum Hafrann-
sóknarstofnxinarinnar og Fiski-
Rætt við
INGVAR
HALLGRÍMSSON
forstjóra
Hafrannsóknar-
stofnunarinnar
Þróun ýsuveiða við isiand síðustu árin
Ingvar Hallgrímsson, myndin tekin í skrifstofu forstjóra Haf
rannsóknarstofnunarinnar.
því erfitt
er að ná
fjölþjóðlegu
samkomulagi
vegna
mismunandi
hagsmuna
— Stoínuninni er skipt í und-
irdeildir, er ekki svo?
— Jú, og gefia lögin hetmild ti/
þess að skipta stotfmminni í
deildir. Hér eru nú sjórann-
sóknadeild, og þrjár fiskadeild-
ir; deild fyrir uppsjávarfiska,
bolfiska og loks flatfisk Auk
þess er deild fyrir dýrasvilf,
krabbadýr. skelfisk og plöntu-
svif. Það er stjórn stotfnunar-
innar sem getur nokkuð ráðið
því hvemig þetta skiptist að
fengnu samþykki sjávarútvegs-
ráðherra, en stofnunin heyrir
undir hann.
— Hversu margir eru starfs-
menn hér?
— Það eru um fjörutíu manns
fcem vinna í stofnuninni auk
þeirra, sem earu á skipunum.
félaigs Islands. Þá má nefna
síldveiðamar hér suðvestan-
lands, þar sem síldin er friðuð
meginhluta ársins. Veiðar þar
byrja núna 1. september og
verða til áramóta. Þetta ersam-
kvæmt okkar tillögum og einn-
ig að því er snertir það magn
sem má veiða af síldinni. Einn-
ig er farið aftir okkar tillögum
um rækjumagn sem veiða má,
og bumar.
Hér er í öllum tilfellum um
að ræða veiðar, sem við ráðum
yfir sjálfir. innan okkar lög-
sögu. Ekki sízt í þessu tilfelli
ber okkur að nýta stefnana af
fullri skynsemi og við megum
ekki ganga á þá.
— Hetfur vemdunarsjónar-
miðið verið Ihafit nægilega rifct
í huga við yfirráð okkar yfir
12 mílna landhelgi?
— Þessari spurningu má
sjálfsagt svara bæði játandi og
nedtandi, það er erfitt að dæma,
hvenær gert er nægilega mikið.
Til dæmis við rækju- og hum-
arveiðar hygg ég að þessa sjón-
arrniðs hafi verið gætt nægi-
lega. En þegar um er að ræða
aðrar tegundir, t.a.m skarkola,
er dálítill vandi á höndum.
Því þó skarkolinn hrygni inn-
an landhelginnar getur vemd-
un hans verið hæpin, því að þá
taka útiendingarnir hann þegar
komið er út fyrir landhelgis-
línuna Og við missum af veið-
inni.
Þannig er stjóm á vemdun
og fiskveiðum afskaplega erfið
meðan við ráðum ekki sjálfir
yfir stæirra svæði sjávarins um-
hverfis landið en nú er. Þess
vegna gefur útfærsla land-
helginnar okkur betri mögu-
leika til þess að vernda fiski-
stofnana, ekki ednvörðungu frá
íslenzku hagsmunasjónarmiði,
heldur líka frá vísindailegu
sjónarmiði.
Til þess að okkar vísinda-
menn geti haft nokkurt vald á
vemdim fiskistofnanna og skyn-
samlegri hagnýtingu. verður
fisfcveiðilögsagan að ná yfir
landgrunnið allt. Þó má segja,
að fimmtíu mifina lögsaga nái
þessu að mestu leyti. Það er
aðallega fyrir vestan land. sem
hallinn á botninum er svo lít-
ill að með 50 mílna landhelgi
náum við ekki út fyrir 400
metra dýptarlínu.
Þrátt fyrir þetta erum við
auðvitað alltaf að einhverju
leyti háðir samkomuilagi við
aðrar þjóðir. Má í því sam-
bandi nefna lúðuna Hún
hirygnir á enn dýpra vatni en
400 metrum. — Eins csr það með
þorskinn sem genigur á milli
bandi nefna lúðuna. Hún
og Grænlands. Það er haldið
að 20% af hrygningarþorski við
Island hafi alizt upp við Græn-
land.
Dánartala
allt of há
— Hættan er auðvitað fyrst
og fremst fólgin í ásókninni í
fiskistofnana við ísland. Hvað
geturðu saigt mér um hana,
Ingvar? Hvað hefur ásóknin
verið miklu meiri en eðlilegt
hefði verið?
— Ef við töfcum þorskinn
sem dæmi: Þorskafli Islendinga
óx hröðum skrefum eftir stríð
og náði hámarki 1954, en þá
veiddu íslendingar 550 þúsund
tonn. Á þessum tíma eftir
stríðið var stofninn í góðu ásig-
komulagi eftir hvíldina á stríðs-
árunvm. En sóiknin á miðin
harðnaði stöðuigt allt frá striðs-
lotourn, og á áratugnum frá
1954 til 1964 jótost sóknin um
87%. Á sama áratog féll aflinn
hins vegair um 22%! Þannig
leiddí aufcin sókn f stofninn
ekki til aukins afla því að há-
marksnýtingu hafði verið náð.
— Þessi ásókn hefur verið
svipuð síðan, eða hvað?
— Já, það má segja að á-
sóknin hafi verið svipuð alltaf
síðan.
Nú er talið, að dánartala þorsks
við Island sé 65%; þar af séu
ekki nema 17%. sem stalfi ef
eðlilegum ástæðum, allt hitt af
veiði
— Hvað má d'ánarprósenta
a.f þorski vera há til þess að
viðhald stofresins sé eðlileigt?
— Það er talið að það séu
hættulog mörk þegar dána-rtal-
an hofur nóð 65% en að 50%
sé ákjósanlegt. Ofveiðin á
þorski hér við land kemur til
dæmis finam í þvi að aldurs-
samsetning á þorskaflanum hef-
ur breytzt mjög. Meðalaldur-
inn er alltaf að verða lægri oig
lægri. Og þess vegna verða það
alltaf smærri og smærri fiskar
sem veiddir eru. — fleiri og
fleiri fiska þarf í tonnið
Fyrir 15-20 árum var ekki
óvenjulegt að finna 15 ára fiska
í þorskaflanum, en núorðið er
afskaplega sjaldgætft að finna
10 ára fisfca.
Það er þó ónefnt sem alvar-
legast er við þassa miklu sókn
í stofninn. að nú getur megin-
hluti þorsksins aðeins hrygnt
einu sinni, vegna þess að hann
er drepin áður en hann nær
þeim aldri að hann hrygni
tvisyar Það er þvf álítoá kornið
fyrir þorskinum og þeim fisk-
um sem aðeins hrygna einu
sinni af eðlilegum ástæðum —
eins og loðnan og laxinn.
, — Er þá ekki komið að
hættumarki í ágangi á þorsk-
stofninn við ísiand?
— Jú. Og það er álíka illa
komið fyrir ufsastofninum. Um
ýsustofininn er það að segja að
þar ber ekki síður að hafa
alla gát. Þar hefur lítið bætzt
við stofninn vegna lélegra ár-
ganga. Við verðum að baga
veiðutn okkar eiftir því hversu
mikið er til af fiski. Ef við
eigum t.d. stofn upp á hálfa
miljón fiska, getur verið í lagi
að taka 20 búsund fiska, en
það er ekki í lagi. ef stofninn
er aðeins 30 þúsund fiskar.
— Það er þannig augljóst að
Íslendingar verða að haga veið-
um sínum við landið af mikilli
varkárni eiftir að tryggð befur
verið lögsaga og nýtingarréttur
yfir 50 mfium?
/