Þjóðviljinn - 14.10.1971, Blaðsíða 2

2 SlÐA — ÞJÖÐVIUINN — Fimimtuda.gur 14. október 1971.
AÐ VELJA OG HAFNA
Nú þessa dagana, eins og
endranær. hefur oftlega verið
um það getið í fréttum og
blaðaleiðurum að áfengisbölið
margnefnda herji nú á okkur
í ríkulegri mæli en dæmi eru
áður til.
Því miður eru þessar vá-
fréttir á rökum reistar svo ekki
þarf um að deila. Viðbrögð
fólks í þessu efni eru alloftast
undrun og ráðaleysi, enda er
nokkur von, hvað á hinn al-
menni maður einn og sérstæð-
ur að gera ef á hann skellur
hríðarveður annað en reyna að
bjarga sjálfum sér „Hvað má
höndin ein og ein. allir leggi
saman“ segir skáldið. Nú er
það svo að þessir allir eru ein-
ungis annað nafn á þessum al-
menna manni þegar hann er
staddur í hópi sinna líka og
þessir allir eru alveg frægir
fyrir að hafa almenningsálitið
í hendi sinni en almenningsá-
litið nýtur þess trausts óskor-
að að ráða hverju sem því
sýnist.
En hvað er þá til fyrirstöðu?
mætti spyrja, „Hvað dvelur
orminn langa?“ Hversvegna er
óvinurinn mikli áfengisbölið
ekki kveðinn í kútinn tafar-
laust? Velflestir eru sammála
um þörfina og sdmenningsálit-
ið ræður. Hér fer eins og oft
áður að menn skiptast í flokka
og sitt sýnist hverjum, allir
telja sig stefna að sama marki
en skilur á um leiðina. Hér er-
um við stödd við hinn íyrsta
mjög varhugaverða punkt í
þeirri flækju orsaka og afleið-
inga, sem áfengisbölið er
sprottið af.
Hér er það sem almennings-
álitið fer að tvístrast þetssi her
sem einn má, fer að berjast
innbyrðis og vegast þar á jafnt
skyldir sem vandalausir. Á
meðan fitnar púkinn á fjósbit-
anum, fjandinn glottir í
skúmaskotum harla ánægður
með sundrungarstarfið. Hin
vonda verund alheimsins geng-
ur þess ekki dulin; að gegnum
eiturlyfin og þá fyrst áfeng-
ið fæst lykilaðstaða til
skemmdarverka og loks eyð-
ingu þessarar jarðar.
Hraðversnandi
ástand
Dag eftir dag berast fregnir
frá lögregluyfirvöldum borgar-
irunar að ástandið fari nokkuð
hraðversnandi, aldur þeirra
sem veltast um á almannafæri
meira og minna drukknir fari
sí lækkandi. jafnvel allt að
barnsárum Undanfarið hefur
það gengið staflaust um borg-
ina að lögreglan hafi nýlega
flutt margar unglingsstúlkur,
úr einu fyrirmyndiar samkomu-
húsi ætlað unglingum, ofur-
ölvi heim til foreldra sinna.
Vera má að ein og ein ýkju-
og/eða skröksaga komist á
kreik um þessa hluti en þá
er þess að gæta að vanda-
laust er hverjum manni sem
fötum fylgir að færa sönnur
á aðrar hliðstæðar.
„En hvað má hér til vamar
verða vorum sóma?“ í þessum
málum eru. að manni skilst.
aðallega uppi tvær stefnur.
Sumir vilja algert áfengisbann,
aðrir meira frelsi og almenn-
ari dreifingu áfengra drykkja.
Líklegast eru bessar leiðir
báðar stórgallaðar og e.t.v. ó-
farandi. En með því að sú síð-
arnefnda þ.e. frelsisieiðin. hef-
ur firemur rfkt en hin ætla ég
að gera hana bæði fyrst og
fremur að umtalsefni.
A síðari tímum síðan banni
og skömmtun lauik hafa marg-
ar vínbúðir risið og fer sí
fjölgandi, hefur aðstaða öll til
áfengisöflunar batnað svo til
muna að engu er saman að
jafna Og má sízt í þvi sam-
bandi gleyma þeim mikla hlut
sem veitingastaðir eiga í dreif-
ingu áfengra drykkja.
Það virðist vera augljöst að
stefna^ hins aukna frelsis 'í á-
fengismálum hefur setið ein-
ráð við völd síðustu áratugi.
Eftir því að dæma væri til
samrasmis að talsmenn henn-
ar og fylgjendur væru önnum
kafnir vi'ð að láta árangurinn
í askana sína. er ekki ólík-
legt að augnaráð og tilburðir
allir lýsi velþóknun og blessi
hig framsækna málefni. Ekki
er verra að ílátin séu rúm-
góð því uppskeran er stór.
Fyrir þann sem ekki hefur
atvinnu sinnar vegna eða af
öðrum orsökum komizt í að
horfa upp á afleiðingar áfeng-
isneyzlu á hærri stigunum væri
hollt að vera gætinn í dóm-
um. Það er ekki mikið afrek
fyrir slíka að tylla sér niður
með penna og kalla baráttuna
við áfengisbölið fanatískan
þverhausahátt. en það er vont
verk og lítil líkindi til að bless-
un fylgi hendi er slíkt gpleysi
fremur,
Breytt
skemmtanalíf
Það fer ekki leynt hversu
bragur skemmtanalífs hefur
breytzt til hins verra eftir að
áfengi komst í hvers manns
glas. Ábyrgir menn mega ekki
láta sem vind um eyrun þjóta
lýsingar lögreglu og annarra
sjónarvotta frá sumum úti-
skemmtunum t.d. en þar hef-
ur ástandið oft á tíðum verið
ömurlegt. Kannske væri nauð-
synlegt fyrir suma samborgara
að fylgjast með lögreglunui inn
á nokkur heimili, sá veit gjör
sem reynir, þar sem hjónin
berast bölvandi á banaspjót-
um. flest brotið sem sundur
má ganga, börnin standiandi
u,ppi í rúmunum grátbólgin af
dauðans angist og skelfingu og
flrjtningur minnst annars að-
ila í fangageymslu verður ekki
umflúinn.
Kannstoe forvígismenn frels-
isstefnunnar vilji nú staldra
við og láta til baka þó etoki
væri nema 30 til 40 ár. í þann
tið var það umtalsefni ef full-
tíða kona sást undir áhrifum
áfengis á almannafæri. Þá var
undantekning ef ólhamaður
toarlmaður hafði vín um hönd.
Drytokja fullorðinna befur að
sjálfsögðu ekki minnkað sáðan
en til viðbótar eru komnir
lægri aldursflokkar, unglingar
niður á barnsaldur fara um
skemimtistaði og/eða almanna-
færi sem þau hafa aðgang að,
allt frá því a<5 vera undir á-
hrifum áfengis til ofurölvig og
eru stúlkur þar sízt eftirbátar.
Ég vænti þess að helzt enginn
samborgari sé svo innilokaður
að hann ekki fylgist með því
að þjóðhátíðardagurinn 17.
júní, sem nú er raunar orðinn
blöðru- og poppdagur, er svo
grátt leikinn af þessuím sök-
um að flest venjulegt siðsamt
fólk getur efcki fellt sig við
a0 vera á gangi í miðborginni
eftir miðnætti þá nótt, vegna
ölóðra unglinga sem fara um
eins og engisprettur, þeir sem
ekki sitja röflandi á húsa-
tröppum.
f’yrir 40 árum þótti ekki
verjandi að láta eldspýtur fara
logandí af hendi og lenda þar
sem verkast vildi, ekki heldur
að henda brennandi sígarettu
á gólfið og í bezta falli að
stíga ofan á bana og voru þó
samkomustaðir í þann tíð ekki
það hálfa eins finir og við-
kvæmir og nú, þar sem flestir
eru með fínum innréttingum
og teppalögðum gólfum en um-
gengnin þvílík a0 oft verður
tugþúsunda tjón á skömmum
tíma.
Það hefði varla komið fyrir
þá að kennarar gagnfræða-
skóla þyrftu að standa á skóla-
böllum í slagsmálum við nem-
endur sína ölvaða, fljúgast á
og eiga í vök að verjast að
halda uppi reglu og aga,
Það hefði varla fyrir 40 ár-
um látið sig gerast í glæsileigu
samkomuhúsi teppalögðu út úr
dyrum að vel flest drykkjar-
glös sem í notkun voru fynnd-
ust mölbrotinn mest í einum
haug, eins og þegar steini er
bent í vörðu af sérhverjum
vegfiaranda Hver sá í þann
tíð gólf veizlusala rökuð með
garðhrífu eftir slikan „mann-
fagnað" og hrúgunum mokað
burt með rekum?
Ný met
Varla lí0ur svo hálft eða
heilt ár að ekki megi heyra í
fréttum greint frá nýju meti
í áfengissölu svo og mörgum
milj. meira seinna tímabilið en
það fyrra. Þessi hefur þróunin
alveg óneitanlega orðið á þeim
áratugum sem velja og bafna
stefnan hefur verið sett til
öndvegis.
Forvígismenn hinnar frjálsu
drykkju segja að allir séu vel-
komnir en enginn skyldugur,
hver og einn ungur og gam-
all haíi sitt valfrelsi og ráði
gerðum sinum. í skjóli þess-
ara fögru orða er farið fram
á enn frekari dreifingu áfeng-
is. Létt vin a.m.k skal vera
til sölu í hverri matvörjbúð
svo og áfengur bjór. Manni
skilst að me0 þessu eigi að
jafna í pokunum þ.e. fleiri
leynist manna á meðal miðl-
ungs fullir og þeim fækki að
sama stoapi, sem ekki standa
sjálfir.
Það er ekki úr vegi að at-
buga nánar þessa velja og
hafna keniningu svo lengi sem
hún er búin að leika lausum
bala og blekkja marga góða
menn í samfélaginu til fylgis
vdð sig.
Reykingar og
börn
Tötoum til dæmis sígarettu-
reykingar og börn Töluverð
brögð eru að því að bama-
skólanemendur séu famir a0
reykj-a og fjölmargir ungling-
ar fara vart svo í föt að efcki
sé sígarettupakkiim í einum
vasanum. Þessir einstaklingar
bíða við þetta stóran hnekki á
þroskaiskeiði og veldur þeim
ósjaldan varanlegum sjúkdóm-
um, sem enda með dauða við-
komandi langt fyrir aldur fram
eftir ósegjanlegar kvalir og
vanlíðan. Þannig verða fjöl-
skyldur og þjóðin oll að horfa
á eftir því fólki, sem gæti
lifað miklu lengur og unnið
miki0 gagn. Halda menn virki-
lega að þetta sé svo einfalt
að bægt sé að Þvo bendur sín-
ar með þvi að segja: Börnin
voru ekki skyldug til að fikta
við reykingar, þau gátu valið
og hafnað.
Hugsum okkur að undan-
sláttarstefnan haldi áfram að
ríkja og bjór og vín verði til
sölu í hverri matvörubúð og
sölutumum í nafni vaifrelsis
— enginn ábyrgur, fólk, bæði
fullorðnir og böm, geta valið
og hafnað, enginn skyldugur.
Allir vita að tóbaik og áfengi
em eiturlyf og einskonar und-
anfari hinna sterkari. sem síð-
an tooma í kjölfarið og reka
smiðshöggið á að gera mann-
kynið að ósjálfráða fálmandi
vesalingum. Rökrétt frambaild
undansláttarstefnu yrði a0
sjálfsögðu að krefjast sömu
Skrífstofu- og
afgreiðslumaður óskast
STÁLBORG H. F. Nýbýlavegi 203.
Sö/uskattur
Dráttarvextir falla á sölu&katt fyrir gjaldtíma-
bilið júJí og ágúst 1971, svo og nýálagðar hækk-
anir á sölusfcatti eldri tímabila, hafi gjöld þessi
efcki verið greidd í síðasta lagi 15. þ.m.
Dráttarvextirnir eru Wijo fyrir hvem byirjaðan
mánuð frá gjalddaga, sem var 15. september s.l.
Eru því lægstu vextir 3% og verða innheimtir frá
og með 16. þ.m.
Sama dag hefst án frekari fyrirvara stöðvun at-
vinnurekstrar þeirra, sem eigi hafa þó skilað
sfcattinu’m.
Reykjavík, 11. október 1971.
Fjármálaráðuneytið.
dreifingar-aðstæðna fyrir eit-
urlyfin, hver matvörubúð ætti
að hafa a.m.k eina hillu fyrir
hass, aðra fyrir kannabis og
þriðju fyrir heroin. Þetta gæti
verið handhæg þjónusta ef ein-
hverjum hefði, yfirsézt að koma
í hinar stóru sérverzlanir eit-
urlyfja.
Nú er það svo að annaðhvort
stenzt kenning eða ekki. Sé
ekki éhætt að búa sterkarí eit-
uriyfjum dreifingarskilyrði til
jafns við hin veikari bá er velja
og haiflna kenningin afhjúpuð,
sem röng, afvegaleiðandi og
stóriiættuleg steflna, sem bráð-
an ber til að losna við og talca
upp aðra.
Undirrótin er
agaskortur
Fyrir noitokrum áratugum
urðu allsnarpar umræður um
stefnubreytingu, sem þá var að
ryðja sér til nims i uppeldis-
málium, einkum barmauppeldi.
Hin nýja stefna var helzt í þvi
fólgin að etokl átti að banna
börnum neitt, heidur láta bau
reka siig á og læra þamnig af
reynslunni, sem sagt þau áttu
að velja og hafna. Þess er að
minnast að margir gegnir menn
lögðoxst á móti þessari kenningu
og færðu til mörg gild rök sem
etkki verða talin hér.
En aUt kom fyrir etoki, það
virtist sem við, hlytum að taka
við því nýja uppeldiskerfi, sem
ríkir enm og heflur riðið hús-
um notokurt stoeið með þeim af-
leiðingum að börm og unglimgar
leyfa sér ýmsa þá hluti, sem
til hreinnar skammar eru og
gera borguirunum lífið til mxima
erfiðara en eJla. Á stríðsárun-
um 1940—45 fékk þessi stefina
óvænta hjálp. þar sem til kom
mjög snögg sveifla hvað snerti
fjórhagsgetu almennimgs. Þá
taka kjör llólltos að batna, launa-
fólk fer í fyrsta sinm að líta á
sig sem jafningja borgaróistétt-
arnna, klæðist betur en áður og
setur böm sín til mernnta.
Það voru t,d. nýmælx þá að
sjá böm í búðum úti með 500
kr. seðla að toampa sér gott í
munninn 1—2ur árum eftir að
meyð og allsileysi ríktd hjá öllum
/ þorra mamma. Böm og ungling-
ar eru fljót til að samlagast
breyttum háttum og nýjum sið-
um og fljót að gleyma himium
gömlu. Nú fór að bera á aasítou
með fiullar hendur fjár,
sem etoki spurði leyfiis hvað
gera skyldi við laun og frítíma.
Margt af þessiu unga fióltoi só-
aði laumum sínum stjórn- og
agalaust í sicemmtanir með
bremnivínsdrykíkju. Nú er þetta
fólk komið undir mdðjan aildur
og böm þess tekin að setja svip
sinn á borgina.
Það fer nú að verða skiljan-
legra taumleysi margra ung-
iruemma í dag þegar í ljós kem-
ur að í mörgum tilfellum em
tveir ætlieggir a.mJc.. sem hafa
orðið undamsiláttarstefnu í upp-
eldismálum að bráð.
Það er misheppnaó uppeldi
þegar strákar senda af hendi
filösitour £ næsta staur eða vegg,
það er misheppnað uppeldd þeg-
ar hver rúða er brotim í húsum
ef þau stamda. auð í eima vilcu
eða meir, em siMilct er mikáll
uppáihaldsleikur hjá bömum
samtíðarinmar.
Það er gtömul staðreynd að
sá sem villist gengur á sveig og
kemur aftur að þeim stað er
hann fór frá. Hliðstæður nátt-
xírunnar eru oft afar eftirtelct-
arverðar. Einmitt svoleáðis fer
í þeim málum sem menn fjalla
ráðvilltir um, eftir noktourm
tíma eru þeir búnir að fara i
hring, komnir aftur á sama
stað og aiveg endilega ver fiar-
ið en heima setið.
Harma
heragaskort
Þannig hefur farið fyrir
þeim, sem réðu ferðinmd fyrir
nokki-um áratugum þegar á-
kveðið var að sleppa öllu aga-
valdi af bömum oig ungling-
um, þá voru alilar dyr opnaðar
upp á gátt og agaskortinum
með öllum sínum fylgikvillum
boðið að gera svo vel. Svo eftir
notokra áratuigi þegar hegðunar-
mátinn er kominn í ónýtt efini
veit maöur ekkd fyrri til en
strandkafteinar uppeldismál-
amna eru famir að harma her-
agasikort og bent er á það ómet-
anlega gagn, sem aðrar þjóðir
hafi a£ því uppaldd sem her-
þjónusta gefur. Þessi hringferð
er ömurlegt hlutskipti. Fyrst
að mæla með ojálfsögun óvit-
anna, sem niú bera auðvitað
ekki virðingu fyrir nokkrum
sköpuðum hlut og vera svo eft-
ir nckkurn tíma svo þjakaðir af
eigin stefnu aó helzt er bent á
að skn’ða undir verndarvæng
heragans. Það er alkunna úr ls-
landssögunni að þjtóðin átti eklci
síður „stóra“ menn og stjóm-
sama þegar þrömigt var í búi og
agavald í uppeldi e.t.v. í há-
máirici. Til eru þeir sem milclvr
eru fjrrir sér og þurfa harðaxa
uppeldd en aðrir. Þar er oft um
að ræða góð efni, sem glatast
þjóðinni ef étokd tekst að hemja
þau. „Oft verður góður hestur
úr göidium fiola“ segir máltækið,
en ætli það yrði. ekki firemur
seint, ef gefizt væri upp við
tamninguna? Þa0 er skilyrðis-
laust xmdirstöðuatriði fyrir ár-
angri í állri tamningu og upp-
eldd að ungviði það er tilsögn
skal njóba setji sig eitoki uipp á
móti kennara sínum og yfir-
boðara, sé þeim þætti áibóta-
vant er viðbúið að filest önn-
ur fyrirhöfn sé unnin fyrir gyg-
Kannske væri það dálítið
þénug reynsla fyrir undansláitt-
armenn í uppeldisméilum að
drífa sdg á fjársmölunarafrétt,
fá sér til fanar hund og hest
sem hefðu orðið, í uppeldi sinu,
þeirrar eigin stefnu að mjótandi
í uppeldismálum. Það væri
fróðlegt að heyra í þeim hljóðið
um það leyti sem flugibjörgum-
arsveitin fyndi þá liggjaindi í
einhveiri gjótunni eftir að hest-
urinn hefði ausið þeirn út x
loftið, en hundurinn tætt allt
fé nærhendis fyrir björg og
hitt runnið ó jökla.
Að slá aðkallandi máJium á
flrest er að safna glóðum elds
að faöfði sér, þeir sem slikt gera
eru aðeins að bíða eftir að
flóðið taki þá. Framvindan
sjálf hefur sannað svo ekki
verður um villzt, að rangt hefiur
verið stefnt í uppéldismálum
einkanlega hina síðari áratugi.
„Éttu kjafti
og haltu skít"
Það er skortxir á uppeldi þeg-
air dryMcjuskapur unglinga er
orðinn algengiur, það er skortur
á uppeldi þegar sígarettureyk-
ingar eru orðnar að töluverðu
marki á bamaskólaaldri, það er
skortur á uppeldi þegar böm
láta öll bréf og umbúðir fiara
af hendi, þar sem þau eiru
stödd, fer rusl betta sxðan eins
og skafbylur um hverfin, fyllir
.remnusteina og skúmaskot,
hamgir á girðdngum og gróðri
og gerir umhverfið að sóðalegu
ruslabæii fyrr en varir, ef
skattborgarar hefðu ekki menn
á launum viðaðtína þetta upp,
það er skortur á uppeldi þegar
hiutdr eru skemmdir til þess
eins að skemma. það er skortur
á uppeldi þegar böm og ung-
lingar brjóta hvert það gler,
sem til næst niður í ak- og
gamigbrautir, það er skortur á
uppeldi þegar þessir aðilar
standa í inobrotum og búðá-
hnupli, það er skortur á upp-
éldi þegar böm hafa uppi ó-
heyrilegan mxmnsöfnuð við
fiullorðið fóljc. Eitt sinn var ég
viðstaddur er fulltíða maður
vildi vara óvita, sem ekki var
búinn að fá fullt vald á móður-
máli sínu við því að detta ofan
í djúpan hxísgnmn er vatn
hafði safnazt í, barnið svaraði
að bragði: „Éttu kjafti og haltu
sfcít“.
Nú er að sjá hvort fiullorðið
fólk ætlar að hafa þetta heil-
ræði dremgsins að leiðarljósi og
láta sér lynda að di-utokna í því
syndaflóði, sem vesturheimsk
menming hefur fært oss í upp-
eldismálum eða verður reynt að
spyrna við fiótum og snúa þess-
ari aheillaiþróun við?
Reynir hin éldri kymslóð að
marka leiðina að nýju ogbjarga
með því bæði sér og hinmi
yngri?
Rvík í sept. 1971,
Bergstcinn Jónsson.