Þjóðviljinn - 11.03.1972, Blaðsíða 8

2 SlÐA — ÞJÓÐVIÍLJINtN — Laugardagur 11. rrww 1S32.
kvnanyndir
Brasilía er eina landið
í Rómönsku Ameríku þar
sem hreyfing kvikmynda-
gerðarmanna miðar að
því að taka föstum tökum
pólitísk, þjóðfélagsleg
og manneskjuleg vandamál.
jHVÍnwfr «
Brasilíski kvikmyndastjórinn, Glauber Kocha, hófundur kvikmyndarinnar „Antonio des Mortes'
Þer að auki finnst okkiur við
eannþiá vena á tilrauna.stigimi,
en freistum þess .iafnírasmit oð
skapa verik, sem vissulega gaetu
virzt óskiljanleg eða ófullkom-
i-n, h.vað stil snertir, eða þá
hreiniega ósiðleg, en við inónari
athugun miæittá greina vissedn-
kenni, seim miða að því að
skapa kvikimiynidallástinni í raun
og v-em nýtt mál.
Eitt er það vanðandii framtið-
ina, sem við enum sannfærðir
uim, hvversu fjanstæðiukennt sem
það karan að hljóma, en það
er, að næsta fcynslóð brasil-
ískra kvikmyndagerðarmanna á
elfltir að standa í þakkarsfcuid
gaignvart okkur fyrir að Ihafa
ruitt brautina fýrár mitorlsverða
kvikmyndahefð, þó hlún sé
ekfci stór í sniðum, vegna þess
að við byrjuðuim frá girunni.
Þagar við sýndum fyrstu mynd-
ir olkkiar, maatbum við miikilli
aindstöðu, bæði hjáigaignrýnend-
wn og áihorUtendiUím. Nu em
þessu ekki fengmr þann-ig farið.
Við höfusm unnið bug á þessari
mótstöðu og öðlazt þannig
inokkursklonar frelsi, sem vúð
getaun notfesrt ofckur eftir
,31óðugur siuður-ameriskur
vestri!“ — Þannig hafa frænd-
ur vorir Danir auglýst brasiii-
ísku kvifcmiyndina Antonio das
Mortes (eða Antonio — maður
dauðans eins og hún heflur ver-
ið kölluð á ísionzkiu), som n,ú
er sýnd á ménudagssýninigum
Hásfcólabíós. Á yfirborðinu kann
þessi mynd að virðast ednskon-
ar vestri, því nóg er af byssu-
skotum, manndrápum, hrotta-
fengnum og blóðugum átökum
og öllu þvi, sem er ómissandi í
sérhverri kúrekamynd. Aðeins
á yfirborðinu. Sé betur að gáð
og skyggnzt dýpra í leit að
raunverulegu innihaldi kvik-
myndarinnar, kemur hinsvegar
í ljós að hér er á ferðinni þjlóð-
félagsádeila, sem hefur fýrstog
fremst pólitíska þýðingu. í
stuttu mati sagt lýsir hún á-
standinu í Brasilíu í hnotskum
og bendir jafnframt réttilega á,
að edna leiðin til úriausmar
vandamáli þjóðfélagsins sé
byltíng öreiganna í samvinnu
við menntamenn — „intelletjú-
alisía“ — gegn ríkjandi valda-
stétt. og að sú bylting sé ó-
framkvæmanleg án vopna-
valds, án bióðsúthellinga.
Antonio des Mortes er bylt-
ingarmynd. Hún er þó ekiki
byltingarmynd á booð við „Z”
eftir Costa-Gavras; hún kemur
eklki til með að hrífa okfcur á
sama hátt og sú mynd gierði,
né vekja hjá okkur þann upp-
reisnaranda sem Costa-Gavras
var mögulegt með sinni kvik-
mynd. Antonio dcs Mortes er
nefnilega harla sérkennileg
mynd. Hún byggir mjög á þjóð-
legri hefð, t.d. hvað snertir
búninga, dansa og tónlist. sem
er ýmist „elektrónísk“, þjóð-
lagamúsík eða hrein dægur-
lagatónlist — ailt eftir því hvað
við á hverju sdnni. Myndin er
undariegt sambland af póesíu,
framúrstefnu og óperu. Rétt-
ast væri að kaiiila hana fram-
ú rstefnu-óperu -by 1 ti'Tiigarmynd.
Eitt er það sem einkertnir
þessa kvifcmynd, en það er
hversu blóðuig hún er. Eflaust
rnuin mörgum blöskra og þyfcja
nóg um öll þau ofbeldisverk, sem
íramin eru, og hin blóðuigu at-
ferii, sem setja svip siinn á
þessa sérstæðu kvifcmynd. Næg-
ir að nefna atriði einsog það,
þegar maður og kona velta sér
í faðmlögum yfir blóði drifnu
líki fyrrum elskhuga hiennar
meðan. þriðji aðilinn reynir að
stía þeim í sundur. Það er ebki
að efa að hér muni möngum
finnast heldur langt gengið í
hrottaskapnum og ofbeldinu, en
gefum núhöfundi myndarinnar,
Glauber Roeha, orðið, þar sem
hann ræðir uin þá stofnu í
brasiMskri kvikmyndagerð, sem
Antonio das Mortes er sprottin
úr:
„í myndum þessum býr mik-
il fcigurð, og sízt er það fegurð
samkvæmt evrópstoum mæli,
heldur frumstæð fegurð. Það
er ekki fegúrð sem færirmanni
frið og næði, heldur fegurð,
sem er ágeng, ofsaileg, mis-
kunnarlaus. Hrottaskapurinn og
ástin, sem einkenndr okkar
heimshluta, kemur alís staðar
fram. PyrirbrigWð er ofið sam-
an úr þjóðfélagsvandamálum og
ofsafengnu kynlilfli, og það er
mjög mikilvægt að þekkja það
til að geta öðlazt sæmilega
djúpan skitninig á BnasiHu-
mönnum og þjóðum S--Amer-
fku“.
Antonio das Mortes, semgerð
er árið 1969, tilheyrir þeirri
hreyfingu ungra brasilískra
kvikimyndagerðarmanna, sem
hólf glöngu sána fyirir 10 árum
og hefur hlotið nafnið Cinema
Ncvo. Mankmið þessarar hreyf-
ingair var ekfci einunigis að eflla
og hef ja á hærra stig brasillíska
kvikmyndaigerð, sem fram að
þeim tíma haifði mest mognis
einkennzt af ómerkilegum og
yfirborðskenndum glamsmynd-
um, heldur lílka að skapa mót-
vægi við bandaríslcar kvik-
myndír, ytflirfullar af poniniga-
hyggju og við btjóðslegum hug-
myndum nýlendulkúgarai, erhel-
riðið höfðu kvikmyndaihúsuim í
Brasilíu.
Giauber Itodha er vafalaust
þekíkitastur þessara fcvikmynda-
gerðarmanna í Vestur-Bvrópu
a.m.k. Verfc hans, sem og ann-
arra höflunda þessairar stefnu,
eru flyrst og firemst pólitisk að
inntaki, þar sem heldiur ó-
þyrmiiega er stungið á þjóðfé-
lagslegu kýli þess veruleika,
sem kúguð og svdtandi alþýða
Rómömsku Amoríku á við að
búa. Það er því ekkii nemavon,
að þessir umgu og fraimsæknu
menn hafi oft onðið fyrir barð-
inu á ríkisvaldi bargairastéttar-
innar, sem hefur haflt þær af-
leiðingar, að hreyfing þassi hef-
ur sett nofckuð ofan siðustu ár-
in. T.a.m. er Rodha farinn úr
landi, en hann hefur m.a. ver-
ið að gera kvitomynd í Afríku.
Sú stefina í kvitomyndagerð.
sem kennd er við Cinema Nova,
hefur verið nefind fagurfræðí
hungursins. 1 viðteli við Rjocha,
sem birtist í Chaplin fyrir
nokikrum ártwn hefur hann
þetta að segja wm Cinema
Novo og ástandið í Brasiita:
„Brasilía er eina landíð i
Rómönsku Ameríku, þar sem
fyrirfinnst hreyfiinig kvikmynda-
gerðairmanna, sem miðar að því
þjóðfélagsleg og mannesfcjuieg
að taka föstum töfcum pólitísk,
vandamál. I>etta á sór stað í
svo rikum mælli, aS Brasilía er
sennilega eina landið í heim-
inum, þar sem síítoa hreylflingu
er að finna. Við erum 11 tovik-
myndastjlórar, sem höfum verið
með í þessari hreyfingu frá
byrjun. Frá því fyrir nototorum
árum höfðum við hafit öklkar
eigið dreifingarfyrirtæki, sem
innhoimtir þá pcninga, sem eru
afratostur okkar framleiðslu.
Þessu ifljármagni, ásamt láni frá
bönkum, sem er aðeins hugsan-
legt, ef það er etoki bundiið á-
kveðnum skilyrðum varðandi
eflní kvikmyndanno, og fjár-
hagsaðstoð frá kvi'kmyndastofn-
un ríkisins, sem byggð var fyr-
ir ári (þ. e- a. s. 1966 —
þýð.), framileiðum við ofclkar
kvikmyndir sjálfir innain þess
Prjálsræöis, sem heJðt er hugs-
anlegt.
Við krelfljuimst sjéllfstæðis til
listsköpunar og pólitískrar, hug-
myndafræðilegrar og siðferði-
'legrar hreinskilni, sem leyfir
enga tilsiökun. Sjállíur held ég
því firam, að Ciniema Novo sé
það eina í allri Brasiiíu, sem
stefnir fram á við. Cinema
Novo kemur ekki til með að
staðna.
Cinema Novo hóf göngu sína
fyrir fí-mm ánum (þ.e.a.s. 1962
— þýð.). Það er þess vegna of
snemmt að draga einhverjará-
lyktanir af þvi, sem við þegar
höflum afrefcað og komum til
með að gera í framtíðinni. Með
nokkrum sanni er hægt aö
segja, að marfcmiðinu; hafi ver-
ið náð á þeirri stundu, sem ný
kvikmynd varð til og síðan
dreift til kvilciny nd aji úsarana.
Við sföndum sameinaðir
gagnvart umiheiminum'. Hvað
snertir tæknileg sjónarmið og
túlkunaraiðferðir erum við eklki
á sama báti, en aiftur á móti
leggjum við allir sama skiln-
ing í kvikmyndaílistina og hlut-
verk honnar og þar af leiðamdi
ríkir huigmyndafræðileg sam-
ábyngð meðal okkar. Misskiljið
mig ekki, haldið ekki að Cin-
oma Nova sé einlhver kreddu-
bundíin hreyfinig þar sem mk-
munandii hugmyndir eru ektoi
leyfiðar né fráhvarf frá rikjandi
hugmyndafræði. I naun og veru
getur hver einstatour kvito-
myndahöfundur komið á Cram-
færi sínum eigin hugmyndum,
án tillits til þess, hvað öðrum
meðlimum hreyflingarinnar
kann að finnasit um þær — svo
fraimariega sem þær eru ektoi
hægrisinnaðar að sjáilísögðu!
Alllir steifnum vtð að sama
marki. Alfir keppum við að þvi
að búa ttl Mutstæða og áhrifa-
miitoto raunsæja tovitomynd,
jafnfiramt sem við leitum að
nýju mál'i fyrir kvikmyndina.
Tii að gera þetta elilt sairaan
flótonara munum við gerátovik-
níyndir, sem höfða til áíhorlflend-
anna. Samt sem áður munum
við undir ongU'm kringumstæð-
um reyna að gera áhorfendun-
um auðvelt fyrir. Við ættum
ekki að snúa okkur til áhorf-
endanna með einhverjar ó-
rmerkilegiar eftirlíkingar, né
heldur trúariegar myndir í
þeim hefðtoundna stfl, sem
menn eru vanir að sjá.
Maiurico do VaMe { hlutverki Antonios, manni dauðans, f núver-
andi mánudagsmynd Háskólabiós.
bratu getu, og þegar ný kyn-
sdóð kemur fram á sjlóiniarisviðið
eifltir svoscm tiu ár, verður það
henni mögulegt að fiæra sór
þetta freisi í nyt.
í Brasdíítt er að fimrna sér-
sitallot andr.úimslloft ofibeldis og
ástartifs. Því miður er ekki
hægt að úflstoýra þetta ofbeldi
með gúðu móti- Einnág er
hryggiicgt tíl þess að vita, að
ekkd hefur tekdzt að brjótanið-
ur tiifinninigalegarhömlur varð-
aridi kynllíf manna. Þess vegna ,
held óg því firam, að maður
verði að leita að hinúín'"raun- ■
veruilegu ástasðum fyrir þvi, að
siðvenijur llóllksins komii í veg
ilyrk- að það geti sfciíið tilveru
sína til fiulls. Ef mállið væri
etotoi svona fltíkdð er ekfci ósenni-
legt að ætta það, að marxisk
byitiinig hefði nú Iþegar verið
fnamnkvæmd.
Spumiin'gin um byitingarsinn-
aða valdbeitingUi, scm ef til vill
gtetfcuT hleppnazt í Kolomiþru,
Voncz.úola eillegar Bólivíu, fesð-
ir alfi sér ýmis vamdfumdin svör
varðomdi Brasilíu, því þjóðfé-
lag okfcar er mjög þróað efna-
haigBloga séð, en affcur á móti
búa miTjiónir íbúanna við sár-
ustu faiækt. Þess vogna er erf-
itt að seflja til um, hvörthægt
sé að hagnýta sér með góðum
áramgri reynslu kúbönsku bylt-
inflarinnar og kenninigar Kast-
rós, Guevaras eða Débrays.
Vandamálið krefst þess, aðfram
flari heitar umræður meðal
vinstrisinnaðra menntamanna *
dag.
Hvað Cimcma Novo áhrærir
eru kvitomyndir hreyflingarinnar
að hluta pólitískt framlag og
að hluita bylttngarsinnaOar í
þess orðs fyllstu merfcinigu, én
það væri miikil einföldun að
segja,. að Cinema Ntovo. helflði
byltinigarsinnaöa val'dfoeitingu á
stefmuskrá sinni. Hitt er svo
annað mál, að sumir okkar
myndu síður en svo hafia á móti
því. Hvað sjálfan miig snertir
held ég því finam,' að tovik-
myn.dir mínar séu ekki póli-
tískar"..
Þess sikal að lokum götið, að
Antonio des Mortes er fyrsta
tovifcmyndin frá Cinema Novo
hreytfinigunni, sem berst hingað
til iand's. og má því segja með
notokrum sanni, að hér sé um
að ræða memnimgarviðfourð í
okfcar listaJíifi. Kvikmynda-
kiúbibur Menntaskólans hyggst
svo sýna aðra mymid eftir
Rooha, Svartur guð — hvítur
djöfull, í byrjun aprilmánaðar.
i SJd.
1
I
l