Þjóðviljinn - 05.08.1972, Side 5

Laugardagur 5. ágúst 1972 ÞJOOVILJINN — StÐA 5.
DuQCSDÍlDQÖÖC7
Sviar hafa þegar byggt upp öflugt kerfi for-
skólastofnana og stefna að þvi á næstunni að öll
fimm og sex ára börn gangi i forskóla og að öll
börn fái vist á leikskóla og dagheimilum sem það
þurfa. Rikisstyrkir til bygginga og reksturs
barnaheimila eru ríflegir og daggjöld i samræmi
við tekjur foreldra.
Á norrænu fóstruþingi i
Reykjavik er fjallað um forskól-
ann sem uppeldisstofnun: Það er
ljóst að aukin útivinna mæðra,
vöxtur borga, tækniþróun — allt
þetta leggst á eitt um að gjör-
breyta uppeldisaðstæðum, Börn
öðlast fábreyttari og einhæfari
reynslu af umhverfi sinu en áður,
möguleikar þeirra á leik eða þá
þátttöku i störfum hinna eldri eru
minni. Það er þvi ekki að undra
þótt mikill vöxtur hlaupi i leik-
skóla- og dagheimilakerfið og
starfsfólk þess þingi um skipu-
lagningu starfsins, ýmsar fræði-
legar og praktiskar hliðar þess.
Allir vita, að lslendingar eru
mikið á eftir frændum sinum
dönskum og sænskum að þvi er
varðar uppbyggingu forskóla-
kerfisins. Sviar hafa þegar gert
margt ágætt i þessum efnum og
hafa enn stærri áform á prjónum
— um þá hluti var Camilla
Odhnoff, fjölskyldumálaráðherra
Svía,spurð i viðtali sem hér fer á
eftir.
Áætlanir
— Sérstök barnaheimilanefnd
hefur starfað siðan ’68 að tillögu
um forskóla fyrir öll börn i eitt
eða tvö ár áður en eiginleg skóla-
ganga hefst; ennfremur átti hún
að ganga frá hugmyndum um
það, hvernig bæjar- og sveita-
félög leystu bezt það verkefni, að
sjá öllum börnum, sem eiga
foreldra er vinna úti, fyrir vist á
dagheimili eða fjölskyldudag-
heimili. Auk þess hefur nefndin
gengið frá tillögum um uppeldis-
fræðilega stefnuskrá fyrir for-
skóla.
Þessar tillögur eru allar
komnar fram og verða afgreiddar
á næsta þingi og þvi ætti ekki að
vera langt i land að framkvæmdir
hefjist.
Þess má geta, að þegar talað er
um að útvega öllum börnum vist
á dagheimili eða leikskóla, sem
þess þurfa, þá er ekki aðeins átt
við að fullnægja þurfi þeirri eftir-
spurn sem þegar er fyrir hendi.
Heldur er einnig ætlazt til þess að
bæjarfélög leiti upp þau börn,
sem eiga við ýmsa erfiðleika að
striða i uppvexti, hvort sem er
vagna heilsubilunar, vangefni
eða þessað þau eru börn innflytj-
enda, og vinni að þvi að koma
þeim i forskóla.
Eitt af þvi, sem þegar hefur
verið samþykkt, er að i öllum
byggingaráætlunum sé gert ráð
fyrir lóð fyrir barnastofnun á
hverjar 200 ibúðir.
Mörg einbirni
— Taka sænskir forskólar fyrst
og fremst mið af þvi sem við tek-
ur i barnaskólunum?
— Nei ég hefi aldrei skilið þá
umræðu. F'orskóli á ekki að vera
undirbúningur undir barnaskóla
heldur undirbúningur fyrir allt
lifið. Þar á að leitast við að efla
þroska barna á mismunandi svið-
um — sálrænan, félagslegan,
málnotkun, hreyfingar o.fl. Verk-
efnin eru yfrið nóg, þvi að þróun
nútimaþjóðfélags hefur svipt
börn mörgu þvi sem þau höfðu
áður á heimilum og i næsta um-
hveifi sinu. Möguleikar þeirra á
félagsskap eru til dæmis miklu
minni en áður — og nægir þá að
visa til þess, að nú er svo komið
að á öðru hverju sænsku heimili
er aðeins eitt barn innan við
sextán ára aldur.
Reyndar hefur það verið svo til
skamms tima, að forskólar hafa
ekki átt sér útfærða uppeldisfræði
en nú á að ráða bót á þvi, eins og
ég minntist á áðan. Qg þá á ekki
hvað sizt að þjálfa börnin i með-
ferð málsins, venja þau við að
segja frá þvi, sem kemur fyrir
þau o.s.frv.
100 þúsund pláss
— Um hundrað þúsund börn
komast fyrir i forskólum i
Sviþjóð, en i hverjum árgangi eru
100—120 þúsund börn. Sum bæjar-
félög eru mjög vel á veg komin,
hafa plass fyrir öll sex og fimm
ára börn og jafnvel fjögurra ára
börn lika. En það eru lika til önn-
ur bæjarfélög sem varla eru
byrjuð á að leysa þetta viðfangs-
efni.
—Þiö eruð ekki i vandræðum
með starfskrafta?
— Nei, það hefur verið mikil að-
sókn i forskólakennaranám. Og
þróunin hefur verið mjög ör.
Nægir til dæmis að nefna, að er
rikið tók að sér þetta nám fyrir tiu
árum voru 280 teknir inn, en á sið-
asta ári hófu 2200 nám. Og sjáíf-
sagt verðum við að fjölga enn
fólki i þessu námi.
— Hvernig gengur samstarf við
foreldrana?
VIOI AL YIO
( AMllJ.l ODHNÖFF
FJÖLSKYLDUMÁLA RÁÐHERRA
SVÍA
— Barnaheimilanefndin sendi
ýmsar hugmyndir sem hún vann
að til starfshópa foreldra og fékk
álitsgerðir frá þeim, svo dæmi sé
nefnt. Auðvitað er reynt að hafa
sem mest samband við foreldra
um öll þessi mál, en þeir eru mjög
misjafnir. Fóstrur segja gjarna
aö hægur vandi sé að eiga við
börnin hjá þvi að glima við for-
eldrana.
— Tilraunastarfsemi og rann-
sóknir?
— Um þá hluti mætti lengi tala.
Að sjálfsögðu fara fram rann-
sóknir á ýmsum sérsviðum eins
og t.d. aðlögunarmöguleikum
vanheilla barna. Þá eru prófaðar
ýmsar aðferðir og skipulagsform.
Til að mynda eru margir hrifnir
af svonefndum systkinahópum,
en i þeim eru börn á mismunandi
aldri, kannski er aldursmunurinn
allt að þvi sjö ár. Það þykir gefast
vel að kenna börnum samhjálp og
samábyrgð á slikum hópum — og
auk þess eru þeir hagkvæm lausn
á málum litilla byggc a úti i dreif-
býlinu.
önnur hugmynd er sú, að það sé
ekki nóg að börn læri eitthvað um
lýðræði svo sem úr fjarska heldur
þurfi þau að upplifa það, taka þátt
i lýðræðislegri ákvörðun. Þess
vegna er nauðsynlegt að allt
starfsfólk forskólakerfisins
stjórnendur, aðstoðarfólk, uppal-
arar, eldhúslið og svo framvegis
stjórni hverri stofnun i samein-
ingu og þannig að börnin fylgist
með þvi einnig. Það er mikilvægt
að börnin skynji, að öll störf eru
mikil virði, að það sé rangt að
skipta fólki i æðri eða læri sess
eftir starfi.
— Hver er talin æskileg stærð
forskólastofnana?
— Tilhneigingin gengur frekar i
þá átt að hafa þær litlar.Kannski
fyrir 40—50 börn sem skiptast i
tvo hópa og svo litla vöggudeild.
Reyndar geta hóparnir verið mis-
jafnir eftir aldurflokkum — en
áðurnefnd barnaheimilanefnd
hefur mælt með 20 börnum i hóp.
Fjármál
— Hvernig eru fjármálin leyst?
— Meðalkostnaður á hvert barn
á ári er 13 þúsund krónur
sænskar. Rikið veitir bæjar-
félögunum 4000 króna styrk á
hvert barn, bæjarfélögin sjálf
greiða allverulegan hluta og af-
ganginn greiða foreldrarnir.
Foreldrarnir greiða misjafnlega
mikið eftir tekjum,Tekjulitið fólk
getur til dæmis komizt niður i
eina krónu á dag i daggjöld, en ef
báðir foreldrar vinna fyrir all-
góðu kaupi (eru til dæmis kennar-
ar) þá geta daggjöld þeirra farið
upp i 35 krónur. Þetta hefur ver-
ið gagnrýnt — menn segja sem
svo, að skattar séu háir fyrir og
mjög stighækkandi, og skatta-
kerfið nægi til að jafna tekjum
fólks þótt ekki bætist ofan á þessi
mismununi barnaheimilamálum.
Hefur verið lagt til að komið verði
á föstum daggjöldum fyrir alla —
7 krónum fyrir barn einstæðs for-
eldris og 14 krónum fyrir barn
foreldra sem bæöi vinna úti.
— En hvað um byggingar-
kostnað?
— Það er bæja-og sveitafélaga
að ákveða hvort reisa skuli for-
skóla. Meðalkostnaöur við að
byggja er 12 þús. krónur á hvert
pláss. Rikið leggur fram 5000
krónur i styrk á hvert pláss og
4000 krónur i lán.
— Og að lokum: er sérstakt
f jölsky ldum álaráðuney ti i
Sviþjóð?
— Nei, ég er ráðgefandi ráð-
herra i tengslum við þrjú ráðu-
neyti — kennslumála, félagsmála
og fjármála. Enda væri það
óæskilegt að læsa mál sem varða
fjölskylduna niðri i sérstakri
stofnun....
AB.
ÖLL BÖRN
EIGI KOST
Á FORSKÓLAGÖNGU
íslenzk stjórnmál
í New Left Review
Nýlega útkomið hefti af New
Left Review, það 72. i röðinni,
birtir meðal annars grein eftir
Gisla Gunnarsson sganfræðing
um nýja stjórn á íslandi.
New Left Review er virtur
umræðuvettvangur marxista,
gefið út á Bretlandi.
t grein Gisla er pólitisk þróun
siðari áratuga á tslandi rakin,
gerð grein fyrir pólitiskum flokk-
um, sagt frá siðustu ko^ningum,
stefnumálum vinstri stjórnar-
innar og spáð nokkuð i frammi-
stöðu hennar. Greinarhöfundur
telur ýmislegt jákvætt við stjórn-
ina, enda þótt hún sé vart likleg til
stórræða — muni störf hennar
leiða til þess að eyða blekkingum
um hefðbundna islenzka umbóta-
stefnu og þar með skýra mjög
hugmyndir og pólitiska stöðú
vinstrisinna.
New Left Review fæst hjá
bókaverzlun Máls og menningar.