Þjóðviljinn - 07.12.1972, Blaðsíða 9

8 StÐA — ÞJ6DVILJINN Fimmtudagur 7. desember 1972
Fimmtudagur 7. desember 1972 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
GEGN HERVALDI
GEGN AUÐVALDI
RAGNAR ÁRNASON:
Frábitiö
stjórnmálavafstri?
Engu aö siður hefur það óspart
verið látið i veöri vaka af
forsvarsmönnum EBE, að
bandalagið sé fyrst og fremst
efnahagsbandalag, sem allt
stjórnmálavafstur láti að mestu
ósnortið. Þannig var t.d. mál-
flutningur talsmanna aðildar i
nýafstaðinni kosningabaráttu i
Noregi og Danmörku. Og sömu
áfstöðu mátti finna á islandi á
árunum 1992-196:1 er aðild cða
aukaaöild að EBE var baráttu
mál vissra aöila i islenzkum
stjórnmálum.
Ástæðuna fyrir þessum
pólitiska feluleik er fyrst og
fremst að finna i þeirri stjórn-
málastefnu, sem Efnahags-
bandalagið er fulltrúi fyrir. Hún
er þess eðlis i ýmsum grund-
vallaratriðum, að margir stjórn-
málamenn hafa fremur kosið að
draga fjöður yfir hana en afla
ætlar , með aðstoð NATO og
Bandarikjanna, að leggja allt
kapp á að verja.
Skrifstofuveldið
Efnahagsbandalagi Evrópu er
formlega stjórnað af þremur
aðalstjórnarstofnunum: þinginu,
ráðherranefndinni og embættis-
mannanefndinni. Auk þessarra
stofnana er starfræktur dómstóll
Efnahagsbandalagsins sem er
æðsta dómstig aðildarrikjanna i
öllum málum sem fallið geta
undir Rómarsáttmáiann.
Þing EBE sitja u.þ.b. 140
fulltrúar, sem valdir eru af þjóð-
þingum aðildarlandanna i hlut-
falli við fólksfjölda þeirra. Þingið
er lýðræðislegasta stjórnar-
stofnun bandalagsins i þeim
skilningi að almenningur aðildar-
landanna hefur hvað beinust áhrif
á skipun þess. Hins vegar eru
meðlimarikjum þess. 1 þessu felst
m.a. skýringin á stuðningi
Bandarikjamanna við bandalagið
á uppvaxtarárum þess, enda þótt
fyrirsjáanlegt væri þá þegar, að
það gæti orðið Bandarikjunum
skeinuhættur keppinautur á við-
skiptasviðinu. Þetta lilutverk
Efnahagsbandalagsins er einnig
skýringin á áhuga og velvild
stærsta stjórnmálaf'lokks
islendinga i garð þess.
Gegn þróun
3ja heimsins
EBE er þegar farið að láta að
sér kveða sem efnahagslegt stór-
veldi i heiminum og sem slikt
skerðir það hlut margra rikja,
sem utan þess standa. Hið
hagræna eðli Bandalagsins er
slikt, að vöxtur þess byggist ekki
siður á tollmúrum og öðrum þess
konar efnahagslegum hömlum út
á við, en frjálsum viðskiptum og
samvinnu innan þess. Það eru
Evrópuríkin afsala fullveldi sínu
til Brussel-valdsins
1. desember fyrir 54
árum náðist áfangi í
frelsisbaráttu íslendinga.
Erlent hervald og auðvald
vék um set og island náði
þeirri stöðu meðal þjóð-
anna, sem á lagamáli er
nefnd fullvalda ríki
Árið 1944, aldarfjórðungi
siðar, voru siðustu tengslin
við hinn erlenda yfirráða-
aðila slitin með stofnun
lýðveldisins, sem var, að
því er áhrifamiklir aðilar
fullyrtu, siðasta skrefið í
frelsisbaráttu þjóðarinnar.
En þá hafði reyndar þegar
tekíð sér bólfestu i landinu
erlent hervald, sem island
hefur siðan tengzt enn
fastari böndum.
Þessar sögulegu stað-
reyndir færa okkur heim
sanninn um það, að frelsi
og fullveldi þjóðar er ekki
endanlega í höfn á ákveðn-
um degi með hátíðlegri
undirritun skjals.
Sjálfstæðisbarátta þjóðar
sérstaklega smáþjóðar í
heimi stórvelda, er stöðug
og samfelld. En jafnframt
má það aldrei gleymast að
fullveldi og sjálfræði þjóð-
ríkisins er aðeins önnur hlið
baráttunnar fyrir frelsi,
velferð og jafnrétti allra
þjóðfélagsþegnanna. Innan
vébanda hins sjálfstæða
ríkis verður að skapa þjóð-
félag, sem tryggir öllum
meðlimum sínum þessi
réttindi. Þeirri baráttu er 1.
desember ekki sizt helg
aður.
1 þessari ræðu mun ég fyrst og
fremst fjalla um einn þátt
hervalds og auðvalds i heiminum
i dag. Hinn veglega fulltrúa auð-
valdsins i Evrópu. — Efnahags-
bandalagið. Fyrst mun ég ræða
sögulegan uppruna þess og þær
stjórnmálaaðstæður sem það er
sprottið upp úr. Siðan mun ég
fara nokkrum orðum um hina
pólitisku og efnahagslegu stefnu
bandalagsins, hina stjórnarfars-
legu uppbyggingu þess og likleg
áhrif á lramtið smá.'kja i
heiminum. Enda þótt EtE hafi
ekki verið formlega stofnað fyrr
en 1957 á það sér langa forsögu.
Uppruna þess má rekja til hinna
pólitisku aðstæðna fyrstu áranna
eftir heimsstyrjöldina siðari.
Krossferðin gegn
kommúnismanum
Meðal afleiðinga heimsstyrj-
aldarinnar var alger umturnun
valdahlutfallanna i heiminum.
Evrópurikin voru i sárum bæði
efnahagslega og hernaðarlega, og
höfðu glatað stórveldastöðu sinni.
En Sovétrikin og Bandarikin
voru orðin öflugustu riki heims-
ins. Einn af hornsteinum
utanrikisstefnu Bandarikjanna
eftir striðiö var að endurreisa og
sameina Vestur-Evrópu efna-
hagslega og hernaðarlega i þvi
skyni að gera hana að öflugum
varnargarði gegn þvi sem þeir
nefndu Framrás Kommún-
ismans i Evrópu. Meðal
burðarása þessarar utanrikis-
stefnu var Marshall aðstoðin og i
tengslum við hana stofnun OECD
— Efnahags- og framfarastofnun
Evrópu. En það var skilyrði
Marshallaðstoðar að þiggjendur
hennar gengju til efnahagslegs
samstarfs Evrópurikja. 1949, ári
eftir að Efnahags- og Framfara-
stofnun Evrópu komst á fót, var
Atlanzhafsbandalagið stofnað
með þátttöku Bandarikjanna,
Kanada og 10 Evrópurikja, sem
öll voru aðilar að OECD. Þessi
hernaðarlegi og efnahagslegi
samruni V-Evrópurikja undir
leiðsögn Bandarikjanna, sem
augljóslega einkenndist af andúð
á þjóðfélagskenningum
sósialismans. er sá pólitiski jarð-
vegur sem EBE er sprottið upp
úr.
Undanfa ri
Efnahagsbandalagsins
Hinn beini forveri Efnahags-
bandalagsins er hins vegar Kola-
og stálsamsteypa Evrópu, sem V-
Þýzkaland, Frakkland og ttalia
auk Benelux-landanna stofnuðu
með sér árið 1951. Samstarf rikj-
anna sex i Kola- og stálsamsteyp-
unni jókst brátt og á ráðstefnu i
Messina á ltaliu árið 1955 lögðu
þau drög að miklu viðtækara og
nánara samstarfi sin á milli með
svonefndri Messina-yfirlýsingu.
Á grundvelli Messina-yfir-
lýsingarinnar var siðan gerður
samningur sexveldanna um
Efnahagsbandalag Evrópu og
hann undirritaður i Róm 25. marz
1957.
Þar sem i Messina yfirlýsing-
unni er lagður sá rammi sem
Efnahagsbandalagið starfar
innan og þar sem i henni eru opin-
beruð mörg helztu langtima
markmið bandalagsins er ástæða
til að athuga hana nánar. Þar
segir:
„Rikisstjórnir sexveldanna eru
þeirrar skoðunar, aö sameining
Evrópu verði bezt framkvæmd
með þróun sameiginlegra stofn-
ana, samruna hagkrefa land
anna, sköpun sameiginlegs
markaðar og samhæfingu félags-
málastefnu heinna einstöku landa
smám saman. Rikisstjórnum
landanna sex virðist slík stefna
óhjákvæmileg til að varðveita
stöðu Evrópu i heiminum til þess
að tryggja Evrópu þau áhrif og
virðingu, sem henni ber, og til
þess að bæta lifsafkomu ibú-
anna”.
Lifsafkoman í
þriðja sæti.
Kjarni þessarar yfirlýsingar er
sem sagt sá, að stefnt skuli að
sameinaðri Evrópu. Fyrir þvi eru
nefndar þrjár ástæður. 1 fyrsta
lagi skal Evrópa sameinast til
þess að varðveita stöðu sina i
heiminum. — Með öðrum orðum
tryggjs sinn hefðbundna stór-
velda-sess. 1 öðru lagi skal
Evrópa sameinast til þess að
tryggja áhrif sin og virðingu. —
þ.e.a.s. enn eru stórvelda-
draumarnir sexveldunum efstir i
huga. Það er aöeins i þriöja lagi
að Messina-yfirlýsingin vikur að
hinu sjálfsagða og náttúrulega
hlutverki rikisstjórna: bættri af-
komu þegnanna.
Þetta sýnir , að Messina-yfir-
lýsingin, grundvallarstefnu-
mörkun Efnahagsbandalags
Evrópu felur fremur i sér áhuga
valdamanna viðkomandi landa á
afgerandi þátttöku i refskák
alþjóðastjórnmálanna og löngun
þeirra i virðingarsess i stórvelda-
klúbbnum. en vilja þeirra til að
bæta lifsafkomu alþýðu landa
sinna. Sé það einnig haft i huga,
að aðild að Efnahagsbandalaginu
felur i sér ævarandi afsal á hluta
af fullveldi aðildarrikjanna, auk
þess sem sexveldin, stofnendur
bandalagsins, voru öll virkir
aðilar að NATO og OECD virðist
það blasa við að Efnahags-
bandalagið sé ekki siður pólitiskt
en efnahagslegt bandalag,
hennar fylgis meðal kjósenda
sinna. Auk þeirra atriða sem
nefnd hafa verið hér að framan
skulu nú tilteknir nokkrir aðrir
megindrættir i pólitiskri ásjónu
Efnahagsbandalagsins. Bonn-
yfirlýsingin frá 1961, er ýtarleg
asta og skýrasta heimildin um
hina pólitisku stefnu EBE.
Meginatriði Bonnyfirlýsingar
innar eru eftirfarandi:
Ahcrzla er lögð á, að höfuð-
markiniö Efnahagsbandalagsins
sé samcining Kvrópu. Jafnframt
er þvi lýst yfir , að stjórnmálalegt
samstarf ríkja Evrópu i sam-
vinnu við Bandarikin og efling
NATO sé nauðsynlcg , til þcss að
berjast gegn þeirri hættu sem
ógni Evrópu og hinum frjáisa
hluta heimsins — eins og það er
oröað.
Bonnyfirlýsingin og aðrar
stjórnmálayfirlýsingar Efna-
hagsbandalagsins - staðfesta
að pólitisk stefna Bandalagsins er
i samræmi við þann jarðveg sem
það er sprottið upp úr. Megin-
áherzlan er lögð á samstöðu
Evrópurikja og Bandarikjanna
innan NATO i þvi skyni að Verja
það frelsi sem forráðamönnum
EBE sýnist ógnað af Sovétrikj-
unum og hinum sósialisku lönd-
um.
Frelsi manna og
frelsi fyrirtækja
En hvert er það frelsi, sem
EBE vill þannig fyrir hvern mun
varðveita. Það kemur m.a. i ljós i
þeirri efnahagsstefnu sem banda-
lagið fylgir, en hún er skýrt
mörkuð i Rómarsáttmálanum.
Án þess að fara út i smáatriði má
segja að efnahagsstefna EBE
markist einkum af þeim atriðum,
sem ihaldssöm öfl nefna frjálst
markaðshagkerfi, en vinstri
sinnaðir hópar auðvaldsskipu-
lag. Meginatriði þeirrar
efnahagsstefnu eru þau, að
markaðsöflin skuli stjórna
skiptingu hinna efnislega gæða
milli þegnanna. Afskipti rikis-
valdsins af gangi mála skuli vera
i lágmarki, en athafnafrelsi fyrir-
tækja sem óheftast.
Þessi endurvakning
borgarhagfræði 19. aldar i mynd
Efnahagsbandalags Evrópu sýnir
okkur að bandalagið er ekki sizt
tilraun iðjuhöldanna til að sigrast
á erfiðleikum siðkapitalismans
með æ meiri útvíkkun markað-
anna, óheftari framleiðsluháttum
og nánari samvinnu stór-
fyrirtækjanna. Þetta er með
öðrum orðum það frelsi sem PfBE
áhrif þingsins á stjórn EBE
sáralitil. Samkvæmt
Rómarsáttmálanum getur það
verið ráðgefandi fyrir Ráðherra-
og Embættismannanefndina, en i
reynd er það aðeins viðhafnar-
samkoma.
Völdin i Efnahagsbandalaginu
eru i höndum ráðherranefndar-
innar og embættismannanefndar-
innar. Ráðherranefndin er skipuð
einum fulltrúa frá rikisstjórn
hvers aðildarlands. t
atkvæðagreiðslum vega atkvæðin
hins vegar mismikið i hlutfalli við
fólksfjölda rikjanna. Embættis-
mannanefndina skipa 9
embættismenn, sem ráðnir eru til
fjögurra ára i senn. Á það er lögð
áherzla, að þeir skuli aðeins
þjóna Efnahagsbandalaginu, en
ekki gæta hagsmuna þjóða sinna.
Embættismannanefndin er lik-
lega valdamesta stofnun EBE.
Hún hefur með höndum allt fram
kvæmdavald bandalagsins, tekur
margar mikilvægar ákvarðanir
upp á eigin spýtur, auk þess sem
hún á stóran þátt i þeim
ákvörðunum, sem Ráðherra-
nefndin formlega tekur.
Þessi ólýðræðislega valdaupp-
bygging Efnahagsbandalags
Evrópu markar þannig stórt
skref til æ stærra og viðtækara
skrifstofuveldis, sem starfar að
mestu óháð og firrt frá hinni
óbreyttu alþýðu manna, sem það
þó byggir tilveru sina á.
Það sem Sjálfstæðis-
flokknum finnst gott
Sjálfræði og fullveldi hinna
einstöku rikja innan EBE er
einnig stórlega skert. Riki, sem
einu sinni hefur undirritað
Rómarsáttmálann, er óheimilt að
ganga úr Bandalaginu. Það á
engra annarra kosta völ en sætta
sig við og framkvæma þær
ákvarðanir, sem teknar eru innan
þess.
Þetta táknar m.a. að einstök
aðildarriki Efnahagsbandalags-
ins geta ekki, þótt þau kjósi svo af
alhug, komið á t.d. félagslegri
stjórn atvinnulifsins eða þjóð-
nýtingu að marki. Rómarsátt-
málinn kemur i veg fyrir að veru-
leg skref i átt að sósialisma séu
stigin i aðildarrikjum bandalags-
ins. Þetta hefur i reynd mikla
praktiska þýðingu t.d. i Frákk-
landi og ltaliu. þar sem mjög
öflugir og róttækir vinstri flokkar
hafa um langt skeið valdið for-
ráðamönnum NATO þungum
áhyggjum. Þannig gegnir
Efnahagsbandalag Evrópu hlut-
verki sa má by rgða rfélags
auðvaldsherranna gegn hugsan-
legum kosningasigri vinstri
manna i hinum einstöku
ekki fyrst og fremst háþróuð iðn-
riki eins og t.d. Bandarikin og
Japan, sem skaðast mest af sam-
keppninni við EBE. Þau geta
auðveldlega leyst vanda sinn i
krafti valds sins. Það eru öðrum
fremur þróunarlönd þriðja
heimsins, sem verða fyrir barð
inu á efnahagsstefnu EBE. Með
þvi, að tollar bandalagsins eru
hæstir af fullunnum iðnaðar-
vörum, en tiltölulega lágir af hrá-
efnum, eru mörg iönd 3ja heims-
ins nánast dæmd til að vera
áfram hráefnaframleiðslulönd,
þar sem þau eiga þess engan kost
að hætta viðskiptum við
Efnahagsbandalagið. Þannig er
Efnabagsbandalag Evrópu enn
einn iiðurinn i áframhaldandi
arðráni auðvaidsrikja heimsins á
binum vanþróaða hluta hans.
Vopnin gegn Norö-
mönnum og islendingum
Þá er vert að minnast þeirrar
hliðar Efnahagsbandalagsins,
sem einkum snýr að okkur
Islendingum um þessar mundir. 1
baráttu okkar fyrir 50 sjómilna
fiskveiðitakmörkum eru það
þjóðir EBE einar, auk Breta ,
sem halda uppi virkri andstöðu
gegn þessu lifshagsmunamáli
okkar. Þeim vopnum, sem EBE
hefur yfir að ráða, efnahagsleg-
um þvingunum, er vægðarlaust
beitt til varnar smávægilegum
hagsmunum bandalagsins i
þessari deilu.
Sömu vopnum er nú beint gegn
frændum okkar Norðmönnum.
Þegareftir að norska þjóðin hafði
fellt aðildartillögu að EBE i
þjóðaratkvæðagreiðslu, lýsti
Sicco Mansholt , formaður
embættismannanefndar Banda-
lagsinsog einn valdamesti maður
þess, þvi yfir, að nú gætu Norð-
menn ekki vænzt þess, að ná hag-
kvæmum viðskiptasamningi við
Efnahagsbandalagið.
Þessi dæmi sýna okkur, að
Efnahagsbandalagið er i fáu frá-
brugðið þeim risastóru fyrir-
tækjasamsteypum auðvaldsins,
sem byggja upp efnahagskerfi
þess. Stefna Bandalagsins lýtur
að miklu leyti sömu lögmálum
blindrar gróða- og valdasöfnunar
og þessi fyrirtæki. Hið ólýðræðis-
lega stjórnskipulag EBE veldur
þvi, að það er jafnvel enn hættu-
legra fullveldi og sjálfstæði
smárikja en t.d. risaveldin
Sovétrikin og Bandarikin, þar
sem aðhalds siðferðisvitundar al-
mennings gætir nær ekkert i
stjórn Bandalagsins.
Af þessum sökum taka þeir,
sem berjast vilja fyrir raunveru-
legum ákvörðunarrétti þjóða
heims um framtið sina og raun-
verulegu frelsi og jafnrétti allra
manna, höndum saman gegn
Efnahagsbandalagi Evrópu, sem
og öðrum oddvitum heimsyfir-
ráðastefnu auðvaldsins.
Ræða á fullveldishátíð stúdenta 1. desember 1972 um Efnahagsbandalag Évrópu, eðli þess og hlutverk
FRÉTTABRÉF ÚR REYKHÓLASVEIT
Séð yfir grynningarnar á Breiðafirði sunnan við Reykjanes. Þarna er
að finna þang- og þara-,,miðin" fyrir þá þurrkunarstöð sem um er rætt
i greininni. — ,,Nú hlýtur þingmannalið Vestfjarða plús rikisstjórnin
plús Framkvænulastofnun rikisins plús sjálft aiþingi upp til hópa að
taka til höndpm við að hrinda áætluninni um þangverksmiðjuna á
Keykhólum i framkvæmd.”
Játvarður J. Júlíusson:
Alvörubyggð
á morgni
nýrrar aldar
Árferöi
Þó vorið byrjaði afbragðsvel,
kæmi betur og fyrr en mörg
undanfarin, varð þó spretta ótrú-
lega sein til vegna stöðnunar fyrir
kulda og þurrka.
Óþurrkar tóku við um leið og
sprettu fór að fleygja fram i
seinni hluta júli. Svo komu þessir
sögufrægu 10 heyskapardagar
Imeð byrjun ágústmánaðar. Mjög
var misjafnt hvað komst frá á
þeim. Dæmi voru til um bæi, þar
sem hey voru flöt á 12 hekturum.
Tjón af heyhrakningum, rýrnun
og eyðileggingu i linnulitlum
óþurrkum allt fram á vetur, er
óútreiknanlegt.
Þó eru hey mikil og velflestir
setja fleira á en undanfaíin ár.
Sláturfé reyndist óvenju létt.
IMá að likindum rekja það til þess
hve vorið var gott. Bæði var
lambfé alið skemur inni og
snemmsprottið gras hefur fallið i
votviðrum siðsumars. Fáir hafa
fitubeit fyrir sláturlömb.
Vetur er nú lagstur að með
langvinnum jagandabyljum.
Opinber þjónusta
Barna- og unglingaskóli fyrir
Austur-Barðastrandarsýslu átti
að taka til starfa i dag, 20. nóv-
ember, i stórri og vandaðri ný-
byggingu á Reykhólum. Er þar
með loks að komast alveg fast
form á framkvæmd sky.ldu-
kennslu (skyldunáms). Skóla-
stjóri er Jakob Pétursson
fyrrum frá Galtará i Gufudals-
sveit. Hann einn starfar áfram af
þeim 4 kennurum, sem kenndu
við skólann siðastliðinn vetur.
Læknisþjónusta er með þeim
hætti að héraðslæknirinn i Búðar-
dal i Laxárdalshreppi i Dalasýslu
á að koma á lækningastofu á
Reykhólum annanhvern þriðju-
dag. Reykhólalæknishérað
verður að reka lyfjabúð eða sjá
um útvegun lyfja og afgreiðslu.
Til þess er ráðin ein húsmóðirin á
Reykhólum.
Læknirinn sem þjónar þessum
héruðum i vetur er ekki neinn
grænjaxl eða ungæðisgosi. Hann
er a 75. aldursári, á að baki rétt
aðsegja 50 ára læknisstarf i erfið-
um héruðum lengstaf, en lika sem
sjúkrahúslæknir.
Prestur situr afturámóti á
Reykhólum. Hann er ekki nema
71 árs að aldri. Það er augljóslega
góður töggur i þeim i borginni við
fljótið, þvi báðir þessir kjaran-
karlar kvöddu þar þegar þeir fóru
yfir aldurshámark embættis-
manna.
Viö upphaf nýrrar aldar?
Föstudagurinn 10.
nóvember er timamótadagur.
Þann dag boðaði Steingrimur
Hermannsson alþjóð árangur og
útkomu rannsókna og undirbún-
ings að nýtingu sæþörunga á
Reykhólum. Áætlunin, sem hann
kynnti, er engin smásmið, Hún
gengur næst kísilvinnslunni að
mikilleik og afköstum, ef fram-
kvæmd verður. Framkvæmd
hennar i fullri stærð hlyti að þýða
innreið nýrrar aldar.
Þararannsóknirnar og umtalið
um þaravinnslu, rekstur þára-
verksmiðju, hafa staðið i um það
bil 20 ár. Það skal standa hér á
prenti, að hefði ekki notið við
seiglu og sivakandi áhuga Sig-
urðar V. Hallssonar verkfræð-
ings, svo og örfunar og styrks
heimamanna honum til handa, þó
það hefi fráleitt dregið hann
langt, þá hefði þráðurinn slitnað.
Framkvæmdastjóri Rann-
sóknarráðs rikisins, Steingrimur
Hermannsson, er óefað maður til
að standa það af sér, þó sagt sé
hreint út, að stundum hafa fram-
gangur og framkvæmd þessarar
undirbúningsvinnu litið þannig út
i augum heimamanna eftir að
yfirstjórn hans kom til, að hann
óx ekki af.
En nóg um það. Nú hefur hann
talað. Já, og þeim orðum hljóta
að fylgja athafnir, loksins ætti að
mega vænta raunverulegra
athafna, m.a. þegar talið um iðn-
væðingaráætlun á landsmæli-
kvarða er haft i huga.
Aðskiljanlegir leyndardómar
tilverunnar hafa orðið mörgum
igrundunarefni. Einn þeirra er
sá, hvernig tveggja áratuga
þararannsóknir enduðu i full-
búinni áætlun um þangverk-
smiðju, en þarna hafa visinda-
mennirnir þrætt vegi forsjónar-
innar, sem er eins og allir vita,
órannsakanlegir.
Nú hlýtur þingmannalið Vest-
fjarða plús rikisstjórnin plús
Framkvæmdastofnun ríkisins
plús sjálft alþingi upp til hópa að
taka til höndunum við að hrinda
áætluninni um þaraverksmiðjuna
á Reykhólum i framkvæmd.
Já, og kveðja þar til ýms öfl
þekkingar, krafta og fjármagns.
Vona ég einlæglega, að enginn
taki mér illa upp, þó ég leiði i tal
nokkur atriði sem að þessu lúta.
Þessi framkvæmd getur ekki með
nokkru móti orðið einangrað, ein-
stætt fyrirbæri i héraðinu. Hún
fær ekki staðizt nema um leið
komi til almenn stefnubreyting i
framkomu og viðhorfi rikisvalds-
ins til þessa forsmáða og afrækta
nýlenduskanka, sem Austur—
Barðastrandarsýsla er.
Það verður að byggja fyrir allt
starfslið verksmiðjunnar eða
gera þvi vel viðráðanlegt að
byggja yfir sig. Það væri jafngott
þó það komi til athugunar um
Játvarður Jökull Júliusson.
leið, að Húsnæðismálastjórn
rikisins er ekki bara aðeins hús-
næðismálastjórn nýrrar og
nýrrar útborgar frá Reykjavik,
sem dregur fé útúr vösum allra
landsmanna til að byggja Breið-
holt á Breiöholt ofan.
Þá verður ekki komizt hjá að
taka til greina, að hér verður að
vera alvörurafmagn, en ekki þær
draugaglæringar, sem hér tiðkast
með sifelldum rafmagnstrufl-,
unum, jafnvel þegar allra sizt
varir, svo og spennufalli ofani
170-180 volt. Það yrði fróðlegt að
sjá útkomuna ef fólk ætti kost á að
kjósa yfirmann yfir rafstöð, raf-
veitu og einnig þann sem er yfir-
maður þar yfir. Ég ætla ekki þar
um að spá, hvað þeir núverandi
lengju af atkvæðum, þvi við fáum
alls ekki að kjósa. Hér er ekki sú
tegund af lýðræði til. En ég
endurtek: Ef á að koma upp stór
verksmiðja með alvörurekstri, og
alvörustarfsfólki, alvörubyggð og
alvörufjölskyldum, þá rekur að
hyi að ekki liðst annað en að hér
verði tiltækt alvörurafmagn.
Talað er um möguleika a að
þangverksmiðjan gefi i útflutn-
ingstekjur 140 miljónir kr. á ári,
útá vinnu 50 manna, eða þar um
bil. Þessar horfur eru það álit-
legar — og jafnvel þótt eitthvað
lakari væru — , að mikið má til
vinna. Eigi að siður verður að sjá
þessa stofnun og stöðu hennar i
réttu ljósi umhverfis og samfé-
lags. Einhæfni hennar er slik, að
óhjákvæmt er að stofna til fleiri
atvinnumöguleika á staðnum,
l'yrst og fremst fyrir húsmæð-
urnar og annað skyldulið.
Heilbrigöisþjónustan
Þá skal ég nefna, að ekki væri
úr vegi þegar fram i sækti, að
hugsa eitthvað fyrir heilbriðgis-
þjónustu. Nú sem stendur hafa
einhverjir lifstiðarembættismenn
i Reykjavik ákveðið, fyrir sitt
leyti, að leggja alla læknisstarf-
semi i Austur-Barðastrandar-
sýslu undir Stykkishólm, i hátt i
200 km fjarlægð. Þessi
gáfulegu áform, eða hitt þó heid-
ur, er Alþingi boðið uppá að sam-
þykkja. Vonandi verða áformin
um aukna byggð á Reykhólum til
þess, að læknamálin við Breiða-
fjörð verða athuguð betur.
Búseta læknis yfir veturinn er
og verður lágmark þess, sem
bjóðandi er uppá. Það getur verið
næsta nógu erfitt fyrir sjúkling,
að ná til læknis hér, þegar tiðar-
far og færð er verst. En að ná til
læknis úti Stykkishólm, það getur
verið útilokað dögum saman,
nema ef væri með þyrlu, en um
það þori ég ekki að dæma. Talað
er um allt að 50 manns, sem þarf
til að vinna við rekstur þangverk-
smiðjunnar á Reykhólum. Vart er
hægt að áætla að sá hópur yrði
minni en 150 að meðtöldu skyldu-
liði. Sennilega nær 200 manns. Sú
ibúafjölgun breytir öllum við-
horfum i byggðarlaginu, en hér er
lögð áherzla á viðhorfið til heilsu-
gæzlunnar, af þvi það er nú
brýnna en nokkuð annað.
Heilsuhæli, elliheimili og
hvildarheimili er þá allra efst á
blaði. Við slikt lækninga- og
dvalarheimili yrði það mikil at-
vinna, að hér kæmu til með að
verða eftirsóknarverð afkomu-
skilyrði. Og slikt hæli ætti að
verða þaö stórt, að verksvið yrði
fyrir tvo lækna þar og i héraðinu.
Vegur fram i Karlsey, og höfn
þar, hlýtur að geta þjónað fleiru
en þangverksmiðjunni og þvi sem
henni tilheyrir. Þaðan ætti lika að
vera hægt að gera út á skelfisk og
rækju og jafnvel ná i annan
sjávarafla.
Þá eru þarna nærtæk krækl-
ingssvæði, en varla er nema
timaspursmál hvenær farið
verður að nytja það hnossgæti.
Loks má neina úrvinnslu úr
þaranum, þó ekki væri nema að
pakka þaramjöl til sölu i lyfja-
búðum, en það er heilsulyf, sem
kunnugt er.
Nú verður ekki fleiru lýst að
sinni, þótt viðsýnt sé á björtum
morgni nýrrar aldar.
20. nóvember 1972.
Játvarður J. Júliusson.
mmmmmmmmmmsmmmmmmmmmmmmammi