Þjóðviljinn - 24.12.1972, Qupperneq 11

ÞJÓÐVILJINN — aukablaö — SÍDA 11
ÉG SKAL SEGJA ÞÉR ...
Framhald af bls. 9.
ar hann var i dauðateygjunum,
þá ljómaði hann allur upp. þegar
hann var að skilja við: Ja, mikið
var það dásamlegt. þegar við
vorum að ræna helvitin dönsku. —
það var sko alveg dásamlegt. Og
iór að lýsa þessu. hverninn þeir
hefðu hagað sér: Og þeir hentu á
sig 200 punda sekkjum og báru, og
vaðmál og allt saman. Og einhver
gestur heyrði og þá komst þetta
upp.
En þá var ekki hægt að taka
málið upp vegna þess að þeir voru
bara flestir dauðir og hinir orðnir
gamlir, þeir fáu sem eftir lifðu.
Og þá var settur sýslumaður. En
þaö var Jón Espólin hinn vitri, og
honum feilaði, skal ég segja þér,
að einu, að hann tók Hnausa-
Bjarna og setti i gapastokk — það
var stokkur fullur af vatni — til
að skjóta hinum skelk i bringu.
En Bjarni smygiaði bæði vini úr
skútunum frönsku, — hann gat
talað frönsku, lærði það af sjálf-
um sér — og eins betri veiðarfær-
um en þeim dönsku og var alltaf
kærður og kærður. Og hann kvað
niður drauga, svona bara fyrir
brennivin hjá fátækum, en
kannski stórgrip hjá hinum.
Og svo fóru þeir þannig með
hinn vitra Jón Espólin, að hann
fekk hvurgi nokkursstaðar inni
nema i skemmu á Selvelli, sem er
eyðibýli núna og bara fjárhús. En
Asgrimur prestur, hann fylgdi
alltaf körlunum, og hann sendi
honum þessar visur, skal ég segja
þér, þegar hann var kominn i
skemmuna, — hann varð að
smyrja hana með kúaskit til að
hún læki ekki:
Ef þú spyrð að Espólin
og hans kvenl'ólkinu.
Er hanii þá að ætlan min
innf kúgildinu.
Þviað skemman var virt á eitt
kúgildi og það eru sex ær, eitt kú-
gildi. Og þá sendi sýslumaður
honum afturþessar visur, presti:
Kúgildanna ci þurftir þá
þegar stela gerðir,
á altarinu austur frá
ærnu bættir verði.
Lærbrauzt knapa lika þar,
lof er frá þér runniö.
llefur þú til hegningar
hundrað sinnuin unnið.
Þegar þú Hellnum flæmdist frá
sem flestir kunna að niuna,
in jókjaftaður mjög að sjá
inyrtir kerlinguna.
Svona var nú andinn i Jöklurum
þá.
6g ætla að segja þér frá einni
hákarlalegu, þá sérðu nefnilega
andann, hverninn andinn er i
þessum gömlu mönnum, bæði
mér og öðrum.
Hann Helgi heitinn i Gislabæ,
hann var formaður. En sonur
hans var Jóhannes, sem skar út
altaristöfluna, sem er eitt mesta
listaverk á fslandi, og það sagði
hann mér, hann Sven Jansson,
sem talaði islenzku þegar forset-
inn Kristján fór til Sviþjóðar, stór
maður, hann sagði, að þeir yrðu
að taka sina beztu menn i Sviþjóð
til að gera svona. Sven Jansson
var hjá okkur i viku og við fórum
á skytteri og hann bauð mér út til
Sviþjóðar. Ég hef nú aldrei farið.
En Sven Jansson fæst við rúnalist
og hefur ferðazt mikið með kóng-
inum þarna útí Sviþjóð.
Hákarlakariar
Jæja, svo er nú ekkert með það.
En Helgi var formaður, og þarna
á skipinu er Andrés nokkur og
hann hafði tveggja manna mátt
og var seglamaður, hélt drag-
reipinu ef að hvessti og þá var
slakað upp og niður, það er ekki
von að þú skiljir það, til að
minnka ferðina á skipinu. Svo er
annar. það er Frimann, hann var
ljóngáfaður, kunni bibliuna alla
utanað, gat rekið hvurn prest á
stampinn i bibliunni, kunni Is-
lendingasögurnar og það sem
hann vildi muna, það mundi
hann. Þetta voru hákarlarnir.
Fleiri ætla ég nú ekki að nefna,
en svo róa þeir frá Hellnum og
þegar þeir eru komnir fram á
Hóladjúp. þá er hvitalogn og þeir
eru að byrja að verða varir við
hákarl. Þá þykknar i lofti og rokið
þevtir hnoðrum yfir fjallið og það
boðar vind. Og þá er ekkert með
það, aö það skellur á norðaustan-
bvlur alltieinu, svoleiðis að það
sér ekki útfyrir borðið. Og þeir
fara að sigla og það gefur þetta
mikið á, að þeir standa allir i
austri. Þá segir Frimann (A ég að
herma eftir honum? Og siðan
leikur Þórður Frimann, Helga og
hina karlana, svo þeir verða ljós-
lifandi þarna i stofunni hjá okk-
ur): Ja, hvurn djöfulinn eruð þið
að spila ykkur sem formenn og
geta ekki styrt? Þá segir Helgi
með sina prúðmennsku: Jæja,
Frimann minn, kannski þú stýrir
meðan ég fæ mér i nefið. — Það
er sjálfsagt, lambið mitt, segir
Frimann, — Frimann sagði mér
söguna. — Og þegar F’rimann tek-
ur við stýrinu, þá kallar hann
frammí: Drési, djöfullinn þinn,
rifaðu stórseglið og hækkaðu
fokkuna! Og Drési gerir það og
var fljótur. Svo sigla þeir og þeir
klára að ausa og gefur ekkert á.
Og þá segir Helgi með sinni prúð-
mennsku: Hvert heldurðu nú að
stefni, Frimann minn? — Ja,
hvert heldurðu að stefni, góurinn,
nemabeinti helviti og kvalirnar.
Þá eru þeir orðnir það kátir þar
frammi barka i skjóli, karlarnir,
að þeir eru farnir að kveða. Af
hvurju svona kátir? Að þurfa ekki
að ausa, maður. Heldurðu það sé
ekki munur en að standa alltaf i
austri. Gaf ekki dropa á eftir að
Frimann breytti seglum. Og hvað
helduröu þeir kveði? Draugs-
rfmu:
Fárleg vóru fjörbrot hans,
l'old og sjórinn stigu dans,
gæða sljór við glæpa fans
Grimur fór til andskotans.
Ilitti að bragði Satan sinn,
sönn fram lagði skilrikin.
(ilóða flagða gramurinn
Grim þá sagði velkominn.
Niður dauður sfðan sé
svartur kauði á Niflheimc.
Skekktist hauöur, skulfu tré,
skarkaði og sauð i jörðunne.
En við skulum halda áfram
með Arnarstapa. Það hefur verið
stórhapp núna íyrir Arnarstapa,
að tveir menn hafa komið þang-
að. Annar er Tryggvi Jónssor.,
semað var að mestu fiskimönnum
á Islandi, en er orðinn fullorðinn
maður og töluvert útslitinn og
ekki fær um að vera skipstjóri
lengur. Hann var skipstjðri i tugi
ára og farnaðist alltaf vel, einn af
þeim mönnum, semað eiginlega
allir hafa gagn af, stórvitur mað-
ur, þó að l'áir taki eftir. Og þessi
Tryggvi Jónsson, semað er l'ædd-
ur að Stapa og var alltaf með
mestu fiskimönnum á Islandi,
helur bara trillu og rær núna og
er með smábú og tekur lifinu bara
skynsamlega, — þegar menn eru
orðnir svona útslitnir og fullorðn-
ir. Hann er einsog ættin, Jón faðir
hans Sigurðsson var einn af þeim,
semað björguðu mörgum, hann
var þarna kaupfélagsstjóri á
Arnarstapa i nokkur ár og þegar
fálæklingar og aðrir voru i vand-
ræðum, alltaf var þá farið til Jóns
og hann leysti öll vandræði. Og
eins er Tryggvi, hann er einn af
þeim mönnum, semað leysir öll
vandræði og fer alltaf ei'tir þvi
semað hann heldur sannast og
réttast, burtséð frá skoðunum
annarra.
Svo var annað stórhapp, semað
kom l'yrir okkur. skal ég segja
þér, og það var að hann Gunnar
Dal kom þangað. Og það get ég
sagt þér. að það hefði liklegast
aldrei verið bjargað prófessors-
frúnni uppúr jöklinum, hefði
Gunnar Dal ekki verið. Þviað það
skildi enginn, hvað strákurinn
var aö bulla, sko. Hann talaöi
bara frönsku. Þeir héldu sumir,
að það væri bara bill stoppaður.
Og það er annað, dálitið merki-
legt. að allir, semað fara þarna
um. auðmenn skáld, fræðimenn.
— allir koma þeirtil Gunnars Dal,
og bakpokafólkið lika. Einu sinni
vissi ég, i stormi og regni, að þá
borðuðu þar 24 útlendingar. 6g
hugsaði. að þarna. i þessu litla
húsi. sé eitthvert mesta
gestrisnisheimili á lslandi.
Heföuö þið farið
i stóru húsin ...
Einu sinni komuGunnar og ann-
ar maöur upp fjöru. Þá eru þar
þrir menn, allir útlendingar og
þeir lara aðpata og pata. Eitt var
Indverji. eitt Þjóðverji og eitt
Englendingur. Jú. þeir láta þá
pata svona fyrst, og þá eru þeir að
strika það á kort. hyar gatklettur-
inn sé. dettur náttúrlega ekki i
hug, að neinn skilji nokkuð i
þeirra máli. En svo fer Gunnar að
tala við þá og byrjar að tala ensku
við þann, semað talaði ensku.
Gunnar er feikna málamaður.
Svo talaði hann á þýzku við Þjóð-
verjann og alveg eins og innfa'dd-
ur maður. Siðan talaði hann ind-
versku við Indverjann. Já, það
var dálitið gaman að þvi.
Svo kem ég nokkru seinna að
Búðum og það er olt, að þessir
stórhöfðingjar eru þarna á Búð-
um, og þá kemur þar maður til
min og einhver útlendingur með
honum að spyrja, hvernig standi
á þvi, að kotbóndi tali svona mörg
tungumál. Og svona vel. Og þá
svaraði ég náttúrlega: Jú, en
hefðuð þið farið i stóru húsin á
Stapa, — þar tala þeir kinversku
til viðbótar!
Þar er annað, skal ég segja þér,
dálitið merkilegt, að það verða-
liklegast þýddar bækur eftir
Gunnar á útlend mál til og frá
suðri löndum og af það háttsett-
um mönnum, að það þarf ekki að
spyrja fslendinga um, hverninn
skáld þetta sé.
Krafturinn og
segullinn
Já, það er margt undir Jökli.
Og núna eru ýmsir farnir að
spekúlera i þvi að fara að fá
sumarbústaði þarna vestur undir
Jökli. Þvi að, — ég ætla ekki að
biðja þig að trúa þvi frekar en þú
viit, — en þeir semað eru tauga-
veiklaðir eða þykir lifið svart,
jafnvel það svart, að þeim dettur i
hug aö fá snæri i vasann og
hengja sig, þegar þeir eru húnir
að vera hjá okkur að sunnanverðu
undir jöklinum, þá finnst þeim lif-
ið bjart og skemmtilegt. Þvi að
alll hamingjuleysi, skal ég segja
þér, það er kraftleysi að þola ekki
tilveruna. Og hvað sem það er, þá
er þetta viðkvæma fólk, semað
kannski er skyggnt og sér lengra
enaðrir. það finnur kraltinn, þeg-
ar að það l'er að koma uppá
Axlarhólinn, það l'innur til þess.
Hvað þetta er i náttúrunni sjálfri,
það veit maður ekki. En fyrir
mörgum öldum höfðu Indverjar
skrilað um þetta, að þetta væri
einhver kraftur i Snæfellsjökli.
Elað þú lest söguna, sérðu, að
það er hvurgi nokkursstaðar.
semað kotungar hala brúkað
eins kjaft við höfðingja einsog á
Snælellsnesi eða sunnanundir
Jökli.
Og heldurðu, að það séu ein-
hver áhrif frá jöklinum?
Það eru áhrif Irá einhverj-
um segul, semað er i landinu eða
jöklinum. Sko, séra Arni segir. að
það datt aungvum manni i hug að
hafa á móti þvi, semað prestur
eða sýslumaður sagði,, en þegar
að kom á Snælellsnes. urðu þeir
að láta undan vesölum kotungum.
Þella sagði mamma lika. Hún
var að austan, og þar var yfirleitt
ekki halt á móti þvi senað prest-
ur eða sýslumaður sögðu. En
undir Jökli, þar er'alveg ægilegt,
hverninn kotungar fóru með yfir-
völdin.eins ogégvarað segja þér
af Espólin.
En svo ætla ég tð segja þér
annað. Veiztu það, að það er
engin Irægð til nema i augum fá-
vitra manna. Mennirnir skilja
eftir sig á jiirðunni veggi, garða,
þeir skilja eftir hallir, bækur, og
mest al okkar bókum veit enginn
hver hefur gert, bara þjóðin á
allt, semað skilið er eftir, Ekki
rétt? Og margt af skáldskap veit
enginn hver hefur ort. Og þó
vill þjóðin ekki tapa þessu. Hvorl
hann heitir Fétur eða Jón, það
skiptir engu máli. bara þjóðin á
það, semað skilið er eftir. Og það
er eins og segir á einum stað:
Enginn hefur gert svo gullna
mold, að grafi nokkur maður eltir
þeim. Og svo þegar að þessir
menn eru allir auðir, þá kemur
annað: Þá er konungurinn við
kotungs siðu. ölmusumaður. auð-
kýfingur. — allt hreint i sama
garðinum.
Tók tófuna á Coty
— Þú ert að verða svo alvar-
legur, Segðu mér nú eitthvað af
sjálfum þér.
— Ja, hvað viltu að ég segi. Ég
er sjálfhælnasti maður á Islandi.
A ég kannski að segja þér af refa-
veiðum? Einu sinni var ég spurð-
ur. hvort ég væri skytta, en þá
sagði ég: Menn halda, að ég sé
skytta, en það er ekki. Ég tek
tóluna bara á vellyktandi.
— Hvernig gerirðu það?
Þú verður að athuga það, að
tólan hún er vitrari en menn.
El'að uppeldislra'ðingur ætlaði að
læra a'ðstu uppeldisfræði, þá ætti
hann að fara á greni. A ég að færa
rök lyrir þessu? Svoleiðis er, að
tól'an er bara hrædd við það
semað hún þarf að vera hrædd
við. það er hundur og maður og
þarmeð búið, ég er búinn að
margreyna það. Og það er lykt af
hundi og lykt af manni og hún er
svo lyktnæm, að langt i burtu
linnur hún lykt af manninum. Ég
byrjaöi á þvi að ég hafði hest.
Tjóöraði hestinn, þar semað hún
skildi eftir hállt lamb, en það er
svo sterk lykt af hestinum, að hún
ylirgnælir lyktina af manninum.
Og tól'an kemur beint undir vind-
inn, linnur lyktina af hestinum,
en þó að hesturinn frTsi á hana, þá
stoppar hún ekki, - en hann má
ekki hala beizli , hún er hrædd við
hringlið, það gera bogarnir,
gegnum erfðir hún stoppar
ekki, fer bara beint að lambinu til
að sækja það. Svona skaut ég
fyrstu tóluna.
Nú var ekki hægt að koma hesti
um allt og þá þurfti ég að fara að
hugsa málin. Þá prulaði ég á einu
greni að taka reykingalög, sem er
notaður til að bera bæði á kjöt
og lisk, en er baneitraður og
krabbameinslóður, sagði iiiér
prófessor einn, og hellti á hellur
langt lyrir neðan grenið. Tófan
fór að þvi og ég fór á bak við
annan hól og annan stein og skaut
hana. Þá var hún ekki hrædd við
þetta. Svo bara bar ég á mig
þennan reykingaliig, Og til að
skáka iiðrum, en það er siöur hjá
veiðimiinnum að skáka iiðrum og
þegja yfir brögðunum þangað til
þeir eru orðnir gamlir...
Erlu þá hættur núna?
Skaut 15 i sumar. Ég er
refaskytta ennþá. Stundum erég i
þremur hreppum.
Er svona mikið af tófu þarna
ennþá?
Ég er búinn með hana. góða.
Ertu að útrýma henni?
llvernig helurðu samvizku til
þess og segir samt, að tófan sé
svona vitur skepna?
Þú mundir ekki tala svona
elað þú va'rir Ixindakona og tófan
tæki lamb frá þér á hverri einustu
nóttu. Þá myndirðu segja: Hvar
er helvitið hann Þórður refa-
skytta, nú linnst hann hvergi. . .
Jæja. nú fer ég að liugsa málið
og kem að bæ og þá vijdi ég halda
þessu leyndu, til að skáka öðrum,
skilurðu. Þá er sagt við mig:
llvaða óttaleg revkingalykt er af
þér? o, minnztu ékki á það,
elskan min, það var svona sterkt
hangiketið, sagði ég, semað ég
lékk uppá grenið, Svo fer ég að
hugsa málið og hugsa með mér:
Það er bezt að prufa bara vellykt-
andi. Og ég nolaði vellvktandi i 20
ár og komst aldrei upp lyrr en ég
fór að segja frá þvi.
Einhverja sérstaka tegund?
Mest Coty. franskt. Það
entist svo vel, var svo djöfull
sterkt. En hvað heldurðu. Þegar
ég kom á bæ, þá segja allir: Hver
djöfullinn er þetta, hver andskot-
innerþetta: Þú angarbara allur i
vellyktandi og kemur olanaf
greni. Þá sagði ég þetta: Ó,
minnztu ekki á það , elskan min,
og talaðu ekki hátt um það. mað-
ur má ekki oröiö taka skvisur
uppi jeppann á l'örnum vegi, þá
verður maður svona. Þetta skildu
allar frúr og töluðu ekki meira
um það.
Hefuröu heyrt
i tófu?
— Hefurðu aldrei revnt að
herma eftir tófunni, eins og þeir
gera l'yrir austan?
Framhald á bls, 13
Gat-kletturinn á Stapa. (IVIyndir A.K.).