Þjóðviljinn - 23.11.1973, Blaðsíða 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINNl föstudagur 23. nóvember 1973.
Frá umrœðum um rannsóknarnefnd á landhelgisgœsluna:
Þeir eiga allt annað frekar skilið
en liggja undir ámæli um dugleysi
Þess vegna þarf hið sanna að koma í Ijós, sagði Jónas Arnason
Það urðu miklar umræður i
neðri deild alþingis i gær um
þingsályktunartillögu þá er þeir
Karvel Kálmason og llannibal
Valdimarsson fluttu um skipan
sérstakrar rannsóknarnefndar
vegna landhelgisgæslunnar, en
tillagan er á þessa leið:
„Neðri deild Alþingis ályktar
að skipa nefnd samkvæmt 39. gr.
stjórnarskrárinnar til að rann-
saka framkvæmd landhelgis-
gæslu frá 15. október s.l. og
kanna, hvort ásakanir, sem fram
hafa verið bornar um, að gæsla
landhelginnar á Vestfjarðamið-
um hafi ekki verið með eölilegum
hætti, hafi við rök aö styðjast.
Skulu nefndarmenn vera fimm,
einn tilnefndur af hverjum þing-
flokki. Nefndin skal hafa rétt til
að heimta skýrslur, munnlegar
og bréflegar, bæði af embættis-
mönnum og einstökum mönnum.
Að loknum störfum skal nefndin
gefa neðri deild skýrslu um niður-
stöður sinar.”
Karvel Pálmason mælti fyrir
tillögunni. Ilann kvað nauðsyn-
legt, að rannsakað yrði niður i
kjölinn, hvernig störfum land-
helgisgæslunnar var háttað á
Vestfjarðamiðum vikurnar eftir
15. okt. s.l. I þvi skyni væri tillag-
an flutt. Ekki væri algengt, að
slikar tillögur um sérstakar rann-
sóknaneíndir þingdeilda væru
fluttar, en hér væri um mál að
ræða, sem tvimælalaust varðaði
þjóðarheildina, og það rétta yrði
að koma i Ijós. Þingmaðurinn
minnli á, að um lima hefðu nær
daglega birtst i fjölmiðlum alvar-
legar ásakanir vestfirskra skip-
stjórnarmanna um vitaverl at-
hafnaleysi landhelgisgæslunnar.
En ylirstjórn landhelgisgæslunn-
ar hafi gefið yfirlýsingar, sem
gengu i þveröíuga átt, og óviðun-
andi væri, að þjóðin fengi ekki að
vita, hvor aðilinn hefði rétt fyrir
sér.
Ilann kvaðst vilja taka l'ram, að
hann hefði ekki ástæðu til að ætla
annað en forsætisráðherra hafi
farið með rétt mál, er hann gaf
ylirlýsingar sinar um það, að
engar breytingar hafi orðið á
fyrirmælum hans til landhclgis-
gæslunnar.
Tillögunni væri ekki beint gegn
einum eöa neinum einstökum
aðila, en það væri öllum fyrir
bestu að sannleikurinn kæmi i
ljós.
Pétur Sigurösson sagði það
eftirtektarvert, að Hannibal
Valdimarsson, sem væri ,,ný-
skriðinn úr náðarfaðmi hæstvirtst
forsætisráöherra” I rikisstjórn-
inni væri annar flutningsmaður
þessarar tillögu, en ekki færi milli
mála, að tillögunni væri beint
gegn Ólafi Jóhannessyni sem
æösta yfirmanni landhelgisgæsl-
unnar. Pétur kvaðst fylgja tillög-
unni, en vildi þó breyta henni
þannig, að nefndin yrði kosin
hlutfallskosningu, ekki væri mið-
að eingöngu viö timann frá 15.
okt. s.l. heldur allt árið og rann-
sókn yrði ekki bundin við Vest-
fjarðamið eingöngu.
Jónas Arnason kvaðst vilja lýsa
stuðningi við tillöguna, en ekki
ætti að binda rannsóknina við svo
skamman tima eða Vestfjarða-
mið ein.
Jónas sagði: Það er kominn
timi til, að upp létti þeirri þoku,
sem grúft hefur yfir ýmsum mál-
um, er varða stjórn landhelgis-
gæslunnar. Oánægja með þau
mál hefur oft bitnað á þeim, sem
sist skyldi, áhöfnum varðskip-
anna og sérstaklega yfirmönnum
þeirra. Það er fullkomin ástæða
til að ætla að þeim hafi hvað eftir
annað verið settar hömlur i störf-
um, og jafnvel bannað að gera
það, sem þeir heföu sjálfir viljað
gera og talið réttast að gera.
Þessir menn eiga að minum dómi
ótviræðan rétt á, að þjóðin fái
vitneskju um það, hverjir þessu
hafa ráðið.
Þeir eiga allt annað skilið en að
verða að liggja undir ámæli fyrir
dugleysi — og jafnvel hugleysi.
fcg er sannfærður um að þeir
lagna allir innilega þessari til-
lögu, — þvi að ef sett verður rann-
sóknarnefnd i þessi mál, þá leiðir
al' sjálfu sér að yfirmenn varð-
skipanna verða kallaðir fyrir, og
þá gefst þeim kærkomið tækifæri
til að gera þjóðinni grein l'yrir þvi
hlutskipli sem þeir hal'a orðið að
sæta i störfum sinum. Til þess að
íyrirbyggja þann hugsanlega
misskilning, að i þessum orðum
minum felist einhver sérstök
ásökun i garð hæstvirts dóms-
málaráðherra persónulega, vil ég
taka það fram, að þrátt fyrir allt
mun það einróma álit skip-
stjórnarmanna landhelgisgæsl-
unnar, að þeir eigi nú aö mæta
meiri skilningi af hálfu yfirvalda
dómsmála en verið hefur um
langt árabil. Það hafi hins vegar
komið fram, að ráðherrann telji
sér skylt að bera blak af undir-
mönnum sinum, sem annist dag-
lega yfirstjórn gæslunnar. En ég
hef ástæðu til að ætla, að ráðherra
hafi jafnvel á stundum verið
gefnar rangar eða villandi upp-
lýsingar.
En ég vil nota tækifærið til að
óska forsætisráðherra sérstak-
lega til hamingju með það, að nú
hefur fyrsti landhelgisbrjóturinn
verið strikaður út af skrá og
sviptur veiðileyfi, togarinn
Northern Sky, einn allra versti
þrjóturinn i hópi bresku togar-
anna, en skipstjóri hans hafði
margoft hvatt til þess að Bretar
beittu flotanum til að „kenna Is-
lendingum mannasiði”.
Siðan vék Jónas að búnaði is-
lensku varðskipanna og sagði:
A varðskipunum islensku eru
aðeins gúmmibátar. Þessir bátar
voru settir um borð i skipin jafn-
óðumogúr sér gengu trébátar sem
áður voru á skipunum. Ef til stæöi
að taka landhelgisbrjót, sem
sýndi einhvern mótþróa, þá yrðu
viðkomandi varðskipsmenn að
freista þess að komast um borð i
hann i einhverjum þessara
gúmmibáta. Þvi liði, sem til
varnar kynni að búast um borð i
landhelgisbrjótnum, yrði senni-
lega ekki skotaskuld úr þvi að
sökkva þessum bátum — og þyrfti
ef til vill ekki til þess annað en
venjulega hausningasveðju, sting
eða stjaka. Það virðist sannar-
lega ekki til of mikils mælst að
varðskipunum séu fengnir ein-
hverjir öflugri bátar en þessir —
bátar sem liklegri væru til að
haldast á floti ef til átaka kæmi.
Götulögreglan i Reykjavik hef-
ur til afnota sterka og vel útbúna
stálhjálma sem notaðir eru þegar
einhverjir þeir atburðir gerast
sem talið er að geti valdið þvi að
höfuðin á lögreglunni verði fyrir
hnjaski. Landhelgisgæslumenn
okkar hafa hinsvegar ekki fengið
til afnota aðra hjálma en þá sem
notaðir eru á vinnustöðum viða og
gerðir eru úr plasti. Stál-
hjálmarnir munu vera allmiklu
dýrari en plasthjálmarnir. Skyldi
það vera ástæðan til þess að lög-
gæslumenn okkar úti á sjónum
hafa orðið að sætta sig viö svona
miklu ófullkomnari höfuðbúnaö
heldur en löggæslumenn á götum
Reykjavikur?
Það er talið sjálfsagt að veita
löggæslumönnum i landi sérstaka
þjálfun til að gera þá hæfari að
fást við óeirðamenn — kenna
þeim réttar aðferðir við að hand-
taka menn o.s.frv. Löggæslu-
menn okkar úti á sjónum — að
undanteknum kannski yfirmönn-
um varðskipanna — hafa enga
slika þjálfun fengið. Skyldi það
vera vegna þess að talið sé að
slikrar kunnáttu yrði siður þörf
þegar við væri að eiga til dæmis
breska landhelgisbrjóta heldur en
— skulum við segja — ungt fólk
sem efnir til mótmælaaðgerða á
götum Reykjavikur?
Matthias Bjarnason sagði að
tillagan væri bein’t eða óbeint
vantraust á dómsmálaráðherra
Olaf Jóhannesson, og hingað til
hefði ekki tiðkast að stuðnings-
menn viðkomandi rikisstjórnar
flyttu slikar tillögur. Ef vest-
firsku skipstjórarnir færu með
rétt mál, þá hefði landhelgis-
gæslan ekki sinnt sinum skyldum
og einhver hlyti að vera sekur.
Matthias kvaðst sammála þeim
breytingum, sem Jónas Arnason
og Pétur Sigurðsson hefðu lagt til
f tillögunni.
Matthias vitnaði til yfirlýsinga
tveggja vesttirskra skipstjóra
Guðjóns Kristjánssonar og Her-
manns Skúlasonar, er fram hefðú
komið eftir umræðurnar á alþingi
22. okt. á þá leið, að þeir lýstu
undrun sinni á ummælum for-
sætisráðherra þá, sem þeir teldu
sýnilegt að byggð væru á röngum
upplýsingum. Jafnframt vitnaði
Matthiast til yfirlýsinga sömu
manna, þar sem þeir hermdu, að
varðskipsmenn hefðu sagt að þeir
mættu ekkert gera, enda þótt 35-
40 landhelgisbrjótar væru að
veiðum inni á friðuðu svæði.
ólafur Jóhannesson forsætis-
ráðherra kvaðst ekki minnast
nema tveggja til þriggja tilvika,
að slik rannsóknarnefnd hafi ver-
ið skipuð hér samkvæmt 39. grein
stjórnarskrárinnar. Slikt væri
mikið tiðkaö i Bandarikjunum
sem kunnugt væri, en mætti sjálf-
sagt margt gott um slika stjórn-
arhætti segja, en þó efaðist hann
um að slikt horfði almennt til bóta
fyrir islenskt stjórnarfar. 1 þeim
efnum væri a.m.k. rétt að hafa
hóf á, þótt ef til vill kynni slikt að
vera réttlætanlegt á stundum.
Bandarikjamenn hafi ekki aukið
hróður sinn svo mjög með þessu
lagi.
Margt væri vissulega ástæða til
að rannsaka i stjórnsýslu hér á
landi, ef út i það væri farið, en að
taka landhelgisgæsluna út úr eina
sér væri tæplega sanngjarnt.
Ráðherrann rakti siðan hin
margvislegu verkefni, sem land-
helgisgæslunni ber að sinna lög-
um samkvæmtjOg sagði, að o;'
varöskip gæti ekki sinnt mörgu
störfum i einu. Býsna margii
þingmenn hafi t.d. leitað til land-
helgisgæslunnar um margvisleg-
an flutning á undanförnum árum,
og jafnvel flutning á sjálfum sér.
Nú væru margvisleg verkefni
kölluð snatt.
Nú má vel vera, sagði ólafur,
að þessa tillögu mætti skilja svo,
' að henni sé beint gegn starfsliði
landhelgisgæslunnar, forstjóra og
áhöfnum, en ég og dómsmála-
ráðuneytið séum þar undanskilin.
Ég hefði skilið það vel, ef talið
væri að einhver mistök hefðu átt
sér stað hjá mér, að menn vildu
þá rannsaka það, en hitt finnst
mér helst tii köld kveðja til
þessara Islands bestu löggæslu-
manna, eins og það var orðað hér
áðan, að setja á þá sérstaka rann-
sóknarnefnd, og það einmitt nú,
eftir að það hefur sýnt sig i meira
en ár, að á varðskipunum er
valinn maður i hverju rúmi. Það
hefur lika mætt á forstjóra land-
helgisgæslunnar þetta ár. Hann
hefur orðið að hafa simann við
rúmið dag og nótt, og vera við öllu
búinn. Ég held að þjóðin hefði
Framhald á 14. siðu
Hvað segja fóstrur?
Börnin taka
vöídin í
morgunstund-
inni
I ölluin óskapagangnum yfir
sögu dr. Gormanders, sem
Olga Guðrún er aft lesa þessa
dagana i Morgunstund
barnanna i útvarpinu. hefur
ekki sist verið fárast yfir lilut
fóstranna i sögunni. Þvi sneri
Þjóftviljinn sér i gær til
nokkurra menntaftra fóstra i
Keykjavik og spurfti um
þcirra álit. Sumar þeirra, sem
vift náftum i, höfðu ekki haft
tækifæri til að hlusta, en hér
koma svör fjögurra, scm þaft
gera:
Eftir umhverfinu,
ekki sögum
— Jú, ég hlusta og skemmti
mér vel, sagði Lilja Torp
fóstra á tilraunadagheimilinu
Ósi við Dugguvog og sagðist
ekki detta i hug að taka þetta
sem gagnrýni á störf fóstra
yfirleitt.
— Þetta fjaðrafok er ósköp
áþekkt þvi sem varð þegar
Lina langsokkur kom fyrst
fram á sjónarsviðið, hún þótti
mikið hneyksli á sinum tima,
þvi Lina var jú ekki aldeilis á
aö fara eftir viðteknum
venjum. Enda taka börnin
þessu á likan hátt, finnst þetta
sniðugt og hlæja að tiltækjum
krakkanna i sögunni.
Þú álitur þá ekki, einsog
sumir sem skrifað hafa útaf
málinu. að sagan geri börnin
uppreisnargjörn og óþekk?
— Nei, og reyndar er óþekkt
lyrirbrigði, sem ég álit raun-
verulega ekki til. En hegðan
barna fer ekki eftir sögunum,
sem þau heyra, heldur
umhverfinu. sem þau lifa i.
Þau mega sjá fólkið
brytjað niöur
i sjónvarpinu
Hrafnhildur Sigurðardóttir
fóstra vinnur ekki á
barnaheimili um þessar
mundir, en er heima með litið
barn og hefur þvi tima til að
hlusta á morgnana.
— Ég er hrædd um, að þeir
sem mest æpa og hrina yfir
þessari sögu i útvarpinu leyfi
börnunum sinum að horfa á
allt mögulegt i sjónvarpinu og
finnst þá ekkert að þvi, þegar
verið er að brytja niður fólkið
þar, sagði Hrafnhildur.
Sjálfri finnst mér kannski
fulldjúpt tekið i árinni i sög-
unni á köflum, en mér finnst
hún fjörleg og er alveg á þeirri
linu, að nauðsynlegt sé að
segja bðrnum nútimalegar
sögur, en ekki alltaf einhver
óraunveruleg ævintýri um
prinsa og prinsessur og
þessháttar, sem þau hafa enga
hugmynd um hvað er.
Þarf aö heyra söguna
i samhengi
— Þar sem ég vinn fram-
eftir á kvöldin mæti ég ekki
fyrr en 9 á morgnana og þessa
dagana hleyp ég alltaf út á
siðustu stundu, þvi ég vil
endilega heyra, hverju fram
vindur i sögunni, sagði Lára
Gunnarsdóttir forstöðukona á
Hamraborg.
Mér finnst sagan vel
skrifuð, mátulega raunveru-
leg og fjarstæðukennd i bland,
kaflinn um foreldrana i
morgun var td. i hæpnasta lagi
fyrst, en svo dró úr þvi með
þvi hvað hann varð ævintýra-
íegur. Það eina sem mér hefur
ekki fundist nógu gott var
kaflinn um byltinguna, þvi þó
að ég sé mjög meðmælt þvi að
börn fái að heyra um þjóð-
félagsmál eftir þvi sem þau
hafa þroska til, er ég hrædd
um, að börn á þeim aldri,sem
ætla má að hlusti á þessum
tima, hafi ekki dómgreind til
að greina á milli byltingar og
þeirra andstyggilegu dráps-
lýsinga, sem boðið er upp á td.
i sjónvarpinu. Þau eru varla
nógu þroskuð til að skilja á
milli hasars og réttlætis-
baráttu.
Það er ágætt að komið sé
með nútimalegar sögur á milli
elskulegra, gamalla ævintýra,
þó ég verði að viðurkenna, að
þessi saga hefur alveg
sérstöðu. En ég get ekki annað
en hlegið að henni og er ekki
vitund móðguð sem fóstra og
hneykslun virðist ekki til að
dreifa i stéttinni, amk. hefur
engin fóstra nefnt slikt við
mig. Það má ekki dæma
söguna eftir einstökum
köflum, sem slitnir eru útúr,
það þarf að heyra hana i
samhengi.
Þær hefðu þá vonda
samvisku
— Sagan er bráðfyndin og
ég er siður en svo á móti
henni. sagði Elin Torfadóttir
fóstra, sem rekur eigið dag-
heimili i Breiðholti. — Ég held,
að þær fóstrur, sem ekki gætu
tekið þessu sem hverjum
öðrum brandara i sögu,hlytu
þá að hafa eitthvað vonda
samvisku.
Það er mikill munur að fá
sögu fyrir börn, sem er úr
nútimanum, maður er orðinn
hundleiður á þessum eilifu
sögum um bæinn i dalnum og
húsið i skógarjaðrinum —
reyndar hef ég orðið þess vör,
að börn hafa ekki hugmynd
um, hvað það er, þessi skógar-
jaðar.
Það er skortur á nú-
timasögum fyrir börn, ekki
sist islenskum, þvi með
breyttum atvinnuháttum
kynnast börnin ekki þvi sem
gerist i kringum þau, einsog
þau gerðu, þegar þau voru
með foreldrum sinum við
verkin i sveitinni áður fyrr.
Það vantar td. alveg sögur
fyrir börn um vinnu-
markaðinn og atvinnuvegina á
Islandi i dag og hvar er saga,
sem gerist i islensku háhýsi?
En þegar eitthvað er reynt að
gera, einsog td. með bónus-
leikinn i barnatima sjón-
varpsins um daginn, ætlar allt
vitlaust að verða. Það er
sannarlega ekki sama, hver er
hlutdrægur i útvarpi að dómi
Morgunblaðsins,og sé ég ekki
betur en þessar árásir á
stúlkuna, sem les söguna i
Morgunstund barnanna, séu
argasti atvinnurógur. —vh