Þjóðviljinn - 04.12.1973, Síða 14

i 14 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriftjudagur 4. desember 1973.
Viðar
Framhald af bls. 11.
leikur Vals i mótinu fyrir áramót.
Þeir Gunnsteinn, Stefán, Olafur
Jónsson og Agúst ögmundsson
áttu bestan leik að þessu sinni.
Jón K. og Gisli hafa oftast leikið
betur. Þorbjörn átti góðan leik
þann tima sem hann var inná, og
er hann að verða ein besta skytta
liðsins. Það var þáttur mark-
varðanna, Ólafs Ben. Og ólafs
Guðjónssonar góður.
Hjá Haukum bar Stefán Jóns-
son af, en þeir Arnór Guð-
mundsson, ólafur ólafsson og
Gunnar Einarsson áttu einnig
ágætan leik. Hörður Sigmarsson
náði sér aldrei á strik frekar en
vant er, fái hann harða vörn á
móti sér.
Dómarar voru Björn Kristjáns-
son og Óli Ólsen og dæmdu vel.
Mörk Vals: Bergur 5, Gunn-
steinn 3, Agúst 3, Ólafur 2, Stefán
2, Þorbjörn 2,Gisli 2, Hermann,
Jón K. og Jóhann eitt mark hver.
S.dór
Kvenfélag
Framhald af 5. siðu.
Fundarstjóri var Hjálmar W.
Hannesson, formaður P”ramfara-
félags Breiðholts 3.
Fyrsti almenni fundurinn
verður haldinn miðvikud. 12. des.
kl. 8.30 i húsi Breiðholts h/f við
Norðurfell.
Sýnikennsla verður i gerð jóla-
skreytinga með greni, o.fl.
(Frá Framfarafélagi Breiðholts
3)
Varastöð
Framhald af bls. 8.
Þetta er einungis bráðabirgða-
ráöstöfun meðan lögð er byggða-
lina norður um land þ.e. lina sem
liggur um Borgarfjörð, Húna-
vatnssýslu, Skagafjörð og norður
til Akureyrar.
Jafnfram þessu yrði að virkja á
Norðurlandi til að tryggja enn ör-,
yggi landshlutans i orkumálum.
Nærtækast er að ráðast i jarð-
gufuvirkjun við Kröflu, en rann-
sóknir hafa leitt i ljós, að sú virkj-
un er hagkvæm og framleiddi
ódýrari raforku en þrisvar sinn-
um stærri vatnsaflsstöð (miðað
viö 55 MW jafrðgufuvirkjun).
Tæpast er þó að búast við, að
þessi virkjun veröi tekin i notkun
innan 4 ára. Siðar er hugsanlegt
að reisa stórvirkjun t.d. við Detti-
foss og leggja linu þaðan suður
yfir hálendið og mynda þannig
hringtengingu, sem skapa myndi
fyllsta öryggi.
Jafnhliða stórvirkjunum i
Dettifoss eða Blöndu verður að
huga að uppbyggingu stóriðju-
vera til að hagnýta umframorku
þeirra. Ennþá eru þessi mál á
umræðustigi. Orkumál eru nú
orðin forgangsmál, ekki eingöngu
vegna erfiðleika er skapast hafa
vegna deilna Araba og Israels-
manna, heldur vegna þess að
orkulindir i heiminum fara si-
þverrandi. Þvi skuli Norðlending-
ar snúa bökum saman og taka
frumkvæðið i orkumálum i sinar
hendur og mun þá ekki standa á
rikisvaldinu að aðstoða þá.
Samstaða heimamanna og
rikisvalds leiðir til skjótra fram-
kvæmda.
Jakob Björnsson orkumála-
stjóri gerði grein fyrir stöðu mála
varðandi rannsóknir Orku-
stofnunar á virkjunarmöguleik-
um norðanlands, varðandi sam-
r
i
i
M/s Esja
fer frá Reykjavik
þriðjudaginn 11. þ.m.
vestur um land i
hringferð.
Vörumóttaka:
fimmtudag og föstu-
dag til viðkomuhafna
allt i kringum land.
tengingu Norðurlands viö aðra
landshluta nú á næstunni og siðar
varöandi varaaflsmál Norður-
lands.
Varðandi Dettifossvirkjun hafa
áætlanir bent til þess, að hún geti
orðið mjög hagkvæm. Stærð
hennar yrði nálægt 165 MV og ár-
leg orkuvinnslugeta 1200 GWh.
Jarðgufuvirkjun við Námafjall
eöa Kröflu:
Aætlanir hafa verið gerðar um
8, 16, 24 og 55 MW virkjanir við
Kröflu og benda niðurstöður
þeirra til þess, að orkuverð frá 55
MW jafðgufustöð gæti verið sam-
bærilegt við orkuverð frá hag-
kvæmustu vatnsaflsvirkjunum,
sem væru 3 sinnum stærri að afli.
Þetta gæti bent til, að jarðgufu-
aflstöðvar væri auðveldara að
fella að vaxandi raforkuþörf en
vatnsafsstöðvar, án þess að
nokkru væri fórnað i orkuverði.
Axel
Framhald af bls. 11.
spáð slikum stórsigri fyrir leik-
inn. Areiðanlega eru þetta ein-
hver óvæntustu úrslit leiks það
sem af er þessu móti.
FH-liðinu fer fram með hverj-
um ieik. Þeir Gunnar Einarsson
og Viðar Simonarson hafa aldrei
verið betri og bera liðið uppi
ásamt ,,gamla” manninum i
markinu, Hjalta Einarssyni, sem
ekkert hefur gefið eftir og varði
að þessu sinni eins og hetja. Þá
áttu þeir Ólafur Einarsson, Auð-
unn og örn Sigurðsson allir góðan
leik, og sá siðast nefndi er mjög
vaxandi leikmaður. Þeir ólafur
og Birgir meiddustu litillega i
leiknum og urðu að yfirgefa leik-
völlinn.
Hjá Fram-liðinu stóð ekki
steinn yfir steini, einkum i siðari
hálfleik. Þeir Björgvin, Arnar og
Sigurbergur komu einna skást frá
leiknum, en allir leikmennirnir
voru langt frá sinu besta.
Leikinn dæmdu þeir Einar
Hjartarson og Sigurður Hannes-
son og dæmdu vægt sagt hroða-
lega ilía. Skapsmunir Einars voru
með þeim hætti að mönnum var
varla óhætt að hósta án þess að
eiga það á hættu að vera reknir
útal', slikt gat verið eitthvert
skens um dómarann, en Einar er
allra dómara viðkvæmastur fyrir
orðum leikmanna i hita leiksins,
atriði sem leikreyndir menn i i-
þróttum sem gerast dómarar láta
oftast sem vind um eyrun þjóta,
en hinir sem aldrei hafa iðkað
flokkaiþróttir skilja ekki. Þá er
það leiðinlegt að sjá jafn efnileg-
an dómara og maður hélt að Sig-
urður væri, ætla að eyðileggja sig
á sifelldum smá- og aukaatriðis-
dómum, en sleppa kannski alveg
þvi sem meira er um vert.
Mörk FH: Gunnar 8, Ólafur 5,
Viðar 3, Auðunn-3, Þórarinn, 2,
Arni, örn og Birgir 1 mark hver.
Mörk Fram : Guðmundur Sv. 4,
Björgvin 3, Pálmi 2, Sigurbergur
2, Arnar 2, Sveinn og Axel 1 mark
hvor. — S.dór
Ólafur Ólafsson
Framhald af bls. 6.
skyndihjálp t.d. að kippa i lið og
lækna lungnabólgu. Fjöidi fólks
fær þvi vart hjálp i viðlögum”
þetta ástand i heilbrigðismálum
likist iskyggilega heilbrigðis-
þjónustu er vanþróaðar þjóðir
þriöja heimsins búa við. Að visu
má sjá sömu mynd meða)
nágrannaþjóða vorra t.d. i
Noröur-Noregi.
Spor i rétta átt
Ólafur kvað að auðveldara væri
að fá lækna i héruð, þar sem
sjúkrahús eða heilsugæslustöð
eru fyrir. Yfirleitt væri vinnu-
skilyrði lækna ekki viðunandi,
nema þar sem þeir hefðu aðgang
að sjúkrahúsi eða heilsugæslu-
stöð, enda vinna þar yfirleitt 2 eða
fleiri læknar saman ásamt
hjúkrunarliði. Erfiðast væri að. fá
lækna i svo kölluð einmennings-
héruð, enda aðstaða og aðstoð litil
og starfsdagur hans slikur, að
naumast væri mannsæmandi
enda búa þeir ekki við vökulög.
Þessar niðurstöður gefa til kynna
að rétt spor hafi verið stigið þegar
ákveðið var að byggja heilsu-
gæslustöðvar, en læknasamtökin
hófu baráttu fyrir þvi máli á
árunum 1966-1967. Ber að þakka
fyrrverandi landlækni Sigurði
Sigurðssyni, Eggert G.
Þorsteinssyni fyrrv. heilbrigðis-
málaráöherra og núverandi heil-
brigðisráöherra fyrir góða fram-
göngu i þvi máli. Heilsugæslustöð
hefur verið starfrækt i Vest-
mannaeyjum og i Húsavik i
nokkur ár með góðum árangri
Ein slik heilsugæslustöð er nú i
byggingu á Egilsstöðum og langt
komin, og i Borgarnesi er verið að
reisa stöð, sem væntanlega
verður tekin i notkun á næsta ári.
Þá eru áætlanir um byggingu
heilsugæslustöðvar á ísafirði,
Höfn i Hornafirði og á Patreks-
firði.
Ýmis byggðarlög ættu það
sameiginlegt, að allar leiðir i lofti
og á landi lokast i lengri tima yfir
vetrartimann. Nefndi hann i þvi
sambandi Reykhóla, Þingeyri,
Flateyri, Bolungarvik, Hólma-
vik, Ólafsfjörð, Kópasker, Þirs-
höfn, Raufarhöfn, Vopnfjörð,
Seyðisfjörð og Djúpavog. Flestir
væru þessir staðri fremur illa
búnir tækjum og þjónustu eftir
þvi, enda reynslan verið sú, að
erfitt reyndist að fá lækna til
starfa þar. Lagði landlæknir
áherslu á, að brýn nauðsyn væri
nú þegar á að bæta aðstöðuna á
þessum stöðum, enda væri skýrt
tekið fram I lögum um heil-
brigðisþjónustu gr. 35, sem taka
gildi 1/1 1974, að slikir staðir
skyldu sitja i fyrirrúmi um
byggingu heilsugæslustööva. 1
nokkrum þessara héraða
hefur aðstaðan verið bætt á sl.
ári m.t. til viðgerða á lækna-
bústöðum og útvegun tækjakosts,
i samráði við heilbrigðismálaráð-
herra og ráðuneyti.
Sveitarstjórnir
ekki staðið
við sitt
Hins vegar minnti ölafur á, að
úrbætur á þessu sviði væru fyrst
og fremst háðar pólitiskri
ákvöröun, eins og flest annað, er
skiptir heilbrigðisþjónustuna.
Það færi þvi eftir m .a. ákvörðun
alþingismanna um m.a. fjár-
veitingar, hvort byggðalög þessi
efldust. Benda má á, að sveitar-
stjórnir hafa margar ekki staðið
við geröar skuldbindingar um
viðhald húsa. Taldi hann mögu-
legt að koma á verulegum
úrbotum án mikils tilkostnaðar.
Ölafur Ólafsson landlæknir ræddi
siðan nokkuð um heilbrigðismál i
þéttbýli. Hann sagði, að á fslandi
væru fleiri læknar á hverja 100
þúsund ibúa en i flestum Evrópu-
löndum og flestir læknar sætu á
Faxaflóasvæðinu. Hins vegar
væri skipting þeirra i greinar
óhagstæð, þvi að það skorti mjög
almenna lækna og heimilis-
læknum færi fækkandi, vinnuálag
þeirra væri mikið og þjónustan
þvi ekki nógu góð. I Reykjavik
eru margir heimilislæknar með
yfir 4000 manns i samlagi (sjá i
Kópavogi og Seltjarnarnesi
meðtöldu), en erlendis er talið
hæfilegt að sjúklingafjöldi hvers
heimilislæknis sé um 2000-2500.
Stundum berast kvartanir um að
fólk biði lengri tima I heima-
húsum eftir vaktlækni. Astæða
biðtimans er mikið vinnuálag
vatklækna og lélega skipulagt
þjónustukerfi. Or þessu mætti
bæta með þvi að fá vel hæfar
hjúkrunarkonur til þess að gegna
vöktum með læknum.
Opnar þjónustudeildir
Oft á tiðum koma vitjana-
veiðnir frá t.d. áhyggjufullum
mæðrum, sem eru órólegar
vegna barns sem er vanheilt
sökum t.d. umferðe pestar.Reynd
hjúkrunarkona getur þá orðið að
miklu liði með þvi að lita á barnið
og i mörgum tilfellum nægir slik
heimsókn til að leysa vanda-
málið. Reynsla af starfi héraðs-
hjúkrunarkvenna hefur fært
okkur sannanir fyrir þvi að þessi
staðhæfing er rétt. Annars er
ólíklegt að þessi þjónusta verði
viðunandi fyrr en stofnaðar verði
fleiri „opnar” þjónustudeildir við
sjúkrahús eða læknamiðstöðvar,
sem fólk getur leitað til án tafar
ef veikindi ber að höndum. Eins
og skipulag t.d. kvöld og nætur-
þjónustunnar er nú, þá fer mikill
hluti starfstima kvölds og nætur-
lækna i keyrslu milli sjúklinga og
það getur ekki talist hagkvæm
ráðstöfun.
Langur /
legutimi f
Hérlendis væru hlutfallsWo
fleiri almenn sjukrarúm en jatn-
vel Sviar hefðu yfir að ráða, en
þau væru eðlilega flest á þétt-
býlissvæðinu. Hins vegar kvað
hann okkur ekki nýta hin
almennu sjúkrarúm nógu vel.
Meðallegutimi sjúklinga
almennra handlæknis- og
lyflæknisrúma hér i Reykjavik,
er verulega lengrien i nágranna-
löndum. Sagði Ólafur að taka
mætti flest sjúkrahús á Norður-
löndum og Bretlandi til
viðmiðunar, yfirleitt væri sjúkr-
ardmanýting þar 25-35% betri en
t. d, i Reykjavik. Þetta þýðir að
nýta mætti fleiri tugi rúma sem
þegar væru fyrir hendi á þétt-
býlissvæði fyrir aðra sjúkdóma-
hópa, t.d. geösjúkdóma, endur-
hæfingu o.f.l.
Samvinna milli
sjúkrahúsa ekki
nægilega mikil
Megin - ástæðan fyrir betri
nýtingu erlendra sjúkrarúma,
væri að sjúkrahús þar réðu yfir
betri rannsóknaraðstöðu fyrir
sjúklinga áður en þeir væru lagðir
inn og meöan þeir lægju inni. Þau
byggju einnig við betri dag-
heimila- og göngudeildaraðstöðu
og hefðu hlutfallslega fleiri
hjúkrunardeildir fyrir langvinna
likams- og geðsjúkdóma. Viða
væri sérmenntað aðstoðarfólk
fleira en hér. Hér væri viða tak-
mörkuð þjónusta m.a. vegna hús-
næöisskorts fyrir röntgen-
þjónustu, og ýmsar rannsóknir
svo sem veiru-og sýklarannsóknir
o-Ll,. en þess vegna vistuðust
sjúklingar á sjúkrahúsum oft
lengur en þörf væri á. S^m dæmi
mætti nefna að greining veirufar-
sótta sem eru algengir kvillar hér
og valda flestum veikindadögum
og vinnufrávikum er mjög tak-
mörkuð. Prófessorinn i þeirri
grein hefur nær enga starfs-
aöstoð. Hafa ber og i huga að
skipting sjúkrahúsþjónustu hér i
bæ á 3 eða 4 sjúkrahús veldur þvi
að rannsóknareiningar eru of
litlar, svo að ekki er hægt að beita
þeirri vinnuhagræðingu og
sjálfvirkni sem nauðsynlegt er.
Það þarf að viðurkenna stóru
sjúkrahúsin hér I Reykjavik og
t.d. á Akureyri sem kennslu-
sjúkrahús og skapa þannig eðli-
legt samstarf milli þeirra.
Samvinna milli sjúkrahúsa er
ekki nægilega mikil, það er brýn
nauðsyn að sjúkrahúsin starfi
undir sameiginlegri stjórn sem
fjallar t.d. um skipulag á sjúk-
lingafæði og skiptingu deilda milli
sjúkrahúsanna.Að öðrum kosti er
hætt við að sérdeildir nýtist illa,
en slikt veldur lélegri þjónustu cg
óhóflegum kostnaði.
Taldi Ólafur raunhæfara að
nýta betur þá aðstöðu er fyrir er
áður en að byggð eru fleiri dýr
sjúkrahús. Verulegur munur væri
einnig á meðallegudagafjölda
hérlendra sjúkrahúsa. Tók hann
sem dæmi sjúkrahús A og sjúkra-
hús B hér i Reykjavik árið 1972.
Sjúkrahús A hefði haft yfir 20
færri rúmum að ráða en sjúkra-
hús B, en engu að siður hefðu 300
fleiri sjúklingar verið útskrifaðir
úr sjúkrahúsi A en sjúkrahúsi B.
Að visu eru sjúklingahópar
þessara sjúkr'ahúsa ekki
fyllilega sambærilegir, en við
sjúkrahús A var hjúkrunar-
deildaraðstaða, og það gerði trú-
lega gæfumuninn.
Misjafn
legukostnaður
Ólafur sagði að ekki væri
rétt að byggja almenn
sjúkrarúm fyrir dreifbýlið á
Faxaflóasvæðinu, svo að iðulega
þyrfti að flytja sjúklinga til
Reykjavikur til minni háttar
aögerða — slikt stóryki allan
kostnað, þvi að dagvistun sjúk-
linga væri mun dýrari i Reykja-
vik en út á landi og þar á ofan
bættist flutningskostnaður við.
Nefndi hann sem dæmi muninn á
kostnaði við botnlangaskurð i
Reykjavik og Húsavik. I Húsavik
kostar legudagurinn 2400 kr., en
rúmar 5000 kr. hér i Reykjavik.
Kostnaðurinn við 100 botnlanga-
skurði (ca 7 legudagar) i Húsavik
væri þvi rúmlega helmingi minni
en fyrir sams konar þjónustu i
Reykjavik.
Enginn dregur I efa að halda
beri þeirri stefnu að byggja
„sérdeildir” i Reykjavik og t.d. á
Akureyri.
t þvi sambandi vék landlæknir
einnig þeirri venju, sem farið
hefur i vöxt siðustu árin, að
gamalt fólk, jafnt það, sem væri
sæmilega rólfært og annað, sem
þjáðist af likamlegri eða andlegri
vanliðan, er flutt til vistunar á
hælum eða stórum sjúkrahúsum
Faxaflóasvæðisins. Astæðan fyrir
þessum hreppaflutningi væri, að
aðstöðu vantar i heimabyggð
fyrir jafnvel einfalda sjúkdóms-
greiningu og góða aðhlynningu
eða að sú aðstaða, sem fyrir er
heima er ekki nýtL
Bæta ber
aðstöðu sjúklinga
utan af landi
Það verður að bæta aðstöðuna
fyrir fólk utan af landi. Vonir
standa til, að út af þessari venju
verði brugðið, þvi að ný lög um
elliheimilisbyggingar voru sam-
þykkt á siðasta þingi auk þess
sem samkvæmt heilbrigðis-
löggjöfinni nýju gr.26.2 er gert ráð
fyrir , að i hverju læknishéraði (5
læknishéruð) skuli vera eitt
sjúkrahús með almenna hand-
læknisdeild, lyflæknis- og geð-
sjúkdómadeild.
Ef kannaðar eru ársskýrslur
stóru sjúkrahúsanna á Reykja-
vikursvæðinu má sjá að um 30%
sjúklinganna á sumum
almennum sjúkrahúsum eru úr
dreifbýli (þ.e. utan Reykjavikur,
Hafnarfj., Kópavogs, Gullbr. og
Kjósarsýslu) og af eigin reynslu
veit ég, að allt þetta fólk þarfnast
ekki sérdeildarvistunar. A
geðsjúkrahúsum er fjöldi sjúk-
linga úr dreifbýli um 30%
Sömu sögu er að segja frá
mörgum elli- og hjúkrunar-
heimilum en þar eru nú um 30-
35% vistmanna úr dreifbýli.
Astæða er til að leiðrétta þann
misskilning sem komið hefur
fram i viðtölum við lækna og
leika I fjölmiðlum, að rekstrar
ksotnaður hjúkrunarheimila sé
aðeins um 1/5 af kostnaði við
rekstur vel búinna „akut sjúkra-
húsa”. Hér á landi og t.d. i Skot-
landi og Skandinaviu er rekstrar-
kostnaður þessara heimila um 40-
50% af kostnaði venjulegra
sjúkrahúsa.
Það er verulegt áhyggjuefni að
á Faxaflóasvæðinu standa auð
nýbyggð hjúkrunarheimili og
sérdeildir, vegna skorts á starfs-
fólki þ.á.m. hjúkrunarkvenna.
Um 40% útskrifaðra og starfs-
hæfra hjúkrunarkvenna eru i
fullri vinnu. Rétt væri að kanna
ástæðu fyrir þessu ástandi. E.t.v.
mætti bæta úr þessu með breyttu
þjónustufyrirkomulagi, skatta-
kerfi eða bættri barnaheimila-
aðstoð.
Lokaorð. — Þéttbýli.
Við þurfum að nýta betur þá
þjónustuaðstöðu sem við höfum
fyrir, en til þess þarf að stórefla
áætlanagerð, gæðamat og þar
með skipulag heilbrigðisþjón-
ustunnar. Við höfum bæði efni og
mannafla til þess að framkvæma
slik verkefni I dreifbýli. Hið sama
má segja um þjónustu þar, en
vfða skortir þó ennþá aðstöðu til
þess að veita nauðsynlegustu
skyndihjálp. Með gildistöku nýju
heilbrigðislaganna og þar með
stóreflingu áætlaunargerðar,
fjölbreyttari menntun heil-
brigðisstétta, góðum stuðningi
Alþingis, og heilbrigðismálaráð-
herra, er að vænta að þessi mál
þróist i hagstæða átt fyrir lands-
menn.
Þökkum innilega samúö vegna andláts
SÆMUNDAR HELGASONAR,
Stýrimanns, Holtsgötu 23.
Valný Bárðardóttir, Helgi Sæmundsson,
Asdis Asmundsdóttir, Helgi E. Helgason,
Asdis Stefánsdóttir, Óttar Helgason,
Gisli Már Helgason, Gunnar Hans Helgason,
Sigurður Helgason, Bárður Helgason,
Guðlaug Pétursdóttir.