Þjóðviljinn - 07.09.1974, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 7. september 1974.
eiiendum
vettvangi
Fyrir skömmu var þess minnst
með miklum hátiðahöldum i
Rúmeniu, að 30 ár voru liðin siðan
fasiskri stjórn var steypt i land-
inu og þar með hafin sú þróun
sem leiddi til þróunar til sósial-
isma þar i landi. Einmitt á
hátiðisdaginn, 23ja ágúst, minntu
sjónvarpsmyndir fólk um mörg
lönd á sérstöðu rúmena meðal
rikja Austur-Evrópu Ceausescu
forseti stóð á palli og horfði á
skrúðgöngur og stóðu honum sitt
til hvorrar handar fulltrúar
þeirra rikisstjórna, sem um þess-
ar mundir senda hver annarri
hvassari skeyti en þekkjast i öðr-
um samskiptum: forsætisráð-
herra Sovétrikjanna og háttsettur
fulltrúi Kina.
Þessi sérstaða Rúmeniu meðal
aðildarrikja Varsjárbandalags og
COMECON, efnahagsbandalags
sósialisku rikjanna, hlýtur að
vera i meira lagi forvitnileg,
einnig fyrir þau riki eða öfl sem
stefna að auknu svigrúmi innan
vestrænna hernaðár- og mark-
aðsblakka. Af þeim sökum birtast
hér á eftir meginatriði úr grein
sem einn af foringjum SF flokks-
ins danska, Torben Krogh, skrif-
aði nýlega að aflokinni heimsókn
til Rúmeniu.
Svigrúm
Rúmenia hefur nú meira svig-
rúm, er óháðari Sovétrikjunum
bæði i utanrikismálum og efna-
hagsmálum, en nokkuð annað
aðildarriki COMECON. Þetta er
niðurstaöa tiu ára baráttu stjórn-
ar og flokksforystu i Rúmeniu
fyrir þvi, að hugmyndir þeirra
um jafnræði og sjálfstæði rikja og
kommúnistaflokka séu viður-
kenndar. Og það er ekki talið að
sigur hafi unnist i þessum efnum i
eitt skipti fyrir öll, heldur er reynt
að renna traustari stoðum undir
það sjálfstæði sem náðst hefur.
Þetta kemur bæði fram i mikilli
iðnvæðingu i Rúmeniu og virkri
utanrikisstefnu, sem beinist ekki
hvað sfst að þriðja heiminum og
kapitaliskum rikjum.
Afstaða rúmenska kommún-
istaflokksins til annarra flokka
byggir á svipuðum forsendum.
Forysta hans byggir á þvi að allir
flokkar hafi rétt til að ákveða
sjálfir stefnu sina og neita þvi að
taka afstöðu i stórdeilum milli
kommúnistaflokka. Hinsvegar
leitast flokkurinn við að hafa sem
best samskipti við eins marga
kommúnistaflokka og unnt er.
Samfylkingarstefna
En auk þess hafa rúmenskir
kommúnistar á siðari árum lagt
mikla áherslu á það að efla
flokksleg samskipti við flokka
sem ekki eru kommúniskir —
bæði sósialistaflokka og kapital-
iskum löndum og framfarasinn-
aða flokka i þriðja heiminum. Hér
mætti segja að um væri að ræða
samfylkingarstefnu á alþjóðleg-
um vettvangi.
1 samtöium við SF lögðu full-
trúar flokksins áherslu á, að
kommúnistaflokkar hefðu enga
einokun á þvi, að berjast fyrir fé-
lagslegum framförum. Þeir vis-
uðu m.a. til þriðja heimsins, þar
sem i ýmsum löndum hefur
margt verið unniö i þágu alþýðu,
hvort sem kommúnistaflokkar
eru þar til eða ekki.
Þessi virðing fyrir rétti hvers
lands og hvers flokks til að móta
og fýlgja eigin stefnu er að sinu
leyti endurspeglun á eigin reynslu
rúmenska flokksins. Hefði hann
ekki barist til sliks rétts hefði
Rúmenia máski verið enn i dag
landbúnaðarland fyrst og fremst
sem hefði gegnt þvi hlutverki að
sjá öðrum COMECON- löndum
fyrir matvælum og hráefnum.
Það er haft fyrir satt, að
Krúsjof hafi 1962 viljað ætla
rúmenum slikt hlutskipti. Og að
Ceaucescu forseti: iðnvæðing heima fyrir, dreifing viðskipta, andstaða við rlkjablakkastefnu
skiptasamningar við EBE sem
heild. 1 samræmi við kenningu
sina um óskert fullveldi rikja
leggja rúmenar áherslu á, að
sllkir samningar séu tvihliða,
gerðir milli einstakra rikja. Þetta
er ekki kreddufesta, heldur kem-
ur þarna fram raunverulegur ótti
rúmena við viðskipti EBE og
COMECON verði leyst með
samningum þessara aðila sem
tveggja heilda.samsteypna. Hinn
sovéski aðalritari COMECON,
Fadééf, hefur ekki alls fyrir löngu
látið að þvi liggja að slik yrði
stefnan. En rúmenar eru hins-
vegar þvi mjög mótfallnir, að
aðrir geri samninga sem bindi
hendur þeirra, og leggja i póli-
tiskum viðræðum mikla áherslu
á, að COMECON, andstætt EBE,
hafi ekki eninar yfirþjóðlegar
stofnanir.
Sjálfstæöis-
viðleitni
RÚMENA
þessi áætlun hins sovéska for-
ingja hafi einmitt ýtt undir sjálf-
stæðisstefnu rúmenska flokksins.
Iðnvæðing
Þessi stefna kom opinberlega
fram i samþykkt sem miðstjórn
rúmenska flokksins gerði 22. aðril
1964. 1 henni var þeim meginat-
riðum slegið föstum sem
Rúmenia hefur siðan byggt á
samskipti sin við umheiminn. En
það eru varla ýkjur að segja, að
Nicolae Ceaucescu, sem hefur
verið helsti leiðtogi landsins siðan
1965, hafi mjög styrkt þessa
stefnu.
Innanlands setja hinir
rúmensku leiðtogar mikið traust
á öfluga iðnvæðingu. í fyrra nam
hagvöxtur i iðnaði t d. 14.3% og á
samkvæmt áætlunum að vaxa
ekki minna á næstu árum. Meðan
fjárflutningi til iðnaðar held-
uráfram, er fjárfesting til land-
búnaðar i reynd fryst. Hin hraða
iðnvæðing kemur svo greinilega
fram i utanrikisversluninni.
Rúmenia er allt annað land en
það kornforðabúr, sem sovéskir
leiðtogar imynduðu sér það fyrir
rúmum tiu árum. útflutningur á
iðnaðarvöru fer ört vaxandi — og
vélar eru t.d. um þriðjungur út-
flutningsverðmæta nú.
Breytt viðskiptastefna
Þá dreifist útflutningurinn og
öðruvisi á lönd en áður. Viðskipti
við önnur COMECON-lönd eru nú
tæplega helmingur heildarvið-
skipta, og i staðinn hefur hlutur
annarra landa, einkum Efna-
hagsbandalagsins, vaxið.
Rúmenar halda áfram að
dreifa utanrikisverslun sinni.
Þeir hafa gert ýmiskonar
verslunar- og samstarfssamn-
inga við þróunarlönd i þriðja
heiminum, sem fela I ýmsum til-
vikum i sér aðild rúmena að
smiöi iðjuvera, sem þeir eiga slð-
an með viðkomandi riki.
A svipaðan hátt hafa rúmenar
sjálfir opnað fyrir erlent fjár-
magn. Nú er verið að reisa þau
fyrstu fjögur fyrirtæki, I
Rúmeniu, sem vestræn firmu
eiga 49% I. Þessi „opnun” er
tengt ósk um auðveldari aðgang
að nýjustu tækni. Aformað er að
reisa fleiri fyrirtæki af þessari
tegund, en rúmenskir flokksfor-
ingjar leggja á það mikla
áherslu, aö þetta tákni ekki neitt
fráhvarf frá sósialiskri þróun.
Samskiptin við EBE
Rúmenia varð fyrsta COME-
CON-landið sem Efnahagsbanda-
lagið samdi við um gagnkvæmar
toilaivilnanir, það var i janúar si.
En samkomulag þetta er mjög al-
menns eðlis, og rúmenar eiga
erfitt með að dylja vonbrigði sin
með það hve litið þeir hagnast á
þvi.
En aðalerfiðleikarnir i sam-
skiptunum við EBE eru þeir, að
aðildarriki EBE krefjast þess, að
i framtiðinni skuli gerðir við-
öryggisráðstefnan
Rúmenar hafa haft sig mjög I
frammi á ráðstefnu Evrópurikja
um öryggi og samstarf i Genf, og
ber að skoða þau umsvif I tengls-
um við andstöðu þeirra gegn
stefnu sem byggir á rikjablökk-
um. öll riki taka þátt i þessari
ráðstefnu á jafnréttisgrundvelli,
og þetta telja rúmenar áður
óheyrt lýöræði á alþjóðlegum
vettvangi.
Af þessari ástæðu hafa
rúmenskir stjórnarerindrekar lit-
ið hornauga viðleitni Efnahags-
bandalagslandanna til að koma
fram sem ein heild á ráðstefn-
unni. Við getum ekki sagt neitt
við þvi, segja rúmenar, að EBE-
löndin niu láti hvert um sig alveg
hliðstæðar skoðanir, en okkur
finnst það rangt, ef að einhver
lönd fara að tala fyrir hönd ann-
arra. Og það er augljóst, að þar
með eru þeir ekki aðeins að hugsa
um Efnahagsbandalagið.
Það eru einmitt rúmenar sem
hafa lagt það til að öryggismála-
ráöstefnan verði gerð að einskon-
ar fastastofnun. Ýmis Evrópuriki
hafa tekið þessari hugmynd með
efasemdum, en smám saman
virðast menn á einu máli um, að
kveða á um itarlega útfærslu á
ráðstefnunni, þegar henni svo lik-
ar á sinum tima.
Ráðstefna
kom múnista f lokka
Rúmenar eru miklu óhressari
yfir annarrri ráðstefnu, sem er I
uppsiglingu. Forysta sovéska
kommúnistaflokksins hefur mik-
inn huga á að efna til nýrrar
heimsráðstefnu kommúnista-
flokka með það fyrir augum með-
al annars, að fá kinverska flokk-
inn stimplaðan utan hreyfingar-
innar.
Rúmenar segja um slika ráð-
stefnu, að allir flokkar eigi að
geta tekið þátt i henni án þess að
eiga á hættu að vera úthúðað sem
andamarxiskum hentistefnusinn-
uðum o.s.frv. Með alla flokka skal
fariðsem jafnmerka og hafna ber
eindregið þeirri hugmynd, að inn-
an kommúniskrar heimshreyf-
ingar sé forystuflokkur. Að þvi er
varðar ágreining milli sovéska og
kinverska flokksins, þá telja
rúmenar að þeir eigi að jafna
málin sin á milli.
Rúmenskir forystumenn tala
mjög varlega um þessa ráð-
stefnu. Þeir segjast ekkert hafa á
móti henni, en segja, að slik
heimsráðstefna þurfi að vera vel
undirbúin og að meun verði að
vera fyrirfram vissir um jávkæð-
an árangur.
Þrátt fyrir efasemdir sinar bú-
ast rúmenskir forystumenn við
þvi, að siik ráðstefna verði haldin
og nefna árin 1976 eða jafnvel 1977
sem liklega timasetningu. Hlut-
verk þeirra mun á slikri sam-
komu verða aö likindum svipað
og á ráðstefnunni 1969 — þeir
munu taka undir hluta af sam-
þykktunum en gera fyrirvara um
þau atriði sem striða á móti meg-
instefnu þeirra.
Starfsstúlkur við tölvumiöstöð I Búkarest.
(Byggt á „miniavisen”)