Þjóðviljinn - 20.10.1974, Page 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur. 20. október. 1974
Allt sem
er nýtt
á aö vekja
deilur...
Leikhúsið á Taganka
Þrjár systur á Taganka. Klasslkln þótti I þeirrl sýningu full-nærgöngul
við samtfðina.
Það hefur gerst oftar en
einu sinni í Moskvu, að eitt
leikhús hefur náð forystu
um nýstárleg og vönduð
vinnubrögð. En sú forysta
gengur á milli húsa —
þegar leikhúsið hefur
komið sér upp sínum
„stíl", sínum svip, þá
hættir því til að rækta þetta
svipmót eins og dýrmætan
safngrip. Þá fer frum-
kvæðið eitthvað annað,
færist til yngra fólks sem
tekuraðsér afskipt leikhús
og lyftir þvi til vegs. Eitt-
hvað í þessa veru gerðist á
Taganka, en hér á eftir f er
viðtal við leikhússtjóra
þess Ljúbimof.
Taganka-leikhúsið i Moskvu
hefur starfað i 10 ár, og hefur Júri
Ljúbimov verið stjórnandi þess
frá upphafi. Ég átti tal við hann i
skrifstofu hans i leikhúsinu. Hann
er fjörlegur og kvikur i hreyfing-
um og erfitt að trúa þvi, að hann
sé orðinn 56 ára. Ég les fyrir hann
ummæli um Taganka, þar sem
sagt er, að leikhúsið eigi aðeins
einn leikara, Júri Ljúbimov.
Hann vill ekki fallast á það og
segir, að leikhúsið hafi á að skipa
úrvalsleikurum og ekkert leikhús
geti öðlast vinsældir án góðra
leikara.
,,Þér voruð leikari, áður en þér
gerðust leikstjóri?”
„Aður en ég fór að vinna við
leikhúsið, var ég rafvirki. Ég
ákvað að reyna að komast i leik-
listarskóla MHkAT og fyrir inn-
tökuprófið æfði ég mig i flutningi
á ræðu Júri Olesha, sem hann hélt
á 1. þingi sovéskra rithöfunda. En
áhrifin urðu önnur en ég ætlaðist
til. I ræðu þessari er rætt um,
hvernig fullorðinn maður öðlast
nýjan skilning á lifinu. Olesha
segir i ræðu sinni: ,,Ég sé nýtt
hörund handa minna. Ég sé um-
hverfið i nýju ljósi. Ég lit náttúr-
una öðrum augum.” En þegar ég,
tæplega 16 ára sveinstaulinn lét
þessi orð útúr mér, vakti það
hlátur. Prófnefndin skellihló, en
ég fokreiddist. ,,Ég er að tala i al-
vöru, en þið hlæið”, sagði ég og
gekk út. En ég fékk samt inn-
göngu.
Ég lærði leiklist. Fyrst lék ég
hjá MHkAT, en sfðan fór ég að
vinna hjá leikhúsi, sem E.
Bakhtangov stjórnaði. Þar vann
ég i mörg ár, uns ég gerðist leik-
hússtjóri við Taganka.”
,,En auk þess voruð þér kennari
við Sjúkin-leiklistarskólann.
Höfðuð þér i hyggju að gerast
leikstjóri, eða var það kennslan,
sem leiddi yður á þá braut?”
„Það var kennslan. Eitt sinn
ákvað ég ásamt þriðjubekkingum
að setja upp leikritið „Góði
maðurinn frá Sezúan” eftir Ber-
told Brecht. Þetta var nýjung.
Venjan hafði verið sú, að fjórðu-
bekkingar settu upp leikrit i lok
leiklistarnámsins og léku það 2-3
sinnum og fóru siðan i ýmsar áttir
til starfa. Mér datt i hug, að þarna
mætti samræma nám og leik-
sýningar siðasta veturinn og þá
gæti upphaf nemendanna á leik-
listarbrautinni orðið auðveldara.
Þegar við byr juðum að sýna leik-
ritið, vakti það mikla hrifningu og
við sýndum kvöld eftir kvöld fyrir
fullu húsi. Þá fæddist hugmyndin
um stofnun nýs leikhúss. Smám
saman settum við saman okkar
eigin dagskrá.”
„Ef litið er á leikskrána i dag,
vekur það athygli, að þar er að
finna fá leikrit, sem eru sérstak-
lega skrifuð fyrir leiksvið. Oft eru
sett á svið ljóðræn og skáldleg
verk, sem hafa verið „löguð að”
sviðinu. Hvernig stendur á þvi?”
„Mér finnst margir sovéskir
leikritahöfundar ekki eins
skemmtilegir og mörg ljóðskáld
og rithöfundar. Auðvitað er þetta
min hlutdræga skoðun. En þetta
er skýringin á þvi, að leikhúsið
okkar fór að hafa samband við
skáld, fyrst Andreij Voznesenski,
sem ég er mjög hrifinn af og slðar
við önnur skáld. Þetta byrjaði
með frumlegri kvöldvöku, sem
viö kölluðum „Skáldið og leik-
húsið”. Andreij Voznesenski las
kvæðin sin og siðan voru þau
leikin á sviðinu. Ég áleit þetta
fyrst og fremst tilraun, sem átti
að sýna nokkrum sinnum, en
leikurinn gengur enn og áhorf-
endur hafa hrifizt mjög af þessari
nýjung. Þetta skapaði nýja stefnu
i leikhúsinu, sem nefna mætti
ljóðrænar sýningar. Við settum
upp „Andstæðir heimar” eftir
Voznesenski, „Hlustið” eftir
kvæðum V. Majakovskis,
„Fallnir og lifandi”, sem fjallar
um heimsstyrjöldina siðari.
„Góði maðurinn'* skapaði
aðra stefnu, runna frá hinum
þjóðlegu, lýðræðislegu götuleik-
húsum, sem ná langt aftur i
aldir til trúarleikja hátiða og
grimudansleikja. Þannig var
settur upp sjónleikurinn „10
dagar, sem skóku heiminn” eftir
bók John Reed um Október-
byltinguna 1917. Við settum leik-
inn upp sem byltingarhátið.
Þriðja stefnan er sótt til hins si-
gilda bókmenntaarfs: Moliere,
Shakespeare og Ostrovski.”
„Hvaða hefðum teljið þér að
leikhúsið fylgi?”
„Það hanga hjá okkur fjögur
málverk: K. Stanislavski, Evgeni
Bakhtangov, V. Meyerhold og
þýska skáldið Bertold Brecht. Ég
heyri oft fólk segja: „Hvers
vegna aðhyllast þeir stefnu
fjögurra manna?” Og einhver
svarar: „Þeir reyna sennilega að
velja það besta frá hverjum og
einum.” Og þannig er það.”
„Sviðsetningar ykkar hér hafa
ætið haft I för með sér miklar
deilur og umræður, gagnrýni og
hrifningu. Hvað viljið þér segja
um það?”
„Það einhæfa og leiðinlega,
sem öllum fellur i geð, getur listin
ekki fengist við. Hún á að fást við
það, sem er sérstakt og frumlegt.
Allt sem er nýtt og sérkennilegt á
að vekja deilur. Ég held það verði
leiðinlegt, þegar við hættum að
leita hins nýja. Það þýðir, að við
munum deyja.
Leiklistin er sérstök. Bók getur
staðið á sinum stað og fundið les-
enda sinn. En leikhúsið er dag-
bundið fyrirbrigði. Kvöldinu er
lokið og leiknum einnig. Og að
morgni þarf að byrja að nýju.”
Egorof —apn
Fjölskylduráðstefnan
Kreppan er komin — er
kallað af húsþökum, en
aðrir bera þá frétt til
baka. En víst er að verð-
bólga, samdráttur, aftur-
kippur eru orð dagsins.
Hér á eftir hittir Art
Buchwald nokkrum
sinnum naglann á höf uðið
þegar hann færir efna-
hagsmálaumræðuna yfir
á vettvang fjölskyldu-
lífsins:
Við söfnuöumst saman, öll úr
fjölskyldunni, i stofunni til
fyrsta efnahagsmálafundar I
sögu okkar.
Ég setti fundinn sjálfur með
stuttri yfirlýsingu.
— Ég hefi kvatt ykkur saman
til að ræða hinn alvarlega efna-
hagsvanda, sem steöjar að fjöl-
skyldunni. Eins og þið vitið
hefur verðbólgan geist áfram
eins og landafjandinn, verð á
neysluvörum okkar hefur rokið
upp, og likur benda til að við
stefnum beint á alvarlega
heimiliskreppu. Ég mæti það
mikils við ykkur, ef að þið
bæruð fram ráðleggingar ykkar
um það, hvernig við getum
komið á röð og reglu I okkar
húsi.
Sonur minn Jóel sagði: —■ Ég
állt að nánasarstefna þin i
fortiðinni hafi lagt mikinn skerf
til þessarar kreppu, sem nú
vofir yfir. Mér sýnist, að ef að
þú slepptir kverkatakinu á
vasapeningum okkar, þá
fengjum við meira i eyðslu og
gætum hrist af okkur dapur-
leikann.
— Ég er ekki viss um að þetta
sérétta lausnin, sagði ég. Ein af
ástæðunum fyrir fjárhagsvand-
ræöum fjölskyldunnar er sú, að
við eyðum meira fé en við
öflum. Það var von min, að við
gætum jafnað greiðsluhallann,
áður en þetta ár væri liðiö.
Sérhver aukning á vasa-
peningum nú mundi ekki gera
annað en að auka d verð-
bólguna.
Nú tók dóttir min, Jennifer, til
máls:
— Menntun er stærsti
útgjaldaliður fjölskyldunnar.
Hvers vegna ekki að taka okkur
öll úr skóla, og við fengjum þá
árs fri til að finna sjálf okkur?
— Þetta er ekki praktisk
lausn, sagöi ég. Ef að þið tækjuö
ykkur ársfrifrá skóla, þá mundi
ég þurfa að halda ykkur uppi, og
það mundi kosta mig meira en
nemur skólakostnaði. Ég á
erfitt meö að koma auga á leið
til björgunar þarna. Ég tel ekki
að aukið atvinnuleysi meðal
fjölskyldunnar mundi leysa eitt
eða neitt.
— Mér virðist, hélt ég áfram,
að ein helsta ástæðan fyrir
vandanum sé sú, hve dýrt
bensinið er oröið. Ef að hver og
einn skilaði bensinlánskortinu
sinu og borgaði fyrir sitt bensin I
reiðufé, þá mætti svo vel fara,
að ljós sæist framundan.
Dóttir min Connie brást reið
við:
— Gott samgöngukerfi i
þessari fjölskyldu er grund-
vallarforsenda fyrir heilbrigðu
fjárhagslifi. Ef að við erum
neydd til að skila bensinlána-
kortinu okkar, þá er þar um að
ræða neyöarráðstöfun sem ekki
ætti að gripa til fyrr en allt
annað hefur þegar brugðist.
— Látum svo vera. En við
skulum þá taka upp annað efni:
popptónleika. A siðastliðnu ári
eyddu meðlimir þessarar fjöl-
skyldu 250 dölum i rokktónleika,
og 330 dölum i poppplötur og
hljómbönd. Hér er sannarlega
um að ræða eyöslusvið sem
þolir verulegan niðurskurö.
Jennifer reis á fætur
öskuvond:
— Þú ætlar að refsa hinum
fátæku og þeim verst settu i f jöl-
skyldunni með þvi að taka frá
þeim það sem þeir helst gætu
skemmt sér við. Af hverju
skerðu ekki niður einhverja
feita bita af heimilisrekstrinum
hennar mömmu?
— Ég ætlaði einmitt að fara
að koma að þvi, sagði ég. Mér
sýnist að alltof miklu hafi veriö
eytt i sængurver, gluggatjöld og
allskonar óveru eins og perur og
dregla. Ég legg til að 500 dalir
verði hámarkseyðsla I slikan
heimilisrekstur.
— Það er nú alveg fráleitt,
sagði konan min.
— Ég var hræddur um að þú
myndir bregðast svoleiðis við,
En hvað þá um matinn? Það
ætti ekki að verða svo erfitt að
skera niður þar.
— Það gæti ég fallist á, sagði
konan min. En með einu
skilyrði. Héðan i frá myndir þú
sjálfur gera öll vörumarkaðs-
innkaup fyrir fjölskylduna og ég
er viss um að þú munt njóta
þess vel.
— Allt I lagi, sagði ég, við
skulum gleyma þvi að við ætlum
að spara i mat. En það hlýtur að
vera eitthvað af útgjöldum
þessarar f jölskyldu sem hægt er
að skera niður.
—■ Hvers vegna hættirðu ekki
við áskriftarmiðann á völlinn?
spprði dóttir min, Jennifer.
— Biddu nú hæg, sagði ég
gramur. Við skulum ekki henda
barninu út með baðvatninu...