Þjóðviljinn - 12.11.1974, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 12. nóvember 1974. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
ÓÞOLANDI AÐ EIGA BLÁSÝRUMENGUN YFIR HÖFÐI SÉR:
Ragnar Halldórsson9 forstjóri ÍSALS\ í Kastljósi:
„Mengunin kemur
almenningi ekki við”
Ragnar Halldórsson
Eið Guðnasyni/ frétta-
manni, tókst að varpa
kastljósi sjónvarpsins á
kerbrotamengun Alversins
í Straumsvik á föstudags-
kvöldið og fá fram upplýs-
ingar, sem ekki hafa staðið
öðrum f jölmiðlum til boða,
enda þótt þær hafi hvergi
nærri verið fullnægjandi.
I þættinum ræddi Eiður við
Ragnar Halldórsson, forstjóra
ISALS, og Svein Guðbjartsson,
heilbrigðisfulltrúa Hafnarfjarð-
ar. Meðal annars kom fram að
heilbrigðisnefndin hefur borið
málið fyrir brjósti allt frá árinu
1966 og staðið i bréfaskiptum viö
landlæknisembættið og heil-
brigðiseftirlitið, án þess að heil-
brigðisyfirvöld gripu til aögeröa
fyrr en nú alveg á seinustu mán-
uðum.
Afstaða Ragnars Halldórssonar
til almennra afskipta af mengun-
armáli álversins kom afar skýrt
fram er hann var spurður um
hversvegna almenningi hefðu
ekki verið veittar upplýsingar um
kerbrotamengunina: ,,Égfæ ekki
séð að þarna hafi verið um að
ræða mál, sem almenning út af
fyrir sig varðaði, þannig séð. Það
er ekkert nýtt fyrirbrigði meö
slikan úrgang eins og þennan og
við höfum hugsaö okkur að
byggja á reynslu annarra um
meðferð hans. Mér er ekki kunn-
ugt um að hann hafi nokkurn tima
valdið tjóni, sem ekki er hægt að
bæta.
Nú, auk þess komust yfirleitt
rétt yfirvöld i þetta mál. Það ætti
þá hugsanlega að vera þeirra, ef
einhver vill koma þvi fkerbrota-
menguninni — ath. Þj.) á fram-
færi, ....þá gátu þau gert það aö
sjálfsögðu”.
EKH
Skilgreining á
kerbrotamengun
I Kastljósi á föstudags-
kvöldið var skýrt frá þvi
hvernig kerbrotaúrgang-
ur fellur til, hvað miklum
úrgangi hefur verið hent,
hvert efnisinnihald hans
er talið vera í grófum
dráttum og skýrt frá hug-
myndum um að gera
hann óskaðlegan.
Kerbrot:
A1 er framleitt i stálkerjum
með rafgreiningu. Kerin eru
fóðruð að innan með klæðningu
úr glerull, asbesti og kolefni
aðallega. Þessi klæðning mynd-
ar svokallað bakskaut. Kola-
stengur eða kolablokkir, sem
stungið er niður i kerin, mynda
svo forskaut. Þegar rafstraumi
er hleypt á kerskautin breytist
áloxið i ál, en kolastengurnar
eyðast. Endingartimi hvers
kers er rúmlega þrjú ár. Kerj-
unum er siðán hent, en klæðn-
ingin brotin innanúr.
Kerbrotaúrgangur:
Organginum var fyrst hent á
sjávarkamp, siðan á öskuhauga
hafnfirðinga og loks i hraun-
gjótu við athafnasvæði álvers-
ins. Gert er ráð fyrir að 20 lestir
af úrgangsefnum komi úr
hverju keri. Fram til 1. október
siðastliðinn haföi verið brotið
innanúr 76 kerjum. Það má þvi
gera ráð fyrir að álverið hafi
losað sig við um 1600 lestir af
þessum óþrifum. Nú er gjótan
við álverið full, og yfir hefur
verið sett lag af skeljasandi og
kalki, ,,sem eiga að hafa áhrif i
þá átt að draga úr áhrifum
eiturefna i kerbrotunum”, eins
og komist var að orði i sjón-
varpsþættinum.
Eiturefnin:
Einangrunin i kerjunum
drekkur i sig ýmis eiturefni við
álframleiðsluna, eiturefni, sem
ein sér geta veriö banvæn i
sáralitlu magni. I meðaltali og i
grófum dráttum er efnisinni-
hald kerbrotanna þetta (heim-
ilda var ekki getið i þættinum):
Flúorsambönd — 17%, ál —
14,8%, matrium — 12,2%, járn
— 0,8%, cyansambönd eða blá-
sýrusambönd 0,04%. Ein og ó-
blönduð er blásýra banvæn þótt
aðeins sé um örlitið magn aö
ræða.
Framtíðarlausn:
Hugmyndir virðast uppi um
að setja úrganginn i gryfju, sem
sjór leikur um, rétt við veginn
niður að Straumsvikurhöfn.
Ekki eru allir á eitt sáttir um
þetta. Heilbrigðisyfirvöld hafa
ekki enn sagt sitt i málinu, en
sjálfir vilja forráðamenn ISALS
gera steinker á sjávarkambi
norðan við álverið. Sjór yrði lát-
inn leika um kerið og skola
eiturefnin úr kerbrotunum. Or-
gangurinn yrði siðan fluttur og
urðaður „einhvers staðar fjarri
mannabyggð”, svo notað sé
orðalag Ragnars Halldórsson-
ar.
—EKH
...BRÁÐUM YERÐUR ALLT
ORÐIÐ AÐ SALTFISKI...
Umræður um jarðvegsmengun frá álverinu að
undanförnu hafa leitt i ljós hversu litið almenningur
hefur fengið að vita um stóriðjumengun og hve
gjörsamlega grandalaus islensk heilbrigðisyfirvöld
hafa verið gagnvart fullyrðingum forráðamanna
ISALS og Aluisuisse um að allt sé i stakasta lagi og
höfð sé hliðsjón af mengunarvörnum i viðmiðunar-
rikjum, eins og sagt er.
Eitt af skýrustu dæmunum um
það hvernig reynt er að klóra yfir
mengunarsyndirnar er meðferð
ISALS á kerbrotunum. Þegar bú-
ið er að fylla gjótu i hrauninu við
verksmiðjuna, er mokað yfir
hana nokkrum rúmmetrum af
kalki og skeljasandi og reynt að
telja mönnum trú um að það geti
gert eiturefnin óskaðleg og komið
i veg fyrir mengun grunnvatns og
vatnsbóla. Ef við gerum ráð fyrir
að i gjótunni margumtöluðu sé
úrgangur úr svo sem fimmtiu
kerjum þá eru það um 200 bilhlöss
og cyaninnihaldið eitt um 400
kilógrömm, flúormagnið u.þ.b.
170 þús. kilógrömm, og eru þá öll
önnur eiturefni ótalin. Það er þvi
næsta ósvifið af álversmönnum
að bera það á borð að hægt sé að
gera allt þetta magn óskaðlegt
með þvi að sáldra kalki og skelja-
sandi yfir efsta lagið. Þetta er
eins og dropi i hafið. Hugsum
okkur saltfiskverkandann sem
hlæði upp margra metra stæðu af
blautfiski, stráði svo yfir efsta
lagið og segði við væntanlegan
kaupanda: „Eftir nokkra mánuði
verður þetta allt orðið að salt-
fiski, vinur minn”. Ragnar Hall-
dórsson hefði liklega aldrei náð
langt sem saltfiskverkandi, en
sem álforstjóri hefur honum
haldist uppi að sleppa með svona
skýringar.
Samkvæmt upplýsingum er-
lendis frá er efnameðhöndlun
eiturúrgangs mjög vandasamt og
kostnaðarsamt verk, og ekki á
færi annarra en kunnáttumanna.
Alverinu liðst hinsvegar að fúska
með losun úrgangsefna og vill
greinilega komast hjá þvi að
leggja i kostnað til þess að kanna
hvernig gera skuli kerbrotin
óskaðleg með öllu.
Forstjóra álversins hefur nú
dottið i hug að gera mikið stein-
ker á sjávarkampi norðan álvers-
ins þar sem „sjórinn verður lát-
inn skola út úrgangsefnunum”,
(orðrétt úr sjónvarpinu — ath.
Þj.) Lengi tekur sjórinn við, satt
er það, en þau eiturefni, sem
greint hefur verið frá hér að ofan
eru jafnvel talin enn skaðlegri lif-
riki sjávar en lands. Það er engin
lausn að breyta jarðvegsmengun
i sjávarmengun. Ennþá er af-
koma islendinga tangdari sjávar-
alfa en álverksmiðjum. Ljóst er
að gera þarf dýra- og gróðurlifs-
könnun úti fyrir Straumsvik til
þess að ganga úr skugga um,
hversu mikið verksmiðjan hefur
eyðilagt þar.
Forstjóri álversins sagði i sjón-
varpsviðtalinu, að þegar eitur-
efnum úr úrganginum hefði verið
skolað burt méð sjó yrði „hann
urðaður einhversstaðar fjarri
byggð”. Hvernig sem eiturefnin
verða hreinsuð úr kerbrotunum
verður að ganga rækilega úr
skugga um að af þeim stafi engin
hætta, þegar þeim er hent. Þjóð-
viljinn hefur nýverið birt grein
þar sem sagt er frá þvi hvernig
óráðvandir verktakar hafa losaö
verksmiðjur i Vestur-Þýskalandi
við eiturúrgang með þvi að aka
honum beint á almenna ösku-
hauga. Bæði I V.-Þýskalandi og
Englandi hefur það komið fyrir
að eiturefnamengun frá slikum
haugum hefur skyndilega gert
vart við sig i grunnvatni og
vatnsbólum. Til þess eru vitin að
varast þau. Það er engin vörn i
þvi fyrir álversmenn að vitna i
reynslu fyrirtækja i Noregi og
Vestur-Þýskalandi um meðferð
úrgangs. Það er engin ástæða til
þess að yfirfæra slæmt ástand á
islenskar aðstæður, þótt aðrar
þjóðir láti sér það lynda.
Ragnari Halldórssyni er ekki
kunnugt um að tjón, sem ekki hafi
verið unnt að bæta, hafi hlotist af
kerbrotsmengun. Men þvi viður-
kennir hann, að háttuástand hafi
skapast annarsstaðar af þessum
sökum. Mengunarvarnir eiga að
tryggja að slikt hættuástand komi
ekki upp.
Ragnar Halldórsson benti rétti-
lega á i sjónvarpsviðtalinu að i
kerbrotunum er ekki um að ræða
hreina blásýru heldur blásýru-
sambönd. Hann bætti þvi hins-
vegar við „að sterka sýru þyrfti
til að leysa blásýruna úr læðingi”.
Þetta er að visu rétt, ef ætlunin er
að blásýruský leggist yfir
Straumsvikur-og Hafnarfjarðar-
svæðið. Þá þarf vissulega sterka
sýru. En eins og ástandið er nú
eru flest blásýrusölt auðleysanleg
i vatni, og cyanjónin getur tengst
vetnisjón i afrennslisvatni, mis-
mikið eftir þvi hve súrt grunn-
vatnið er. Um blásýru verður þvi
alltaf að ræða i vatni, sem seytlar
i gegnum ^úrgang sem þennan,
likt og kunnugt er af tölum um af-
rennsli af þýskum ruslahaugum,
sem nýlega var vitnað til i Þjóð-
viljanum. Það sem raunverulega
hefur verið að gerast við álverið
er, að komið hefur verið upp
sömu aðstæðum og tiðkast á al-
ræmdustu eitúrhaugum Evrópu.
Þær mælingar sem vitnað var til i
sjónvarpsþættinum eru sjálfsagt
meðaltalsmælingar fengnar er-
lendis frá og segja okkur þvi ef til
vill ekki alla sögu um eiturefna-
innihald kerbptanna i Straums-
vik. En það er alls ekki boðlegt is-
lendingum að eiga yfir höfði sér
mengun af völdum blásýru og
salta hennar, svo stórhættuleg
eru áhrifin.
Loftmengunin frá álverinu er
nú ekki lengur eingöngu i brenni-
punkti þótt með þvi verði fylgst
hvort þurrhreinsitækin, sem enn
eru á tilraunastigi i Vestur-
Frh. á 13. siðu.
Ummælum Ragnars Halldórssonar, forstjóra ísals, í sjónvarpsþætti svarað