Þjóðviljinn - 19.04.1975, Blaðsíða 13

Laugardagur 19. apríl 1975. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 13
urey&ing orðin synd og glæpur og
þaðan var skammt i rfkisforsjá
og refsirétt. Að vlsu var refsing
mismunandi ströng: jafnvel hei-
lagur Ágústinus kenndi það að
glæpur fátækrar konu sem deyddi
bam sitt vegna þess að hún gæti
ekki séð þvi farborða, væri minni
en glæpur þeirrar konu sem eyddi
fóstri eingöngu til þess að dylja
syndugt liferni.
Syndug og heimsk
Hér virðist mér komin hlið-
stæða við þær umræður sem átt
hafa sér stað á Islandi núna allra
siðustu daga: menn geta fallist á
fóstureyðingu vegna t.d. fátæktar
eöaannarsálika,undir forsjá rikis
og lærðra manna, en menn óttast
að sé endanlegt ákvörðunarvald
fært konunni i hendur, þá muni
gerast annað hvort: að hið synd-
uga eðli hennar nái yfirhöndinni
— konur muni sækjast eftir fóst-
ureyðingu af léttúð, hætta að nota
getnaðarvarnir og lausung eflast
— nú, ef ekki þetta, þá af hvötum
sem stafa af hinni kenningunni
um konuna: að hana skorti
þroska, þrek, dómgreind og sið-
gæðisvitund og þvi sé þessi ör-
lagarika ákvörðun best komin i
höndum karlmanna.
Ég segi karlmanna, þvi að þeir
þrir karlmenn, sem voru i endur-
skoðunarnefndinni frægu, virðast
ekki hafa gert ráð fyrir öðru. í hið
breytta frumvarp vantar alveg á-
kvæði um, hvernig með skuli
fara, ef kona sem er læknir eða
félagsráðgjafi, óskar eftir fóstur-
eyöingu. Er hún talin fær um að
dæma I eigin máli I krafti sér-
þekkingar sinnar? Eða koðnar
lærdómur hennar og dómgreind
niður I ekki neitt þegar hún er
orðin vanfær kona?
„Réttarvernd” að
réttindaleysi
Ég held að ekki fari milli mála
að þaö sem ég hef rakið skýri,
hvers vegna öll skynsemi fer lönd
og leið þegar á að ganga út frá þvi
sem gefnu að konan hafi til að
bera siðgæðisþroska og á-
byrgðarkennd, og hvers vegna
einmitt henni virðist allra manna
sist treystandi til að bera fyrir
brjósti hagsmuni þess lifs sem
hún ber undir belti eða taka á-
kvörðun sem hún telur jafnvel að
sé þvi fyrir bestu — eða öðrum
mannslifum sem hún ber ábyrgð
á. — Enda hefur þessara tvenns
konar viðhorfa til kvenna gætt
hven'ær sem þær hafa krafist rétt-
ar sins i mannlegu samfélagi —
svo sem réttar til makavals,
sjálfræðis, fjárforrðis, menntun-
ar, kosningaréttar og kjörgengi.
Að visu hafa menn á allra siðustu
öld eöa svo sveipað þessa for-
dóma sina hulu mannúðar, sem
hefur komið fram i umhyggjutali
um hana sjálfa — menn hafa þóst
vilja veita henni vernd og reynt
aö telja henni trú um að henni
sjálfri væri fyrir bestu að hún
hefði engin þessi réttindi — og
stundum hafa menn náð allgóðum
árangri með slikum áróðri.
Ábyrgðinni velt
yfir á konur
Dæmi af þessu tagi sjáum við
einmitt i máli kirkjuvalds og ým-
iss konar biskupsnefnda: Þeir
telja miskunnarlaust og ómann-
úðlegt að kona beri ein ábyrgð á
gerðum sinum, ef hún sér ekki
önnur úrræði en æskja fóstureyð-
ingar, og leggja áherslu á að lif
kvikni þegar við frjóvgun, en
viröast sjálfir gleyma þvi að lif er
meira en fósturskeiðið. Lifið er
lifshlaupiö allt og hér er ég að
taka mér i munn ummæli danska
prestsins sem taldi ósiðlegt að
meina konu endanlegt ákvörð-
unarvald i fóstureyðingarmálum
þegar þau mál voru til umræðu
þar.
En hvemig er þessu þá háttað
með þessa margumtöluðu á-
byrgð? Embættismenn sem taka
ákvörðun fyrir konuna i þessu
máli, bera ekki ábyrgð, en þeir
hafa vald.-siðferðilega séð getur
enginn öðlast ábyrgð með þeim
hætti einum saman að meina öðr-
um ábyrgð, þjóðfélag getur þá
heldur ekki talist fyllilega ábyrgt
nema allir þegnar þess séu á-
byrgir. Þjóðfélagið getur lika
varpað af sér ábyrgð þegar þvi
býður svo við að horfa. Nýlegur
hæstaréttardómur sannar að
valdamenn lita svo á að ábyrgðin
sé endanlega hvergi nema hjá
móður og foreldrum — þetta hef-
ur kirkjan lika kennt og innrætt
fólki.
Ef þessir sýndu
nú ábyrgðarkennd
Ekki er kirkjan sem stofnun —
eða stjórn Læknafélags tslands, i
fararbroddi þeirra sem berjast
fyrir fleiri dagheimilum, kirkjan
hefur ætið litið svo á að dagheim-
v ili væru neyðarúrræði, en varpað
ábyrgðinni fyrst og fremst á
heröar móður og á heimili. t ára-
tugi hafa láglaunakonur I mörg-
um atvinnugreinum barist fyrir
fæðingarorlofi til þess að þær geti
alið börn sin við mannsæmandi
aðstæður og jafnframt búiö við
atvinnuöryggi. Ég hef ekki heyrt
eitt orð frá kirkjunni til stuðnings
þessari kröfu. Allt frumkvæði um
félagslegar úrbætur vegna ógiftr-
ar móður og barns hennar, hefur
komið frá konunum sjálfum, ekki
öörum.
Þegar kirkjan sýnir ábyrgð
sina I verki I jafnrlkum mæli og
konur hafa gert, þá er hugsanlegt
að ég geti farið að trúa þvi að
hver einstakur þeirra sem hér
eiga hlut að máli og hæst hafa tal-
að, hafi til að bera jafnrika á-
byrgöarkennd og hver einstök
kona.
Það eru allir sammála um að
fóstureyöing sé neyðarúrræðijþað
sem menn greinir á um er endan-
legt ákvörðunarvald. Ég er i hópi
þeirra sem telja að konan sjálf sé
öðrum færari að taka endanlega
ákvörðun i svo persónubundnu og
viðkvæmu máli aö þeim skilyrð-
um settum sem fram koma I
breytingartillögu Magnúsar
Kjartanssonar.
Kona sem æskir fóstureyðingar
gerir það ekki af léttúð heldur út
Ur neyð, og hUn æskir þess með
það I huga að taka fulla ábyrgö á
þeirri ákvörðun sinni og á gerðum
sinum.
TIIN
ALHLIÐA PlPULAGNINCAÞJÓNUSTA
SÍMl 73500. PÓSTHÓLF 9004 REYKJAVÍK
Nýlagnaþjónusta.
Viðgerðaþjónusta.
Hreinlætistækjaþjónusta.
Hitaveitutengingar.
Jafnvægisstillum hitakerfi.
Gerum föst verðtilboð.
ATH: Við viljum sérstaklega benda
bæjar- og sveitarfélögum og hús-
byggjendum úti á landi á þjónustu
vora.
Dt.M
furðu ekkf látið segjast, jafnvel þótt margs konar viðvaranír um
iðsemi reykinga hafi birst f fjölmiðlum síðustu daga?
i Í^hdum þér á f fullri vinsemd, að því fleiri sígarettur, sem þú
kir á dag, — þeim mun meiri hætta er á því að þú veikist af
engustu reykingasjúkdómum og þeir ríði þér að fullu. En þessa