Þjóðviljinn - 04.06.1975, Side 7

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Mi&vikudagur 4. júni 1975
Fyrst fyrir fáeinum dögum
barst mér Kirkjuritið fræga i
hendur. Þrir aðilar höfðu lofað
þvi að lána mér það (þvi sjálf
timdi ég ekki að kaupa það), en
allir brugðust. Allt prestar. Vona
ég að sr. Bolli Gústafsson taki það
sem gilda ástæðu fyrir þvi, að ég
skuli ekki hafa látið ,,ljös mitt
skiria”iannangang fyrr en nú. En
nú hef ég sem sé lesið hina við-
frægu grein sr. Heimis Steinsson-
ar enda á milli með áköfum inni-
leika og alúð og allri þeirri at-
hygli sem slik lesning útheimtir,
þegar annar eins djúpfiskur er á
ferð.
í fyrstu athugasemd sinni i
Þjóðvilja baðsr. Heimir sér griða
fyrir frekari hjáróma þekjusöng,
sem sjálfsagt var að virða, enda
þótt ekkert hafi verið úr lagi fært i
margendurtekinni ivitnun. Sem
slik stóð hún fyllilega undir sjálfri
sér og fór ekki milli mála hvert
höfundur stefndi. Hún var nógu
löng til þess, og lestur greinar-
innar i heild hefur i engu raskað
þeirri skoðun viðkomandi
lesanda. Hitt er svo annar hand-
leggur, að mönnum kann að sviða
sárt, að lesendur leyfi sér að
skilja tjáningar þeirra eftir
að hafa frámunalega sljótt til-
finningalif, enda þótt heilabú
hans sem staðreyndapakkhús eigi
e.t.v. betra gengi að fagna. Og
það er fyrst og fremst orðaval
hans i umræddri ivitnun, en ekki
trúarskoðanir hans né heldur
andstaða gegn spiritisma, sem
vakti allt fjaðrafokið.
Að undanskildu svari sr. Þóris
Stephensen, sem einn presta
hafði rænu á þvi að svara fyrir
hönd sinnar stofnunar (nánsat
óskiljanleg dirfska, þegar við
annað eins ofurefli er að etja), —•
þá hafa önnur skrif að mestu
verið spunnin utan um hin óvið-
jafnanlegu fáryrði H.S. um
ónafngreindan einstakling, sem
var engu betur varinn fyrir þær
sakir. Sá munnsöfnuður,
sem finnst i þeirri ivitnun, er
allsendis óverjanlegur, þó svo
Heimir reyni að afsaka sig með
þvi að menn staglist þar á
harðorðasta kafla greinar hans.
Orð eru ekki aftur tekin, sist
skrifuð, og það er engin ástæða til
þess, aö sambærileg hrakyrði
njóti einhverrar friðhelgi
umfram annan dónaskap, þótt
höfundur sé viðkvæmur fyrir
sjálfum sér.
Þuriöur Kvaran
Þuríður
Kvaran
skrifar í
tilefni af
trúmála-
deilum
til at ville veilede Andre”. Þar
með er auðvitað ekki sagt að nú
hafi hinn endanlegi sannleikur
verið sagður, þegar S.K. hefur
talað. En hér skilur engu að siður
með þeim Sbren og sr. Heimi,
sem lætur sér ekki nægja að
tileinka sér sjálfur arfþegna tóm-
hyggju misheiðinna trúarheim-
spekinga, heldur hefur hann gefið
klerkum landsins fyrirmæli um
það að þruma þennan fagnaðar-
boðskap tóms og tilgangsleysis
inn i eyru manna með tilheyrandi
,,heittrúar”-heift, og hefur þar
með gefið þeim forskrift að fljót-
virkustu leiðinni til að afkristna
þann hluta landsmanna, sem
þeim hefur enn ekki tekist að af-
kristna til fulls. Meira um það
siðar.
*
Þótt sr. Heimir hafi haldið þvi
fram i bæjarins blöðum, að grein
sin fjallaði um ýmislegt annað
auk aðfarar hans að spiritistum,
þá er greinin nú engu að siður
byggð upp með það fyrir augum
að kveða niður þann ófögnuð, þar
kunnur sannleikur, að óleyfilegt
er að álykta frá hugtaki til veru-
leika, óhæfa að fullyrða, að tiltek-
ið hugtak, þótt rökrænt sé, tjái
nokkurn veruleika, ef sá veruleiki
verður ekki sannaður með áþreif-
anlegum hætti”.
Eg efast um að sálarrannsókn-
armenn hafi nokkrar áhyggjur út
af þessu. Þeir halda sinu striki,
haldast i hendur, syngja sina
sálma á fundum og hafa það gott
eftir atvikum. Það er meira en
hægt er að segja um blessaðar
kirkjurnar, þaðan sem kirkju-
gestir koma með rasssæri á
hverjum sunnudegi, — úr kirkj-
unni sinni, þar sem þeir reyna,
með misjöfnum árangri, að kom-
ast i samband við hugtakið Guð,
sem trúin gengur út frá sem
frumforsendu alls veruleika, og
þar af leiðir að hin heimsfræga og
„áþreifanlega” skepna hans —
maðurinn — er til. Það kemur þó
heim og saman við hinn „alkunna
sannleika” (eða hvað?) En hitt
kæmi mér þó ekki á óvart, þótt
vissir guðfræðingar (nefnum eng-
in nöfn) kysu að snúa þessu við,
til þess að vekja aðdáun um-
heimsins á sálarferlum sinum og
segja: ég er, þar af leiðandi er
KVEÐJA Á KJALVEG
orðanna hljóðan, með eigin höfði
— hugsanir, sem hlýtur að þurfa
einhvern súper hænuhaus til að
misskilja.
Þá er ótalin önnur ástæða fyrir
þvi, að undirrituð, sem einn af
gagnárásaraðilum, hefur ekki
látið frekar i sér heyra um þessi
efni, en hún er sú, að ég var farin
að finna til með rektornum eftir
að hafa hlustað á öll andvörpin úr
penna hans að undanförnu og
lesið um allt hans átakanlega
pislarvætti. En þá ber svo undar-
lega við, að ástvinur rektors og
andlegur samgróningur tekur sig
til i einni sunnudagshugvekju
sinni i Mbl. og dregur þar nötur-
legt dár að öllum þeim, sem hafa
látið sér nægja að lesa sinn pist-
ilinn hver yfir Heimi vini hans, en
siðan hjaðnað niður i ekki neitt,
þegar mesti vindgangurinn var
úr þeim. — Séra Bolli i Laufási er
greinilega að egna menn til
áframhaldandi orðaskaks við
Skálholtsrektor, sem sjálfur hafði
beðið um frið sér til handa.
Hvorum ber að trúa er ekki gott
aö vita, þvi samanlagt eru vin
irnir jafn óútreiknanlegir og
sálarlifið i Páli postula — ýmist
háspenna eða spennufall.
*
Heimi Steinssyni ætti að vera
nokkurn veginn ljóst, að það eru
ekki skoöanir hans sem slikar,
sem upphaflega ráku slangur
manna út á ritvöllinn til mót-
mæla. Og það er heldur engan
veginn sannað, að hann sé hin
tragiska hetja minnihluta-
málstaðar, sem rómantiskir
landar hans eru svo veikir fyrir.
Það hefur sem sé ekki verið gerð
nein könnun á þvi, hversu margir
eru fylgjandi eða andvigir þeim
málstaö, sem hann berst gegn.
öðru máli gegnir kannski um
baráttu-aðferðina. — I okkar
samfélagi hlýtur fólki að vera
guðvelkomið að hafa hvaða þá
skoöun á mönnum og málefnum
sem þvi þóknast, en hitt er öllu
viðkvæmara, hvernig menn út-
þrykkja skoðanir sinar — einkum
á tilteknum einstaklingum — i
opinberum plöggum. Og glefsa
sú, sem Þjv. birti og Heimir
virðist sármóðgaður lesendum
fyrir að hafa rekið augun i, er
með slikum eindæmum, að hún
hlaut að vekja gremju manna. Ef
H.S. ekki skilur það, hlýtur hann
Þá hef ég ekki fleiri orð um það,
en vik að sjálfri greininni i
Kirkjuritinu.
Greinin er i sjálfu sér ekki svo
torskilin, að lesendur þurfi að
hafa próf i óteljandi fræði-
greinum til þess að leyfa sér að
mynda sér skoðanir um inntak
hennar. Meginuppistaða greinar-
innar er maðurinn andspænis
örlögum sinum — dauðanum,
sem hinni geigvænlegustu stað-
reynd, er mannshugurinn á við að
glima, — misjöfn viðbrögð manna
við þeirri staðreynd og tiltækar
lausnarleiðir, sem þeim standa
opnar til þess að lina þá kvöl, sem
vitundin um dauðann vekur.
Hann skiptir mönnum i fjóra
flokka eftir þeim leiðum, sem
þeir velja sér til lausnar. 1 þann
fjórða skipar hann sjálfum sér,
þvi i þeim hópi eru þeir, sem
fundið hafa lausn á umræddum
vanda fyrir trú sina á Jesú Krist,
s.s. „kristnir menn.”
Þessi flokkun er vissulega
ekkert athugaverð. En hitt er
aftur forvitnilegt að kynna sér,
hver undantekningalaust hljóti að
veröa afdrif þeirra, sem lenda
utanflokks, og þá með hverjum
hætti rektorinn vill að prestar
landsins visi sauðum sinum
veginn til hjálpræðisins. Og þar
er engin miskunn. Þar strandar
lika skilningur minn, þvi hina
einu og hreinu trú öðlast menn
fyrir náðina eina en ekki gegnum
viðleitni og viljastyrk.
Sem leikmaður i flestum grein-
um og guðvisi með vil ég taka það
fram, að ég persónulega lit ekki
svo á, að kristin trú eða kristinn
dómur sé i eðli sinu eða eigi að
vera einhver linkindar- eða henti-
stefna, sem mönnum þykir sjálf-
sagt og afskaplega þegnlegt að
játa sig fylgja á hátiðlegum
augnablikum einum. Og ég held
að Kristur sé ekkert hrifinn af
slikum liðsauka. En hitt er ekki á-
litamál heldur sannfæring min,
að það er ekki sama hvaða tilfinn-
ing ber uppi orð manna og tján-
ingar, og raunar skiptir hún meg-
inmáli. Harka samfara hjarta-
kulda er ekki sama og harka, sem
rekja má til ástúðar og velvilja.
Og þaö er þvi sem munar á túlkun
sr. Heimis á kristinni trú, og trú-
arboöskap Frelsarans sjálfs, að
af orðum Heimis finnst mér antía
köldu i þeirra garð, sem ein-
hverra hluta vegna hafa farið á
mis við náðargjafir trúarinnar og
ekki fundið rétta veginn, en á hinn
bóginn var Kristur sjálfur oft
harðorður en aldrei hjartakaldur.
Fleira ótalið kann og að hafa ver-
ið ólikt með þeim Kristi og sr.
Heimi.
Ég veit að það er.argasta litils-
virðing við tilfinningar annarra
að efast stöðugt um einlægni
þeirra, en sú freisting varð mér
að falli, þegar ég las umrædda
grein. Þau dæmi, sem ég hef
kynnt mér um trúhvarf (aftur-
hvarf) manna af ýmsum toga,
gáfu mér hugmyndir um allt ann
ars konar persónuleikabreytingu
og persónugerð en þá, sem nistir
sál manns af siðum Kirkjuritsins.
Slik dæmi geta menn fundið i bók
Williams James, Varieties of
Religious Experience, ef þeir
hafa áhuga, og vænti ég þess, að
sá maður verði ekki dreginn i dilk
með fúskurum, þar eð hann hafði
próf upp á fleiri en eina fræði-
grein, sem i augum Heimis
Steinssonar virðist vera skilyrði
fyrir allri þekkingarleit og jafn-
framt eina frambærilega sönnun
þess, að menn búi við nokkra
þekkingu yfir höfuð.
EF Heimir Steinsson er jafn
innilega sanntrúaöur, heittrúaður
og gagnfrelsaður og lesanda á að
skiljast, þá hika ég ekki við að
segja, að sú trú er eitthvert geig-
vænlegast birtingarform á eigin-
girni sem ég hef fyrir hitt. Hin
fullkomnasta andstæða við allt
það, sem ég hef heyrt eða lesið
um afleiðingar trúarreynslu ann-
arra manna. Og ég hika heldur
ekki við að segja, að menn sem
haldnir eru þeirri heiftarhyggju,
sem skin út úr orðum Heimis, eru
ekki slður til þess fallnir en skap-
lausir værðarklerkar að ,,af-
kristna heil sólkerfi”, eins og
Arni prestur Þórarinsson orðaði
það.
Jafnvel Sören Kierkegaard,
sem hugmyndalif sr. Heimis sæk-
ir greinilega næringu sina i að
nokkrum hluta, og/eða annarra,
sem hafa gert sér mat úr frum-
leika hans, hafði i sinum fræði-
lega strangleika (sem átti sér allt
aðrar forsendur, en strangleiki
H.S.) þessar hugmyndir um per-
sónugerð hins hreintrúaða
manns: „Troens Ridder han er a-
lene anviist sig selv, han föler
Smerten af, at han ikke kan gjore
sig forstaaelig for Andre, men
han föler ingen forfængelig Lyst
sem sýnt er fram á fánýti hans út
frá öllum hliðum, en fyrst og
fremst gildisleysi hans til hjálp-
ræðis andspænis trúnni. Fjórar
siður af ellefu að viöbættum skir-
skotunum til sálarrannsókna inn
á milli hreintrúarjátninga hans,
taka af allan vafa um það, að
spiritisminn sé þar eins og hvert
annað tilfallandi innskot.
Spiritisma getur hann ekki
flokkað undir trú, enda er hann
ekki játaður sem trú, — en heldur
ekki traunvisindi, sem og er rétt,
og spyr þá eðlilega: „I hverju er
þetta viðhorf þá fólgið, með leyfi
að spyrja? Ætli við komumst ekki
næst sanni með þvi að nefna það
einhvers konar trúarheimspeki?”
Siðan gengur hann út frá þeirri
sjálfgefnu forsendu og sallar
hann niður.
Það fer að verða vandlifað i
heimi hér, ef menn mega ekki
fremja neinar þær athafnir, sem
ekki er umsvifalaust hægt aö
heimfæra annað hvort undir trú
eða raunvisindi. Þá er vist aðeins
ein leið eftir og hún er að menga
gjörðir sinar við trúarheimspeki.
Það finnst Heimi best, þvi þannig
á hann auðveldast með að sýna
fram á hversu óalandi og óferj-
andi starfsemi manna eins og
spiritista er i viðurkenndu menn-
ingarsamfélagi.
Hugtökunum tima og eilifð
stillir hann upp sem allskostar og
sannanlega óleysanlegum mót-
sögnum, rökrænu vandamáli,
sem honum er fyrirmunað að fá
nokkurn skynsamlegan botn i, og
telur, að þar sem þessi hugtök
keyra heilabú hans sjálfs I kyrr
stöðu, þá hljóti þau eðlilega að
leggja fjötur á starfsemi spirit-
ista. En svo þarf alls ekki að
vera. Þetta er þvi vandamál, sem
heyrir fyrst og fremst undir
einkamál i sálarhéraði rektors-
ins, en ekki undir einhvers konar
„fræðileg” vandamál spiritism-
ans. Þessi hugtök skipta sýnilega
öllu máli fyrir H.S. sem afneitara
sálarrannsókna, en hins vegar
hefur hvergi komið fram yfirlýs-
ing af hálfu spiritista sjálfra þess
efnis, að þeir verði að stöðva
starfsemi sina vegna þess að timi
og eilifð stangist á.
Þegar hann hefur sýnt fram á
það með afskaplega stringent
rökhyggju, að allt sé „rakalaust
bull” sem allir aðhafast i sinni
þekkingarleit, þá vill hann samt
alls ekki sleppa af spiritistum
hendi, heldur hjálpar þeim til
þess að komast að enn meiri bull-
niðurstöðu, sem þeir hafa akkú-
rat engan áhuga á. — „Það er al-
skaparinn til. (Þetta var útúr-
dúr.)
Að álykta út frá þvi, sem getur
verið, til þess, sem er, ætti að
vera heimilt, enda þótt sá „veru-
leiki”, sem af þvi á að leiða, sé
ekki öllum jafn aðgengilegur og
„áþreifanlegur”, og sist ætti slik
ályktun að koma við kaunin á
þeim, sem að öllu samanlögðu
telur hvort eð er, að allar niöur-
stöður séu ámóta viti firrtar.
Annars veit ég ekki til þess að
hugtakið veruleiki hafi hlotið
neina endanlega afgreiðslu gegn-
um aldirnar, og hinn alsannandi
„áþreifanlegi” veruleiki sr.
Heimis er hreint ekki sá einasti
veruleiki, sem ýmsar fræðigrein-
ar ganga út frá, — fyrst og fremst
og auðvitað ekki guðfræðin
(nema helst þessi ultra-neo-semi-
intellektual pietismi rektorsins)
og heldur ekki aðskiljanlegar
raungreinar. í stað hins „áþreif-
anlega” veruleika, kýs undirrituð
að halda sér að hinum „skyn-
bæra” veruleika, þvi málið snýst
um það, hvort spiritismi sé nokk-
uð annað en svik og sýnd, þar sem
hann verður ekki (eða er ekki
enn) raunvisindalega sannaður.
En þvi má bæta við, að hann
hefur heldur ekki verið visinda-
lega afsannaöur. Og sá veruleiki,
sem stendur utan við skynsvið
„venjulegs” manns, er engan
veginn þar af leiðandi Imyndun
veiklaðra manna eða óskhyggja
draumóramanna. Að álykta út
frá hugtaki eins og „eilifð” til
þess skynbæra veruleika, sem að-
eins sumum er aðgengilegur og
skiljanlegur, ætti varla að gera
annan óskunda en þann, að lappa
litillega upp á hina reikulu guö-
fræði, sem er komin svo langt frá
upphafi sinu, að hún er til alls
annars fallin en að auka trúar-
styrk manna. Og „trúin hrein”
hélt ég væri að halda sig viö upp-
sprettuna. „Miðlun” gerir raunar
ekkert annað en renna sterkari
stoðum undir það, að orð Krists
„ég lifi og þér munuö lifa” séu
óbifanlegur sannleikur, en ekki
tilviljunarkennd tjáning, sem háö
er geðþóttatúlkun hvers guðfræð-
ings, sem langar til að leggja sinn
skerf til hinnar fræðilegu hliðar
eilifðarmálanna. En „ég lifi og
þér munuö deyja” (endanlega)
má hiklaust lesa út úr guðfræði
H.S., sem trúir að visu á upprisu
Krists, en er ekki strangtrúaöri á
orð Frelsarans en svo, að hann
geri ráð fyrir eilifullfi mannsins.
Um það er hann áreiöanlega full-
ur efasemda, sem „heittrúar”
mönnum er tæpast samboðið.
Miövikudagur 4. júni 1975 ÞJÓÐVILJINN — StDA 7
♦
Sjálfur dauðinn virðist skipta
mun meira máli i guðfræði hans
en lifið. Bæði hinn andlegi dauði,
sem biður allra þeirra, sem
Kristur nær ekki til, og siðan hinn
endanlegi jarðvistardauði.
Sá veruleiki, sem leiddur er af
hugtaki og sannar sig með
„áþreifanlegum hætti”, hefur að-
eins þá yfirburði umfram hinn
skynbæra veruleika, að hann er
fjöldanum aðgengilegur. Og ef
veruleiki verður ekki sannaður^
með tiltækum viðurkenndum að-
ferðum, þá verður bara að búa til
nýjar(!) eða láta huggast við það,
að sannleikur verður ekkert meiri
sannleikur, þótt einhverjum tak-
ist að sanna liann.
Um tómhyggju þá, sem Heimir
gerir að umtalsefni, er þetta að
segja: Það er sjálfsagt satt og
rétt, að margir hafi sterka til-
hneigingu til þess að finna hvorki
botn né brú i tilverunni, skynja
hana sem einn allsherjar óskapn-
að, illa, óvitræna og marklausa i
eðli sinu.
„Kristnir menn”, segir Heimir,
að skynji þessa lifsógleði öðrum
betur. Og þaö þykir honum firna-
gott og vill að kirkjan boði þessa
tómhyggju af miklum eldmóöi og
ákafa en reyni hvergi að leyna
sannleikanum i þessum efnum
með meiniausu prestiegu hjali
um gæsku Guðs. Með tómhyggj
unni einni muni kirkjunni takast
að knýja „reikunarmenn” hvers
kyns og frávillinga aftur heim til
föðurhúsa — Guðs.
Við þessa lausnaraðferð er ég
ekki sátt, enda þótt ég viðurkenni
að hin dýpsta örvænting sé mjög
oft sá hreinsunareldur, sem ein-
staklingar þurfa að ganga i
gegnum áður en þeir vakna til
hinnar lifandi trúar (þ.e. hinnar
einu hugsanlegu lausnar H.S.),
hvort sem þeir hafa visvitandi
leitað sér lausnar gegnum trúna
eða ekki. A hinn bóginn get ég
ekki fallistá það, að kirkjan reyni
að knýja sérhverja sál til örvænt-
ingar (á máli Heimis: út á klak-
ann kalda). Það gæti orðið tölu-
verður ábyrgðarhluti fyrir kirkj-
una, þar sem botnlaus örvænting
þarf alls ekki að leiða til trúar-
vakningar. Hún getur allt eins
leitt til sjálfsmorðs. En það gæti
aftur haft i för með sér, að minna
yrði um messugjörðir stundum en
meira um vel borguð aukaverk —■
jaröarfarir. Þá er vel fyrir stétt-
inni séö, og mér finnst aö einhver
prestur gæti nú sýnt sr. Heimi
þakklætisvott fyrir þá umhyggju.
En auk þessa eru til menn, sem
hafa aðeins takmarkaða tilhneig-
ingu til örvæntingar, m.a. af þvi
að tómleika- og tilgangsleysistil-
finningin gerir sér mjög misdælt
við sálarlif manna. Og þótt slikir
lendir i limbói fyrir vikið, er eng-
in ástæöa til að harma það fyrir-
fram, meðan menn þekkja ekki
möguleikann. Enda er til annar
verri.
Það væri alveg eins viturlegt að
benda á það, að enda þótt við
menn kunnum að finna litinn
skynsamlegan tilgang með til-
veru okkar, þá sé ekki þar með
sagt að hún geti ekki haft neinn
tilgang, og þaö mjög merkilegan.
Niðurstöður mannlegrar skyn-
semi geta verið sjálfum sérsam-
kvæmar, en þess ber að gæta, að
sköpunarverkið i heild er ekki af-
urð mannlegrar skynsemi, og þar
með þurfa niðurstöður hennar
ekki að vera sannleikanum sam-
kvæmar, hver sem sá sannleikur
svo er.
*
Nú finnst sr. Heimi sjálfsagt
nóg komið af málæði og þynnku i
bili, enda er mál að linni.
Ég vil að lokum óska honum
góðrar ferðar á Kjöl norður og
vona að hann njóti næðisins þar
og skrifi fleiri greinar i Kirkjurit-
ið. Annars þykir mér heldur
ósennilegt að til flutninganna
þurfi að koma, þvi nokkurs liðs-
munar mun gæta, þegar þeim
guðsmönnum lýstur saman, þar
eð sr. Þórir talaði þó ekki nema
„fyrirhönd” sinnar smáu og sátt-
fúsu þjóðar, en sr. Heimir fyrir
hönd hins „kristna heims”.
Kær kveðja,
Þuriöur Kvaran.
Þoiji félagsmanna
ASI feríverkfall
Ekki er enn alveg ljóst hversu
mörg verkalýösfélög hafa boöaö
til verkfalls frá og meö 11. júni
hafi samningar ekki tekist fyrir
þann tima, en a& sögn ólafs
Hannibalssonar, skrifstofustjóra
ASl, hefur helmingur félagsein-
inga innan ASt, sem i er þorri fé-
lagsmanna sambandsins, þó þeg-
ar tilkynnt vinnustöðvun til skrif-
stofu þess.
40 verkalýðsfélög hafa tilkynnt
vinnustöðvun til skrifstofu ASt að
viðbættum 34 félögum vörubif-
reiðastjóra, sem boða samúðar-
verkföll með þeim hætti, að þau
hefjist á sama tima og verkföll al-
mennu verkalýðsfélaganna á
starfssvæði hvers vörubifreiða-
stjórafélags fyrir sig. Annars
berast tilkynningar um verkfalls-
boðun seint og oft á tiðum illa til
skrifstofu ASÍ og gefur þvi ofan-
rituð tala ekki rétta mynd af sam-
stöðu verkalýösfélaganna.
011 stærstu verkalýðsfélögin i
Rvik hafa boðað verkfall. Má þar
nefna Sókn, Iðju, VR, Dagsbrún,
Framsókn, Trésmiðafélag Rvik-
ur, Félag járniðnaðarmanna og
Fél. isl. rafvirkja.
t stærstu kaupstöðunum hafa
einnig verið boðuð verkföll, og má
nefna til dæmis, að Eining á
Akureyri, Verkalýðsfélag Akra-
ness, Hlif i Hafnarfiröi og Vaka á
Siglufirði hafa öli boðað vinnu-
stöðvun hafi samningar ekki tek-
ist fyrir þann 10.
Einhver verkalýðsfélög munu
hafa verið með fund i gærkveldi,
og kemur vinnustöðvun þvi til
einum sólarhring seinna hjá þeim
en öðrum. Má þar nefna Verka-
lýðs- og sjóm. fél. Keflavikur.
Sjómannasamband tslands
hefur og boðað vinnustöðvun fyrir
öll aðildarfélög innan sambands-
ins nema Grindavikurfélagið frá
og með sama tima og aðildarfélög
ASt.
Af þessu er augljóst að hafi
samningar ekki tekist fyrir þann
11. þessa mánaðar mun koma til
næsta algjörrar stöðvunar á at-
vinnurekstri i landinu. —úþ
VR rýfur
samstööuna
Verslunarmannafélag Reykja-
vikur hélt nokkuð sögu-
legan félagsfund i fyrrakvöld, og
var þar samþykkt með naumum
Látiö ekki ginnast
Nokkuð hefur boriö á þvi aö
undanförnu, að einstaka atvinnu-
rekendur hafi reynt aö fá fólk til
aö fara i sumarfri, meðan
hugsanlegt verkfall stæöi yfir, og
hefja það eftir aöra helgi. Er
þetta gert, til þess, að fyrirtækin
þurfi ekki aö missa fólk I sumar-
fri eftir verkfall, ef til þeirra
kemur, heldur gcti þess i staö
hafið fullan rekstur aö loknu
verkfalli, og kæmi þá verkfalliö i
litlu sem engu niöur á fyrir-
tækjunum.
Þessu lúalega bragði atvinnu-
rekenda hafði Iðja i Rvik fregnir
af og gerði i þvi tilefni svohljóð-
andi samþykkt á félagsfundi á
þriðjudaginn var:
„Almennur félagsfundur i Iðju,
félagi verksmiðjufólks i Reykja-
vik, beinir, að gefnu tilefni, þeim
tilmælum til verkafólks um land
allt, að það láti ekki ginnast til að
skrifa undir yfirlýsingar þess
efnis, aö það fallist á að taka
sumarfri sitt um leið og verkfall
hefst, ef til þess kemur.
Sem rök fyrir þessu bendir
fundurinn á, að slikt gæfi atvinnu-
rekendum færi á að ljá ekki
samningum eyra i heilan mánuð,
þreyta þannig verkafólk og neyða
til óhagkvæmari samninga. Aftur
á móti bendir fundurinn á, að
sumarfri að loknu verkfalli er
áhrifamikið vopn i höndum
verkalýðsins til þess að knýja
fyrrfram lausn og stytta þar með
verkfallið”.
Þessi viðvörunarorð Iðju eru
vissulega i tima töluð og ætti
verkafólk i engu að láta verkfall,
ef af verður, breyta fyrirfram
ákveðnum sumarfristima slnum.
Trésmiðafélag
Reykjavíkur
Fordæmir
bráöabirgöalögin
Fundur i Trésmiðafélagi
Reykjavikur gerði eftirfarandi
ályktun fyrir helgina:
Félagsfundur i Trésmiðafélagi
Reykjavikur, haldinn 31. mai
1975, fordæmir harðlega setningu
bráðabirgðalaga um bann við
verkföllum i rikisverksmiðjunum
Sveinafélag húsgagnasmiða:
RÍKISSTJÓRNIN
ÞARF AÐ VÍKJA
Er andstæð vinnandi fólki
Jafnframt lýsir fundurinn yfir
fyllsta stuðningi við viðbrögð
miðstjórnar A.S.Í. og styður
starfsmenn rikisverksmiðjanna i
baráttu þeirra.
Félagsfundur Sveinafélags
húsgagnasmiöa, haldinn mánu-
daginn 2. júni 1975, fordæmir
harölega setningu bráðabirgöa-
laga, þar sem ráöist er aö frjáls-
um verkfallsrétti, meö fádæma ó-
svifnum afskiftum af kjaramál-
um verkalýöshreyfingarinnar.
Hér hefur enn sannast, að rikis-
stjórn sú, er nú situr, er andstæö
vinnandi fólki og þyrfti sem fyrst
að vikja.
Ennfremur hvetur fundurinn
verkalýðsfélögin til þess, að
styðja verkfallsmenn og taka
hina ákveðnu afstöðu þeirra til
fyrirmyndar i þeim átökum, sem
framundan eru.
Verkalýðsfélag Borgarness
STJÓRNIN VÍKI
Verkaiýösfélag Borgarness
boöaöi verkfali frá og meö 11. júni
nk. á félagsfundi, sem haldinn
var sl. föstudag, 30. mai.
Þá lýsti fundurinn yfir fyllsta
stuöningi viö yfirlýsingu ASl
vegna verkfallsins i rlkisverk-
smiöjunum og lýsti yfir samstööu
meö aögeröum verkfallsmanna.
Jafnframt fordæmir fundurinn þá
aðgerö rikisstjórnarinnar aö
bcita bráöabirg&alögum gegn
verkamönnum.
Fundurinn minnti siöan á, aö
islandi veröur ekki stjórnaö i
andstööu viö verkalýöshreyfing-
una og taldi aö rikisstjórnin ætti
nú aö segja af sér og efna til þing-
kosninga.
og skipan launamála starfsfólks
verksmiðjanna með kjaradómi.
Fundurinn telur, að meö þess-
ari lagasetningu geri rikisstjórn-
in visvitandi árás á verkalýðs-
hreyfinguna i heild og spilli mjög
fyrir að árangur náist i yfirstand-
andi samningaviðræðum verka-
lýðshreyfingarinnar við atvinnu-
rekendur.
Fundurinn heitir á öll verka-
lýðsfélög að bregðast hart við og
mótmæla þessari svivirðilegu
lagasetningu og styðja verkfalls-
menn I baráttu þeirra.
Samþykkt einróma.
Einnig var samþykkt einróma
á fundinum verkfallsboðun 11.
júni n.k.
Iðja
mótmælir
ólögunum
Almennur félagsfundur i Iðju,
félagi verksmiðjufólks, haldinn i
Lindarbæ 2. júni 1975, mótmælir
harðlega ihlutun rikisvaldsins i
kjaradeilu verkalýðshreyfingar-
innar, og varar alvarlega við þvi,
að frjáls samningsréttur sé skert-
ur með lagaboði.
Fundurinn skorar á allt verka-
fólk að standa þétt saman i yfir-
standandi kjaradeilu og hindra
að réttur til frjálsrar samnings
gerðar verði skertur.
Þá samþykkti fundurinn verk
fallsboðun frá og með sama tima
og önnur verkalýðsfélög.
meirihluta aö rjúfa samstöðuna
viö önnur verkalýösfélög innan
ASt, semja sér, þó eftir sömu
kröfum og ASt, og boöa til verk-
falls frá og meö sama tima og ASt
hefur hvatt aöildarfélög s!n aö
gera!
Þessi umræddi fundur var
framhaldsaðalfundur og var
haldinn 2. júni. Var þar gerö eftir-
farandi samþykkt:
..Framhaldsaðalfundur VR,
haldinn 2.6. 1975, felur samninga-
nefnd félagsins, að taka upp
beinar samningaviðræður við
viðsemjendur um kjarabætur á
grundvelli samnings aðila frá 26.
febrúar 1974 og viðbótarsam-
komulags frá 9. april 1975.
Leggur fundurinn áherslu á, að
greiðslur visitölubóta á taxta
félagsins og stéttarfélaga, er búa
við sambærileg kjör og verslunar-
og skrifstofufólk, nái fram að
ganga.
Fundurinn varar við þeirri
stefnu i kjaramálum, er miðar að
þvi, að kjarabætur til lægra
launaðs fólks gangi óbreyttar i
gegn um allt launakerfiö með
tilliti til neikvæðra margfeldis-
áhrifa slikra hækkana á verðlag i
landinu.
Fundurinn samþykkir að boöa
til vinnustöðvunar frá og með 11.
júni næstkomandi hafi samningar
ekki tekist fyrir þann tima.”
Þjóðviljinn spurði Guömund H.
Garðarsson, formann VR og
alþingismann Sjálfstæðisflokks-
ins, að þvi, á hvaða forsendum
VR ryfi samstöðuna við aðildar-
félög ASt og 9 manna samninga-
nefndina.
Forsendurnar fyrir þvi sagði
Guðmundur vera þær, að VR
væri ekki sammála þeirri meiri-
hlutaafstöðu baknefndar ASl, að
hafa samstarfið svona viötækt. —
Við höfum taliö réttara eins og
ástandiö er.sagði Guðmundur, —
að þrengja samstööuna niöur i
þaö, aö almennu verkamanna-
félögin, og iöjufélögin ásamt
verslunarmanna- ^)g skrifstofu-
félögunum yröu saman I
a&geröum núna.
Þar, sem þetta náðist ekki
fram, töldum við rétt að fara
þessa leið varðandi viðræðurnar
vegna okkar félagsmanna, en við
boðuðum til vinnustöðvunar á
sama tima og önnur ASt-félög,
sagði Guðmundur að lokum.
A fundi þessum voru mjög
skiptar skoöanir, og varð tvivegis
að greiða atkvæði um tillöguna,
sem að framan er birt. I fyrri
atkvæðagreiöslunni féll tillagan á
jöfnum atkvæðum, en
atkvæðagreiöslan var endurtekin
vegna þess að hún þótti óljós, og
hlaut tillagan 6 atkvæða meiri-
hluta við seinni atkvæðagreiðslu.
Flutningsmaöur tillögunnar,
Guðm. H. Garðarsson, hafði ekki
timasett verkfallsboðun i frum-
tillögu sinni, en tók inn ákveðna
timasetningu eftir ábendingu
fundarmanna, sem þótti ekki til-
hlýðilegt, að félagsmenn I VR
færu i verkfall einhverntima eftir
að annað launafólk hefði þegar
lagt niöur vinnu til aö knýja á um
launahækkanir og kjarabætur.
—úþ