Þjóðviljinn - 08.06.1975, Blaðsíða 3

Sunnudagur 8. júnl X975 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 3
Byggðasafn Vestfjarða
á l'safirði hefur fengið vil-
yrði fyrir því að nokkrir
forkunnar fagrir tréskurð-
armunir sem nú eru f eigu
aldraðrar konu í Dan-
mörku verði afhentir safn-
inu að gjöf að henni látinni.
Gripirnir eru úr Dýraf irði,
og taldir frá 18. öld, skorn-
ir í sérstökum vestfirskum
stíl og mjög vel varðveittir.
Frá þessu er greint i Ársriti
Sögufélags isfirOinga 1974,en það
er nú nýkomið út. Margt fróðlegt
efni er i ritinu en hér verður látið
við það sitja að kynna frásögn um
hina vestfirsku smiðisgripi sem á
sinum tima hröktust i útlegð til
Danmerkur en koma nú aftur til
heimalandsins.
Einn af ritstjórum Árbókarinn-
ar, Jóhann Gunnar Ólafsson
fyrrv. fógeti, ritar greinina
„Kirkjustólar úr Dýrafirði” þar
sem hann greinir frá tildrögum
þess að byggðasafnið falaðist eft-
ir tréskurðarmununum, en i grein
um byggðasafnið er skýrt frá
málalokum.
Baksláin úr brúðarstólnum
sagði að á Vestfjörðum hefði ver-
ið sérstakur tréskurðarstill, still
sem ekki þekktist annars staðar
(sérstök tegund jurtaskreytis) og
þessir munir minir væru einkenn-
andi og liktust öðrum munum
sem hún hefði séð...Vestfjarða-
skurðurinn væri einhver hinn
besti á Islandi....”.
Var það Sumarliði?
Norska konan sem Martha
nefnir i þessu bréfi sinu frá árinu
1964 er Ellen Marie Mageröy i
Osló sem varð doktor i islenskum
tréskurði 1967. Mageröy telur að
sami maður, Sumarliði Þorvalds-
son, hreppstjóri á Sveinseyri i
Hraunssókn, hafi skorið út mun-
ina hennar Mörthu, og einnig
brúðarhjónastólinn i Gautaborg.
Er þetta niðurstaða hennar af
samanburðarrannsókn á tveim
kistlum sem hún telur gerða af
sama manni, og er annar kistill-
inn i eigu Þjóðminjasafns en hinn
i eigu Halldóru Ingólfsdóttur Eld-
járn forsetafrúar.
Jóhann Gunnar telur hins vegar
að margir aðrir hagleiksmenn
komi til greina og sé allt i óvissu
um það hver hafi smiðað þessa
fögru gripi, nema hvað fullvist
megi telja að þeir hafi verið verk
snillinga i Dýrafirði.
Svo var maður á stöðinni allan
veturinn að gera við stólinn og
skax hann út marga nýja stúfa og
bætti inn, svo að stóllinn varð eins
og nýr.
Auk þessa bekks á ég litinn út-
skorinn kirkjustól snotrasta grip
með lokuðum kassa undir setu.
Hann var lika keyptur i Dýrafirði,
en ég hef því miður enga hug-
mynd um i hvaða kirkju hann
hefur staðið. Og svo á ég útskor-
inn kistil, einnig úr Dýrafiröi.
Vestf jarðaskurðurinn
En i sumar kom norsk kona og
sagði mér að hún hefði frétt til
þessara muna minna, og vegna
þess að hún vinnur að doktorsrit-
gerð um gamlan islenskan tré-
skurð langaði hana til aö sjá þá!
Hún var mjög hrifin af þeim ... og
Dýrfirskir kirkjugripir
endurheimtir úr útlegð
Fengsæll hvalveiöari
Um aldamótin, eða nánar
tiltekið frá 1894 til 1906, hafði
hvalveiðimaöurinn Lauritz Berg
búið á Framnesi við Dýrafjörð
ásamt konu sinni Mörthu.
Eignuðust þau nokkra verðmæta
kirkjumuni og fluttu út með sér.
Komust þeir allir nema einn i
eigu dóttur þeirra sem heitir
Martha Herdis von Spreckelsen,
en hún fæddist fyrsta búskaparár
þeirra Bergshjónanna á Fram-
nesi og býr nú i Randers i Dan-
mörku. Verðmætur brúðhjóna-
bekkur lenti hins vegar hjá af-
komanda Begshjónanna i Gauta-
borg.
Martha Spreckelsen og Karen
systir hennar komu til Islands ár-
ið 1955 til þess einkum að
heimsækja æskustöðvarnar i
Dýrafirði og færðu þær þá Þjóð-
minjasafni að gjöf altarisklæði
sem verið hafði i Sandakirkju.
Jón Jónsson klæðskeri á Isafirði
hafði verið bernskufélagi þeirra
systra og gerðist hann fylgdar-
maður þeirra vestra. Upp úr þvi
hófust bréfaskriftir milli hans og
Mörthu þar sem m.a. bar á góma
það sem gamla konan geymdi
heima i stofunni hjá sér i Rand-
ers:
Ruggustól fyrir brúðar-
bekk
„Hér heima i stofunni okkar hef
ég nokkra gamla skorna muni úr
Dýrafirði: brúðarbekk úr
Hraunskirkju utan við Haukadal.
Hafði kirkjan verið lögð niður.
Kirkjan var þá horfin, en bekkur-
inn var hjá konu nokkurri þar
ytra og var allur i brotum. Hún
ætlaði að nota hann til eldiviðar,
en mamma sendi Sörensen út
eftir til hennar. Konan skildi.ekki
hvað mömmu gengi til að vilja
eignast stólinn, en sakir þess að
hana sárlangaði i ameriskan
ruggustól sem stóð i búðinni hjá
Wendel urðu þau ásátt um að
mamma skyldi fá bekkinn en hún
ruggustólinn og auk þess nokkra
fjárhæð.
Brúðarstóllinn úr Hraunskirkju frá hlið.
Mikiö borið í litla kirkju
Þá bendir Jóhann Gunnar á að
það sé misminni hjá Mörthu
Spreckelsen að Hraunskirkja hafi
verið aflögð u'm það leyti sem
foreldrar hennar bjuggu i Dýra-
firði. Þvert á móti var kirkjan þá
nýbyggð i þeirri mynd sem hún
stendur enn, reist 1885. Og þetta
er býsna merkilegt hús eftir þvi
sem Jóhann Gunnar segir:
„Þetta litla guðshús, bænda-
kirkja og annexia frá Söndum frá
fornu fari, hefur veriö óvenjulega
mikið skreytt innan dyra með út-
skurði i milliþil og bekki. Kemur
það i ljós i lýsingum á kirkjunni
frá ýmsum timum”. Er það siðan
rakið nánar.
Höfðingsskapur Mörthu
Stjórn byggðasafnsins á Isa-
firði skrifaði gömlu frú Mörhu út
til Randers haustiö 1973 og falað-
ist eftir kaupum á þeim gripum
sem hjá henni eru. Sú gamla
svaraði i samráði við son sinn
sem hún hafði arfleitt: „Dýra-
fjörður og allt sem tengist
gömlum íslandsminningum er
mér svo dýrmætt að þaðer mér
stærsta ánægjan aö geta gefið
dýrgripina aftur til þeirra heima-
lands.” Segir hún að sonur sinn
mun annast afhendingu gripanna
án endurgjalds að sér látinni, en
Martha er nú á niræðisaldri.
hj-—
Tekjur Kennedys
Edward Kennedy öld-
ungadeildarþingmaður
hefur nú birt framtal sitt
f yrir árið 1974 opinberlega,
svo og álagða skatta. Tekj-
ur hans námu 491 þúsundi
dollara og eru þær aðallega
runnar úr sjóðum sem
gamli Jósep faðir hans
stofnaði á sínum tíma.
Af þessum tekjum þurfti Ed-
ward að greiða 22Ö þúsund dollara
i tekjuskatt til alrikisins, 13 þús-
und til Massachusetts fylkis, 12
þúsund til lllinois—fylkis vegna
tekna af kaupsýslu, 10 þúsund i
eignarskatt vegna húss sins i
McClean i Virginiu-fylki og 3 þús-
und vegna sumarbústaðar sins i
Hyannisport.
Edward þykir koma til greina
við næstu forsetakosningar og
enginn efast um metnað hans
frekar en þeirra frænda. Svo er að
sjá sem hann sé alveg nægilega
vel efnum búinn til að verða for-
seti þar sem árstekjur hans aö
öllum sköttum greiddum nema
232 þúsundum dollara eða um 35
miljónum isl. króna. hj—
Kennedy ekki á nástrái.
in SKODA
s; ioo645.000.-
Verd til
öryrkja
470.000.
TEKKNESKA BIFREIÐAUMBOÐIÐ
Á iSLANDI H/F.
AUÐBREKKU 44—46
KÖPAVOGI SÍMI 42600