Þjóðviljinn - 08.06.1975, Síða 7

Sunnudagur 8. júnl 1975 ÍÞJÓÐVILJINN — StÐA 7
að þjóöartekjur minnki á þessu
ári um 4% af völdum lakari
viöskiptakjara og um 2% I viö-
bót vegna samdráttarstefnu
rikisstjórnarinnar.
3. Til samanburöar er vert aö
hafa i huga aö samkvæmt töflu
Kjararannsóknanefndar. (Sjá
Fréttabréf nefndarinnar aprll
1975) þá hækkaöi kaupmáttur
dagvinnutimakaups verka-
manna um 34,4% frá meöaltali
1971 til 2. ársfjóröungs 1974.
Þetta sýnir aö á árum vinstri
stjórnarinnar, og þar meö
taldir kjarasamningar al-
mennu verkalýösfélaganna I
fyrra, tókst aöeins aö gera iitlu
betur en aö tryggja, aö bætt
kjör verkafólks héldust I hend-
ur viö vöxt þjóöartekna, — en á
þaö vantaöi jafnan mjög veru-
lega á viöreisnarárunum.
4. Sú kjaraskeröing, sem núver-
andi rikisstjórn hefur gengist
fyrir er svo geigvænleg, aö til
þess aö ná kaupmætti samn-
inganna I fyrra þarf lægsta
kaup aö hækka úr 43.000.- kr. i
60.000.- kr. eöa um náiægt 40%
og annaö kaup um enn hærri
hlutfallstölu. Fyrir sllkri
skeröingu lifskjara veröa eng-
in rök fundin, þótt litiö sé til
versnandi viöskiptakjara, en
af þeim sökum lækkuöu þjóö-
artekjur á mann aöeins um 1%
á sföasta ári og litlu meira I ár,
ef fram fersem horfir, eöa um
4—5%. Meö þvi aö binda alla
stóru togarana viö bryggjur I 2
mánuöi eöa lengur og neyöa
verkalýöshreyfinguna til alls-
herjarverkfalls getur lækkun
þjóöarteknanna hins vegar
oröiö meiri.
Aö safna auði
með augun rauð
Þaö eru vissulega haröir kostir,
sem Geir Hallgrfmsson og félag-
ar hafa búiö islensku verkafólki,
en aörir fleyta rjómann.
Þaö var ákaflega skýrt dæmiö,
sem Ragnar Arnalds benti á i
sjónvarpi fyrir stuttu, þegar for-
menn stjórnmálaflokkanna rædd-
ust þar viö, — dæmiö um viö-
skiptajöfur, sem I fyrra leggur
250 miljónir króna I fyrirtæki, —
græöir slöan 100 miljónir i ár á
þeirri fjárfestingu, en þarf engan
skatt aö borga af hagnaöinum,
vegna þess aö samkvæmt lögum
um fyrningar og varasjóöi fyrir-
tækja telst gróöinn ekki þaö mik-
ill aö skattskyldur sé.
Til marks um gróöaleiöir i
þjóöfélaginu var ekki sföur at-
hyglisvert sem Ragnar vakti at-
hygli á I sama skipti um útgerö-
arfélag á Noröurlandi, sem
stendur uppi meö 600 miljónir i
nýjum skuldlausum eignum eftir
fárra ára togaraútgerö, enda þótt
alltaf hafi veriö bókhaldslegt tap
á rekstrinum. Morgunblaöiö hef-
ur reynt aö láta aö því liggja aö I
slikum tilvikum sé í raun um eng-
an gróöa aö ræöa, vegna þess aö
endurnýjunarverö skipa og fast-
eigna hækki jafnvel meira en
gróöanum nemur.
Þarna er auövitaö um hreina
fölsun aö ræöa af Morgunblaösins
hálfu, þvl aö íslensk fyrirtæki eru
nær eingöngu byggö upp fyrir
lánsfé sem kunnugt er, ekki síst I
togaraútgerö.
Einstaklingur, sem fær 300 mil-
jónir aö láni til aö leggja I togara-
útgerö eöa annaö fyrirtæki og
rekur þaö meö sífelldu „tapi” i
nokkur ár nýtir allar afskrifta-
reglur, en selur siöan fyrirtækiö
og stendur uppi meö 600 miljónir,
þegar skuldir hafa veriö greidd-
ar, — hann hefur auövitað grætt
þessar 600 miljónir, þarf ekki einu
sinni aö borga af þeim skatt, en
gerir viö þær hvaö sem honum
sýnist. Hér breytir engu þótt hann
geti ekki keypt samskonar fyrir-
tæki fyrir eigiö fé eingöngu, þvi
hann er þó 600 miljónum nær þvi
marki en þegar byrjaö var á
„taprekstrinum „meö tvær
hendur tómar og allt aö láni.
Sem kunnugt er þá er þaö verö-
bólgugróði af þessu tagi, sem nær
öll auösöfnun á lslandi hefur
byggst á siöustu áratugi, en tals-
menn Sjálfstæöisflokksins láta
eins og um þaö hafi þeir enga
hugmynd.
A þcss’i dæmi er minnt sérstak-
lega hér nú til aö vara verkafólk
viö þvl, aö taka of mikiö mark á
barlómi atvinnurekenda um tap-
rekstur, sem sjálfsagt veröur há-
værari næstu daga en nokkru
sinni fyrr.
ÓLAFUR
HAUKUR SÍMONARSON
SKRIFAR
Þaö er ekki nóg meö aö þurfa
aö horfa uppá „þróun til
einræöis” í Danmörku heldur er
á tslandi í uppsiglingu þaö sem
verra er, nefnilega „sóslaliskt
alræði”.
Væntanlega er þessi hug-
myndafræðingur klár á
muninum á einræði og alræði.
Þaö er einhver ónotaleg sam-
þjöppun I eftirfarandi fyrirsögn
greinar I Morgunblaöinu:
„VARIÐ LAND — VARIÐ
SVEITARFÉLAG — VARIÐ
HEIMILI — VARINN
EINSTAKLINGUR”. Einhver
ónotalegur ofsóknarbrjálæbis-
tónn. Allavega spuröi ég sjálfan
mig: Ætli sé ekki gaddavír
krlngum hjónarúm þessa
merkismanns, ætli sé ekki vél-
byssa viö eldhúsgluggann og
Gaddavír
kringum hjónarúmið
Þaö er dæmalaust þægilegt
aö fljóta sofandi meö megin-
straumi tímans. Þegar menn
llöa þanng áfram I skuggalausri
sátt viö rikjandi ástand þá
finnst þeim allt sem þeir
gera ósköp blátt áfram og
EÐLILEGT, en jafnframt
verða þeir ótrúlega fordóma-
fullir gagnvart öllu og öllum
sem leita gegn straumnum
og tala þá jafnan um ÓEÐLI-
LEGAR skoöanir, Ó-
EÐLILEGT athæfi. Beri þessa
sofenduraö straumhvörfum eöa
hringiöu þá vita þeir ekki neitt I
sinn haus fyren þeir hendast
meö næsta straumi sem gripur
þá; og sé straumurinn úógu
breiöur og öflugur, hvort sem
hann nú heitir facismi, eöa
nazismi, þá telja sofendurnir sig
hólpna; bara þeir finni sig
umlukta einhverju sterku sem
ber þá fram, þá skiptir litlu
hvert stefnir.
— 0 —
Mörgum ihaldsmönnum fer
aö llða sárlega illa sé þess getiö
aö þeir eru rekald I hugmynda-
legum meginstraumi. Þeir eiga
þaö til aö fyrtast sé þeim bent á
þá staöreynd aö þeir eigi sér
hugmyndaheim sem er brot af
stærra hugmyndaheimi, hug-
myndaheimi sem er
MYNDAÐUR, framleiddur, i
ákveönum tilgangi: til aö
viöhalda hinu svokallaða
auövaldsskipulagi.
1 sumum tilvikum fer þessum
mönnum aö llba illa vegnaþess
aö Ihaldsmenn geta veriö án
hugmyndar um sinn eigin hug-
myndaheim — rétt einsog aörir
menn — þeir eru sofendur. I
öörum tilvikum veröa ihalds-
mennirnir órólegir vegnaþess
aö þeim er hreint ekkert gefið
um þaö aö svefni meöbræöra
þeirra sé raskaö — þeir eru
svæfendur — og maka sinn krók
á kostnað auðginntra sálna. Þaö
eru þessir svæfendur sem hat-
rammlegast snúast gegn þvl
sem þeir Qft nefna „aðfluttar
kenningar eöa hugmyndir”.
Þaö eru þeir sem berja sér á
brjóst og hrópa aö „sinn hug-
myndaheimur sé eölilega
sprottinn úr islenskum jarö-
vegi.”
Sofendurnir halda því oft
fram I einlægni aö þeir eigi sér
engan hugmyndaheim, allavega
séu þeir „á móti allri hug-
myndafræöi.”
— 0 —
Þaö er næstum þvi
vorkunnarmál þegar menn
hlaupa upp meö þá fullyröingu
aö „hugmyndaheimur sé eöli-
lega sprottinn úr islenskum
jarövegi”. Staðreyndin er sú aö
Islendingar hafa á öllum tímum
sótt til útlanda gleraugu tilaö
skoöa meö sitt eigið land og
þjóö, þeir hafa leitaö I hug-
myndafræði hvers tlma aö
skynjunar- og skilningskerfi.
Höfundur Njálu (og sama
gildir raunar um marga
höfunda miðaldabókmennta
okkar) hefur gripið til hug-
myndafræöikvaröa tilað leggja
viö lifiö sem hann sá kringum
sig. Jónas Hallgrímsson fékk
lánuð hugmyndagleraugu slns
tlma i útlandinu, og hann sá
Island I splunkunýju ljósi. Einar
Benediktsson náöi sér i sjóngler
á meginlandinu, og hann sá
undireins stórar draumsýnir
vaknandi kapitalisma. Þor-
steini Erlingssyni auðnaöist að
setja fyrir augu sln gleraugu
sem birtu honum baráttu hinna
undirokuðu, smælingjanna og
róttæklingsins. Thor Vilhjálms-
son er barn okkar tlma og
greinilegt aö hann hefur gengiö
viö I gleraugnaverslun franskra
tilvistarstefnumanna. Guöberg-
ur Bergsson ber jafnan ein-
glyrni sem vissulega er komiö
úr hirslum strúktúralista,
þeirra sem fást viö aö greina
formgeröir mannlegs máls og
annarra merkingarberandi,
kerfisbundinna fyrirbrigöa.
Þeir, sem hér hafa veriö
tíndir til, og raunar allir þeir
menn sem komiö hafa auga á
markverða hluti I islenskri
náttúru og íslensku mannlifi,
hafa sótt sér hugmyndasjóngler
til útlanda. Þaö væri aö vlsu
rángt aö ætla aö allir hafi gengiö
vitandi vits aö þvi aö velja sér
gleraugu úr safninu: þaö er
auðvitað hin sögulega þróun
sem aö miklu leyti ræöur þvl
hvar menn gripa niður; I-
deólógia hvers tima og
tdeólógiugagnrýni jafnt er
afleiöing, huglægt viöbragö viö
þróunarstigi framleiöslu-
tækjanna.
Marxisminn er I okkar
höndum „aöfluttur” kvarði,
alveg einsog allir aörir kvarðar
sem Islendingar hafa notaö tilað
leggja viö veruleikann; þaö er
sjálfsagt mál. Hinsvegar er
spaugilegt hve margir hafa
tekiö af nefinu hin marxlsku
gleraugu og fengið sér I þeirra
staö marxiskar linsur. Kannski
er þaö vegnaþess aö linsur sjást
ekki, og menn sjá þarafleiðandi
ýmislegt þótt aðrir sjái ekki aö
þeir sjái.
Auövitað er þörf á þvl að
fræöileg rannsókn fari fram á
hugmy ndafræði islenska
Ihaldsins. Marxismi og
strúktúralismi ættu að vera þau
verkfæri sem gera mönnum
mögulegt aö greina hugmynda-
lega yfirbyggingu Islenska sam-
félagsins. En þvi miöur stendur
á sllkri rannsókn. Hve lengi
eigum viö aö biöa eftir þvi aö
háskóladeildir okkar taki upp
brýn verkefni á borð viö
strúktúraliska/marxiska rann-
sókn á fjölmiölum hér á landi?
— 0 —
Leikmanni leyfist væntanlega
aö taka örfá sýnishorn af hug-
myndaheimi Islenskra ihalds-
manna, ef þaö mætti örva fræöi-
menn. Eftirfarandi tilvitnanir
eru sóttar I Morgunblaðið, hug-
myndalegt vígi islenskra
thaldsmanna.
„lslenska þjóö, arfborni kyn-
stofn sem haldiö hefur kyni þinu
og túngu I umróti þjóðflutn-
inga”, skrifar þekktur Ihalds-
maöur af gamla skólanum,
„áttu eftir aö glata þlnum
bjarta hörunds- og háralit og
bláum augunum”?
Ætli lesandann reki ekki
minni til aö hafa séð þessa
kenningu um bjarta hörundið og
bláu augun komna úr penna ein-
hvers annars örvæntingarfulls
hrópanda.
„Einángrun þin, sultur og
seyra hafa haldið þér hreinni”,
,er álit hins áöurnefnda Islenska
athafnamanns. Það er einsgott
aö verkalýöurinn leggur sára-
lltiö uppúr björtum hörundslit
og bláum augum; og áreiðan-
lega er ennþá minna um aö
verkafólk hafi trú á aö sultur og
seyra haldi hörundi og hári
hreinu.
Eða hvaö skal segja um eftir-
farandi klausu annars ihalds-
manns: „Offjölgun stjórnmála-
flokka er einnig merki þess, að
lýðræöinu er hætta búin”.
Aö dómi ihaldsmannsins væri
væntanlega best að hafa aðeins
einn flokk, en þá yrði það
lika aö vera flokkur sem geröi
sér þaö ljóst, „að stjórnmála-
baráttan snýst um það hvort
ísland eigi að eiga sér stað I
samfélagi vestrænna ríkja eöa
einángrast og verða auöveld
bráö”.
Hananú! Auðveld bráö
hverjum?
Jú, auövitaö Sovétrikjunum.
En þar er lfka eins flokks
kerfi, og örugglega engin of-
fjölgun stjórnmálaflokka undir
handarjaðri Sovétmanna.
Og íhaldsmaöurinn sem óttast
offjölgun stjórnmálaflokka
heldur áfram aö útlista hug-
myndaheim sinn. Hann telur aö
of margir stjórnmálaflokkar
„bjóöi heim upplausn af þvi tagi
sem viö höfum séö I öörum
löndum sem uröu einræði að
bráö. Nú siðast sáum viö slika
þróun hjá frændum okkar dön-
um.”
Og maöur hvessir vitanlega
augun og reynir að koma þeim á
þróun til einræöis I Danmörku.
Vissulega má sjá þróun til
aukinna stéttaátaka, en einræði
— þaö væri þá helst einræði
kapltalsins.
Sami maöur kemst aö þeirri
niöurstööu „aö upplausnaröflin
sæki aö Reykjavlk, þau sæki aö
þvi efnahagslega sjálfstæöi og
lýöræöislega þjóöskipulagi, sem
viö höfum byggt upp". Og þvi sé
ljóst „að stjórnmálabaráttan I
dag snúist um það, hvort
lýöræöi i þeirri mynd sem viö
þekkjum þaö eigi áfram aö rikja
á íslandi — eöa hvort sósialisk
alræöisstjórn eigi aö festa hér
rætur”.
skriðdreki I bilskúrnum,
kannski ein, tvær litlar jarö-
sprengjur I garðinum?
— 0
Ég minntlst áðan á öryggis-
leysi. Þaö getur orsakast af
ótrúlegustu hlutum. Oft hefur
einstaklfngur orðið fyrir áfalli I
æsku, veriö lokaöur inni myrku
herbergi, dottið af hestbaki,
villst aö heiman. Oftar en ekki
er þá orsök öryggisleysis sú að I
undirmeövitund hins sæla, fljót-
andi sofanda bærist einhver
grunur um að hann sé leik-
soppur, aö hann hafi ekkert vald
á tilveru sinni. Og þessi grunur
erréttur I mörgum tilvikum. Og
þvl miður getur þessi óljósi
grunur sem bældur er niður
orsakað ofsóknarbrjálæöi, jafn-
velheilla þjóöa sem taka aö ótt-
ast og hatast við aðrar þjóðir aö
ástæöulausu og hnappast um
dauðamenn sem veifa
gereyöingarvopnum. Það er
þegar allt kemur til alls sam-
hengi i hugmyndaheimi
Ihaldsins.
— 0 —
I skýrslu bandarfskrar þing-
nefndar sem ber heitið „Sigur I
kalda strlðinu, hugmyndafræði-
legur hernaöur og utanrikispóli-
tlk”, eru rakin eftirfarandi
atriöi sem snúa aö fjölmiölunar-
tækni nútlmans.
„Um lángt skeið hefur
hemaðar- og efnahagsmáttur,
hvort um sig eða sameiginlega,
veriö höfuöstoöir utanrikis-
stefnunnar. Þessi skipan er
óbreytt i meginatriðum enn
þann dag í dag. En á hitt ber
einnig að lita aö áhrif fjölda-
hreyfinga á stjórnvöld um viöa
veröld hafa aukist, og
aukin vitund leiðtoga um vilja
og lánganir þjóðanna — sem er
afleiöing af byltingum tuttug-
ustu aldarinnar — hafa opnaö
utanríkispólitlkinni nýjar
vlddir. Ýmsum markmiðum
utanrikisstefnunnar mætti allt
eins ná meö þvi móti að snúa sér
beint til ibúa viðkomandi landa i
staö þess aö fást viö leiðtoga
þeirra. Ef hagnýtt er nýjasta
tækni og þekking á sviöi fjöl-
miðlunar, þá er I dag mögulegt
aö ná til áhrifamikilla hópa
innan þjóöfélaganna, upplýsa
þessa hópa, móta skoðanir
þeirra —- jafnvel á stundum aö
hvetja þá til ákveðinna aögeröa.
Hópar af þessu tagi yrðu meö
timanum færir um aö skapa
töluverðan, jafnvel afgerandi
þrýsting á stjórnvöld viö-
komandi landa.”
VARIÐ HJÓNAROM
VARIÐ LAND —
HERNAÐRBANDALÖG.