Þjóðviljinn - 06.09.1975, Qupperneq 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 6. september 1975.
ÚTLITIÐ ER SVART
Páll I Litlu-Sandvik. Bærinn I baksýn. (Myndir: Haukur Már)
Sigurður Guömundsson i Súluholti.
en
þurrk-
dagar
geta
bjargað
miklu
Svo sem alþjóð er kunn-
ugt hef ur sumarið í ár ver-
ið einstaklega óhagstætt
bændum. Óþurrkar með ó-
líkindum og þeir fáu sólar-
dagar sem komið hafa inn
á milli haf a lítið gert annað
en að striða bændum, þar
sem hey hef ur ekki náð að
þorna milli rigningakafla.
Þjóðviljinn fór i stutta yfirferð
um Arnessýslu á fimmtudaginn
og ræddi þá stuttlega við bændur
á nokkrum bæjum um ástandið og
horfurnar i heyskaparmálum og
skepnuhaldi.
Slysið er skeð
Við hittum Pál bónda Lýðsson á
Litlu-Sandvik úti á túni, þar sem
hann þyrlaði þvi heyi sem leyst
hafði veriö úr sátum og breitt.
— Við Sandvikurbændur þurf-
um tvo daga til viðbótar til að
bjarga þvi sem hér er, sagði Páll.
— Við höfum reyndar farið nokk-
uð vel út úr þessu, miöað viö
marga aðra. Ég byrjaði snemma.
Sló það fyrsta 5. júli. Siðan kom
þurrkakafli upp úr 20. júli og það
bjargaði ýmsu. Hins vegar er það
augljóst, að þetta verður ekki gott
hey. Slysið er skeð að þvi leyti til.
Ætli það fari ekki svona fjórðung-
ur af heyinu i vothey þar sem
menn hafa súgþurrkun. Meira
annars staðar.
Nei, ætli við þurfum nokkuð að
skera, en við hins vegar setjum
ekki lömb á.
Það er varla að maður minnist
annars eins tiðarfars. Sumarið ’69
var vont, en þessu er helst að
jafna við sumarið Þá var á-
standið svipað, en tæknin hefur
hins vegar aukist siðan og það
bjargar þvi sem bjargað verður.
Fækka sennilega fé
Sigurður Guðmundsson i Súlu-
holti var úti i túni að dreifa þegar
við renndum að bænum.
— Þetta hefur verið ákaflega
slæmt, sagði hann er við inntum
eftir horfum. — En ég vona að
þetta bjargist ef maður vandar
sig. Súgþurrkunin bjargar ýmsu
en það verður að blása óhemju-
lega i heyið.
— Attu mikið eftir óhirt?
— Ætli það séu ekki svona 300
hestar flattir hér úti á teignum,
svo ég þarf ekki marga daga til að
hirða þá, ef veðrið helst þurrt.
— Þarftu að fækka fé?
— Sennilega geri ég það nú. Það
er nú reyndar stefnan hjá mér, að
hafa fremur mjólkurframleiðslu
en fjárbúskap.
Tíðin andstæð
bændum
— Ég þarf að fá þrjá svona
daga i viðbót, sagði Sigurjón
Jónsson bóndi i Smjördölum þeg-
ar viö hittum hann ásamt þrem
piltum við aö dreifa heyi úr gölt-
um. — Þetta er búið aö vera i
mánuð i göltum hjá mér og jörðin
er blaut hér eins og þú sérö. Svo
þetta verður ekki gott hey. Það
fara um þrjátiu prósent i súrhey
Sigurjón i Sm jördölum var að dreifa.
Þeir gengu fram með oddi og egg aö bjarga þvi sem bjargaö varö.

i
Laugardagur 6. september 1975. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 7
ólafur Arnason
Siguröur Björgvinsson á Neistastööum.
harðneitaði aö vera mcð á mynd.
Jóhann Arnason
hjá mér. Þá verður maður að
drýgja heyiö með mjöli.
— Það er einna helst hægt að
likja þessu tiðarfari við sumarið
1955, en þó er það betra aö sumu
leyti núna. Þá var ekki hægt að
fara út úr húsi vegna fárviðris
dag eftir dag, og heyiö hraktist
illa. Nú hefur þetta verið milt
veður þrátt fyrir rigninguna og
þannig gott fyrir súrheysverkun.
— Ég set liklega á fimmtán
lömb, svona til að viðhalda stofn-
inum. En legg meiri áherslu á
nautgripina.
Ekki mjög mikið
hrakið
Landnámsjörðin Oddgeirshólar
i Hraungerðishreppi stendur hátt
og i sérlega fögru bæjarstæöi.
— Okkur hefur verið kennt aö
hér hafi numið land Oddgeir
nokkur og skýrt bæinn sinn eftir
þvi. En Þórhailur Vilmundarson
hefur aðra skoðun á þvi. Hann
segir að þetta sé samsett orð úr
oddi og geiri — og þá á hann viö
hólana hér fyrir ofan, annar
þeirra hafi verið oddinn og hinn
geirinn.
Það var Jóhann Arnason á Odd-
geirsstöðum sem gaf okkur þessa
skýringu á nafni bæjarins. Jó-
I hann býr þarna félagsbúi með
J tveim bræðrum sinum,
jt Guðmundi og ólafi, en þeir tóku
|| við búi þarna að föður sinum látn-
m um, sem búið hafði að Oddgeirs-
m± hólum frá 1906. Guðmundur var
i| ekki heima við en við ræddum við
| hina bræðurna tvo.
— Þetta hefur gengið svona og
8 svona. Við eigum um 11 hektara
* óhirta og það er ekki svo mjög
hrakið. Segja má að 2—300 hestar
*- séu hraktir að ráði, — annað er
Frúin sæmilega grænt.
— Nei, við þurfum ekki að
fækka ef okkur tekst að bjarga
þvi sem óhirt er. Fjórir svona
þurrkadagar mundu bjarga
miklu. En það er hins vegar aug-
ljóst að viö þurfum að nota meiri
fóðurbæti en ella, og hann hlýtur
að hækka, það er augljóst.
Fórum út kl. 5
í morgun
— Við byrjuðum að búa árið
1955, þannig að fyrsta búskapar-
árið kenndi okkur að ýmislegt
gæti skeð i sveitinni, sagði
Margrét Björnsdóttir húsfreyja
að Neistastöðum þegar viö biðum
eftir að Sigurður bóndi Björgvins-
son kæmi úr skotferð til Selfoss.
— Við höfum fækkaö mjólkur-
kúm og erum aðallega með sauð-
fé — og reyndar tvær geitur lika.
Reyndar erum við búin að heyja
það sem við þurfum, að mestu
leyti og höfum þess vegna leigt
öðrum bændum sláttur hérna.
— Hér hafa auðvitað allir beðið
eftir þessum þurrki og við létum
klukkuna hringja klukkan fimm i
morgun, eftir að við heyrðum
spána i gær.
Sigurður kom frá Selfossi og
hafði sinar skoðanir á þessum
vandræðum.
— Ástandið þyrfti ekki að vera
svona slæmt ef ekki væru allar
þessar vélar, sagði hann. — Það
má ekkert gerast. Ef vél bilar er
allt komið i ógöngur.
1 raun og veru hefur þetta verið
ágætis sumar. Að visu afleitt til
heyja og sólbaða, en einstaklega
gott fyrir náttúruna.
—hm
Eftir aö bandariskir auömenn neyddust til aö skella hælum I þjó og foröa sér úr spilavitum og hóruhús-
um Havana eftir byltingu beindist hugur þeirra aö San Juan, höfuöborg Puerto Rico. Þar hafa risiö
mörg glæsileg hótel og næturklúbbar á heimsmælikvaröa. En aöbaki þeirra eru fátækrahverfin...
Alþjóöaráðstefna
um Puerto Rico
haldin á Kúbu
Um þessa helgi er haldin
á Kúbu alþjóðleg ráðstefna
um málefni bandarísku
nýlendunnar Puerto Rico.
Ráðstefnuna sitja fulltrú-
ar allra handa f jöldasam-
taka i 28 löndum og 12 al-
þjóðasambanda.
Kúbanir áttu frumkvæðið að
ráðstefnunni en þeir hafa undan-
farið sýnt þróun mála á Puerto
Rico mikinn áhuga og veitt and-
stöðuöflum kúgunar Bandarikj-
anna á eyjarskeggjum marghátt-
aðan pólitiskan stuðning. Þetta er
skiljanlegt þar sem eyjan er ör-
stutt frá Kúbu og kúbumenn
skilja mætavel afleiðingar
bandariskrar heimsvaldastefnu.
Kúbanir hafa til dæmis reynt
mikið til að fá málið tekið upp
innan þeirrar nefndar Sameinuðu
þjóðanna sem fer með nýlendu-
mál. Þar hafa þeir mætt harðri
mótspyrnu af hálfu Bandarikj-
anna sem m.a. hafa hótað öðrum
aðildarrikjum nefndarinnar, t.d.
Ekvador og Venesúela, efnahags-
legum þvingunum ef þau styðja
viöleitni kúbumanna.
Ein miljón á
ferkílómetra
Bandarikin lögðu Puerto Rico
undir sig árið 1898 en þá hafði eyj-
an um langan aldur lotið stjórn
spánverja. Stjórnarfar á eynni er
dæmigert fyrir nýlendu: öll völd,
efnahagsleg og pólitisk, eru i
höndum bandariskra embættis-
og fésýslumanna, innfæcfdir lifa
við örbirgð og pólitiska kúgun.
Efnahagsleg völd bandariskra
auðhringa á eynni.eru geysimikil.
Frá þvi Bandarikin lögöu hana
undir sig hafa þeir fest niu mil-
jaröa dollara i fyrirtækjum á
eynni, þ.e. eina miljón dollara á
hvern ferkilómetra. Enda eiga
þeir allt, t.d. gleypa tvö stórfyrir-
tæki — annað þeirra er Union
Carbide — 16% allrar raforku
sem framleidd er á eynni og
greiða sama og ekkert fyrir með-
an landslýöur má sætta sig við si-
hækkandi orkuverð.
Til skamms tima var talið að
sáralitið væri um verðmæt jarð-
efni á Puerto Rico. A undanförn-
um árum hafa þó fundist þar um-
talsverðar auðlindir, einkum
nikkel, kopar, járn, mangan og
olia. Bandarikjamenn hafa engan
hug á að láta landsmenn njóta
góðs af þessum auðlindum.
Reyndu þeir á laun að selja nikk-
el- og koparnámurnar i hendur
þriggja bandariskra auðhringa
og það var fyrir algera tilviljun
að landsmenn fréttu af oliufund-
inum i leyniskýrslu frá oliuleitar-
fyrirtæki einu bandarisku. Þeir
áttu ekkert að frétta af þvi.
Puerto Rico er fyrst og fremst
landbúnaðarland þótt Bandarikin
hafi með ágætum árangri hrakið
æ fleiri yrkjendur landsins af
jörðum sinum inn i eymdarhverfi
borganna eða til Miami og New
York. Til dæmis hafa 10% besta
ræktarlands eyjarinnar verið
lögð undir bandariskar herstöðv-
ar. Raunar má segja að eyjan sé
ein stór bandarisk herstöð. 1 þess-
um herstöðvum eru m.a. geymd-
ar atómsprengjur og frá þeim
hafa hermenn verið sendir til inn-
rásar i Dóminikanska lýöveldið
og Guatemala og njósnarar og
hermdarverkamenn til Kúbu.
Skipulögð fólksfækkun
Geysilegur fjöldi eyjarskeggja
hefur flúiö örbirgö og atvinnu-
leysi til Bandarikjanna. Til dæm-
is búa um tvær miljónir þeirra i
New York einni saman. Þar hafa
þeir flestir hafnað i fátækrahverf-
unum og með vaxandi atvinnu-
leysi i Bandarikjunum hafa
margir þeirra hrakist aftur heim
þar sem ekkert biður þeirra nema
eymdin og atvinnuleysið.
■»
En að mati bandarikjamanna
er þessi landflótti ekki nægjan-
legur, það þarf að fækka lands-
mönnum enn meir. Til að bæta úr
þvi beita þeir viötækum ófrjó-
semisaðgerðum á kvenþjóð eyj-
arinnar. Þessar aðgerðir hófust
þegar á fjórða áratug aldarinnar
og kostnaðurinn viö þær er
greiddur af „góðgerðarstofnun-
inni” Rockefeller Foundation.
Opinberar tölur sýna að nú hafa
35% — rúmur þriðjungur — allra
kvenna á barneignaaldri (15—44
ára) verið gerðar ófrjóar, rúm-
lega 160 þúsund konur og þó er
höfuðborgin San Juan og úthverfi
hennar ekki talin með.
t ljósi þessara staðreynda og
fleiri, hafa innlend andstöðuöfl
reynt að koma þvi til leiðar að
Sameinuðu þjóðirnar sendi til
eyjarinnar rannsóknarnefnd til
að kanna hvernig komið er lifs-
kjörum og mannréttindum ibú-
anna. Þessa viðleitni hafa kúban-
ir og aörar framsæknar þjóðir
stutt á vettvangi Sþ en þvi miður
hefur hún ekki borið árangur enn.
Hliðstæður
Þegar Oryggismálaráðstefna
Evrópu stóð yfir höföu margir að-
ilar miklar áhyggjur af þvi að þar
væri verið að samþykkja og stað-
festa innlimun baltnesku rikj-
anna i Sovétrikin og borgara-
pressan tjáði þessar áhyggjur af
mikilli einurö. Ekki skal hér borið
i bætifláka fyrir menningarlega
kúgun stórrússa á ibúum balt-
nesku rikjanna svo sem þá stefnu
aö „skipta um jaröveg” i löndun-
um, þ.e. flytja innfædda til ann-
arra hluta Sovétrikjanna og koma
rússum fyrir i staðinn.
En óneitanlega hlýtur maður að
merkja nokkurn holhljóm i þess-
um áróðri þegar borgarapressan
sameinast i grafarþögn um ná-
kvæmlega samskonar kúgun og
yfirgang bandarikjamanna á Pu-
erto Rico. Og kannski verri: þvi
við menningarlega kúgun og
„jarðvegsskiptingu” bætist að
puertorikönum er haldið i ömur-
legri fátækt og eymd.
—ÞH
Landsmenn hraktir í útlegð, konur
gerðar ófrjóar og besta ræktarlandið
lagt undir bandarískar herstöðvar