Þjóðviljinn - 28.09.1975, Blaðsíða 11

10 SÍÐA — ÞJóÐVILJINN Sunnudagur 28. september 1975
Sunnudagur 28. september 1975 ÞJÓÐVr . s — SÍDA 11
MÖRG TÆKIFÆRI
í IÐNAÐAR-
FRAMLEIÐSLU
ÚR GOSEFNUM

NÝIÐNAÐARTÆKIFÆRI ÍSLENDINGA
ERU MARGVÍSLEG
Milliveggjaeinangrun
úr gifsperlusteini
Fyrir nokkru hafði blaðið viðtal við Hörð Jónsson
verkfræðing hjá Iðnþróunarstofnun tslands, bæði
vegna álits iðnþróunarnefndar sem kom út fyrr i
sumar, svo og vegna þess að Hörður er formaður
gosefnanefndar, en sú nefnd hefur látið fara frá sér
álitsgerð varðandi vinnslu úr gosefnum. En þar i er
framleiðsla á perlusteini, en tilraunaframleiðsla á
honum er nú að komast á lokastig hjá Sementsverk-
smiðjunni á Akranesi.
Við spurðum Hörð fyrst um möguleikana á iðnað-
arframleiðslu úr gosefnum:
— Eölilegast er þá að byrja að
ræða um perlusteininn. Þá er rétt
að nefna að perlusteinsverkefni
er hluti af stærra verkefni, sem er
gosefni, eða basalt, vikur og
perlusteinn. Það sem er ef til vill
óvenjulegt við vinnutilhögun hjá
okkur er að við höfum skipt verk-
efninu niður á nokkra sjálfstæða
vinnuhópa, þannig að það eru
hópar einstaklinga sem hafa það
á sinni verkefnaskrá að kanna á-
kveðna afmarkaða þætti i heild-
arverkefninu og byggjum við
þannig i félagi heildarmyndina.
Það sem nú ber hæst i þessum at-
hugunum okkar er tilraunafram-
leiðsla á perlusteini hjá Sements-
verksmiðjunni á Akranesi. Þess-
ari tilraunaframleiðslu er skipt i
tvö aðalstig. Fyrsta stigið er möl-
un, þurrkun og sigtun og þar er þá
hugmyndin að fá efni til tilrauna
fyrir okkur sjálfa og til að kanna
erlenda markaði.
Annar liðurinn i þessari til-
raunaframleiðslu er þensla, þ.e.
perlusteinninn er hitaður upp i
900 gr. C og þenst hann þá út.
Fyrir er rúmþyngdin um 1
g/cm3, en eftir þenslu
0,05—0,lg/cm3. Tilgangurinn er
að fá efni til tilrauna og til þess að
kanna innlendan markað. Kostn-
aðurinn við þessa tilraunafram-
leiðslu er eitthvað um 25 miljónir
króna og til þessa hefur fengist
stutt lán hjá Iðnrekstrarsjóði. Við
gerum ráð fyrir að þessi tilrauna-
framleiðsla muni fara af stað i
okt. og nóv.
— En hvernig er með mögu
leika á sölu á perlusteini?
— Við teljum að perlusteins-
vinnsla hafi mikla möguleika,
það hefur komið fjöldi fyrir-
in vera eitthvað I kringum 24 þús-
und tonn á ári. Þá má nefna að
verið er að athuga hvort ekki sé
hægt að nýta steinullina til plötu-
gerðar ýmis konar þar sem bindi-
efnið væri t.d. sement.
Gefi þessar athuganir jákvæða
niðurstöðu er hugsanlegt að hér
sé hagkvæmt að reisa steinullar-
verksmiðju.
— Hvað með önnur nýiðnaðar
tækifæri, hefur eitthvað verið at
hugað á þeim sviðum?
Ef rætt er um iðnaðartækifæri
almennt, þá er rétt að hugleiða
fyrst hvernig fara á að þvi að
Blásturstæki fyrir steinull.
koma af stað nýiðnaði i íslensku
hagkerfi. Þá erum við okkur þess
vel miðvitandi að tengja þarf
helst á könnunarstigi þekkingu á
framleiðslu og mörkuðum, fjár-
magni, áhuga og þori á fram-
kvæmd iðnaðartækifæris.
Þekking á ýmsum iðnaðar-
möguleikum i gosefnaiðnaði er að
myndast hér. Fjármagn er til i
opinberum sjóðum, en þor og
áhuga er helst aö finna hjá ein-
staklingum. Nefna má I þessu
sambandi að mörg iðnaðartæki-
færi eru smá I eðli sinu og
stærðarhagkvæmni ekki alltaf
raunveruleg.
Undanfarin ár hafa fjölmargir
stóriðnaðardraumar svifið yfir
vötnum, en æskilegt væri að
minni iðnaðarfyrirtæki væru
einnig skoðuð, það er að segja
iðnaðartækifæri er mundu I stofn-
kostnaði nema svo sem einum
skuttogara, en leysa þarf þá
meðal annars fjármögnun slikra
iðnaðartækifæra þannig að for-
sendan sé ekki alltaf að rikisvald-
ið, t.d. i samvinnu við erlenda að-
ila, verði eini raunverulegi hlut-
hafinn.
spurna erlendis frá um kaup á
flokkuðum perlusteini, þ.e. möl-
uðum, þurrkuðum og sigtuðum
perlusteini og er það út af fyrir
sig mjög ánægjulegt, en þó er enn
þá ánægjulegra að reyna að
stuðla að iðnaðarframleiðslu hér
heima.
Þar höfum við fjöldann allan af
möguleikum. Það sem væri ein-
faldast að gera er að selja þaninn
perlustein til byggingariðnaðar-
ins bæði I pússningu og sem ein-
angrun, þ.e. hitaeinangrun.
Einnig í beinu framhaldi af þessu
þá er farið að vinna að athugun á
framleiðslu á milliveggjaeining-
um úr gipsi og perlusteini, sem
yrðu þá í ákveðnum einingastærð-
um. Þetta virðist álitlegt og ætti
að vera nokkuð stór markaður
fyrir slikar plötur hér á landi og
hafa tvö fyrirtæki sýnt áhuga á
að fara út i þessa framleiðslu.
Fleiri möguleika varðandi
perlustein er verið að skoða eins
og t.d. sýjuperlustein. Fengist
hefur sérstakur styrkur frá SÞ til
að vinna að þvi verkefni.
Hörður Jónsson verkfræðingur
Sýjuperlusteinn er framleiddur
með mölun á þöndum perlusteini.
en fyrir hann þannig unninn fæst
hliðstætt verð og fyrir kisilgúrinn
eða um 250 $ fyrir tonnið cif. i
Evrópu. Sú einingastærð sem
verið er að tala um hér til fram-
leiðslu á sýjuperlusteini er frem-
ur litil eða um 3000 tonn á ári en
ætti engu siður að geta gengið.
— Hvernig er mcð framlciösh
úr öðrum gosefnum, hefur eitt
hvað verið hugieitt i þeim efnum:
— Já, það sem einnig er verið
að hugleiða i sambandi við fram-
leiðslu úr gosefnum er fram-
leiðsla á ýmiss konar trefjum úr
basalti.
Við flytjum inn um 500 tonn af
plasti til framleiðslu á frauði og
steinull og glerull er einnig flutt
inn i vaxandi mæli. Það ættu ekki
að vera neinir tæknilegir örðug-
leikar á að framleiða hér á landi
steinull úr islensku hráefni, þ.e.
basalti.
Nú er það að 'visu svo að 500
tonnum af frauðplasti samsvara
um 5000 tonn af steinull, en
minnsta hagkvæma framleiöslu-
einingin á steinull erlendis er tal-
Sitt
úr
hverri
áttinni
Finnar eru
lestrarhestar
t Nordisk kulturtidskrift
rekumst við á tölur um bóka-
útgáfu í Finnlandi, sem eru
reyndar ekki alveg nýjar, en gefa
engu að siður glögga mynd af
vissri þróun. í fyrsta lagi er ljóst,
að finnar eru lesglaðir menn. Þeir
gefa útnæstum því helmingi fleiri
bækur (miðað við íbúafjölda) en
gengur og geristi Evrdpu. Fjöldi
bókatitla hefur rúmlega tvö-
faldast á tuttugu árum. Arið 1950
seldust I landinu 4,9 miljónir
bóka, en 13,6 miljónir árið 1970.
En hlutfallið i bókaútgáfunni
hefur breyst verulega. Hlutur
kennslubóka fer sivaxandi i
heildarframleiðslu á bókum,
fræðibækur halda velli, en hlutur
fagurbókmennta og barnabóka
fer minnkandi. Hér skulu sýnd
dæmi.
1945 1960 1970
Kennslubækur
18% 37% 52%
Fræðslubækur 22% 37% 23%
Fagurbókmenntir
38% 29% 19%
Barna- ogunglingab.
22% 12% 6%
Arið 1972 komu út á finnsku 355
frumsamdarbækursem teljast til
fagurbókmennta og 47 á sænsku.
A finnsku voru þýddar á árinu 539
bækur úr ensku, 137 úr sænsku, 60
úr frönsku, 59 úr þýsku, 50 úr
dönsku og 27 úr rússnesku.
Erfiðleikar í
íþróttum
Bandarikjamaðurinn Joseph
McKellar hefur gert sitt besta til
að setja nýtt heimsmet. Hann
spýtti út úr sér melónukjarna
11,06 metra. Þvi miður er ekki
liklegt að þetta met fái verðugan
sess i heimsmetabók Guinness,
sem fjallar mörgum öðrum bók-
um betur um mannlega hégóma-
dýrð. Astæðan er sú, að lands-
samband melónuframleiðenda,
sem sótti um staðfestingu á met-
inu i auglýsingaskyni fyrir fram-
leiðslu sina, hafði ekki gengið úr
slcugga um það, hvort McKellar
hefði spýtt á móti vindi eða undan
vindi, og þá hve sterkur þessi
vindur var.
ÞORSTEINN
FRÁ HAMRI
TÓKSAMAN:
Skipamál
Stakanhöfði
og Vinagautur
I Flóamanna sögu er frá þvi
greint að maður nokkur heyrði á
tal tveggja skipa er hétu
Stakanhöfði og Vinagautur.
Stakanhöfði mælti: „Veistu það,
Vinagautur, að Þorgils skal eiga
okkur?” „Veit ég það,” svaraði
Vinagautur, „og þykir mér það
vel.”—-Þetta gekk eftir, að Þor-
gils örrabeinsfóstri eignaðist
bæði skipin, Stakanhöfða og
Vinagaut.
Vitund og
viðbrögð skipa
Þeirri trú bregður viða fyrir,
enda er hún vafalaust forn, að
skip hafi nokkurskonar vitund,
og benda til þess hin ýmsu viti
og varúðir sem tengd eru
skipum, að i umgengni við þau
sé margs að gæta; auðvelt sé að
misbjóða þeim, og aðgát i nær-
veru sálar sé þar brýn engu
siður en I samskiptum manna.
Ólafsson á Meðalfelli; „var það
hið þægasta skip og hægasta:
Þegar hann hafði lokið við það,
sagði hann: „Það verður mönn-
unum að kenna ef þetta skip
ferst á sjó, og þó mun það
farast.” Einn dag átti að fara
með flutning á þvi suður i
Reykjavik; en þá varð þvi með
engu móti ýtt fyrr en mann-
söfnuður var gerður að þvi.
Gekk það þá seinast svo hart
fram að varla varð stöðvað. Var
svo farið á stað með farminn, en
aldrei spurðist til þess skips
siðan”. Illugi var mjög efnis-
vandur að skipasmiðum sinum,
og lúta að þvi eftirfarandi
sagnir: „Einu sinni kom hann
þar að sem menn voru að smiða
skip. Þá sagði hann: „Ekki eruð
þið efnisvandir að hafa vindeik i
skipið.” Þeir gáfu þvi engan
gaum. Það skip fauk og brotnaði
i spón. Einu sinni sem oftar var
hann fenginn til að smiða skip,
og þegar honum var fengið
kjalarefnið, sagöi hann: „Þetta
„höfum við nú verið saman
þrjátiu ár og erum við orðin
gömul, en ef annað ferst þá
skulum við farast bæði.” „Það
mun þó ekki verða. Gott veður
er i kvöld, en annað veður mun
verða á morgun, og mun enginn
róa nema formaður þinn, en ég
mun eftir verða og öll skip
önnur. En þú munt fara og
aldrei aftur koma; munum við
eigi standa hér saman oftar.”
„Það skal ekki verða og mun ég
ekki fram ganga.” „Þú munt þó
verða að ganga fram, og er
þessi nótt hin siðasta sem við
verðum saman.” „Aldrei skal
ég fram ganga ef þú ferð ekki.”
„Það mun þó verða”. „Ekki
nema andskotinn sjálfur komi
til.” Eftir þetta töluðu skipin
svo hljótt að heyrandinn i
holtinu nær heyrði ekki hljóð-
skraf þeirra.
Morguninn eftir var veður
iskyggilegt mjög og sýndist
engum ráð að róa nema einum
formanni og skipshöfn hans.
Gengu þeir til sjóar og margir
fleiri sem ekki varð ur að réru.
„Skinnklæðið ykkur i Jesú
nafni,” segir formaður sem titt
er. Þeir gjöra svo. „Setjum
fram skipið i Jesú nafni,” segir
formaður eins og vant var. Þeir
Ef steini er kastað yfir skip
þegar það leggur frá landi, ferst
það og kemur ekki að aftur. Ef
bent er á skip á sjó eða þau eru
talin, þá farast þau, og fleira
mætti nefna.
Gamlir formenn virðast
margir hverjir hafa umgengist
skip sin af nærgætni og alúð,
sem væru þau vitundarverur, og
mun raunar stutt i þaö hjá
hverjum þeim sem lengi hefur
haft sama hlutinn með höndum i
lifandi tengslum við önn
dagsins, honum verður hlut-
urinn kær vegna nytsemi hans
og notagildis, samfara vana-
festu og tryggð.
Illugi smiður
Islenskar þjóðsögur kunna
sitt af hverju um viðbrögð
skipa. Sagt er um Illuga smið i
Skálholti aö hann hafi sagt fyrir
um hvert það skip er hann smið-
aði fyrir Magnús lögmann
er blóðeik; ég vii ekki smíöa
skip úr þvi tré.” Þessu var ekki
sinnt og varð hann að brúka
tréð. Þá sagði hann: „Þetta skip
verður manndrápsbolli, en við
þvi skal ég gera að aldrei skal
það af kjölnum fara.” Það skip
klofnaði á sjó."
Skipamál
I safni Jóns Árnasonar er
eftirfarandi saga um skipamál:
„Stundum heyrist marra i
skipum þó logn sé og þau standi
i naustum. Það er mál
skipanna, sem fáum er gefið að
skilja.
Einu sinni var maður sem
skildi skipamál. Hann kom að
sjó þar sem tvö skip stóðu, og
heyrir hann að annað skipið
segir: „Lengi höfum við nú
saman verið, en á morgun
verðum við að skilja.”' „Það
skal aldrei verða að við
skiljum,” sagði hitt skipið ,
taka til, en skipið gekk ekki
fram. Heitir þá formaður á
sjómenn aðra sem þar voru
staddir að duga þeim, en það
kom fyrir ekki. Þá heitir hann á
alla sem við voru að setja fram
skipið, og gekk þá maður undir
manns hönd, og kallar nú
formaður: „Setjum fram
skipið” með sama formála sem
áður. En skipið gekk ekki að
heldur. Þá kallar formaður
hátt: „Setjið fram skipið i and-
skotans nafni.” Hljóp þá skipið
fram, og svo hart að ekki varð
við ráðið og á sjó út. Höfðu skip-
haldsmenn nóg að vinna; siðan
var róið, en ekki hefur sést til
þess skips siðan og ekki spurst
til nokkurs sem á þvi var.”
A öðrum stað er saga þessi
tengd við tólfæringana Skútu og
Mókoll, sem sagt er að lengi hafi
fylgt Strönd og Selvogi.
(Flóamannasaga, Þjóðs. Jóns
Arnasonar o.fl.)