Þjóðviljinn - 21.11.1975, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓDVILJINN Föstudagur 21. nóvember 1975.
Hér duga engin íhaldsúrræði
Fáir telja ríkis-
stjórnina hafa
leyst vandann
Þegar núverandi rikisstjórn
ihalds og Framsóknar tók við
völdum i ágústmánuði á s.i. ári,
var vissulega breytt um stefnu i
efnahagsmálum. Sjálfstæðis-
flokkurinn hafði verið i hörku
andstöðu við stefnu vinstri
stjórnarinnar i efnahagsmálum.
Hann taldi stefnu þeirrar stjórnar
i launa- kjaramálum háskalega.
Hann vará móti skuttogarakaup-
unum og hann talaði um „veislu-
höld, þegar tryggingabætur
almannatrygginganna voru
hækkaðar. Og hann kvartaði
undan stefnu vinstri stjórnar-
innar gagnvart verslun og
atvinnurekstri.
Þegar Sjálfstæðisflokkurinn
hafði tekið við rikisforystu á
nýjan leik, breytti hann að sjálf-
sögðu stórnarstefnunni i efna-
hagsmálum. Og nú þegar rikis-
stjórn Sjálfstæðisflokks og Fram-
sóknarflokks hefir verið við völd i
rúmlega eitt ár, liggur fyrir
nokkur reynsla af hinni nýju
stefnu þeirrar stjórnar.
Þeir erú vist fáir, sem i dag
treysta sér til að halda þvi fram,
að hin nýja stefna ihalds- Fram-
sóknarstjórnarinnar i efnahags-
málum hafi leyst nokkurn vanda.
Flestir eru á þeirri skoðun, að
hinn margumtalaði vandi efna-
hagsmálanna, sé i dag meiri og
erfiðari viðfangs en áður.
Talsmenn rikisstjórnarinnar
reyna að visu að afsaka hvernig
komiðer með þvi, að stjórnin hafi
tekið við þrotabúi vinstri
stjórnarinnar, og að það sé arfur-
inn frá þeirri stjórn, sem erfið-
leikunum valdi.
Staða ___________________
þjóðarbúsins um
mitt ár 1974
Þegar staðan i efnahags-
málunum i dag er skoðuð og
metin, er þvi rétt að lita á
nokkrar staðreyndir um stöðu
þjóðarbúsins á miðju ári 1974, eða
um það leyti, sem núverandi
rikisstjórn tók við ábyrgð mála.
Á miðju ári 1974 voru öll fram-
leiðslutæki þjóðarinnar i fullum
rekstri. Þjóðarframleiðsla hafði
farið vaxandi öll stjórnarár
vinstri stjórnarinnar, og var i
hámarki við stjórnarskiptin 1974.
Atvinnuleysi hafði að fullu
verið útrýmt. Gjaldeyrisforðinn
nam þann 30. júni 1974 kr. 3157
milj. á þáverandi gengi, sem
jafngildir um 5300 miljónum
króna á núverandi gengi.
Útflutningsvörubirgðir höfðu
aukist verulega og var þvi raun-
veruleg gjaldeyriseign meiri en
staða gjaldeyrissjóðsins sagði til
um.
Staða rikissjóðs var metin af
sérfræðingum, sem Geir Hall-
grimsson, núverandi forsætisráö-
herra kallaði til, er hann vann
að stjórnarmyndun sumarið 1974.
1 skýrslu þeirra segir, að reikna
megi með hallalausum rikis-
búskap á árinu 1974, ef ekki komi
til nýjar útgjaldaákvarðanir.
Staða atvinnuveganna var yfir-
leitt góð sumarið 1974, enda
rekstrargrundvöllur, t.d.
sjávarútvegs, þá i samræmi við
frjálsa samninga útgerðarmanna
og fiskverkenda. (Jttekt, sem
gerð var um þetta leyti staðfesti
þessa afkomu, og reikningar, sem
liggja nú fyrir um rekstur
margra fyrirtækja jafnt i sjávar-
útvegi sem iðnaði og landbúnaði,
sanna að reksturinn á fyrri hluta
árs 1974 var hagkvæmur.
Kjaramál vinnandi fólks stóðu
betur á miðju ári 1974 en þau
höfðu staðið um langan tima.
Dýrtið var hins vegar mikil, enda
hækkaði verð á innfluttum vörum
á árinu 1973 um 14% á föstu gengi
og um 34% á föstu gengi á árinu
1974, og kom verðlagshækkunin
mest fram á fyrrihluta ársins.
Aðalvandinn, sem við var að
glima i efnahagsmálum á miðju
ári 1974, var verðbólgan. Gegn
þvi vandamáli þurfti að snúast og
tillögur i þeim efnum gerðum við
Alþýðubandalagsmenn, þó að
samkomulag næðist ekki um þær,
enda sló Framsókn þá yfir i
samstarf við ihaldið.
Þær staðreyndir um stöðu efna-
hagsmála á miðju ári 1974, sem
ég hef hér drepið á, sýna það
glögglega að allar fullyrðingar
talsmanna núverandi rikis-
stjórnar um að hún hafi tekið við
þrotabúi eru rangar.
Hið rétta er það, að núverandi
rikisstjórn tók við álitlegum
gjaldeyrisforða og miklum
birgðum útflutningsvara.hún tók
við framleiðslutækjum i fullum
gangi, hún tók við nýjum og
afkastamiklum fiskiskipum, stór--
endurbættum fiskvinnslu-
stöðvum, iðnaði með sivaxandi
framleiðslu, og siðast en ekki sist
tók hún við þeirri stöðu i land-
helgismálinu, að hlutur islend-
inga i afla á fiskimiðunum fór
vaxandi. — Og i dýrtiðarmálum
var hin erlenda verðlagshækkun
gengin hjá að mestu leyti.
Verk núverandi
ríkisstjórnar
En hver er svo staðan i efna-
hagsmálum eftir rúmlega eins
árs valdatimabil ihalds- Fram-
sóknarinnar? Nú er talið að yfir-
dráttarskuld rikissjóðs við Seðla-
bankann muni nema 7—8 milj-
örðum króna um næstu áramót.
Gjaldeyrisvarasjóðnum hefur
löngu verið eytt aö fullu og auk
þess tekið erlent gjaldeyrislán,
sem nemur um 3 miljörðum, og er
þvi gjaldeyrissjóðurinn öfugur,
sem þvi nemur.
A fyrsta valdaári stjórnar-
innar, þ.e.a.s. frá 1. ágúst 1974 —
1. ágúst 1975, hækkaði fram-
færsluvisitalan um 54,5% og visi-
tala vöru- og þjónustu um 59,5%.
Dýrtiðaraukningin á þessum
tima er algjört met i allri
veröbólgusögu islendinga. Staða
atvinnuveganna er mjög tvisýn i
dag. Mörg atvinnutæki liggja,
litið eða ekki notuð, og fram-
leiðsla hefur dregist saman.
Kaupmáttur launa hefur
rýrnað, sem nemur 20—30%, en á
þessu ári er taliö að kaupmáttur
ráðstöfunartekna heimilanna
rýrni um 16—17% að meðaltali.
Og nú er svo komið að nær öll
stéttarfélög launafóiks hafa sagt
upp kjarasamningum sinum og
krefjast hærri launa vegna siauk-
innar dýrtiðar á öllum sviðum.
Nú má með sanni segja, að
dökkar blikur séu á lofti i efna-
hagsmálum þjóðarinnar.
Stefna núverandi rikisstjórnar
hefur á flestum sviðum reynst
ihaldsstefna, i meginatriðum
stefna Sjálfstæðisflokksins.
Grundvallaratriði stefnunnar
hefur verið, að leysa allan vanda,
sem upp hefur komið i efnahags-
málum, á kostnað launafólks.
Samkvæmt þeirri stefnu hefur
stjórnin fellt gengið tvisvar á einu
ári, og auk þess notfært sér
gengissig. Afleiðingarnar eru
þær, að nú i dag er verðgildi
dóilarans skráð 72% hærra gagn-
vart islenskri krónu, en það var
þegar rikisstjórnin tók við
völdum. 72% hækkun á gildi
erlends gjaldeyris jafngildir
samkvæmt margra ára reynslu
24—30% hækkun á verðlagi i
landinu miðað við visitölu-
útreikning.
Rikisstjórnin hefur auk hins
mikla gengisfalls hækkað sölu-
skatt um 2% i upphafi valdatima
sins, og enn boðar hún nýja 2%
hækkun á söluskatti með hinu
nýja fjárlagafrumvarpi fyrir
næsta ár.
Hún hefur auk þess lagt á sér-
stakt innflutningsgjald, sem
Úr fram-
söguræðu
Lúðvíks
Jóseps-
sonar um
efnahags-
og
atvinnumál
nemur 12% á um 40% inn-
flutnings, og samþykkt gifurlega
miklar hækkanir á opinberri
þjónustu og verölagi opinberra
fyrirtækja.
Stefnan er sú að
hækka verðlag
en lækka
kaypmátt
Stefna stjórnarinnar hefur
verið að hækka verðlag,_en koma
i veg fyrir kauphækkanir og velta
þannig vandanum yfir á heröar
almennings. Afstaða rikis-
stjórnarinnar gagnvart milli-
liðum og atvinnurekendum hefur
hins vegar verið allt önnur.
Kaupmenn og verslunarfyrir-
tæki hafa fengið hækkaða versl-
unarálagningu i prósentum og
auk þess hækkaða álagningu i
krónum með sifellt hækkandi
verðlagi, sem álagningin er mið-
uð við.
Til atvinnurekenda hafa verið
fluttir miklir fjármunir frá launa-
fólki.
Og þenslan og eyðslan i opin-
berum rekstri, og i hinu margum-
talaða kerfi, hefur vissulega
haldið áfram, þrátt fyrir allan
barlóminn um erfiða tima, — það
sést besti rekstri banka, vátrygg-
ingarfélaga, oliufélaganna og
ýmissa rikisstofnana.
Stefna rikisstjórnarinnar i
reynd hefur verið neikvæð gagn-
vart framleiðsluatvinnuvegum
þjóðarinnar. Lánskjör á stofn-
lánum hafa stórlega versnað og
rekstrariánavextir eru 16-24%,
eða algjörir okurvextir.
1 sjávarútvegi hafa
nauðsynlegar framkvæmdir til
umbóta i rekstri verið stöðvaðar,
eða úr þeim dregið, en hins vegar
hefur sjóðakerfi verið hrúgað upp
i þeim tilgangi að lækka umsamið
kaup sjómanna, en það hefur auk
þess orðið til þess að draga úr
hagkvæmni i rekstri.
1 iðnaði eru nauðsynleg
rekstrarlán skorin við nögl, en á
sama tima haldið áfram að lækka
tolla á innfluttum iðnaðarvörum
frá Efnahagsbandalags-
löndunum.
Áhugi rikisstjórnarinnar i
atvinnumálum hefur allur beinst
að stóriðjurekstri útlendinga,
enda hefur hún varið miklum
fjármunum til undirbúnings
framkvæmda og til virkjana, sem
miðaðar eru við erlenda stóriðju
að miklu eða öllu leyti.
Og nú draga þeir
upp dökka mynd
Steifna núverandi rikisstjórnar
er i grundvallarefnum andstæð
stefnu vinstri stjórnarinnar.
Vinstri stjórnin lagði i efnahags-
málum áherslu á, að efla
innlenda atvinnuvegi, m.a. með
þvi að ryðja braut nýtisku vinnu-
brögðum i fiskveiðum og fisk-
vinnslu, með kaupum á nýjum
skuttogurum og útgerð þeirra frá
mörgum útgerðarbæjum viðs
vegar um landiö, og með stór-
felldum umbótum á rekstri
frystihúsa.
Hún vann að raforkulram-
kvæmdum i þágu landsmanna, og
meö - þarfir innlends iðnaðar i
huga, og þá brýnu þörf, sem á þvi
er, að innlendir orkugjafar komi i
stað'erlendra viö upphitun húsa.
Vinstri stjórnin studdi að kjara-
bótum vinnandi fólks, og stór-
hækkaði bætur almannatrygg-
inganna til aldraðra og öryrkja.
Stefna hennar i málefnum
landsbyggðarinnar gjörbreytti
þvi ástandi.sem áður var.
Atvinnuleysinu var útrýmt,
framleiðsluatvinnulif fært á
hærra stig og fólksflóttanum af
landsbyggðinni snúið i eðlilega
fólksfjölgun.
Nú draga talsmenn rikis-
stjórnar Geirs Hallgrimssonar
dökka mynd á vegginn. Þeir
segja að nú sé nánast allt á
þrotum, að þjóðin lifi um efni
fram, að minnsta kosti sem nemi
10%. Boðskapur þeitra er, að nú
verði að skera niður trygginga-
bætur, lækka verði framlög til
verklegra framkvæmda, eins og
skólabygginga, hafnargerða og
sjúkrahúsa. Og nú á að skera
niður litilsháttar f járstuðning,
sem veittur hefur verið
nemendum á landsbyggðinni,
sem stunda verða nám fjarri
heimilum sinum, og framlög til
námslánasjóðs skólafólks á að
lækka um helming. Nú er boðaður
almennur samdráttur, einkum i
þeim framkvæmdum, sem varða
uppbyggingu og eflingu atvinnu-
vega landsmanna sjálfra.
Og allur endar svo þessi ihalds-
og afturhaldsboðskapur i þvi, að
augljóst sé, að engir möguleikar
séu fyrir hendi til aö atvinnuveg-
irnir geti tekið á sig neinar
frekari kauphækkanir.
Hér duga engin
íhaldsúrræöi
Vissulega er ástandið i efna-
hagsmálum, eftir rúmlega eins
árs ihaldsstjórn, alvarlegt.
Vandamálin hafa hrannast upp,
enda hafa ráðstafanir stjórnvalda
aukið á vandann. Sá vandi, sem
nú er við að fást, verður ekki
leystur með neinum ihaldsráðum.
Hallarekstur rikissjóðs verður
ekki leystur með þvi, að halda
áfram sihækkandi útgjöldum i
almennan rekstrarkostnað, eins
og fjárlagafrumvarp rikis-
stjórnarinnar gerir ráð fyrir.
Hann verður heldur ekki leystur
með þvi, að leggja fram 285
miljónir króna á f járlögum næsta
árs til járnblendiverksmiðju og
siðan mörg hundruð miljónir til
viðbótar i formi hafnargerðar
fyrir verksmiðjuna og nýjum
stofnframlögum.
Halli rikissjóðs minnkar ekki
við það, að lækka tolla á vörum
frá Efnahagsbandalaginu um 800
miljónir kr., eins og ráðgert er i
fjárlagafrumvarpinu. Og það er
varla von að vel gangi með rikis-
fjármálin á meðan rikisstjórnin
sjálf stendur fyrir þvi, að sleppa
atvinnurekendum við eðlilegar
skattgreiðslur til rikisins, sem
trúlega nemur 2—3 miljörðum
króna á ári.
Og það er ekki von að ástandið i
gjaldeyrismálunum sé gott á
meðan rikisstjórn fæst ekki til að
setja neinar reglur til að koma i
veg fyrir sóun á gjaldeyri, reglur
til að stöðva innflutning á
algjörum óþarfavarningi. Og
þrátt fyrir erfiða stöðu i gjald-
eyrismálum, er enn ekkert gert til
að stöðva undanskot á gjaldeyri
og heldur ekki til þess að skylda
þá, sem gjaldeyri eignast til að
skila honum undanbragðalaust.
Auðvitað tekst ekki að leysa
gjaldeyrisvandann, nema fram-
leiðslumöguleikar þjóðarinnar
séu nýttir til fulls, en framleiðslu-
tækin ekki látin liggja ónotuð, eða
hálfnotuð.
Hvað ber aö gera?
Möguleikar atvinnuveganna til
þess að geta greitt eðlileg og
sanngjörn laun fara lika eftir þvi,
hvernig búið er að atvinnuveg-
unum af hálfu stjórnvalda.
Atvinnuvegir, sem þurfa að
greiða 16—24% vexti og komnir
eru inn i þá hringiðu að verða að
greiða verðtryggingu samkvæmt
byggingarvisitölu af föstum
lánum, og sem standa verða
undir sifelldum hækkunum á raf-
magnskostnaði, simakostnaði og
yfirleitt öllum opinberum
gjöldum, og sem auk þess verða
að standa undir sifellt fjölmenn-
ari milliliðahjörð, — þeir geta átt
erfitt með að greiða nauðsynleg
lágmarkslaun.
Sá vandi, sem nú er við að fást i
efnahagsmálum verður ekki
leystur nema með samkomulagi
við samtök launafóks i landinu.
Launakjörin verður að bæta, og
setja verður skorður gegn þvi, að
kaupmáttur launa rýrni vegna
hækkandi verðlags. Sjóðakerfið i
sjávarútvegi verður að afnema
og hækka verulega lanakjör
sjómanna.
Grundvallaratriði nýrrar
stefnu i efnahagsmálum verður
að vera, að vinna sig fram úr
erfiðleikunum með aukinni fram-
leiöslu og aukinni framleiðni.
Ráðstafanir verður að gera til
að tryggja fullnýtingu þeirra
framleiðslutækja, sem þjóðin á.
Lækka verður vexti og gera
stofnlánakjör atvinnuveganna
hagkvæmari en létta af milliliða-
kostnaöi. Beina verður fjármagni
til örfunar framleiðslu.
Taka verður upp stjórn á gjald-
eyrismálum og stöðva alla gjald-
eyrissóun, en styðja innlenda
framleiðslu eftir megni.
Gera verður miklar breytingar
i skattmálum. Tryggja þarf, að
atvinnurekendur greiði eðlilegan
hiuta af skattbyrðinni, stórauka
skattaeftirlit, ekki sist við sölu-
skattsinnheimtu. Tryggja verður,
að allir einstaklingar, hvort sem
þeir stunda atvinnurekstur eða
ekki, greiði skatta af persónu-
legum tekjum sinum.
Útgjöld ríkissjóös verður að
endurskoöa, með það fyrir
Framhald á bls. 10