Þjóðviljinn - 30.11.1975, Síða 13

Sunnudagur 30. nóvember 1975. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 13
Karlakór Reykjavikur syngur fyrir vistmenn á elliheimilinu Betel á Gimli undir stjórn Páls P. Pálsson-
ar.
Heimsókn islendinga og vestur islenskra gestgjafa þeirra til Manitoba-háskóla, þar sem biskupinn af
islandi afhenti bókagjöf.
Ahcyrendur karlakórsins i Betel.

Frá elliheimilinu Betel.
en dæmi at þessum íóndum sin-
um. Hann sagði að i fyrstu hefði
verið talið að norðmenn myndu
glata tungu sinni mjög fljótt i
nýja landinu. Reyndin hefði þó
orðið talsvert önnur, þvi að þeir
héldu henni til skamms tima.
Haugen sagðist fyrir skömmu
hafa gert könnun á tryggð
amerikumanna af norrænum ætt-
um við tungumál sitt: vest-
ur-norðmenn hefðu haldið þvi
miklum mun betur en vestur-svi-
ar og danir — en þó siður en vest-
ur-islendingar. Um 1950 hefði þó
verið hætt að halda messur á
norsku og um sama leyti hefðu
blöð á norsku hætt að koma út.
Þannig mætti segja að þessi
tryggð við móðurmálið hefði ver-
iðe.k. skjól ogvörn fyrir innflytj-
endahópinn og afkomendur hans
þá áratugi sem það tók að aðhæf-
ast nýja landinu, — og hefðu þeir
lggt tungumálið niður þegar að-
hæfingunni var lokið og þess ekki
lengur þörf. En sannleikurinn
væri þó sá aðáhugiá norsku hefði
stóraukist undanfarin ár meðal
vestur-norðmanna, t.d. sagði
Einar Haugen frá þvi að sala
kennslubóka hans sjálfs i norsku
hefði aukist griðarlega mikið!
Arne Brekke, prófessor i Norð-
ur-Dakóta, tók i sama strenginn.
Undanfarin ár hefur hann skipu-
lagt hópferðir vestur-norðmanna
til gamla landsins og aðstoðað
fólk af norskum ættum sem vildi
komast i tengsl við ættingja sina
austan Atlants-ála. Sagði hann að
augljóst væri að á siðustu árum
hefði áhugi vestur-norðmanna á
uppruna sinum stóraukist og yrðu
þeir stöðugt fleiri sem skryppu
austur um haf. Hann taldi að
þetta væri „þriðja kynslóðin”,
samkvæmt skilgreiningu dr.
Alberts Kristjansonar, sem væri
fullkomlega aðlöguð amerisku
þjóðfélagi — en vildi komast Ut úr
„bræðslupotti þjóðanna” eins og
sagt er.
Þannig var augljóst að prófess-
or Haugen, sem einn leitaðist við
að skilgreina grundvallarhugtök-
in, leit á þessa þjóðernistilfinn-
ingu („ethnicity”) fyrst og
fremst frá sjónarmiði aðlögunar,
og mátti skilja það að kjarni
hennar væri einkum ihaldssemi:
meðan innflytjendurnir voru ó-
kunnugir i nýja landinu „héldu
þeir tryggð við” það tungumál og
þá menningu, sem þeir höfðu flutt
með sér að heiman, og „varð-
veittu” þetta, en létu það svo fyrir
róða þegar þeir voru fallnir inn i
nýja þjóðfélagið og Nilsen var
orðinn Nelson. Mætti þá kannski
halda að vestur-islendingar og
vestur-norðmenn væru miður að-
lögunárhæfir en aðrir norður-
landabúar?!
En mitt á meðal þessara lær-
dómsmanna stóð Peter Foote upp
og flutti sitt erindi, þar sem hann
velti fyrir sér hvað tengdi saman
menn sem væru af islenskum
uppruna eða legðu stund á is-
lenska menningu viða um
heim. Hann svaraði aðeins
með þvi að lýsa sinum fyrstu
kynnum af islenskum bókmennt-
um og endaði svo erindið með
sögunni um prófessorinn og reið-
hjóliö, sem var sjálfsagt skyldari
heimspekilegum dæmisögum
austurlenskum en fræðilegum
rökræðum vesturlandabúa. En
hver sem merkingin var, vakti
hún menn þó til umhugsunar um
viss atriði: e.t.v. voru tengslin
allt önnur en mönnum datt fyrst i
hug I fljótfærni sinni og sambönd-
in allmiklu finlegri. Kannski var
lika þessi togstreita milli „aðlög-
unar” og „varðveislu” menning-
ar heimalands — sem hlaut að
verða fjarlægt land og framandi
fyrir menn fædda i Kanada —
fulleinfalt og klunnalegt mynstur
til að gera grein fyrir tilfinning-
um manna á sléttunum miklu.
Þvi var það svo að hinar ýtar-
legu skilgreiningar fræðimann-
anna voru kannski fullnákvæmar
og kerfisbundnar til að vera al-
gerlega sannfærandi, — en þær
kveiktu fyrst og fremst löngun til
aö kynnast þvi af eigin raun hver
væri staða vestur-islenska þjóð-
arbrotsins i Manitoba. Til þess
gafst islensku gestunum nokkurt
tækifæri eftir þann fræðilega inn-
gang, sem ráðstefnan um „is-
lenska menningu i fjölþjóðasam-
félagi” var.
Svo undarlega vildi til að þessi
hundrað ára afmælishátið vest-
ur-fslendinga i Manitoba var
jafnframt að vissu leyti minn-
ingarhátið um endalok einnar
merkustu islendingabyggðarinn-
ar i Nýja íslandi: Mikleyjar-
byggðarinnar, sem nú hefur verið
lögðniðurogá að verða þjóðgarð-
ur. Þriðjudaginn 7. október fóru
islensku gestirnir i skemmtiferð
norður til eyjarinnar, og sáu þá
þær breytingar, sem þar eru að
verða: þar var gamalt þorp, autt
og yfirgefið að mestu, en lúterska
kirkjan og nokkur húsanna voru i
viðgerðogáttu að verða safngrip-
ir. A legsteinunum voru aðeins is-
lensk nöfn, sem vitnuðu glöggt
um þjóðerni ibúanna. En þau
voru máð, og i' rjóðrum mátti nú
lita þau undarlegu náttúruspjöll
sem nefnast golfvellir. Þennan
dag fór fram minningarathöfn i
skála i Gull Harbour um þessa is-
lensku byggð að viðstöddum is-
lensku gestunum og fjölmörgum
vestur-islendingum, þ.á m.
nokkrum gömlum eyjarskeggj-
um. Karlakór Reykjavikur söng
og biskupinn af Islandi afhjúpaði
minningarspjald um landnema
eyjarinnar. Loks las dr. Paul
Thorlakson upp bréf dagsett i
janúar 1877 með undirskriftum 31
landnema eyjarinnar og Þórunn
Elfa Magnúsdóttir rithöfundur
las upp kvæðið „Kveðju að vest-
an” eftir Guðfinnu frá Hömrum.
En þótt islensku gestirnir hittu
þannig á endalok þessarar merku
byggðar, sýndu þær frábæru við-
tökur, sem þeir fengu i ferðinni,
bæði á einkaheimilum, þar sem
þeir gistu, og svo á söngskemmt-
unum karlakórsins, það ótvirætt
að hvað sem öllum fræðilegum
skilgreiningum liður er islensk
þjóðernismeðvitund enn mjög vel
lifandi meðal vestur-islendinga i
Manitoba. Karlakór Reykjavikur
hélt söngskemmtun i Winnipeg i
sambandi við menningarhátiðina
og svo einnig i Brandon og að
Lundum. Hvarvetna var húsfyllir
og varð kórinn að syngja fjölmörg
aukalög. Sigurður Björnsson
óperusöngvari söng einsöng með
kórnum, og vakti söngur hans svo
mikla athygli, að i Winnipeg var
þess farið á leit við hann hvort
hann vildi syngja einsöng i 9.
symfóniu Beethovens, sem þar á
að flytja 7. og 8. mai i vor. Auk
þess var honum boðið að syngja i
óperunum Don Giovanni og Lucia
di Lammermor árið 1978.
Kórinn fór einnig til Selkirk og
Gimli og söng fyrir vistmenn á
elliheimilunum þar. Eftir sönginn
á elliheimilinu Betel á Gimli kom
gömul kona, 86 ára, að máli við
Ragnar Ingólfsson fararstjóra og
rétti honum umslag með 100 doll-
urum, sem hún kvaðst vilja gefa
kórnum.
.,Ég get nú eiginlega ekki tekið
við þessu”, sagði Ragnar.
„O, heldurðu að ég fari með
þetta i gröfina!” svaraði gamla
konan um hæl.
Gamalt fólk i Betel táraðist,
þegar islenski þjóðsöngurinn var
sunginn.
Á þessari menningarhátið var
einnig opnuð sýning á listasafni
Winnipeg á verkum vestur-is-
lenska málarans Emile Walters,
og var auðvelt að sjá þar tengsl
við islenska málaralist. Fróðir
menn nefndu einkum að þarna
kæmi viða i ljós andlegur skyld-
leiki við Magnús Á. Arnason. Við-
fangsefni málarans voru bæði is-
lensk og amerisk og einnig, að þvi
er virtist, grænlensk, og beitti
hann ný-impressióniskum stil á
amerisku viðfangsefnin, en um
hin fjallaði hann i stil, sem nálg-
aðist meira islenska málaralist.
Menningarhátiðinni i Winnipeg
lauk með þvi að biskupinn af Is-
landi, herra Sigurbjörn Einars-
son, var gerður að heiðursdoktor
við Winnipegháskóla sunnudag-
inn 5. október. Það var dr. Paul
Thorlakson, sem sæmdi hann
þessari nafnbót, og vildi svo til að
þennan sama dag átti hann átt-
ræðisafmæli. Þessvegna var gerð
smávægileg breyting á hinni há-
tiðlegu dagskrá: fyrir hann var
sungið „hann á afmæli i dag”!
Við þetta sama tækifæri voru af-
hentar minningarplötur handa
Winnipeg-háskóla og Manitoba-
háskóla. A báðum þessum plötum
var efst áletrun á ensku um fund
Ameriku og tilefni þess að plöt-
urnar voru gefnar. Undir henni
var eftirmynd af þeirri siðu Flat-
eyjarbókar, sem segir frá Vin-
landsfundi vikinga, og sitt hvor-
um megin við hana var ensk og
frönsk þýðing textans.