Þjóðviljinn - 06.01.1976, Blaðsíða 6

Þjóðviljinn - 06.01.1976, Blaðsíða 6
6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 6. janúar 1976. Minning Lárus Bjarnfreðsson — málari Fæddur 18. maí 1920 — dáinn 23. des. 1975 Lárus Bjarnfreðsson var fædd- ur að Efri-Steinsmýri i Meðal- landi 18. mai 1920. Foreldrar hans voru hjónin Ingibjörg Sigurbergs- dóttir og Bjarnfreður J. Ingi- mundarson sem bjuggu á Efri-Steinsmýri frá 1913 til 1946. Lárus var sjötti i röðinni af tuttugu börnum þeirra hjóna, nitján þeirra komust til fullorðins ára, — eitt þeirra, Sveinn Andrés dó á sjötta aldursári. Sextán eru enn á lifi, tveir bræður voru dánir áður, Haraldur fórst með erlendu skipi i janúar 1940 og Vilmundur dó hér i Reykjavik i nóv. 1964. Lárus var kominn af kjarngóðu alþýðufólki eins og segja má um fleiri skaftfellinga. Hann ólst upp við kröpp kjör svo sem að likum lætur, þar sem stóran barnahóp þurfti að fæða og klæða en oft litlu til að miðla. Hann ólst upp hjá foreldrum sinum fram til niu ára aldurs. Þá fór hann að Syðri-Fljótum i sömu sveit, til Sigriðar Sveinsdóttur og Svein- bjargar Asmundsdóttur, tóku þær hannaðséreins og fósturson sinn, enda minntist hann þeirra ætið siðan af miklum hlýhug. Á þessu heimili dvaldi Lárus næstu niu árin eða þar til hann hvarf að mestu af heimaslóðum, i atvinnu- leit einsog titt var um unga menn á þeim timum. Árið 1942 hleypti hann alveg heimdraganum og fór til Vestmannaeyja á vertið, vann hann þar næstu árin að ýmsum störfum, sem til féllu. Hann hafði þannig kynnst flest- um störfum til sjávar og sveita, þegar hann um vorið 1948 hóf nám i málaraiðn hér i Reykjavik hjá Jóni Björnssyni i Laugatungu, þeim sama málarameistara og ég íærði hjá, en ég hafði þá nýlokið námstima minum. Þar með hóf- ust kynni okkar Lárusar, sem héldust fram til siðasta dags. Oft lágu leiðir okkar til sama vinnu- staðar, en þó kannske oftar að sama áfanga I félagsmálum. Lárus var mikill verkalýðssinni og félagshyggjumaður, hann skipaði sér i stétt samkvæmt þvi. Vafalaust hafa þau kjör, sem hann ólst upp við og fyrstu kynni hans af verkalýðsmálum mótað þessi viðhorf hans, ásamt góðri dómgreind og næmum skilningi hans á lifi og hlutskipti alþýðu manna. Eftir komu sina til Reykjavikur gerðist hann fljótt virkur félagi i Æskulýðsfylking- unni ( félagi ungra sósialista — siðan i Sósialistaflokknum og Al- þýðubandalaginu. Eftir að hann hóf iðnnám gerðist hann brátt leiðandi i samtökum málara- nema og i iðnnemasambandinu. Að iðnnámi loknu, 1952, gekk hann i Málarafélag Reykjavikur og var strax á fyrsta ári kosinn i stjórn þess og gegndi þar ýmsum trúnaðarstörfum ætið siðan. Það verður ekki sagt að hann væri heilsuhraustur maður, veit ég að hann duldi oft lasleika sinn og fór oft þjáður til vinnu sinnar. Haustið 1973 varð hann að hætta almennum málarastörfum sök- um heilsubrests, fékk hann þá nokkru siðar starf á málara- vinnustofu kirkjugarðanna i Fossvogi. Þar starfaði hann fram undir það siðasta. Hann varð bráðkvaddur að heimili sinu að- faranótt 23. des. sl. Ef ég ætti að lýsa i fáum orðum eiginleikum og eðliskostum Lár- usar, yrði það eitthvað á þessa leið: Hann var trúr skoðun sinni og sannfæringu, en tók þó fullt til- lit til skoðana annarra þó þær féllu ekki að hans eigin. Hann trúði á mátt félagssamtaka, og vann að hverju máli með hag heildarinnar fyrir augum. Hann var góður vinnufélagi, lá aldrei á liði sinu en gekk að hverju verki af fyllstu ósérplægni og lét sinn hlut sist eftir liggja, hygg ég að sama megi segja um félagsstörf hans. Hann var glaðsinna i góðra hópi, og oft hnyttinn i tilsvörum. Það má kannske segja að hann væri ekki allra vinur, vegna skoðana sinna, en fáa menn hefi ég þekkt orðvarari um annarra hag. Lárus kvæntist eftirlifandi konu sinni Guðrúnu Benjaminsdóttur ættaðri af Vatnsleysuströnd 22.5. 1965. Stofnuðu þau heimili á Sel- tjarnarnesi, þar sem þau bjuggu ávallt siðan. Hún var honum styrkur lifsförunautur. Hún bjó honum ylrikt heimili og veitti honum alla þá umönnun, sem hægt var að láta I té. Þau hjónin voru bæði sérstaklega barngóð, hjá þeim dvaldi langtimum sam- an ungur systursonur Lárusar, hann var þeim hjónum mikill yndisauki, veit ég að Lárus bar hag hans mjög fyrir brjósti. Við hjónin vottum eftirlifandi konu hans, fóstursyni, systkinum og öðrum vandamönnum okkar innilegustu samúð. Finnbogi Haukur Sigurjónsson Arin frá 1940—1960 eru einhver þau afdrifarikustu i sögu is- lenskrar verkalýðshreyfingar. Á þessu timabili verður gjörbylting i Hfi þjóðarinnar, sem upphófst meðstriðsgulli og stofnun lýðveld- is og eftir striðið með efnahags- legum kollsteypum. A þessum ár- um valt á miklu að verkalýðs- hreyfingin kynni að notfæra sér þær nýju aðstæður sem skapast höfðu, og að ná til sin hluta af þeim fádæma auði, sem i landinu var og hún hafði skapað. Það var okkur málurum til happs að eiga um þetta leyti hóp ungra manna sem þekktu sinn vitjunartima og hugsuðu meira um hag með- bræðra sinnaensinn eigin. Innan þessa hóps var Lárus Bjarnfreðs- son. Lárus gekk i Málarafélag Reykjavikur árið 1952 og var kos- inn ritari félagsins ári siðar. Rit- arastarfi gegndi hann til ársins 1945, en var þá kosinn formaður félagsins og þvi starfi gegndi hann til ársins 1964. Varafor- maður var hann árið 1970 og ritari árið ’7l t trúnaöarráði var hann frá 1966—1974 að frátöldum þeim tveimur árum sem hann var i stjórn á.þessu timabili. Eftir að hann hætti formennsku var hann eitt ár starfsmaður Málarafélags Reykjavikur og Sambands Bygg- ingamanna. Auk þess sem hér er upptalið gegndi hann fjölmörgum öðrum trúnaðarstörfum fyrir fé- lagið. Af framangreindumá sjá að Lárus er frá upphafi virkur þátt- takandi i félagsstarfinu og sýnir jafnframt það traust sem félags- menn báru þegar til hans. Þetta traust á Lárusi óx með árunum vegna þeirrar giftu sem fylgdi störfum hans. Lárus var góður ritari, skrifaði skira hönd og hnitmiðaðar fund- argerðir. Sem formaður vakti hann yfir velferð félagsins i smáu sem stóru og vann hvert starf af félagslegum áhuga. 1 formannstið Lárusar voru stigin mörg heillarik spor fýrir Málarafélagið. Eitt af þeim voru kaup á húsnæði félagsins að Laugavegi 18 sem gerbreytti allri félagslegri aðstöðu. Nú þegar Lárus er allur þökk- um við málarar þau störf sem hann hefur unnið fyrir okkur og verkalýðshreyfinguna i heild. Að siðustu votta ég eftirlifandi eiginkonu hans GuðrUnu Benja- minsdóttur samúð mina. Magnús H.Stephensen Þrátt fyrir mikið starf og há- þróaða tækni i læknisfræðinni þá finnst mér það nú gerast óhugnanlega oft að kröftugir menn falla frá á miðjum starfs- aldri eða að minnsta kosti löngu áður en komið er að eðlilegu ævi- kvöldi. Læknavisindin og ómetanlegt starf að heilsugæslu meðal almennings hækkar vissu- lega meðalaldur þjóðarinnar, en breyta i engu þeirri sigildu sam- likingu Hallgrims Péturssonar þar sem hann likir dauðanum við sláttumann sem „slær allt hvað fyrir er”. Það er vafalaust holl hugvekja fyrir okkur öll i önn dagsins að viðurkenna þá staðreynd að eng- inn ræður sinum næturstað og að sláttumaðurinn spyr ekki um það hvort starfsdegi sé lokið. Tilefni þessara hugleiðinga er að i dag er sveitungi minn og samherji Lárus Bjarnfreðsson málari til grafar borinn. Hann hafði að visu verið heilsuveill um skeið en samt kom andlátsfréttin mér mjög á óvart. Við vorum aldrei nákunnugir á okkar uppvaxtarárum en héldum jafnan við okkar kunningsskap og af minni hálfu með vaxandi traustiog viðurkenningu á mann- kostum Lárusar. Lárus Bjarnfreðsson var fædd- ur 18. mai 1920 og var einn af 20 systkinum frá Syðri-Steinsmýri i Meðallandi: Foreldrar hans voru hjónin Ingibjörg Sigurbergsdóttir og Bjarnfreður Ingimundarson sem þar bjuggu allan sinn bú- skap. Á þeim árum var mikið þröng- býli i sveitum Skaftafellssýslu og efnahagur bænda i samræmi vð það. Efalaust hefur þvi oft verið erfitt að sjá slikri fjölskyldu far- borða þó ekki væri hugsað svo hátt að láta alla ganga mennta- veginn, eins og það var orðað á þeim tima að fara i framhalds- skóla. Á þvi hefði þó verið full þörf með systkinin frá Steinsmýri þviégheyrðioftum það talað fyr- ir austan hvað þau væru öll vel gefin og vel hæf til náms. Eins og venja var á þeim tima fór Lárus á unga aldri að stunda alla algenga vinnu hvar sem vinnu var að fá til þess að vinna fyrir sér og sinu heimili, en á þeim tima tóku eldri systkinin oft drjúgan þátt i að vinna fyrir upp- eldi yngri systkina sinna. Þegar Lárus var fluttur til Reykjavikur hóf hann iðnnám og gerðist mál- ari og á þvi' sviði skilaði hann mestu af sinu ævistarfi, en þeim þætti i lffi hans munu aðrir gera betri skil. A æskuheimili kynntist Lárus strax hugsjónum sósialismans þvi faðir hans var bókhneigður, og viðlesinn, fylgdist af áhuga með þróun mála i hinum stóra heimi og þá einkum framþróun sósialismans. Það lá þvi beint við að þegar Lárus var fluttur til Reykjavikur tók hann strax þátt i baráttu verkalýðshreyfingarinnar og Sósialistaflokksins og siðar Al- þýðubandalagsins. Á þeim vett- vangi lágu leiðir okkar aftur sam- an, þvi að jafnframt þvi sem Lárus lagði fram mikið starf i sinu stéttarfélagi þá tók hann þátt i kosningabaráttu með okkur fyr- ir Alþýðubandalagið i Reykjanes- kjördæmi þar sem hann var bú- settur á Seltjarnarnesi. Störf i verkalýðshreyfingunni og innan þeirra stjórnmála- flokka, sem fyrir hana vinna, eru oft erfið og erilsöm. A þeim vett- vangi þarf oft að mæta ósigrum ogsjaldan nema hálfum sigri. Oft eru þau störf þó ánægjuleg vegna þess að þar starfa svo margir fórnfúsir hugsjónarmenn sem ekki spyrja um daglaun að kveldi. Einn þeirra ómetanlegu áhuga- manna var Lárus Bjarnfreðsson. Hann var ætið jafn baráttuglaður og ótrauður hvort sem hann var i forystu i sinu stéttarfélagi eða sem óbreyttur liðsmaður flokks- ins. Fyrir allt það starf færi ég hon- um nú bestu þakkir fyrir mina hönd og okkar samstarfsmanna hans i Alþýðubandalaginu. Olafur Jónsson. „Ef þú vilt bera út blaðið fyrir mig i fyrramálið, þá máttu rukka Lalla og Gunnu”,, heyrði ég eitt sinn fyrir mörgum árum son minn segja við litlu systur sina og þóttist hann greinilega vera að bera fram gott boð, enda var þvi tekið umyrðalaust. Þessar samræður urðu til þess, aö ég fór að forvitnast um hvaða fólk það væri, sem nýflutt var i nágrennið, og svo eftirsóknarvert var að „rukka” um áskriftar- gjald fyrir Þjóðviljann. Það kom mér raunar ekki á óvart að sjá að það voru þau Lárus Bjarnfreðsson og Guðrún Benjaminsdóttir, Klöpp á Sel- tjarnarnesi, sem við var átt, en er ég komst að raun um það, að þetta voru ekki einu börnin, sem hændust að heimili þeirra, urðu það mér ný kynni af Lárusi sem ég þóttist þó hafa þekkt allvel I tvo áratugi, eða allt frá unglings- árum, þegar ég kom fyrst á fund hjá Æskulýðsfylkingunni i Reykjavik. Þetta sannaði enn einu sinni að Lárus var ekki i hópi þeirra, sem maður á einu sinni samræður við og þekki svo upp frá bvi. Þvert á móti mun mörg- um við fyrstu kynni hafa fundist hin stuttu og oft kaldhæðnislegu tilsvör hans i samræðum, ekki til þess fallin, að náin kynni myndu takast á einni kvöldstund. En undir harðri skel er oft það sem best þykir. Sú varð að minnsta kosti reynsla mln af kynnum okk- ar Lárusar. Ég ætla ekki að gera tilraun til að rekja æviferil Lárusar, ætt hans né uppruna, sem ég væri enda alls ekki fær um, vegna ó- kunnugleika og lltils áhuga á ætt- fræði, og ekki heldur hin ýmsu störf hans i þágu islenskrar verkalýðshreyfingar og samtaka sósialista, sem ég veit þó að tóku oft drjúgan tima af fristundum hans i áratugi. En nú, eftir hiö skyndilega og ótimabæra fráfall hans, langar mig, bæði vegna persónulegra kynna okkar og samstarfs, einkum siðasta ára- tug, og fyrir hönd félaga okkar i Alþýðubandalaginu á Seltjarnar- nesi, að koma á framfæri örlitlu þakklæti um leið og við kveðjum Lárus i siðasta sinn. Það hefur stundum komið i minn hlut þegar Þjóðviljinn og Alþýðubandalagið hafa þurft að- stoðar við, að „rukka” inn hin ýmsu framlög i þessum bæ, og þá var mér óviða betur tekið en ein- mitt hjá „Lalla og Gunnu”. Konu Lárusar, Guðrúnu Benja- minsdóttur, litla frændanum, Bjarnfreði, sem svo oft dvaldist langdvölum á heimili þeirra, systkinum og vinum, óska ég alls hins besta. Styrkár Sveinbjarnarson. Ég kynntist Lárusi Bjarnfreðs- syni fyrst sem vinnufélaga, þar sem við vorum báðir vinnufélag- ar i málaraiðn og meistarar okk- ar unnu saman. Þá var ég rúm- lega hálfnaður með námstimann en hann að by rja sitt nám, og mun það hafa verið i maimánuði 1948. Mér er i fersku minni mánu- dagsmorguninn er fundum okkar bar fyrst saman I nýju verslunar- húsnæði á Laugateignum sem við vorum að mála og meistarinn hans Lárusar kynnt fyrir mér nýja nemandann sinn. Við tók- umst i hendur og ég virti fyrir mér þennan væntanlega vinnufé- laga. Hann var fölur og veikluleg- ur, enda nýstaðinn uppúr veikind- um. Einhvernveginn var það svo að þessi nýi nemandi kom mér öðru- visi fyrir sjónir en hinir strákarn- ir sem voru vinnufélagar minir og skólabræður úr Iðnskólanum, en þó á þann hátt sem erfitt er að lýsa. Og ekki reyndist hann heldur fasmikill eða málgefinn á vinnu- staðnum þá fáu daga er við unn- um þarna saman og i sannleika sagt fannst mér hann ekki likleg- ur til stórræða, hvorki i orðum né athöfnum, og ekki óraði mig fyrir þvi þá að við ættum eftir að hafa svo mikil samskipti eins og raun varð á. Nokkru siðar þurfti ég að leggj- ast inn á spitala og er ég hafði legið þar nokkra daga birtist þessi nýi vinnufélagi minn i heim- sóknartima. Það vakti nokkra undrun mina að þessi maður, sem var mér tæplega málkunnugur skyldi vera hér kominn i heimsókn. Og nú spjölluðum við saman og það kom greinilega i ljós að við áttum mörg sameigin- leg áhugamál. Og eftir þetta hálf- tima samtal var komin önnur mynd af þessum nýja samstarfs- manni i huga minum. Og þegar við fórum aftur að vinna saman þá kom fljótlega i ljós aö þessi hægláti maður var harðduglegur og ósérhlifinn við vinnu. Þetta var á árdögum Iðnnema- sambandsins og var starfandi málaranemafélag sem Lárus gerðist strax virkur félagi i og þar hófst okkar samstarf að félags- málum. Strax að námi loknu var Lárus kosinn i stjórn Málarafélagsins, eða árið 1953, og átti hann sæti i stjórn þess félags samtals i 12 ár, lengst af sem formaður. Atta ár af þeim tima unnum við saman við stjórnarstörf i Málarafélag- inu. Lárus var hugsjónamaður i eðli sinu og öll hans félagsmálastörf báru keim af þvi, en þó virti hann málstað andstæðinga sinna, þótt ólikur væri, og átti jafnan auðvelt með að mæta þeim á miðri leið. Hann hafði gott vald á islenskri tungu, átti auðvelt með að greina milli auka- og aðalatriða, og skrifaði skýrt og gott mál. Um það vitna gjörðabækur Málarafé- lagsins frá þeim tima sem hann var ritari þess. Hinsvegar var hann fremur málstirður og lét þvi ekki eins vel að tjá sig i ræðu sem rituðu máli, en þar kom á móti góð þekking á fundarreglum og virðing fyrir þeim. A þeim tima er við unnum sam- an að félagsmálum þurfti að sjálfsögðu að taka ákvarðanir um ýms mál er miklu skiptu og þvi reyndi oft á samstöðu innan stjórnarinnar, en á sama hátt og Lárus var trúr sinni hugsjón, var hann einnig traustur og heiðar- legur I samskiptum við aðra, hvort heldur voru andstæðingar eða samherjar, og þrátt fyrir að skoðanir okkar um menn og mál- efni ættu ekki ætiö samleið, þá skaðaði það ekki þann málstað er við unnum fyrir. Lárus var einn þeirra manna er taldi það sjálfsagt og eðlilegt aö leggja fram mikið starf til samfé- lagsins án þess að ætlast til launa eða lofs. Sjálfur gerði hann litlar kröfur til lifsins og sætti sig gjarnan við þau kjör sjálfum sér til handa er hann taldi vera of kröpp fyrir umbjóðendur sina. Hann leiddi hjá sér lifsþæg- indakapphlaupið sem einkennt hefur hvað mest okkar þjóð að undanförnu. Hann hefur eílaust tamið sér það ungur að leggja til atlögu við lifið án þess að kvarta og það þvi fremur sem hann átti jafnan við vanheilsu að striða. Fyrir rúmum tveimur árum var svo komið heilsu hans að hann gat ekki lengur stundað al- menn málarastörf og réðst þá til Kirkjugarða Reykjavikurborgar og gerðist þar fastur starfsmaður við málarastörf.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.