Þjóðviljinn - 08.01.1976, Qupperneq 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 8. janúar 1976.
Mönnum hefur orðið tiðrætt
undanfarið um úrskurð um
langt gæsluvarðhald fjögurra
ungra manna. grunaðra um að
vera valdir að mannshvarfi.
Einn fjörmenninganna var úr-
skuröaður i niutiu daga gæslu-
varðhald, tveir i 45 daga og sá
fjörði eitthvað minna. En hvað
skyldi vera heimild fyrir löngu
gæsluvarðhaldi, hver úrskurðar
menn i slíka fangelsisvist og
hvaða bætur eru greiddar
mönnum, sem eru e.t.v. að ó-
sekju meðhöndlaðir þannig af
réttvisinni?
I lögum um gæsiuvarðhald
segir að dómarar einir geti úr-
skurðað mann til innisetu um
stundarsakir, en þó aldrei án
þess að unnið sé að máli hans
með eðlilegum hraða á meðan.
Engin fyrirmæli eru um lengd
gæsluvarðhalds i stjórnarskrá
og fer það því eftir ákvörðun
dómara hverju sinni. Siðan má Hegningarhúsið við Skólavörðustig. Þar eru flestir, sem I gæslu-
framlengja gæsluvarðhaldsúr- varðhald eru dæmdir, hafðir i haldi.
Engin lög eru til
um hámarkslengd
gæsluvaröhalds
en skaöabótamálaferli nánast
engin vegna varðhaldsúrskurðar
skurði aftur og aftur ef ástæða
þykir til.
Menn eru einkum dæmdir i
gæsluvarðhald af tveimur á-
stæðum. Annars vegar ef ætla
má að sökunautur muni á ein-
hvern hátt torvelda rannsókn
einstakra mála, s.s. með þvi að
koma undan gögnum, afmá
verksummerki o.s.frv. Hins
vegar ef um er að ræða sibrota-
mann, sem telja má vist að
muni halda áfram að brjóta af
sér á meðan mál hans eru i
rannsókn. Ekki má dæma al-
þingismenn i gæsluvarðhald, né
sjúklinga, vanfærar konur eða
konur með barn á brjósti. Eftir
læknisráði má þó úrskurða slikt
fólk „til geymslu á spitala eða
öðrum viðeigandi stað”.
f samtali við Birgi bormar,
fulltrúa sakadómara, kom fram
að mjög sjaldgæft væri að menn
krefðust bóta fyrir gæsluvarð-
haldsvist. Rökstuddur grunur
yrði ávalltað vera fyrir hendi ef
úrskurða ætti mann i' slikt varð-
hald og „gæsluvarðhald að ó-
sekju” væri þvi nær óþekkt fyr-
irbæri. Til eru þó ákvæði um
bætur vegna gæsluvarðhalds og
ættu menn rétt á sliku skv. lög-
um. fengju þeir það greitt án
málaferla ef þeir á annað borð
færu fram á það.
Birgir sagði að þvi væri ekki
að neita, að rannsókn mála
gengi mishratt fyrirsig. bó væri
ávallt keyrt á fullu i þeim mái-
um, sem leitt hefðu til gæslu-
varðhalds einseða fleirimanna.
Mál sibrotamanna eru þó rek-
in með nokkuð öðrum hætti.
beir játa oftast afbrot si'n og
sitja i gæsluvarðhaldi uns dóm-
ur fellur og lita á þá fangelsis-
vist sem „fyrirframúttekt”.
Gæsluvarðhaldsfangar dveljast
næreingönguá tveimur stöðum,
Hegningarhúsinu við Skóla-
vörðustig og i húsakynnum lög-
reglunnar i Siðumúla.
—gsp
Halldór Gunnarsson:
Um sjálfgagnrýnis-
skort gagnrýnenda
Sjaldan hefur fyrirsögn i dag-
blaði vakið mér jafnmikla for-
vitni og sú, er á poppsiðu bjóð-
viljans tjáði lesendum blaðsins,
að bokkabót væri uppleyst og
hætt störfum. bar sem mér er
málið skylt vissi ég fyrir að starf-
semi þessa áhugamannahóps lá
niðri. vegna prófanna megin-
þorra meðlima. bað vaknaði
sumsé hjá mér löngun til að fræð-
ast um, hvað ylli þessum enda-
lokum á tómstundagamni okkar.
Og sjá hvar skrifað stendur:
„bokkabót er hætt ef marka má
orð Steinars Bergs útgefenda
þeirra. Sagði Steinar að þeir
hefðu gjörsamlega brotnað niður
vegna gagnrýni minnar á hljóm-
leikahaldi i Háskólabiói i des.
sem er miður.” Tilvitnun lýkur.
Viti menn. Við lestur greinarinn-
ar kemur i Ijós, að máttugt stil-
vopn greinarhöfundar hefur sall-
að niður allt sjálfstraust vort, og
milli lina má lesa, að við félagar
liggjum i taugahrúgu og sleikjum
sár vor eftir skothrið þessarar ör-
lagavigvélar. Engum blööum
skyldi um það flett, að náttúruöfl-
unum hafði bæst liðsauki. Eftir að
Steinar hafði tjáð okkur að rang-
lega væri eftir sér haft, gerðist á-
sækin sú spurning, hvaðan bless-
uðum ma'nninum væri komin
þessi ofurtrú á örlagamætti sin-
um. Finnst manninum ef til vill
ekkert athugavert við skrif sin
yfirleitt?! Skrif, sem minna meir
á lipurlega samdar gagnfræða-
skólaritgerðir en skrif manns,
sem gerir sér ljósa. ábyrgð þess
að vera gagnrýnandi, og það á
sviði listar, sem berst fyrir til-
verurétti meðal hinna hefð-
bundnu listgreina. Áður en lengra
er haldið vil ég ræða gagnrýni
hans á breiðskifum okkar tveim.
I grein um Hljómaútgáfuna
segir hann fyrri plötuna svo
góða að það þurfi ekki að ræða um
hanaU Mjög elskulegt, en litt
sannfærandi. Um seinni plötuna
fer hann hlýlegum orðum, þannig
að út frá augiýsinga- og sölu-
sjónarmiði megum við vel við
una, en litil er ánægjan þegar
gagnrýnandi gerir sig beran að
vankunnáttu um hljómeðli al-
gengra hljóðfæra, ruglar t.d.
saman pianói og vibrafóni.
Hlutverk gagnrýnanda á ekki
að vera að hlaða viðfangsefnið
lofi eða lasti og þröngva þeim til-
finningaáhrifum, sem hann
verður fyrir á lesendur sina. Allra
sist þegar meginþorri lesenda er
áviðkvæmu mótunarskeiði. Hann
á að rannsaka innviði verksins,
uppbyggingu og samræmi, ásamt
afstöðu þess til annarra verka
sömu bylgjulengdar, til að auka
skilning hins almenna neytanda á
hlutnum. Skilning sem dýpkar
þær jákvæðu eða neikvæðu til-
finningar, sem fyrir hendi eru.
bvi er ljóst að einhverjar lág-
markskröfur verður að gera til
kunnáttu i þessum efnum. Að
sjálfsögðu hlýtur mannleg tilfinn-
ingaafstaða að stjónia gerðum
gagnrýnanda, sem og annarra, en
sé hann sér meðvitandi um hlut-
verk sitt, heldur hann henni i
skefjum.
Hjá gagnrýnanda hljóma orð
eins og „frábært”, „ömurlegt”
o.s.frv., sem óábyrg rökleysa.
Að Lokum vil ég taka það skýrt
fram að þessi sleggjudómakritik
tröllriður velflestum poppsiðum
dagblaðanna, en enn sem komið
er gerir maður meiri kröfur til
bjóðviljans en annarra blaða,
ekki sist i menningarlegu tilliti.
Ilalldór Gunnarsson.
Auðugir
þingmenn
Af 100
bandarískum
öldungadeildar-
mönnum eru
22 miljóna-
mæringar — á
bandaríska vísu
bvi hefur oft verið haldið fram
að eina leiðin til að öðlast pólitisk-
an frama i bandariskum stjórn-
málum sé að kaupa hann, þe. þeir
einir eiga von á frama sem hafa
nóg fé til að yfirgnæfa aðra fram-
bjóðendur með áróðri og aug-
lýsingaskrumi um eigið ágæti.
bessi lullyrðing var nýlega
sönnuð i rannsókn sem New York
Times gerði á eignum þingmanna
i bandarisku öldungadeildinni.
Ekki reyndist auðvelt að afla
haldgóðra upplýsinga um eignir
þingmannanna þvi i riki einka-
eignaréttarins liggja slikar upp-
lýsingar ekki á lausu. Útsendarar
blaðsins urðu þvi að reiða sig á
framburð ráðgjafa þingmann-
anna og annarra nákominna.
En heildarniðurstaða rann-
sóknarinnar var sú að mikill
meirihluli þingmanna á eignir
sem metnar eru á 250 þúsund
dollara eða meira og 22 af
hundrað öldungadeildarmönn-
um eru miljónamæringar á
bandariska visu (einn banda-
riskur miljónamæringur jafn-
gildir 160 islenskum miljóna-
mæringum ). Er þá átt við saman-
lagðar eignir þingmanna og
eiginkvenna þeirra.
Svipuð könnun var einnig gerð
fyrir74 árum eða árið 1902 og við
samanburð kom i ljós að hlutfall
miljónamæringa hafði haldist
óbreytt. bá voru i öldungadeild-
inni 19 miljónamæringar en þing-
menn voru þá 10 færri en nú eða
90.
Að sögn blaðsins bendir flest til
þess að Edward Kennedy sé
rikasti þingmaðurinn en engar
Edward Kennedv er senniiega
rikasti þinginaður Bandarikj-
anna að sögn New York Times.
tölur eru nefndar um auð hans
sem að mestu leyti áskotnaðist
honum sem arfur. í miljóna-
mæringahópnum eru ýmist rikir
erfingjar eða menn sem af eigin
rammleik hafa komist yfir mikl-
ar eignir.
Beinar tekjur öldungadeildar-
manna eru nú 44.625 dollarar á
ári. En þar með er ekki hálf
sagan sögð þvi þeir hafa ýmiss
konar aukaþóknanir sem renna
eiga til starfsmannahalds, skrif-
stofukostnaðar, íerða- og
simakostnaðar osfrv. bessar
aukaþóknanir eru miklar að vöxt-
um og i ágúst sl. voru birtir út-
reikningar sem sýndu að þing-
menn hafa alls 38 sjóði að leita til
og úr þeim gramsa þeir 488.505
dollara á ári.
bar eins og hér hafa ýmsir
orðið til að kvarta undan þvi hve
þingmenn eru vellaunaðir. bing-
menn hafa svarað þvi til að þessi
góðu laun sporni gegn þvi að ein-
ungis rikisbubbar sitji á þingi. En
könnun NYT bendir ekki til þess
að sá rökstuðningur sé mark-
tækur.
—ÞH (hcimild IHT)
AFERLENDUM
BÓKAMARKAÐI
The Adventurer
Paul Zweig. Dent & Sons 1974
Að tefla á tvær hættur, leggja
eitthvað undir, jafnvel lifið sjálft,
leita rauða steinsins og kanna ó-
kunna stigu, þetta er kölluð ævin-
týramennska og er nú orðið talið
fremur neikvætt. Höfundurinn
rekur frásagnir af ævintýra-
mönnum fyrri tiða, sem lögðu af
stað upp á eigin spýtur allt til
þeirra fáu nútimamanna, sem
fetað hafa sömu slóð. Odysseifur,
Robinson Crusoe, Casanova o.fl.
koma hér við sögu og siðar Niet-
zsche, Poe og Lawrence, sem
leita ævintýra inn á við. Höfundur
fjallar um orsakirnar, sem hann
telur vera fyrir ævintýraleitinni
og þeirri umbreytingu sem varð
að þvi er hann teiur með de Sace,
sem myndbreytti ævintýraleit-
inni i byltinguna. Höfundur kem-
ur viða við og fer stundum full-
mikið út i alhæfingar og dregur
ályktanir af hæpnum forsendum.
Bókin er ef til vill viss ævintýra-
leit höfundar sjálfs. bótt margt sé
hæpið sem hann fullyrðir þá er
bókin skemmtileg og vel þess
virði að vera lesin.
Social Sciences as Sorcery
Stanislav Andreski. Penguin
Books 1974.
llöfundurinn er pólskur, hefur
starfað viða um heim sem há-
skólakennari og skrifað bækur
um alþjóðamál og stjórnmál. I
þessari bók sýnir hann félags-
fræðinga i nokkuð svo sérstæðu
Ijósi, svo og fræði þeirra sem inn-
antómt blaður og merkingarlaust
en drýldið fjas um sjálfsagða
hluti. Höfundur dregur fram
gróðasjónarmiðið bak við
sa mfélagsþjónustu félags-
fræðinga og einkum þeirra sem
setja saman innantómar langlok-
ur með prósentutöflum og
statistik um félagsleg vandamál
þróaðra samfélaga. Höf. telur að
stór hluti viðurkenndra félags-
fræðinga sé beinlinis á snærum
þeirra sem lita á samfélögin sem
mjólkurkýr og hinar svonefndu
visindalegu niðurstöður þeirra
séu ákveðnar fyrirlram af kostn-
aðarmönnum þessara sérhæfðu
starfskrafta. Bók þessi er mjög
skemmtileg og ágæt lýsing á
humbukkinu.