Þjóðviljinn - 15.01.1976, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 15. jamiar 1976. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9
Ólafur Jóhann Sigurðsson senr
nú hefur hlotið bókmenntaverð
laun Norðurlandaráðs, kom mjög
snemma inn i islenskar bók
menntir. Hann er sunnlenskui
bóndasonur, alinn upp i Grafn-
ingi, fæddur 1918. Aðeins fimmtár
ára gamall kemur hann tii
Reykjavikur og er ári siðar búinn
að gefa út sina fyrstu bók, barna.
bókina Við Alftavatn, sem siðar
hefur verið gefin út margsinnis
En fáum mánuðum siðar birtisl
eftir þennan kornunga manr
furðulega þroskuð smásaga um
það, hvernig ótiðindi fasisma
styrjaldar og kreppu berja að
dyrum hjá hjónum i islensku koti
Saga þessi birtist i Rauðum penn-
um, en Ólafur Jóhann var með r
þeirra ferð frá. upphafi og hefur
verið einn ágætastur fulltrúi
þeirrar róttæku kynslóðar og
anda hennar jafnan siðan.
Undur veraldar
Þær minningar sem skáldið tel-
ur að koma megi að haldi, eru
sumar tengdar fyrstu samferða-
mönnum, þeim sem leiða barn að
læk við tún og bera það yfir óvæða
á. En fleiri eru þessi minni tengd
við undur náttúrunnar, smá ekki
siður en stór. 1 einu smákvæði er
fjallað um það af kurteisi, að
styggð hefur komið
að kvöldsvæfu fiðrildi
og timinn hefur ekki unnið á
jafnvel svo smáum tiðindum:
Eitthvað er að flögra
að áratugum iiðnum
Blóm ýmiskonar eru ávörpuð af
einlægri auðmýkt og virðingu.
Þessi mynd af ólafi Jóhanni var tekin á heimili hans skömmu eftir að hann frétti að hann hefði hlotið
bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs. (Ljósm. AK).
Olafur Jóhann Sigurðsson
Draumur og
veruleiki
Um upphaf ritferils Ólafs Jó-
hanns og svo margt sem hann
hefur ritað siðan eiga vel við um-
mæli Kristins E. Andréssonar i
tslenskri bókmenntasögu. „Hann
er að upplagi rómantiskur og
draumlyndur, með rika fegurðar-
þrá, en uppgötvar ungur veruleik,
sem er i hryllilegri mótsögn við
draumaheim hans, þar sem i stað
fegurðar og hamingju rikir fá-
tækt, þjáning, ranglæti.... Hin
rómantiska fegurðarþrá Ólafs
leitar útrásar i listrænni fram-
setningu, lýsingu á óskum og
draumum persóna og i náttúru-
lýsingum, en undir hinu róman-
tiska yfirborði liggja djúp sár-
indi, vakin af raunsæjum þjóðfé-
lagslegum skilningi og heitri
mannúðarkennd”.
Ritferill
Ólafur Jóhann er höfundur 21
bókar. Fyrsta skáldsaga hans var
„Skuggarnir af bænum” (1936). I
„Liggur vegurinn þangað” (1942)
fjallar höfundur um ungt skáld,
sem atvinnulaust og einmana
leitar gæfu og lifssanninda i
Reykjavik. t „Fjallið og draum-
urinn” (1944) og „Vorköld jörð”
(1951) fjallar höfundur um and-
stæður hamingjudraums og veru-
leika i lifi bændafólks . „Gang-
virkið” (1955) lýsir upphafi tima-
bils erlends hernáms eins og það
speglast i vitund og ferli ungs
blaðamanns. „Leynt og ljóst”
(1965) geyma tvær snjallar stúdi-
ur á mannlegu hlutskipti og sið-
asta skáldsaga ólafs Jóhanns til
þessa „Hreiðrið” (1972) lýsir við-
leitni roskins rithöfundar til að
efla tengsli sin við þau lifsgildi,
verðmæti, sem ekki verða af hon-
um tekin i andsnúnum heimi.
Þessi skáldsaga hefur áður verið
borin fram til verðlauna Norður-
landaráðs.
Hér voru ekki talin smásagna-
söfn Ólafs Jóhanns né heldur
stutt ljóðræn skáldsaga „Lit-
brigði jarðar”, sem hefur reynd-
ar verið viðar þýdd en önnur verk
hans. En ýmsar sögur Ólafs Jó-
hanns hafa verið gefnar út á
ensku, rússnesku, kinversku,
norsku, dönsku, litháisku, þýsku,
ungversku, tékknesku og esper-
anto.
Ólafur hefur og skrifað fleiri
barnabækur en þá sem fyrst var
talin, fengist við þýðingar. Hann
hefur fengist við blaðamennsku,
m.a. var hann um skeið ritstjóri
Landnemans, málgagns ungra
sósialista. Kona hans er Anna
Jónsdóttir.
Ljóð sagnaskálds
Fyrsta ljóðabók Ólafs Jóhanns
hét hinu yfirlætislausa nafni
„Nokkrar visur um veðrið og
fleira”, og kom hún út árið 1952.
Siðan gaf ólafur ekki út ljóðabók i
tuttugu ár, þar til hin fyrri af
verðlaunabókum hans „Að lauf-
ferjum”, kom út 1972, en hin sið-
ari „Að brunnum”, kom út 1974.
Ljóðabækur þessar eru um margt
skyldar innbyrðis, eins og bent
hefur verið á i gagnrýni. Um bók-
Inge Knutson heitir hinn ungi
sænski málfræðingur sem hefur
þýtt ljóð ólafs fyrir dómnefndar-
menn — og miklu fleiri....
ina „Að laufferjum” var m.a. svo
að orði komist i þessu blaði:
„Hvað eftir annað leitar skáldið
i minningasjóði og i náinni sam-
lifun við náttúruna i senn að lifs-
nautn og styrk til að standa upp-
réttur i hreti timans, til að „brúa
Dreyrá” til að fara „yfir blakka
elfi með blóð i streng, sem beljar
djúp milli skara”. 1 sama kvæði
segir að þetta uggvænlega fljót,
Dreyrá, skuli brúað úr „fléttum
lyngjurta”, lesnum á heiði”,
einnig „hvin af ljáum, kliðan skil-
vindu”, „dúni álftar og óðins-
hana” og ekki er heldur gleymt
svo ágætum efnivið sem
óm af þulu
ömmu og rimu
afa og ljóði
liöinnar móður
Og þegar þannig er staðið að
smiðum telur skáldið óhætt að
lýsa þvi yfir um brúna að
þér mun luin geng
þegar stálvirkið brestur
Fyrr en varir hafa þessir smá-
munir fagrir tengst við allt ferli
ljóðsins i einskonar guðlausu trú-
ljóði. Samskonar kennd ræður
kvæði sem nefnist Göniul nætur-
visa, þar sem smáir og stórir
þættir verundar koma saman,
jafnt angan af töðu, kvak i fugli,
sláttur hjartans og stjörnur við
tind:
allt er þetta með einhverjum
hætti bundið
i andartakssælu, þá dýpstu sem
ég hefi fundið
1 kvæðunum er náttúran ekki
einungis uppspretta unaðar og
styrks, hún er með beinum hætti
ogsmekkvisi sem ekki verður um
villst tengd við hverja minningu.
Og hringrás hennar i árstiðunum
er samhæfð þeim tiðindum sem
gerast i hugarheimum... Höfund-
ur hefur sjálfur kallað þessi ljóð
„fábrotin”. En i ytri fábreytni
sinni eru þau rik að ósviknu lifi.
djúpri skynjun og byggja á vönd-
uðu hugarfari i meðferð orðanna.
sem allt i sameiningu ris undir
góðum skáldskap...”
Þýðandinn
Ólafur Jóhann Sigurðsson hlaut
Silfurhestinn. bókmenntaverð-
laun dagblaðanna, árið 1972, en
þá komu út tvær bækur hans —
Hreiðrið og Að laufferjum. Hins
má geta. að alþingismenn hafa
ekki séð ástæðu til að veita höf-
undinum heiðurslaun þau, sem
þeir hafa til ráðstöfunar.
Af sjálfu leiðir, að islenskur
höfundur á mikið undir þýðanda
sinum. Það er Inge Knutson sem
hefur þýtt ljóð Ólafs á sænsku.
ungur menntamaður. sem þegar
hefur getið sér ágætt orð fyrir
þýðingar úr islensku og færeysku.
M.a. lagði Olof Lagercrantz.
einnig norðurlandaverðlauna-
hafi. það til fyrir skemmstu. að
Inge Knutson hlyti þýðandaverð-
laun fyrir þýðingu sina á Guðs-
gjafarþulu Laxness.
—áb.
1 dómnefnd bókmenntaverðlauna Norðurlandaráðs áttu sæti: Af tslands hálfu Ólafur Jónsson, fil kand.
og Vésteinn ólason lektor, til vara Andrés Björnsson, útvarpsstjóri. Frá Danmörku: F.J. Billeskov-
Jansen, prófessor dr. phil og Torben Broström lektor, til vara Sven Möller-Kristensen prófessor dr. phil.
Frá Finnlandi: Kai Laitinen, fil. dr. og Sven Willner rithöfundur, tii vara Irmeli Niemi, prófessor, og
Ingmar Svedberg ritstjóri. Frá Noregi: Arne Hannevik dr. phil. og Leif Maehrle prófessor dr. phil., til
vara Odd Solumsmoen, bókmenntagagnrýnandi. Frá Sviþjóð: Lars-Olof Franzén, ritstjóri og Per Olof
Sundman, rithöfundur og þingmaður og til vara Petter Bergman, rithöfundur.