Þjóðviljinn - 04.02.1976, Blaðsíða 9

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 4. febrúar 1976.
Miðvikudagur 4. febrúar 1976. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Slysavarnafélag
íslands á 94
björgunarskýli
Þyrlan TF-GNA, sameign SVFl OG Landhelgisgæslunnar, flytur leitar-
flokk ú slysstaö uppi á öræfum.
Sjöbjörgunarsveitir SVFÍ leggja af staö til leitar frá húsi féiagsins aö
Grandagaröi.
Björgunarsveitin Skagfirðingasveit að vetrarlagi i leit aö týndri fiugvél.
Táknræn mynd fyrir sjóbjörgun. Einn skipverja I björgunarstólnum á
leiö til lands, félagar hans biða á Hvalbaknum eftir aö þeim veröi bjargað.
Um sjö þúsund manns hefur veriö
bjargaö af Slysavarnafélaginu
og á annaö þúsund
sjómönnum hefur
veriö bjargaö meö
fluglínutækjum
björgunarsveita
félagsins
islendingar hafa í gegn-
um aldirnar fært sjávar-
guðunum miklar fórnir
vegna sjósóknar sinnar og
furðulegt má teljast hve
seint var brugðist við og
stofnað félag til höfuðs
þessum ógnvaldi. Það var
ekki fyrr en skömmu eftir
að reykvikingar stóðu í
flæðarmálinu og þurftu að
horfa aðgerðarlausir á
heila skipshöfn drukkna
nokkra metra frá landi, að
skriður komst á tal manna
um stofnun sjóbjörgunar-
félags.
Síðan Slysavarnafélag
islands var stofnað eru nú
liðin 48 ár og átti félagið
afmæli á fimmtudag i
siðustu viku. Starfið hefur
vaxið dag frá degi og
hvorki meira né minna en
sjöþúsund manns hafa
bjargast úr háska fyrir til-
stuðlan björgunarsveit-
anna og deildanna, sem
eru orðnar hátt í þrjú-
hundruð talsins.
Sjóslys eru ekki lengur
einasta viðfangsefnið þótt
þau séu megintilgangur að
stofnun Slysavarna-
félagsins og skipi ávallt
öndvegið hvað snertir
þjálfun og uppbyggingu
starfsins. Á annað þúsund
sjómenn hafa bjargast til
lands úr skipsströndum
eða öðrum sjávarháska
fyrir tilstuðlan björgunar-
sveita. Hafa þær hvað eftir
annað unnið frækileg og
ódauðleg afrek, sem þjóðin
geymir i hugskoti sér eins
og helga bók.
Bygging björgunarskýla
hefur einnig verið snar
þáttur i starfi félagsins og
nú eru þau orðin samtals
94, langflest staðsett i
fjörðum sem margir
hverjir eru óbyggðir með
öllu, ekki síst i seinni tíð, er
byggð hefur farið í eyði á
afskekktum stöðum. Æ
fleiri björgunarskýlanna
eru búin fullkomnum fjar-
skiptatækjum og á þannig
að vera tryggt, að sjómenn
sem hugsanlega lenda í
strandi og komast í land,
geti látið vita af sér þegar í
stað.
Um þetta og margt f leira
ræddi Þjv. við þá Gunnar
Friðriksson forseta
S.V.F.i. og Hannes Þ.
Hafstein framkvæmda-
stjóra. Gunnar var fyrst
beðinn að segja frá stofnun
Slysavarnafélags islands.
— Slysavarnarfélagið var
stofnaö 29. janúar 1928 hér i
Reykjavik. Aður en af stofnuninni
varð höfðu skipstapar vcrið gifur-
legir og ekki nema tæpur mán-
uður liðinn frá stofndegi þegar
Jón forseti strandaði við Stafn-
nes. Þar fórust fimmtán menn, en
tiu var bjargað i þessu fyrsta
útkalli félagsins.
Forystumenn sjómanna og
Fiskifélag tslands voru helstu
hvatamenn að stofnuninni og
frjáls félagasamtök mynduðu
bakhjarlinn eftir að horfið hafði
verið frá þvi, að félagið yröi rikis-
rekið.
Strax sama árið og látið var til
skarar skriða i Reykjavik voru
stofnaðar sveitir víðsvegar um
landið og á næstu árum bættust æ
fleiri við. Þegar starfiö varð
stærra og viðameira var skipu-
laginu breytt og SVFÍ gert að
landssamtökum, en það var 1942.
Skráðar félagsdeildir eru núna
tvöhundruð, þar af ein i
Kaupmannahöfn en björgunar-
sveitirnar eru 78.
Nú eru á þriðja þúsund ungir
menn skráðir i björgunarsveit-
irnar en i félagsdeildunum eru
um þrjátiuþúsund manns, þar af
tólfþúsund konur. Þær hafa siðan
árið 1930 haft sinar eigin deildir
og verið geysilega dugmiklar, —
hreinlega gert kraftaverk i þágu
félagsins. Sumar félagsdeildirnar
eru það smáar, að ekki er grund-
völlur fyrir starfrækslu sérstakr-
ar björgunarsveitar, en deildirn-
ar hafa margar nauðsynlegustu
björgunartæki. Sést það t.d. á þvi,
að þótt ekki séu nema 78 björg-
unarsveitir er tækjabúnaður
dreifður á yfir 160 staði á landinu.
Kvennadeildirnar eru þrjátiu
og uppistaöan i þeim hefur frá
fyrstu tið verið sjómannskonurn-
ar. Þær starfa i öllum stærstu
sjávarplássum landsins og fjár-
söfnun til handa björgunarsveit-
unum er aðalmarkmið kvenn-
anna.
Slysavarnafélagið fékk annars
aiveg sérstakan hljómgrunn hjá
þjóðinni um leiö og það var stofn-
að. Árið 1931 eignaðist t.d. ný-
stofnuð björgunarsveit i Grinda-
vik fluglinutæki og var fyrsta æf-
ing með tækin gerð i marsmánuði
á túninu hjá einum bændanna i
nágrenninu. Aðeins viku siðar
strandaði togari þar rétt fyrir
utan og þrjátiuogátta mönnum
var þar bjargað á örskömmum
tima. Vitað var að enginn þeirra
manna hefði bjargast án
tækjanna og nú hefur sveitin i
Grindavik dregið á land 193
menn.
Ríkisstyrkt frá
upphafi
— Félagið hefur aflað tekna á
margan hátt en frá upphafi hefur
það einnig notið stuðnings hins
opinbera, heldur Gunnar áfram.
— Það fékk við stofnun tiu-
þúsund krónur og siðan hefur
ávallt einhver ' upphæð verið á
fjárlögum hvers árs.
Þróunin hefur enda orðið sú að
félagið hefur tekið að sér fleiri og
fleiri störf fyrir hið opinbera og
núna siðast var það Tilkynninga-
skyldan, sem sett var á laggirnar
árið 1968. Þar er varðstaða allan
sólarhringinn yfir vetrarmán-
uðina og sextán stundir á sólar-
hring yfir sumarið. Þetta eftirlit
hefur reynst mjög vel.og er lika
mikið notað af aðstandendum sjó-
manna, sem geta fylgst með þeim
i gegnum Tilkynningaskylduna.
Skip þurfa að tilkynna sig tvisvar
á sólarhr'ing og staða þeirra
hverju sinni er færð inn á þar til
gerða spjaldskrá.
— Er fjöldi björgunarsveita
orðinn nægur?
— Nei, það er ekki hægt að
segja það, enda er þeim alltaf að
fjölga. Fleiri en ein og fleiri en
tvær hafa verið stofnaðar á
hverju ári undanfarið en það er
kostnaðarsamt að útbúa slika
sveit og þvi æskilegt að stofnun
þeirra dreifist yfir árin. Hver
sveit er útbúin með hliðsjón af
sjóbjörgunarstarfi og i útbúnað-
inum verður t.d. alltaf að vera
fluglinutæki, sem núna kostar
hátt i hálfa miljón króna hvert.
Auk þess þurfa talstöðvar og ann-
að þess háttar einnig að vera fyrir
hendi.
Hið sama er að segja um bygg-
ingu björgunarskýlanna. Hún
kostar mikið féog er þvi nauðsyn-
legt að skipta byggingunum niður
á árin. Núna erum við með 94
skýli, flest við strendur landsins,
en sum eru einnig uppi á fjallveg-
um þar sem mest hætta er i sam-
bandi við vetrarferðir. 54 skýl-
anna eru búin fjarskiptatækjum
auk þess sem þau eru öll búin
matarvistum og öðrum nauð-
synjum fyrir hrakið fólk.
Á norðvesturkjálka landsins er
skýli i hverri vik frá Snæfjalla-
strönd norður i Reykjafjörð.
Þar er hvergi byggt ból núorðið
og þvi fjarskiptatæki i öllum skýl-
unum. Þau hafa komið sér vel
fyrir fleiri en sjómennina eina,
ferðamenn hafa notfært sér
björgunarskýlin margsinnis.
Við reynum að reisa 2—3 skýli
árlega og á siðasta ári lögðum við
sjö miljónir króna til þeirra
framkvæmda og tækjakaupa i
nokkur björgunarskýli. Ennþá
vantar viða skýli til þess að landið
geti talist fullkomlega „bókað”.
Ekki sist'vegna þeirrar þróunar,
að fólki i dreifbýlinu fækkar og
erfiðara er þvi fyrir marga að
komast til mannabyggða en ella.
Hannes: Ef við skiptum húsa-
kostinum niður, þá eru skipbrots-
mannaskýlin við strendur lands-
ins 44, björgunarskýli á fjallveg-
um 27 og björgunarstöðvarnar 21.
Við köllum björgunarstöðvar þau
hús, sem eru svo stór, aö hægt er
að hafa þar félagslega aðstöðu
fyrir björgunarsveitirnar auk
hins venjulega útbúnaðar björg-
unarskýlanna. Slikar stöðvar eru
i flestum þéttbýlisstöðum lands-
ins og þar koma menn saman á
fundum, geyma tækjabúnaðinn
o.s.frv.
Allt í eigu Slysa-
varnafélagsins
— Eru þessi hús öll i ykkar
eigu?
— Já, þau eru það undantekn-
ingarlaust. Sveitarfélög á hverj-
um stað hafa að visu oft stutt okk-
ur með fjárframlögum fyrir hluta
kostnaðar en þetta væri þó aldrei
gerlegt ef ekki kæmi þessi mikla
sjálfboðavinna félaganna til.
— Og hver sér svo um fjar-
skiptatækjakaup i skýlin?
— Heildarsamtökin gera það.
Starfsemin er þannig byggð upp,
að þau fá 3/4 hluta af tekjum
deildanna i sameiginlegan sjóð,
sem siðan er greitt úr aftur eftir
þvi hvar þörfin er brýnust.
llannes: Stjórn félagsins hefur
lagt sig mjög fram um það að
styrkja fámennari félög i litlu
byggðarlögunum til margvis-
legra kaupa á útbúnaði, t.d. snjó-
bila, belti o.fl. Einnig hefur verið
töluvert um það að einangraðir
staðir, t.d. afskekktir bóndabæir
hafi fengið hjá okkur talstöðvar
til að gripa til ef eitthvað sérstakt
kemur fyrir. Það er leitað eftir'
þvi i æ rikara mæli og hefur oft
komið að góðu gagni.
Vitaverðir hafa einnig fengið
hjá okkur talstöðvar til þess að
nota ef venjulegt samband viö þá
bregst. Á Hornbjargsvita er t.d.
neyðartalstöð sem hægt er að
bera með sér. Hún kom i góðar
þarfir þegar hafisinn lá fyrir
nokkrum árum við Hornbjarg. Þá
fór Jóhann vitavörður með tal-
stöðina upp á fjall og leiðheindi
skipunum þaðan.
Björgunarskip
og þyrlur
Gunnar: Félagið keypti strax
við stofnun litla björgunarbáta og
árið 1938 björgunarskipið Sæ-
björgu, sem leigð var Landhelgis-
gæslunni og rekin i samráði viö
hana.
Árið 1950 kom til Vestfjarða
björgunarskipið Maria Júlia, sem
byggt var af rikinu, félaginu og
deildum félagsins á Vestfjörðum
sameiginlega og notað var jöfn-
um höndum til gæslustarfa og við
björgunarstörf.
Siðan var Albert byggður með
sömu samvinnu og hlut Slysa-
varnarfélagsins lögðu norðlend-
ingar fram eftir margra ára söfn-
un.
Siðar keyptum við með Land-
helgisgæslunni þyrlu árið 1965 og
nú hafa aðrar tvær verið keyptar
sem báðar eru lika að hálfu eign
Slysavarnarfélagsins. Skipin
voru orðin of dýr til þess að við
réðum við slik innkaup lengur og
þvi var ákveðið að leggja pening-
ana sem safnast hafa á austfjörð-
um i björgunarskútu til þyrlu-
kaupa.
— Hver er talinn nauðsynleg-
asti útbúnaður björgunarsveita?
Hannes: — Fyrst og fremst eru
það fluglinutækin, sem lögð er á-
hersla á að allar sveitirnar eigi.
Annars er það nokkuð mismun-
andi eftir eðli sveitanna, við
skiptum þeim niður i sjóbjörg-
unarsveitir, sjó- og landbjörg-
unarsveitir og svo i þriðja lagi
landbjörgunarsveitir. Tækjaþörf-
in er þannig nokkuð mismunandi,
en segja má þó að ýmislegt sé
þeim lika sameiginlegt, t.d. fjar-
skiptatækjaþörf og sjúkrabúnað-
Vélskipið Gjafar VE 300 á strandstað við Grindavlk I febriiar 1973. 12 manna áhöfn skipsins var bjargaö
og er hún hluti þeirra 193 sjómanna, sem grindvfkingar hafa bjargað Iland meðfluglinutækjunum.
Gunnar Friðriksson (t.h.) og Hannes Hafstein f samkomusal SVFÍ að
Grandagarði. Mynd: gsp
ur. Slöngubátar með utanborðs-
vél koma sér viða vel og núna
undanfarið hefur nokkuð borið á
áhuga fyrir þvi, að auka vélsleða-
yfirráð félagsins, ekki sist eftir
leitina i Bláfjöllum um daginn.
Bilakaupin eru lika stór þáttur i
innkaupunum en mikið er þó um
það, að meðlimir sveitanna eigi
sina eigin torfærubila og láni þá
félaginu til afnota þegar þörf
krefur. Það væri enda nánast ó-
hugsandi að eiga bilaflota sem
dygði til þess að sinna hinum
margháttuðu verkefnum.
Til hjálpar
í ófærðinni
Það er misjafnt til hvers bilarn-
ir eru kallaðir út, það þarf ekki
endilega að koma til leit að manni
eöa æfing. 1 ófærðinni undanlarið
hefur mikið verið leitað til slysa-
varnarsveita með afnot af bilun-
um til aðstoðar fólki, t.d. hér i
Reykjavik.
Reykjavikursveitin Ingólfur á
stóran og mikinn bil, sem hefur
verið hafður i Breiöholti og viðar
við sjúkraflutninga i ófærðinni og
iðulega leitar slökkvistöðin eftir
aðstoð til okkar.
Þá má lika nefna að sveitin i
Mosfellssveit hefur yfir að ráða
einum bil, sem varla var stöðvaö-
ur yfir jólin siðustu og áramótin.
Útköllin voru mörg og m.a. voru
fluttar fjórar sængurkonur i mik-
illi ófærð til Reykjavikur. Slikt
starf er jú vissulega fyrir utan
það verksvið. sem upphaflega var
ætlað Slysavarnarfélaginu, en
allt er þetta þjónusta við náung-
ann og á meðan hlýtur það að telj-
ast réttlætanlegt.
Það hefur einnig komið fyrir
oftsinnis að leitað er til björg-
unarsveita úti á landsbyggðinni
vegna llutninga á sjúkragögnum
eða matföngum til afskekktra
staða. t.d. vitavarða eða bónda-
býla.
Engin leið að
áætla verðmætið
llalið þið hugmvnd um hve
mikið fé liggur i tækjabúnaði
Slysavarnarfélagsins og eigum?
Gunnar: Nei, það er ekki
nokkur leið að reyna að giska á
slikt. Félag sem byggt hefur
stanslaust upp i 48 ár á vitanlega
mikið og kannski er hægt að giska
á einhverja tölu, en það yrði vart
raunhæft.
Þó við vitum hvað evtt er ár-
lega i uppbvgginguna verður
aldrei hægt að verðleggja alla
sjálfboðavinnuna, sem lækkað
hefur kostnaðinn svo mjög. Oft er
hverju einasta kvöldi og öllum
helgum eytt svo vikum skiptir
fyrir félagið ef unnið er að ein-
hverju sérstöku verkefni og
vissulega yrðu tölurnar svimandi
háar ef allt slikt ætti að verð-
leggjast.
Þess vegna höfum við lagt á
það áherslu. að þjóðin gerði sér
grein fyrir mikilvægi okkar starfs
og að menn gerðu sér grein fyrir
þvi, hvaða þátt það hefur i þjóðlif-
inu. Ennþá er til fólk sem kýs að
eyða fritima sinum i starf til
hjálpar öðrum og það verður að
virða á einhvern hátt.
Ég held að við stofnun félagsins
hafi veriðgert rétt i þvi að byggja
það upp á sjálfboðavinnu. Frænd-
ur okkar á Norðurlöndunum
höfðu sama háttinn á og alls stað-
ar hefur þrekvirki verið unnið.
Aðeins danir hafa þessa starf-
semi opinbera.
Tekjuöflun
margvísleg
— Hvernig er tekjuöfluninni
háttað?
— Félagsdeildirnar senda hing-
að árlega 3/4 hluta tekna sinna og
á siðasta ári voru það um sex mil-
jónir. Björgunarsveitirnar sjálfar
eru einnig i tekjuöflun. en aðal-
framlag þeirra er hjálparstarfið.
Tekjur deildanna af t.d. gjöfum
eða áheitum eru hiiis vegar ekki
„skattskyldar" og renna þá ó-
skiptar til uppbvggingarinnar
heima lyrir á hverjum stað.
Minningarspjöldin eru orðinn
árviss og stór tekjuliður og gjafir
og arfleiðslur eru einnig veruleg-
ar. en þó að sjálfsögðu mismun-
andi frá ári til árs. Það hefur
komið fyrir að félagið hefur verið
arfleitt af heilum ibúðarhúsum
manna, sem á einhvern hátt telja
sig standa i þakkarskuld við starf
félagsins og björgunarsveitanna
eða vilja styðja starfið svo höfð-
inglega.
Stuðningur frá rikjnu er einnig
töluverður. A siðasta ári var hann
tólf miljónir og þar af fóru 5.6
miljónir i tilkvnningaskvlduna.
Skipshafnir. sem bjargað hefur
verið á land úr strandi glevma
greiðanum lika seint og koma
e.t.v. saman eftir ákveðinn ára-
l'jölda frá björguninni og senda þá
lélaginu einhvern þakklætisvott.
Kvennadeildin safnar drjúgu
fé. Þar eru margar leiðir larnar.
t.d. haldin ..tombóla". merkja-
sala o.fl. Happdra'tti hefur einnig
verið notað til tekjuöílunar fvrir
félagið og sl. ár gaf það af sér 3.7
miljónir.
Útgjöldin nær
eingöngu í
tækjakaup
— Hver eru helstu útgjöld?
— Þau eru fyrst og fremst
Framhald á 14. siðu