Þjóðviljinn - 14.08.1976, Page 6

6 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 14. ágúst 1976
„Efling iðnaðar á íslandi 1975-19859\ nokkrar
athugasemdir við skýrslu iðnþróunarnefndar
3. GREIN
Fjármagns- og framleiðni-
fosendur nefndarinnar
Fjármagnstorsenda.
t spánni um fjármagnsþörf
iðnaðarins er ekkert minnst á
nýtingu fjármagns eða fjár-
festinga á íslandi. Eins og hún
gerðist ekki betri. t ljösi þess, að
nýting iðnaðarfjárfestinga á ts-
landi er hlutlægt áætlað 60-70% af
sambærilegri nýtingu i V-Þýska-
landi, verður það að teljast
allathyglisvert, að nefndin skuli
ekki hreyfa við þessari hlið fjár-
magnsþarfarinnar. Virðist þetta
vera viðkvæmt mál, en ætti þó
ekki að gefa tilefni til afmarkana
á efninu.
Á hverju ári fjárfesta is-
lendingar 30-40% (svo eitthvað sé
nefnt) meira en vesturþjóðverjar
i sambærilegum iðnaði án þess að
hér sé framleitt meira. Talan
gæti gefið einhverja hugmynd um
hversu mikið mætti hækka laun i
iðnaði með „góðri” nýtingu fjár-
festinga. Fjárfestingar gætu
einnig minnkað að sama skapi.
Raunar er það óskiljanlegt,
hvernig I>-nefndin getur talað
um „hálaunaiðnað” án þess að
hreyfa við þessu máli i fjár-
magnskaflanum. Hér sem viða
annars staðar i skýrslunni virðist
vanta bæði tiifinningu og skilning
á stöðu islensks atvinnulifs gagn-
vart efnahagslegum þróunar-
tendensum erlendis. beir munu
ekki fara framhjá Islandi frekar
en öðrum löndum.
Framleiðniforsendan.
A siðu 12 má lesa:
„Mannaflinn og væntanleg
skipting hans i atvinnugreinar er
að vonum sú grundvallarstærð, er
áætlanir um framleiðslu og fjár-
magn byggjast á ...”
Enginn neitar þessu a.m.k. fyr-
ir mannaflann. Hér á undan var
reynt að sýna fram á vissar og
jafnvei verulegar skekkjur i
mannaflaspánni. Ætti það að
koma fram i spánni um fjár-
magnsþörf atvinnulifsins á
komandi áratug.
Ein önnur veigamikil forsenda
er framleiðni atvinnulífsins og þá
sér i lagi þeirrar atvinnugreinar,
sem stendur til að byggja upp eða
m.ö.o. iðnaðinum.
1 UNIDO-skýrlunni Tyrstu) er
þvi haldið fram, að framleiðni is-
lensks iðnaðar sé mjög lág. Til að
geta myndað samkeppnisfæran
útflutningsiðnað án láglauna-
stefnu, verður að fjárfesta mikið
til að auka framleiðni hans. 1
UNIDO-skýrslunni eru birtar töl-
ur yfir vinnsluvirði á mannár i
iðnaði fyrir árin 1968,1969 og 1970.
Var Island borið saman við Svi-
þjóð, Noreg og Finniand i þessum
tölum. Fyrir árið 1970 komu eftir-
farandi tölur:
Vinnsluvirði i iðnaði I dollurum á
mann og mannár.
Sviþjóð........... 10.000$
Noregur............ 8.300$
Finnland...........6.130 $
tsland..............4.990$
I skýrslu Ib-nefndar má lesa að
þessi samanburður sé mjög ó-
hagstæður fyrir islendinga. Eru
þau rök færð, að hinn islenski
iðnaður, sem er að mestu leyti
léttaiðnaður, sé borinn saman við
bæði þunga- og léttaiðnað hinna
landanna. bessi rök eru eflaust
rétt og hefði þvl verið æskilegast
að hreinsa tölurnar frá þunga-
iðnaðinum. Ib-nefnd gerir það þó
ekki, heldur virðist leitast við að
gefa jafn hagstæðan samanburð
fyrir Island og UNIDO-sérfræð-
ingurinn „óhagstæðan” (skv. Ib-
nefnd). 1 þessum samanburði
„leiðréttir” Ib-nefnd tölur
UNIDO-sérfræðingsins fyrir al-
mennan iðnað með þvi að bæta
við þær fiskiðnaði og fiskveiðum.
Eiga fiskveiðarnar þá að sam-
svara þungaiönaðinum á hinum
Norðurlöndunum. Með þessu
móti fær Ib-nefnd eftirfarandi út-
komu:
„Arið 1973 nær almennur iðnað-
ur samanburðartölu Noregs 1970
en iðnaður og sjávarútvegur i
heild fellur nærri tölu Sviþjóðar
1970.”
Nú er það ekki svo sjaldan að
tainatúlkun biandist „flnustu’
bióðernistilfinningum eins og hér
hjá Ib-nefnd. Virðist hún með öllu
hafa gleymt tilgangi saman-
burðar UNIDO-sérfræðingsins.
Hann ætlaði aldrei að gera litið úr
Islenskum iðnaði (og þar með Is-
lendingum?). Tilgangur hans var
einfaldlega að mæla framleiðni
hins almenna iðnaðar i saman-
burði við væntanleg samkeppnis-
lönd. bað er sá iðnaður sem þarf
að byggja upp pg ákvarða m.t.t.
framleiðni. Ot frá þessu mati er
siðan hægt að mynda sér ein-
hverja hugmynd um fjármagns-
þörf hans.
begar Ib-nefnd reynir að gera
meira úr framleiðni Islensks
iðnaðar en hann stendur undir, er
hún um leið gera minna úr fjár-
magnsþörf hans. A öðrum stað
skýrslunnar má hins vegar lesa
að islenskum iðnaði sé mismunað
varðandi fjármagnsfyrirgreiðslu
m.v. landbúnað og sjávarútveg!
Notkun vinnsluviröishug-
taksins i alþjóð-
legum samanburði.
I skýrslum Ib-nefndar kemur
fram mikið ósjálfstæði gagnvart
heimildum UNIDO-sérfræðings-
ins. bó að vissir erfiðleikar hafi
verið á „tékkun” á þeim, réttlæt-
ir það engan veginn þann skort á
heimildargagnrýni, sem kemur
fram i skýrslunni. betta kemur
einna gleggst fram i notkun hug-
taksins „vinnsluvirði”. Hér skal
tekið skýrt fram, að eftirfarandi
athugasemdir eiga ekki við hina
islensku skilgreiningu og notkun
hugtaksins, heldur hvernig það er
notað I samanburði við erlend
vinnsluvirðishugtök.
Bæði i skýrslu UNIDO-sér-
fræðingsins og Ib-nefndar er is-
lenska vinnsluvirðishugtakið not-
að sem það væri samanburðar-
hæft við sömu hugtök á hinum
Norðuriöndunum. Við þetta má
gera a.m.k. 5 athugasemdir.
heildarvinnsluvirði i iðnaði^
slysatr. vinnuvikur I iðnaði
vikur I árinu.
1) Upphæð þessa heildarvinnsluvirðis
afskriftarreglum og tilfærslum.
Vinnsluvirði á mannár.
Vinnutiminn.
1 fyrsta lagi er vinnutiminn
mun lengri hér en á Norður-
löndunum. Miðað við upplýsingar
úr „Fréttabréfum Kjararann-
sóknarnefndar” ásamt
upplýsingum frá ILO og
norrænum tölfræðihandbókum
lætur nærri að vinntiminn á viku
(timabilið 1970-1973) hafi verið
hjá verksmiðjufólki a.m.k. 15%
lengri hér en þar. bar eð tölur
Kjararannsóknarnefndar eru aö
Eftir Sœvar
Tjörvason
öllum likindum of lágar (miðast
við einn vinnustað launþegans)
væri ef til vill raunhæft að hækka
þennan 15% mismun.
Afskriftirnar
I öðru lagi eru afskriftar-
reglurnar hér á landi sennilega
hagstæðari en á hinum Norður-
löndunum (sbr. nýtingu fram-
leiöslutækja hér m.v. þar).
Tiifærslurnar
í þriðja lagi inniheldur vinnslu-
virðið i iðnaði allmiklar tilfærsl-
ur frá sjávarútveginum. t skjóli
tolla hefur Islenskum iðnaði verið
gert kleift að borga mun hærra
kaup en hann er megnugur m.t.t.
erlendrar vörusamkeppni og inn-
lendrar vinnuaflssamkeppni.
Með framleiðni Islensks iðnaðar i
huga er hér um háar upphæðir að
ræða.
Mannárið.
t fjórða lagi er islenska mann-
árið 52 vikna ár (m.v. slysa-
tryggðar vinnuvikur) meðan
vinnsluviröi á
mannár
er m.a. háð lengd vinnutimans,
sama ár á hinum Norðuriöndun-
um er varla meira en 40-44 vikur
(miðast við fjölda starfandi i
greininni).
Slysatryggðu vinnuvikurnar
1 fimmta lagi er einhver mis-
brestur á, aö atvinnurekendur
siysatryggi bæði sjálfa sig og að-
keypt vinnuafl.
Samantekt
Allir þessir þættir valda ofmati
á islenska vinnsluvirðinu i
norrænum samanburði á fram-
leiðni iðnaðarins. Til að nefna
einhverja tölu gæti það verið 30-
40%. Hlýtur hún að valda veru-
legri skekkju á spánni um fjár-
magnsþörf iðnaðarins. Hér yrði
þó alltof timfrekt að athuga hana.
Við athugun á tölum frá bjóð-
hagsstofnuninni ásamt Tölfræði-
handbókum Sb og ILO virðist is-
lenskur iðnaður litið hafa bætt
framleiðnistööu sina gagnvart
Sviþjóð, en nokkuð gagnvart
Noregi og Finnlandi m.v timabil-
ið 1970-1972. Siðan hefur dollarinn
sigið ali-mikið gagnvart gjald-
miðium þessara landa og Islenska
krónan fallið um 50% einnig mið-
að við dollarann. íslenskur iönað-
ur er þvl orðinn samkeppnis-
færari i dag. bað stafar hins veg-
ar að óverulegu leyti af aukinni
framleiðni.heldur fyrst og fremst
i gegnum lækkun launa á Islandi
vegna nefndra gengisbreytinga
hérlendis og erlendis.
Kúnstugar reiknisfœrslur
A þaö er drepiö á öörum staö
hér I blaöinu, aö ástæöa sé tii aö
endurskoöa fleiri þætti i sjóöa-
kerfi útgeröarinnar en þá eina,
sem endurskoöaöir voru á
siöasta hausti, og nefnt dæmi
um þaö smekkieysi Fiskimála-
sjóös, aö lána fé til útgáfu tíma-
rits, allsendis óskylt og ótengt
sjávarútvegiog fiskvinnslu, svo
og aö veita hinu sama timariti
óafturkræfa styrki til út-
gáfunnar.
Við yfirlestur á reikningum
þessa sjóðs frá árinu 1967 til
ársins 1975 kemur og margt
kúnstugt i ljós varðandi heiti
hinna ýmsu færsluliöa. Er þar
átt við heiti á lánþegum svo og
styrkþegum.
Arið 1967 er td. skýrt írá þvi
að Bæjarútgerð Reykjavikur
skuldi sjóðnum 150 þúsund
krónur.
Arið 1969breytir þessiskulud-
nautur um nafn og heitir eftir
þaö allt til ársins 1975 „borgar-
stjórinniReykjavik”.Nú er það
af og frá að borgarstjórinn i
Reykjavik hafi á árinu 1969
verið svo illa sénn I bönkum og
sparisjóðum, að hannhafi þurft
að biðja Fiskimálasjóð að lána
sér til eigin þarfa. Hér er því um
það að ræða, aðskipter um nafn
á skuldunaut án athugasemda
frá endurskoöunarskrifstofu
þeirri, sem reikninga sjóðsins
fær til yfirlestrar né heldur frá
nokkrum stjórnarmanna.
Annað dæmi skal nefnt um
kúnstugheit við færslu bókhalds
og athugunarleysi endurskoð-
enda. 1 upptalningu um styrk-
veitingar úr sjóðnum er fyrst
framan af greint frá þvl til
hvers styrkurinn skuli notaður
svo og heimilisfang styrkþega.
begar komið er að ársreikn-
ingum 1975 er búið að varpa
þessari sjálfsögðu reglu aigjör-
lega fyrir róða: þá er hvorki
nefnt á hvern hátt styrknum
skuli varið né heldur getið um
heimilisfang styrkþega, og ein
færslan hljóðar svo, samþykkt
af löggiltum endurskoðanda og
stjórnarmönnum sjóðsins:
„Sverrir J. 60.000.-”! —úþ