Þjóðviljinn - 17.09.1977, Blaðsíða 7

Laugardagur 17. september 1977 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
3Ad áliti Hudsonstofnunarinnar stafar fjölþjóda-
fyrirtækjum nú mest hætta af viðhorfum þess fólks
sem tekur lífsgæði eins og skemmtilega vinnu,
ósnortna náttúru og tómstundir fram yfir
hærri laun og meiri neyslu
Samstarf fjölþjóða-
fyrirtækja og hin
„nýja stétt”
Afskaplega veitmaöur nú lítiö
um svonefnd fjölþjóöafyrirtæki.
Nýlega las ég gíein i timariti
sænskra málmiönaðarmanna
(Metallarbetaren, 31-32 tbl.
þessa árs) þar sem starfsemi
þessara fyrirtækja er gerð aö
umtalsefni. Þar koma fram, að
mér finnst, ýmsar forvitnilegar
upplýsingar. — Ekki hafði ég
t.d. hugmynd um að vestur i
New York væri aö finna svo-
nefnda Hudson-stofnun (Hud-
soninstitutet eins og sænskir
nefna hana), sem fjármögnuð
er af fjölþjóöafyrirtækjum um
allan heim, þar á meöal sænsk-
um. En kannski er fáfræöi mfn
skiljanleg, þvi greinarhöfundur
(Björn Lyngfelt) segir að til
þessa hafi fjölþjóðafyrirtækin
ekki viljaö gangast við þessari
stofnun, ekki viðurkennt aö þau
ættu sér einn samstarfsvett-
vang. Útá við komi þau jafnan
fram sem aödáendur hinnar
margrömuðu frjálsu sam-
keppni. En reyndin sé önnur,
eins og tilvist Hudsonstofnunar-
innar sanni, þvi þar sé unniö aö
langtimaáætlunum um það á
hvern hátt fjölþjóðafyrirtæki
geti i sameiningu aukið áhrif sin
og völd. —
Þvi ekki að rifja hér upp
nokkra fröðleiksmola úr þessari
grein?
Lætur i té leyniskýrslur
Af fyrirtækjum, sem aðild
eiga að stofnuninni og njóta
þjónustu hennar, má nefna:
Volvo, Saab-Scania, Philips,
Peugeot og Colgate. Fyrir ár-
gjald, sem nemur um 100 þús.
sænskum kr. (liðlega 4 milj. Isl.
kr.) lætur stofnunin stórfyrir-
tækjunum i té leyniskýrslur
(superhemliga rapporter) sem
hafa að geyma upplýsingar,
rannsóknarniðurstöður og ráð-
leggingar. Þar getur til að
mynda verið lagt á ráðin um
hvernigunntsé að þagga niður I
dagblöðum og áhugamönnum
um umhverfisvernd — ellegar
með hvaða hætti sé best að fá
rikisstjórnir til að taka upp vin-
veittari stefnu gagnvart stór-
fyrirtækjum.
Hjá Hudsonstofnuninni vinna
um 80 sérfræðingar við rann-
sóknir og skýrslugerð. Spár sin-
ar og áætlanir byggir stofnunin
m.a. á upplýsingum um viö-
skipti og hráefnabirgðir. Og
þessar spár hafa reynst mjög
áreiðanlegar. Þannig spáði
stofnunin t.d. fyrir um oliu-
kreppuna einu ári áður en hún
skall á. Jafn sannspá hefur hún
reynst um fall gjaldmiðla, rikis-
stjórna og þjóðhöfðingja.
Stýrir atburðarásinni
Þess eru mörg dæmi að
skýrslur stofnunarinnar, einar
sér, hafi stýrt atburðarásinni.
(Það er sjálfsagt ekki nein til-
viljun að greinarhöfundur skuli
i eftirfarandi tilvitnun nefna
gengislækkun i Sviþjóð til að
rökstyðja þetta. Og dæmið er
þeim mun sannverðugra sem
greinin birtist tæpum mánuði
(5. ág.) áður en fall sænsku
krónunnar var orðið að veru-
leika.) ,,Ef f skýrslum hennar
(þ.e. stofnunarinnar) væri talað
um að sænska krónan yrði felld
innan hálfs árs myndu stór-
fyrirtækin auðvitað taka að
miða áætlanir sinar við þetta og
knýja á þann háttfram gengis-
lækkun. Hefði gengislækkun
ekki verið spáð er óvist að til
hennar hefði þurft að koma.”
Þetta sýnir að stofnunin er
ekki bara upplýsingamiðill,
heldur á hún beinan og óbeinan
þátt i aðgerðum sem eru til
hagsbóta fyrir stórfyrirtækin.
Skýrslur hennar fjalla raunar
ekki eingöngu um efnahagsmál,
heldur lika um stjórnmál, skoð-
anakannanir, fjölmiðla og
önnur svið þjóðlifsins. Hudson-
stofnunin vinnur nú að skýrslu
sem nefnist: „Framtið Skandi-
naviu.”
Opinberlega er stofnunin
þekkt fyrir upplýsingamiðlun,
sem almenningur á greiðan að-
gang að. Þannig eru t.d. fyrir-
tæki viða um heim áskrifendur
að upplýsingaritinu „The
Hudson Letter” (árgjald um 85
þús. Isl. kr.), en þar er að finna
fjölþættar upplýsingar um efna-
hagsþróun og viðskipti.
Ógnvaldurinn: Hin nýja
stétt
Stofnunin hefur lagt áherslu á
að kynna sér sem best pólitiska
strauma i einstökum löndum.
Tilgangurinn er að komast að
raun um hvaöa stjórnmála-
hreyfingar séu liklegar til að
bregða fæti fyrir stórfyrirtæk-
in og hverjar geti orðið þeim
lyftistöng. Hinir hefðbundnu
vínstri flokkar, frjálslyndir,
sósialdemókratiskir og sóslal-
iskir flokkar eru ekki ýkja
hættulegir að áliti stofnunar-
innar. Og hún telur aö kröfur
verkalýösstéttarinnar um betri
lifskjör, aukna neyslu, meira
frjálsræði og möguleika á að
þoka sér upp eftir samfélags-
stiganum geti býsna vel sam-
rýmst markmiðum og viðhorf-
um fjölþjóðafyrirtækjanna. Að
áliti stofnunarinnar ýta þessar
kröfur undir aukinn hagvöxt,
hagkvæmari framleiðslu,
stækkun fyrirtækjanna: i stuttu
máli þróttmeiri kapitalisma.
En hætturnar leynast annars
staðar. Ögnvaldinn er að finna i
röðum fólks.sem á máli stofn-
unarinnar kallast einu nafni
„hin nýja stétt.” I þessum hópi
er fyrst og fremst fólk sem ve-
fengir tilverugrundvöll kapital-
ismans.
Árangursrikast að inn-
lima óánægjuna
Þetta fólk er einkum að
finna iefri lögum samfélagsins,
þó ekki þeim efstu. Það er yfir-
leitt vel menntað og vinnur
gjarnan hjá fjölmiðlum, i
stjórnkerfinu ellegar við
kennslu eða rannsóknarstörf:
það vinnur meira að segja
stundum hjá stórfyrirtækjum.
Þetta fólk talar um takmörk-
un hagvaxtar og innihaldsrik-
ara li'f. Ahugi þess snýst ekki
fyrst og fremst um hærri laun
og minni neyslu, heldur störf
sem geti veittþvi aukna lífsfyll-
ingu. Það virðist sækjast eftir
ósnortini náttúru, tómstundum
og öðrum óefniskenndum gæð-
um. Þessi nýja stétt vinnur
ósleitilega gegn stórfyrirtækj-
um, að áliti Hudsonstofnunar-
innar. Hún boðar umhverfis-
vernd og berst gegn þvi að
iðnaðurinn leggi allt undir sig,
hún krefst aukinnar vitneskju
um fyrirtækin og hvetur rikis-
stjórnir til að auka eftirlit með
starfsemi þeirra. Hin nýja stétt
er yfirleitt tortryggin á tækni-
þjóðfélagið og þessvegna er hún
hættuleg I pólitisku tilliti.
Þessi nýju llfsviðhorf valda
stórfyrirtækjunum áhyggjum.
Það er torvelt að „kaupa upp”
fólk, sem ekki sækist eftir efnis-
legum lifsgæðum, i þvi felst
„hættan”.
Að mati stofnunarinnar hafa
þessi viðhorf enn ekki náð veru-
legri útbreiðslu, og stofnunin er
á því að halda megi þessum
skoðanahópi I skef jum með þvi
að koma i takmörkuðum mæli
til móts við kröfur hans: Það er
til að mynda gerlegt að hreinsa
mengandi útblástur svolltið bet-
ur: það má endurvinna pappir
og málma, og það er hægt að
nota aðra orkugjafa en oliu og
kjarnorku. En I þessum efnum
verða stórfyrirtækin þó að fara
gætilega I sakirnar. Arangurs-
rikast er að sjálfsögðu að inn-
lima hina nýju stétt I hið
kapitaliska samfélag og kæfa
gagnrýninga á þann hátt.
Okkar fólk i rikisstjórn
Hinn sænski greinar-
höfundur telur að stór-
fyrirtækjunum sé lagið að
taka á siggerfiþeirra sem ráða
lögum og lofum I þjóðfélaginu:
þannig sé þetta i fasistarikjum
Suður-Ameriku, I Sviþjóð séu
þau lýðræðiselskandi og jafnvel
I Austur-Evrópu þar sem þau
hafa einnig skotiðupp kollinum.
En leikreglur lýðræðisins virða
þau svo lengi sem ekki er vegið
að hagsmunum 'þéirra, bætir
greinarhöfundur við, og vitnar
til álits Hudsonstofnunarinnar á
þvihvernig bregðastskuli við ef
lýðræðislega kjörin rikisstjórn
fer að verða fyrirtækjunum
óþægur ljár I þúfu: Megininn-
takið iráðgjöf stofnunarinnar er
þá þetta: „Við verðum að fá
okkar fólk inn i rikisstjórnina.”
Þaö ber með öðrum oröum ekki
að hika við valdarán, ef aðrar
aðferðir duga ekki.
Fjölþjóðafyrirtækin beita
raunar margvislegum aðferð-
um til að ná markmiðum sinum.
Lánafyrirgreiðsla er einn mögu
leiki: „Lönd sem þiggja lán eru
nauðbeygð til aö hegða sér vel,”
segir i einni skýrslu stofnunar-
innar. Hreinar mútur og leyni-
legir samningar við valdamenn
eru einnig vel þekktar aðferðir
hjá fjölþjóðafyrirtækjum, segir
greinarhöfundur. í niðurlagi
greinar sinnar vekur hann
athygli á, að umsvif fjölþjóða-
fyrirtækja hafi viötæk áhrif i
Sviþjóð: efnahagslíf landsins sé
i hættu vegna stórfelldrar
skuldasöfnunar erlendis. Sé nú
svo komið aö þessar skuldir
nemi sem svarar 10 þús. kr.
sænskum (um 420 þús. isl. kr.)
á hvert mannsbarn i Sviþjóð.
Telur hann að þessi stórfellda
skuldasöfnun muni um siðir
færa ákvörðunarvaldiö yfir
efnahagslifi landsins I hendur
eigenda erlendra stórfyrir-
tækja.
Hér skal numið staðar við
endursögn úr þessari grein.
Óneitanlega er athyglisvert að
lesa um þetta efni i timariti
stærsta verkalýðssambands i
Sviþjóð. Hvað varðar félags-
mennina um þessi mál? Greini-
legt er að forsvarsmenn sam-
bandsins telja að þetta efni eigi
brýnt erindi til félagsmann-
anna, og hér sé á ferðinni mál
sem verkalýðshreyfingin verði
að láta til sin taka.
Kannski má lika draga af
þessu þá ályktun, að hin hefð-
bundna verkalýðshreyfing sé að
sækja I sig veðrið I þjóðfélags-
legum efnum: Meira að segja
hin sóslaldemókratlska verka-
lýðshreyfing I Sviþjóð telur það
ekki vera sitt eina verkefni að
hugsa um buddu félagsmann-
anna, heldur skoðar hún einnig
þjóðfélagsmálin i viðara sam-
hengi.
. Islenskur lyfsedill gildir um öll Norðurlönd
Eftirritunarskyld
lyf þó undanþegin
Heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðuneytið hefur samkvæmt til-
lögu frá Norðurlandaráði og i
samráði við heilbrigðisyfirvöld i
Danmörku, Finnlandi, Noregi og
Sviþjóð ákveðið að heimilt sé,
samkvæmt ákveðnum reglum, að
(| afgreiða lyfseðil sem gefinn er út
. I einu Norðurlandanna, I ein-
hverju hinna.
Eftirfarandi reglur gilda um
afgreiðslu islenskra lyfseðla:
Heimilt er að afgreiða islensk-
anlyfseðil einu sinnii Danmörku,
Finnlandi, Noregi eða Sviþjóð,
innan árs frá útgáfudegi ef:
1. lyfseðillinn er gefinn út af lækni
(þó ekki tannlækni eða dýra-
lækni) með fullt lækningaleyfi
hér á landi — simalyfseölar
gilda ekki,
2. ávisað er lyfi, sem skráð er i
þvi landi, sem afgreiða á
lyfseðilinn i,
3. lyfseöillinn hljóðar ekki á
ávana- eða fiknilyf (eftirrit-
unarskyld lyf) eða áfengislyf.
Lyf, sem afgreitt er i einu hinna
Norðurlandanna skal greiðast að
fullu i viðkomandi lyfjabúð gegn
kvittun. Við framvisun kvittunar
og lyfseðils endurgreiðist lyfið
siðan, þegar heim er komið, af
sjúkrasamlagi samkvæmt þeim
reglum sem um slikar endur-
greiðslur gilda á hverjum tíma.
Þeir, sem telja sig þurfa á lyfj-
um að halda meðan þeir dveljast
á Norðurlöndum, geta þvi tekið
með sér lyfseðil og fengið hann
afgreiddan einu sinni meðan á
dvöl stendur.
Á það skal þó bent að talsverður
munur er á þvi hvaða sérlyf eru á
markaði og fáanleg (skráö) i
hverju landi og er þvi öruggast að
hafa með sér þau lyf, sem nauð-
synleg eru meðan á dvöl stendur,
einkum ef um stuttan tima er að
ræða.
Góðurmarkaá
ur í Kanada
Fjörgur islensk fyrirtæki tóku
þátt i fiskveiðitækjasýningunni
World Fishing Exibition i Halifax
i Kanada, sem stóð frá 31. ágúst
til 7. þessa mánaðar. Sýninguna
sóttu um 25 þúsund manns og
voru sýnendur nær 200 frá 14
löndum. Arangur sýningarinnar
er að sögn Útflutningsmiðstöðvar
iðnaðarins mjög góður, og fyrir-
spurnir og umtalsverðar pantanir
hafa borist.
Fyrirtækin sem sýndu voru
Elliði Norðdahl Guðjónsson h.f.,
sem sýndi handfæravindur og
neta-og linuspil, Hampiðjan sem
sýndi net, kaðla og garn. J.
Hinriksson h.f., sem sýndi tog-
hlera og blakkir og Sjóklæðagerð-
in h.f. og Hilda h.f. sýndu I sam-
einingu alls konar sjóklæði.
Markmið Sjóklæðagerðarinnar
og Hildu var einungis að kynna
vörurnar, athuga hvort þær hent-
uðu kanadiska markaðinum,
hvort þær væru samkeppnisfærar
og athuga með hugsanlega dreifi-
aðila.
Góður markaður virðist nú
vera i Kanada fyrir vörur er
tengjast sjávarútvegi og má það
fyrst og fremst rekja til útfærslu
Kanadamanna á fiskveiðiland-
helginni út I 200 mílur. Fiskveiði
stunda Kanadamenn á svipaðan
hátt og best þekkist i heiminum
en tæknivæðing kanadisks fisk-
iðnaðar hefur verið nokkuð hæg-
fara og eru þeir þvi alllangt á eft-
ir forustuþjóðum á þvi sviði. Nú
eru uppi mikil áform i Kanada
um að ráða bót á þessu og við það
skapast verulegir viðskipta-
möguleikar.
Forstöðumaður
við heymardeild
Starf forstöðumanns við heyrnardeild
Heilsuverndarstöðvar Reykjavikur er
laust til umsóknar.
Áskilin er tal- og heyrnarfræðimenntun.
Upplýsingar um starfið veitir fram-
kvæmdastjóri.
Umsóknir sendist framkvæmdanefnd
Heilsuverndarstöðvanimnar eigi siðar en
1. október n.k.
HEILSUVERNDARSTÖÐ REYKJAVÍKUR