Þjóðviljinn - 31.12.1977, Blaðsíða 17

16 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 31. desember 1977
Laugardagur 31. desember 1977 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 17
Aríö 1977 hefir veriö okkur Is-
lendingum hagstætt ár, bæöi til
lands og sjávar. Landbiinaöar-
framleiöslan varö mikil og
heyöflun meö besta móti. Sjávar-
aflinn varö meiri en nokkru sinni
áöur og verö á útflutningsvörum
hærra en áöur hefir þekkzt.
Ytri skilyröi hafa þvl veriö
Islenzku þjóöarbiii hagstæö á ár-
inu. En þrátt fyrir gott árferöi og
hagstæö viöskiptakjör hrannast
vandamálin upp I lok ársins og
virðast nú viö áramót vera meiri
og alvarlegri en oftast áöur.
Veröbólgan vex enn, erlendar
skuldir fara vaxandi, viöskipta-
hallinn reynist meiri en áætlaö
haföi veriö, og þaö sem þó er
alvarlegast af öllu er, aö allir
undirstööu atvinnuvegir lands-
manna viröast vera aö komast I
þrot. Þaö er sannarlega ekki úr
vegi á tlma-mörkum, eins og viö
áramót, aö taka til sérstakrar
Ihugunar hvað þaö er, sem þvi
veldur aö þannig skuli takast til
með rekstur Islenzka þjóöarbús-
ins.
En áöur en aö þeim málum
verður vikiö nánar, skulum viö
fyrst renna augunum yfir nokkra
helstu atburöi liöins árs, sem hafa
verið aö gerast úti I hinum stóra
heimi.
Af erlendum
vettvangi
Ekki er hægt aö segja, aö áriö
1977 hafi verið sérstaklega viö-
buröarlkt á ' sviöi heimsmála.
Flest hefir hjakkaö þar I sama
eöa svipuöu fari og áöur. Látlaus-
ir fundir um afvopnun, bann viö
hættulegustu múgmoröstækjum,
um aöstoö viö fátækar þjóöir og
um bætta sambúö austurs og
vesturs. Á milli slíkra funda hafa
svo verið haldnir tilheyrandi
fundir „varnarsamtaka” I þess-
um eða hinum heimshlutanum og
þar hafa verið geröar samþykktir
um nauösyn þess aö auka vlgbún-
að og styrkja enn betur noröur- og
suðurvæng „varnarllnunnar” svo
æskilegt jafnvægi haldist á milli
hugsanlegra strlösaðila.
Árangurinn af afvopnunarviö-
ræðunum eöa slökunarstefnunni
hefir ekki oröiö mikill, fremur en
af aðstoðinni viö þriöja heiminn.
1 löndum Vestur-Evrópu,
Bandarlkjunum og Japan hefir
ástandið á árinu einkennst af óróa
Ifjárhags- og peningamálum. Hiö
frjálsa stórkapltal hefur flúiö
land úr landi og valdiö glfurleg-
um glundroöa I hinum svonefndu
frjálsu markaöskerfum auö-
valdsheimsins. Bandaríkin, sjálft
forystuland hins frjálsa
fjármagns og frjálsa markaös-
kerfis, hafa heldur betur fengiö
aö kenna á afleiöingum sllks
„frelsis”. Dollarinn hefir falliö og
falliö og þrátt fyrir margvlslegar
hömlur, sem þar hafa verið lagö-
ar á „frelsiö”, standa stjórnvöld
þar I landi frammi fyrir þeim
vanda, einmitt nú við þessi
áramót, að verða annaö hvort aö
stöðva aö mestu innflutning á
vörum frá Japan, eöa aö knýja
japönsk stjórnvöld til aö stórauka
kaup sln frá Bandaríkjunum. Hiö
sjálfvirka markaöskerfi er þar
komið I strand.
I svo aö segja öllum löndum
auövaldsheimsins er nú rlkjandi
magnað atvinnuleysi. Þannig
munu atvinnuleysingjar I Banda-
rikjunum vera um 10 miljónir og
I löndum Vestur-Evrópu um 7
miljónir.
Þegar litið er til þriöja heims-
ins kemur I ljós, aö þar hefir lítil
breyting orðiö á árinu. Þar er
fátæktin viöast hvar eins mikil og
jafnvel meiri en hún var, og þar
Enn býr meirihluti
mannkyns viö sára ör-
birgð. — Myndin er frá
Argentinu.
En aðrir lifa við alls-
nægtir. ,
Erlendir togarar á is-
landsmiðum. Þann 28.
nóvember 1977 sigldi
síðasti erlendí togarinn
úr islenskri fiskveiði-
landheigi.
Samninganefnd BSRB á fundi i október 1977.
ÁRAMÓT 1977-1978
Lúövik Jósepsson.
rlkisstjórnin á þaö sem hlaut aö
gerast I kjaramálum, aö um ára-
mótin 1976 og 1977 samþykkti hún
enn að framlengja svonefnt
„tímabundiö vörugjald” 18%, en
þaö jafngilti verölagshækkun,
sem nam um 2 1/2 — 3%.
Þá samþykkti hún einnig að
leggja sjúkragjaldiö sem nam 1%
á brúttótekjur alls Iaunafólks.
Einnig samþykkti hún um þau
áramót aö taka I rikissjóö 2%
söluskatt, sem átti aö falla niöur,
en áöur rann I Viölagasjóö.
Hún samþykkti einnig aö taka i
rikissjóö 2/3 af svonefndu
oliugjaldi sem áður rann til verö-
lækkunar á kyndingarkostnaði
þeirra, sem hita íbúöir slnar meö
oliu-kyndingu.
Allar þessar ráöstafanir rlkis-
stjórnarinnar og margar fleiri,
juku á dýrtlöina og geröu ráöstaf-
arnir til kjarabóta óhugsandi
nema meö krónutöluhækkun.
Hikisstjórnin gat þó varla veriö
svo sljó aö búast viö því, aö kaup-
hækkun yröi lltil sem engin, eins
og mál höfðu þróast og aöstæöur
allar voru. Hún hlaut að vita, aö
laun alls launafólks höföu veriö
lækkuö meö ákvöröunum hennar
sjálfrar um 20-30% frá þvi sem
þau voru I september 1974, þegar
• rikisstjórnin kom til valda. Sú
launalækkun haföi staöiö allt áriö
1975 og allt áriö 1976 og stóö fram
á mitt ár 1977. A þessum tima
höfðu oröiö mikil umskipti I þjóö-
Viö lok kjarasamninga verkalýðsfélaganna i júni 1977.
iHnlend málefni
Þegar litiö er yfir innlenda
atburöi ársins, koma mér fyrst I
hug þrlr málaflokkar, sem þó eru
allir innbyröis saman tengdir.
Hér er fyrst um aö ræöa hina nýju
launa- og kjara-samninga launa-
fólks, sem segja má aö hafi veriö
til umræöu og endanlegrar
afgreiöslu nær allt áriö. Þá er I
beinu samhengi viö þá samninga
aöal-umræöuefni ársins: staöan I
efnahagsmálum og verðbólgan.
1 þriðja lagi nefni ég svo þau
þáttaskil, sem uröu I landhelgis-
málinu með brottför slöustu vest-
urþýzku togaranna úr Islenzkri
fiskveiöilögsögu.
Mörg önnur mál hafa aö sjálf-
sögöu veriö ofarlega á baugi á ár-
inu eins og t.d. alls konar fjár-
svika- og gjaldeyrissvika-mál, ný
umræða um hersetumál I formi
Aronskunnar, prófkjör stjórn-
málaflokkanna meö öllum slnum
afleiöingum og síöast en ekki síst
hin pólitlska staöa stjórnmála-
flokkanna I upphafi kosninga-árs.
Landhelgismálið
Það var 28. nóvember á þessu
ári, sem síðustu vestur-þýzku
togararnir fóru úr Islenzkri
fiskveiöilandhelgi. Sá atburöur
markaöi viss tlmamót i land-
helgismálinu, þvi þá voru öll
veiðiskip þeirra þjóða, sem hér
hafa lengst af verið aögangsharö-
astar og okkur andstæöastar I
fiskveiöi-réttarmálum, farin af
okkar fiskimiöum.
Viö þessi tímamót I landhelgis-
málinu gerðu núverandi stjórnar-
herrar nokkra tilraun til aö helga
sér landhelgismáliö og þakka sér
það sem áunnist hefir. Undirtekt-
ir almennings viö þann málflutn-
ing uröu ekki miklar, enda tilefni
ekki til þess.
Tímamörkin 28. nóvember 1977
komu nokkuö seint. Þau komu 11
mánuöum siðar en Vestur-Þjóö-
verjar og Bretar sjálfir höföu tek-
ið sér 200 milna landhelgi og
bannaö öörum þar veiöar og m.a.
Islendingum.
Þaö eru nokkur megin atriöi
landhelgismálsins, sem ekki
mega gleymast, nú þegar fullnaö-
arsigur hefir unnist I málinu.
Fyrsta umtalsverða átak okkar
I landhelgismálinu var útfærslan
úr 3 mllum 14 og ákvörbun grunn-
llna fyrir firöi og flóa, áriö 1952.
Sú útfærsla var auöveld, enda I
beinu framhaldi af dómi Alþjóöa-
dómstólsins I máli Breta og Norö-
manna um sama efni.
Bretar reyndu þó aö beita okk-
ur ofrlki meö löndunarbanni.
Annaö stórátak okkar 1 land-
helgismálinu var gert 1958 meö
útfærslunni úr 4 112 mflur. Sú út-
færsla var erfið og hún var stór-
mál. Þá voru fiskveiöimörkin
færö út yfir bestu og mestu fiski-
miðin við landið, þau miö þar sem
öll þorskanetaveiöi fór fram, þar
sem meginhluti báta-aflans var
tekinn og á úrvalsmiöum togara-
flotans.
Um 12 mllurnar voru hörku-
deilur á alþjóðavettvangi. Deilan
um 12 mflurnar varö llka mikil og
hörö og stóö lengi.
Þriöja stórátakið I landhelgis-
málinu var útfærslan I 50 mllur
áriö 1972. Innan þeirra marka
höföu veiðst um 97% alls
botnfisksafla viö Island. Sú út-
færsla var því barátta um svo aö
segja öll fiskimiðin viö landiö.
Um 50 mllurnar urðu miklar
deilur og um þær varö aö berjast,
ekki einasta við Breta og Þjóö-
verja, heldur einnig viö Alþjóöa-
dómstólinn, sem illu heilli haföi
veriöfengið vald I fiskveiðiréttar-
málum viö Island.
Fjórða átakiö I landhelgismál-
inu var tilkynningin um útfærslu I
200 mílur 1975.
Sú tilkynning var I samræmi
viö mótaöa stefnu meiri hluta
þjóöa á alþjóöavettvangi, og um
hana sem slika var ekki ágrein-
ingur.
Islenzk stjórnvöld buðu lika
strax að fiskiskip Breta og Þjóö-
verja gætu veitt áfram á svæöinu
milli 50. og 200 mílna.
Samkvæmt sérstökum samn-
ingi, sem gerður var viö Breta,
áttu þeir aö hætta hér öllum veiö-
um I nóvember mánuöi 1975.
Þvi miður var þvi ekki fylgt fram
af islenzkum stjórnvöldum, held-
ur teknar upp nýjar samninga-
viðræöur og Bretum boöiö aö
veiða hér næstu 2 árin, alls 130
þúsund tonn á þeim tima.
Bretar vildu fá meira,- og af
þeim ástæðum varö ekki úr
samningum þá. Þeir náöu hins
vegar I 6 mánaöa samning til
veiða hér frá 1. júnl 1976 til 1. des.
1976, en þaö var eftir aö þeir höföu
sjálfir lýst yfir fylgi viö 200
mllna-stefnuna og tekiö upp
haröa baráttu fyrir 50 mllum viö
Bretland.
Viö Vestur-Þjóöverja var sam-
iö I nóvemberlok 1975 um tveggja
ára veiöiheimildir, eöa til 28.
nóvember 1977. Sá samningur var
geröur I fullri andstööu við meiri-
hluta íslendinga og þvert gegn yf-
irlýsingum islenzkra stjórnmála-
manna. Vegna þess samnings
sátum við uppi með vestur-þýzka
togara þar til 28. nóvember 1977,
eöa 11 mánuöum lengur en sjálfir^
höfuðandstæðingar okkar i land-
helgismálinu.höfðu sjálfir helgaö
sér 200 milna fiskveiöilandhelgi.
Sigrar Islendinga I landhelgis-
málinu voru unnir meö útfærsl-
unni 112 mllur og slöar I 50 mllur,
þvi I báöum þeim tilfellum uröum
við aö ryöja brautina og berjast
fyrir nýrri alþjóðlegri stefnu I
fiskveiöiréttarmálum.
Þá var llka barist um þau fiski-
mið viö ísland sem öllu máli
skipta. Þróun fiskveiöiland-
helgismála á alþjóöavettvangi
eftir 1975 hefir öll veriö I anda
okkar stefnu, og gagnvart okkur
hefir hún ortiiö til að staöfesta
okkar sigra.
Nýir
kjarasamningar
Strax I ársbyrjun var ljóst, aö á
árinu yröu gerðir nýir kjara-
samningar, sem hlytu aö fela I sér
all-verulegar kauphækkanir.
Alþ ýðusambandsþing haföi
markaö nýja stefnu I launamál-
um — launajöfnunarstefnu — og
krafist 100 þúsund króna mánaö-
arkaups sem lágmarkslauna fyr-
ir 8 stunda vinnudag. Þingiö hafði
jafnframt gert ýtarlega ályktun I
efnahagsmálum, þar sem m.a.
var boðiö samstarf um nauösyn-
legar aögerðir I efnahagsmálum
til þess að gera kjarabætur mögu-
legar án þess aö til þyrfti aö koma
meiri kauphækkun I krónum en
auövelt ætti að vera aö ráöa viö.
Rlkisstjórnin sinnti tilboðum
Alþýðus^mbandsþings I engu,
heldur hélt áfram dýrtíðarstefnu
sinni með nýjum álögum og nýj-
um verðlagshækkunum.
Svo gjörsamlega blind var
1974 ...... 43%
1975 ...... 49%
1976 ...... 32%
1977 ...... 33%
Verðlag á útflutningsvörum
haföi einnig tekið miklum breyt-
ingum eins og þessar tölur sýna:
Vísitala útfl. verðlags
miðað við fast gengi:
1973 .... 243.3 stig
1974 .... 293.5 stig
1975 .... 262.7 Stig
1976 ... 310.'7 Stig
1977 .... 359.0 Stig
Útflutningsverö lækkaöi nokk-
uð I erlendri mynt áriö 1975 frá
hinu glfurlega háa veröi 1974. Þaö
fór þó aldrei niöur I þaö, sem kall-
aö var gott verö áriö 1973.
En strax áriö 1976 var veröiö
oröiö hærra en nokkru sinni áöur
og enn hækkaöi þaö um 17% áriö
1977.
Það gat því enginn veriö I vafa
um, að kaupið sem lækkaö haföi
veriö, hlaut ab hækka.enda vissu
allir að kaupiö hér á landi var
miklu lægra en i nálægum lönd-
um.
Þrátt fyrir allar þessar staö-
reyndir um mikla veröbólgu, hátt
útflutningsverð, vaxandi þjóöar-
Framhald á næstu siðu
deyja enn miljónir manna úr
hungri á hverju ári.
Gjáin mikla á milli þróabra
landa og þróunarlanda viröist
vera jafnmikil og jafnvel meiri en
hún var þrátt fyrir allar hjálpar-
stofnanir og alla aöstoöina viö
þessi fátæku lönd og allt taliö um
aö brúa veröi þessa gjá. Og enn er
togast á og teflt um réttarstööu
fátæku þjóöanna. Vietnam-styrj-
öldinni er aö vlsu lokiö, en þá er
þaö Ródesía og aöstaöa svarta
meirihlutans I Suður-Afriku og
átökin I Eþíóplu og deilurnar
miklu I löndunum fyrir botnum
Miöjarðarhafsins.
Þá er hiö hroðalega ástand,
sem ríkir I löndum herforingja-
stjórnanna I Chile og Argentlnu,
þar sem flest mannréttindi eru
þverbrotin. Það þarf mikið blygö-
unarleysi af þeim sem á beinan
og óbeinan hátt komu
herforingjakllkum þessum til
valda og enn halda I þeim llfinu
meö viöskiptum og fjárframlög-
um, aö telja sig geta boöaö öörum
siögæði og aukin mannréttindi.
Samstarfiö I milli austurs og
vesturs hefir á yfirboröinu gengiö
snuröulaust. Margt bendir til, aö
forystumenn beggja hafi gert sér
grein fyrir, hve fráleitt allt tal og
allar tillögur um hernaöarátök
þeirra á milli eru.
Þaö er þvl næsta dapurlegt aö
heyra ýmsa fulltrúa smáþjóöa,
sem hafa látiö ánetjast af hernaö-
aráróðri, jafnvel manna frá
vopnlausu Islandi, tala um nauö-
syn þess að „styrkja varnir”
landsins og auka viö herbúnaö,
manna sem ekkert vita um strlö
og varla myndu þekkja atóm-
sprengju frá handsprengju, tala
eins og. börn og láta erlenda
legáta þvæla sér inn I umræöur
um hernaðarmál.
Astandið I heimsmálunum
markast að sjálfsögöu af stefnu
stórveldanna, en það einkennist
nú ekki slður af þeim mikla
straumþunga sem fer sífellt vax-
andi og boöar uppreisn fátæku
þjóðanna gegn þeim sem haldiö
hafa löndum þeirra I hundruð
ára, hirt hráefni þeirra fyrir litiö
og kúgaö þær til undirgefni og
fátæktar. Sá straumþungi á eftir
aö brjótast fram og enginn fær
séö með hvaöa afleiöingum þaö
veröur.
arbúskapnum. Veröbólgan hafði
hækkaö eins og hér segir á ári:'
Eftir LÚÐVÍK JÓSEPSSON, formann Alþýðubandalagsins