Þjóðviljinn - 31.12.1977, Blaðsíða 18

18 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 31. desember 1977
ÁRAMÓT 1977-1978
tekjur og launakjör sem höföu
verið lækkuö, þá streittist rikis-
stjórnin á móti sanngjarnri launa-
hækkun láglaunafólks mánuöum
saman. Og hún geröi blátt áfram
ekkert til þess aö koma þvi svo
fyrir, að kjarabæturnar gætu átt
sér staö meö öörum hætti en
beinni krónutöluhækkun.
Launasamningum ASl-félag-
anna lauk meö þeim hætti, aö
launajöfnunarstefnan var virt aö
fullu. Þeir sem lægst höföu launin
fengu hlutfallslega mest, en aörir
sömu krónutölu.
Aö þvi leyti so m frá þeirri
stefnu hefir veriö vikiö, er þar um
aö saka atvinnurekendur sjálfa
og einstaka sérsamningahópa og
rikisvaldiö sjálft þegar kemur aö
háskóiamenntuöum mönnum og
þeim hæst iaunuöu.
1 kjölfar ASl-samninganna
komu samningar BSRB fyrir
opinbera starfsmenn og samning-
ar Sjómannasambandsins og
Farmannasambandsins fyrir
sjómenn og siðan samningar
bankamanna og ýmissa annarra
sérhópa og ákvöröun um laun
BHM-manna.
Meö samningum þessum má
segja, aö þvl sem næst allt launa-
fólk I landinu hafi hlotiö nýja
kjarasamninga. BSRB-menn
háöu sitt fyrsta verkfall og ASl
varö einnig aö beita verkfalls-
vopninu til þess aö knýja fram
samninga.
Launadeilurnar á þessu ári
hafa vissulega oröiö lærdómsrlk-
ar. Hver getur t.d. efast um þaö,
aö þeir samningar sem náöust,
fengust fram vegna stéttarlegrar
samstööu. Launabætur láglauna-
fólksins voru knúðar fram gegn
vilja atvinnurekenda og gegn
vilja rlkisstjórnarinnar.
Og þaö voru verkalýössamtökin
sem jafnframt knúöu fram
kjarabæturnar handa öryrkjum
og gamla-fólkinu.
Og auövitaö voru þaö hin
almennu verkalýösfélög, sem
ruddu brautina og skiluöu þeim
launasamningum áfram, sem á
eftir komu.
Félagsmenn BSRB sýndu einn-
ig stéttarlega samstööu og uröu
aö berjast af krafti fyrir rétti sín-
um. Þeir sem tóku þátt I verkfalli
BSRB hljóta aö hafa lært margt I
þeim átökum. Þeir hafa eflaust
fundiö að Morgunblaöiö var ekki
og er ekki þeirra blaö. 1 þvl var,
svo aö segja daglega á meöan á
verkfallinu stóö, ráöist á
lævlslegan hátt aö samtökum
verkfallsmanna, aö forystumönn-
um þeirra og aö verkfallsrétti
opinberra starfsmanna.
Rikisstjórnin sýndi llka, svo
ekki var um aö villast, aö hún er
ekki fulltrúi launafólks. Annaö
kemur alltaf I ljós þegar á reynir.
Vinnudeilurnar á árinu og
stappiö viö samningaboröiö ætti
aö hafa kennt launafólki talsvert
mikiö um þaö regindjúp sem er á
milli hagsmuna þess, og hags-
muna atvinnurekenda og þeirra
hagsmuna sem rlkisstjórnar-
flokkarnir báöir gæta.
Er kollsteypa
framundan?
Ástandiö I efnahagsmálum um
þessi áramót er vissulega ugg-
vænlegt. Veröbólgan skrúfast upp
dag frá degi meö dyggum stuön-
ingi rlkisstjórnarinnar. Fjárlög
fyrir áriö 1978 hafa nýlega veriö
afgreidd og samkvæmt þeim er
sannarlega búist viö trylltum
veröbólgudansi á næsta ári.
Fjárlögin hækka um 50 milj-
arða króna á milli ára, eöa um
55%. Meöalhækkunin er þvi
all-miklu meiri en vísitöluhækk-
un ársins. Rlkisstjórnin segir, aö
þessi fjárlög séu mótuö af aö-
haldsstefnu. Aöhaldsstefnan
kemur m.a. fram I eftirfarandi
staöreyndum:
1. Leggja á fram sem hlutafé I
Járnblendifélagið um 900
miljónir króna og auk þess 250
miljónir til hafnargeröar viö
Grundartanga. — Fram-
kvæmdir viö verksmiöjuna á
Frá landsfundi Alþýöubandalagsins f nóvember 1977.
árinu eru ráögeröar 8000 milj-
ónir króna.
2. Kaupa á svonefnt Vlöishús fyr-
ir menntamálarábuneytiö fyrir
um 250 miljónir kr. pg efna síö-
an til viðgeröa og breytinga á
þvl, þannig aö fullbúiö mun
húsið kosta 6-700 miljónir kr.
3. Sjúkratryggingargjald er
hækkaö um 2000 milj. kr.
4. Skattvisitala er ákveöin lægri
en almennar reglur standa til
og mun leiba af sér hækkun á
tekjuskatti um 2000 milj. kr.
5. Lagðir eru á nokkrir nýir skatt-
ar, sem nema um 1500 m. kr.
6. Gert er ráö fyrir erlendum lán-
tökum á árinu sem nema 20
miljöröum króna.
7. Reiknað er meö I áætlunum aö
á árinu verði 22% gengisfelling.
8. Boðuð er 57% hækkun á gjöld-
um Pósts og sfma.
9. Boðuð er enn hækkun vaxta á
lánum stofnlánasjóða.
Þannig er boöskapurinn og
þannig er staöan um áramót, eöa
áöur en reynt er aö takast á viö
vanda atvinnuveganna.
Þannig er ástandiö I lok ársins,
þegar framleiösla þjóöarbúsins
er I hámarki, útflutningsverölag
hærra en nokkru sinni áöur og
hækkun á veröi innfluttrar vöru
nemur aöeins 5-6%.
Þab er eðlilegt aö almenningur
spyrji, hver ósköpin eiginlega
hafi gerst.
Við þær aöstæöur sem nú hafa
komið upp I Islenzkum efnahags-
málum, eftir þriggja ára alranga
stjórnarstefnu, er mikil hætta á
að heilbrigð dómgreind almenn-
ings veröi rugluö meö alls konar
frösum og kenningum. Þannig
hefur t.d. mjög boriö á þvi um
skeiö, að umræöur um veröbólg-
una, — orsakir hennar og afleiö-
ingar — bera keim af þvl, aö hún
væri eitthvað óskiljanlegt, eitt-
hvaö sem öllum væri um aö kenna
og engum sérstökum, eöa jafnvel
að hún væri eins og náttúrufyrir-
bæri eöa draugur.
Þegar verölag á innfluttum
vörum hækkar mikið erlendis
eins og t.d. átti sér stað árin 1973
og 1974, eða um 14% fyrra áriö og
34% síöara áriö, mælt 1 erlendri
mynt, þá koma eðlilega fram
veröhækkanir hér á landi, eöa
veröbólga. En þegar verö á inn-
fluttum vörum hækkar aðeins um
5-6% á ári 13 ár I röö, eins og hefir
gerst 1975, 1976 og 1977, en verö-
bólga hefir verið hér hjá okkur
32-50%, þá stafar meginhluti
slíkrar veröbólgu af okkar eigin
aögerðum.
Og hverjar hafa þessar aögerð-
ir verið? Þvi er fljótsvarað.
Þær hafa verið gengislækkanir,
ákveðnar af rlkisstjórninni, nýjar
og nýjar skatta-álögur ákveönar
af rikisstjórninni, miklar verö-
hækkanir á opinberri þjónustu,
ákveðnar af ríkisstjórninni og
glfurleg vaxtahækkun, samþykkt
af ríkisstjórninni.
Þetta eru hinar beinu orsakir
veröbólgunnar s.l. þrjú ár. Þess-
ar ráöstafanir allar hafa svo leitt
til kauphækkana, til þess aö vega
upp á móti veröhækkunum, og
slöan hafa þessar kauphækkanir
leitt af sér nýjar veröhækkanir
og þannig koll af kolli.
Þannig er veröbólgudraugurinn
til kominn.
Þessum staöreyndum á enginn
aö neita og það er ástæöulaust
meö öllu aö vefja þetta inn I neinn
dularhjúp.
Hitt er annaö mál og um þaö er
hægt aö ræöa, hvers vegna rlkis-
stjórnin ákvað aö beita þessum
ráöum. Hún telur, aö laun vinn-
andi fólks hafi veriö oröin of há, —
kaupgetan hafi veriö of mikil.
Hennar leiö til aö minnka kaup-
getuna og knýja fram aöra
tekju-skiptingu var aö beita verö-
bólgunni.
Veröbólguvandamáliö er af
þessum toga fyrst og fremst.
Sú röksemd ríkisstjórnarinnar,
aö hún hafi orðiö aö lækka gengiö
vegna þess aö verö á útflutnings-
vörum hafi fallið I veröi á erlend-
um mörkuðum, fær ekki staöist af
þeim ástæðum aö útflútnings-
veröiö hefir fyrir löngu hækkaö
upp yfir þaö, sem þaö áöur var,
en samt heldur gengib áfram aö
falla.
önnur röksemd rlkisstjórnar-
innar er aö launatekjur hafi þurft
aö lækka vegna þess aö þjóöar-
tekjur minnkuöu áriö 1975.
Sú röksemd er löngu fallin
vegna þess, aö þjóðartekjur eru
nú hærri en þær voru, þegar
kaupiö var hæst. Um þaö ber m .a.
eftirfarandi tafla Þjóöhagsstofn-
unar vitni:
Kaupmáttur
kauptaxta ...
Þjóöartekjur
á mann
A sama hátt eru röksemdir
rlkisstjórnarinnar fyrir árlegum
nýjum álögum rikisins haldlaus-
ar vegna þess, aö þaö eru
rekstrarútgjöidrlkisins og ýmsar
fjárfestingaframkvæmdir, sem
engan arögefa.sem hækkaöhafa
langt umfram meöaltals-verö-
lagshækkanir I landinu. Greiöslur
rikisins til félagsmála og sam-
félagslegra þarfa hafa ekki haldið
I horfinu viö hækkandi verölag.
Þaö er vissulega von, þegar
þannig stendur á, aö um þaö sé
spurt, hvernig standi á öllum
þessum efnahagslegu erfiöleik-
um.
Grundvallarskýringin er þessi:
1. Um nokkurt árabil hefir nær
öllu viöbótarvinnuafli þjóöar-
innar verið beint I milliliöa- og
þjónustustörf. Þannig sýna
skýrslur, aö fólki hefir fjölgaö
mikiö I banka- og trygginga-
félagastörfum, verzlunarstörf-
um, stjórnsýslu og ýmis konar
milliliöa-störfum. A sama tlma
fækkar vinnandi fólki I grunn-
framleiðslugreinum þjóö-
félagsins. Þessi þróun dregur
úr þeim framleiðsluvexti, sem
heföi getaö oröiö.
2. Rlkisvaldiö hefir, einkum s.l. 3.
ár, haft forgöngu um gifurlegar
fjárfestingarframkvæmdir,
sem litlu hafa skilaö I þjóöar-
búiö. Þar eru fyrirferöarmest-
ar framkvæmdir viö Kröflu og
Sigöldu og Járnblendiverk-
smiöju, miklar rafllnulagnir og
fádæmalegt fálm vlöa I orku-
málum. Ef ekki heföi komiö til
Járnblendiverksmiðjan, sem I
ár mun draga til sln um 5000
miljónir kr. og á næsta ári um
8000 miljónir, þá heföi engin
þörf veriö á Hrauneyjarfoss-
virkjun strax, en hún mun á
næsta ári taka til sín 2-3000
milj. kr.
3. Fjárfestingarmálin hafa al-
mennt séö veriö skipulagslaus
og vlöa hefir veriö fariö illa
með fé.
4. Yfirbygging þjóöfélagsins er
oröin alltof mikil, sbr. umsvif
banka, tryggingarfélaga, ollu-
félaga, skipafélaga og verzl-
unarfélaga.
5. Stefna rlkisstjórnarinnar I
efnahagsmálum hefir öll ýtt
undir þessa hættulegu þróun.
Hún hefir beint fjármagni
þjóðarinnar I stóriöjufram-
kvæmdir og orkuframkvæmdir
I sambandi viö þær. — Fjár-
festing á vegum atvinnuvega
landsmanna minnkaöi hins
vegar aö magni um 21% árið
1975, um 17% áriö 1976 og nú er
áætlab aö hún minnki um
17-20% á næsta ári.
6. Stefna ríkisstjórnarinnar hefir
verib aö leysa allan vanda meö
kauplækkun almennings, en
hinu hefur veriö neitaö aö létta
á vanda atvinnuveganna meö
þvl að draga úr yfirbygging-
unni.
Spillingin kemur
iljós
Þaö er táknrænt, aö einmitt
þegar rlkisstjórnin er aö berja
lóminn fyrir hönd kerfisins og
segir aö þar sé engu hægt aö
breyta og ekkert aö spara, þá
kemst upp um ýmsa svindlkónga,
m.a. á sviði gjaldeyrismála.
A sama tíma og rlkisstjórnin
heldur þvi fram, aö engin leiö sé
til aö draga úr viðskiptahalla
þjóöarinnar viö útlönd og bæta
1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978
101.1 105.1 89.6 85.4 91.4 96.8
100 1108.0 107.4 99.6 104.4 110.8 114.0
gjaldeyrisstööuna, önnur en sú aö
kaupgeta almennings veröi
minnkuö, þá kemur Iljós, aö heill
hópur þeirra, sem fengiö hefir
gjaldeyri þjóöarinnar til ráöstöf-
unar.eiga hundruö miljóna króna
I dönskum bönkum.
Nú vita allir, aö þeir sem komn-
ir eru inn á þá braut ab stela und-
an gjaldeyri og geyma hann er-
lendis, munu ekki siöur geyma fé
sitt I Vestur-Þýzkalandi,! Sviss og
fleiri löndum en I Danmörku.
Spurningin er þvl, hve miklum
fjárhæöum hefir á þennan hátt
veriö skotið undan, ekki aöeins til
Danmerkur, heldur einnig til
annarra landa? Og I beinu fram-
haldi af gjaldeyrissvindlinu koma
svo grunsamleg skipakaup og
undanskot I því sambandi: Hvaö
skyldu þar vera geymdar miklar
fjárhæöir,?
Og enn bætast við fréttir um
stórfelld svik I sambandi viö bíla-
innflutning.
Allir vita að mikil gjaldeyris-
svik eiga sér staö I gegnum Kefla-
vlkurflugvöll. Dollarar, sem
koma þaöan ganga hér á svörtum
markaði I stórum stíl.
Fjármálasvik af þessu tagi eru
eflaust stunduö I ríkum mæli. Þau
minna á skattsvikin og þaö bók-
staflega skattahneyksli aö 1600
rekstrarfélög I landinu, sem velta
um 200 miljöröum króna á ári,
skuli engan tekjuskatt greiöa til
rikisins, á sama tlma og sjálfsagt
þykir aö innheimta tekjuskatt af
almennum launatekjum og
sjúkragjald af tekjum, þó aö þær
fari niöur I 300 þús. krónur á ári.
Staöan I gjaldeyrismálum
þjóöarinnar hefir ekki veriö góö
nú I nokkur ár. Sú staba hefir ekki
veriö slæm af þvl aö lítils gjald-
eyris væri aflaö, — síöur en svo.
Astæðurnar hafa m.a. veriö
þær, aö gjaldeyri hefir verið sóaö
I fánýtan innflutning I ýmsum
greinum og honum hefir veriö
eytt I stórum stll I innflutning til
framkvæmda, sem ekkert gagn
gera. Og svo er gjaldeyrinum
beinllnis stoliö I þokkabót.
Rlkissjóöur hefir líka næga
tekjustofna og ætti ekki aö þurfa á
nýjum aö halda.
Rlkissjóður innheimtir 48 milj-
aröa I söluskatt, en þjóðin borgar
örugglega 10 miljöröum króna
meira I söluskatt á ári, en sá mis-
munur týnistá leiðinni. Sá týndi
söluskattur myndar lika_ kaup-
getu.
Rikissjóður innheimtir 15 milj-
aröa á ári I tekjuskatt. Ef allir, —
félög og einstaklingar — greiddu
þann skatt samkvæmt lögum og á
heiðarlegan hátt, án alls konar
bókhaldsbrellna, þá gæfi sá
skattur rlkinu eflaust 10 miljörö-
um hærri fjárhæð á ári.
Þannig er kerfið. Þannig er
spurningin um framkvæmd þess.
Spillingin, sem nú er aö koma I
ljós, er dæmigerð um siðleysi sem