Þjóðviljinn - 22.07.1978, Síða 7

Laugardagur 22. jiill 1978 ! ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Grunur minn er sá aö reynsla okkar, kjósenda
erlendis, af Alþýðubandalaginu endurspegli
félagslega deyfd i Reykjavik.
Kosningaárangur flokksins viöa á landsbyggöinni
ber hins vegar merki ötuls starfs
Gisli
Gunnarsson
sagnf ræöingur:
Greining á kosningasigri
Mörg speki og misjöfn hefur
veriö sögö sem túlkun á úrslit-
um siðustu alþingiskosninga.
Allir virðast sammála um eftir-
farandi:
1. Stjórnarflokkarnir töpuðu
meira en venjulegt er með
stórnarflokka.
2. Aðalástæðan fyrir tapi
stjórnarflokkanna voru léleg
tengsl þeirra við verkalýðs-
hreyfinguna og tillitsleysi i garð
hennar.
Alþýðuflokkurinn hélt áfram
sókn sinni fra byggðakosning-
unum, og það i rikum mæli.
Alþýðubandalagið sótti nokkuð
á, miðað við byggðakosningarn-
ar, utan suðvesturhlutans, en
tapaði miðað við þær i Reykja-
vik. Heildarútkoma Alþýðu-
bandaiagsins varð svipuð og
hægt var að spá skv. maiúrslit-
unum.
Á meðfylgjandi töflum sést
hvernig fylgi einstakra flokka
skiptist milli Reykjaneskjör-
dæmis annars vegar, — hér
nefnt suðvesturhornið, og
annara hluta landsins hins veg-
ar, — hér nefnt landsbyggðin.
Töflurnar sýna að fylgisaukning
Alþýðubandalagsins var nær
tvöfalt meiri á landsbyggðinni
en á suðvesturhorninu og að
sáralitill munur er nú á fylgi
Alþýðubandalagsins á lands-
byggðinni og á suðvesturhorn-
inu. Þetta er i fullkominni mót-
sögn við fylgisþróun Alþýðu-
flokks en þó einkum Framsókn-
arflokks, sem enn þá er stærsti
flokkur landsbyggðarinnar.
(Sjálfstæðisflokkurinn tapaði
hins vegar nokkuð jafnt um land
allt.)
Fylgi Alþýðubandalagsins
var svipað i Reykjaneskjör-
dæmi i báðum kosningunum
1978. Ef Alþýðubandalagið hefði
fengið svipað fylgi I alþingis-
kosningunum i Reykjavik og
það fékk i borgarstjórnar-
kosningunum, þá hefði fylgis-
aukning þess i suðvesturhorninu
orðið svipuð fylgisaukningunni
sem það fékk i heild á lands-
byggðinni.
Telja má vist að aukin rót-
tækni æskufólks hafi ekki komið
Alþýðubandalaginu minna til
góða á suðvesturhorninu en
annars staðar á Islandi og raun-
ar má ætla að nær allt viðbótar-
fylgi Alþýðubandalagsins þar
hafi verið nýir kjósendur. Við-
ast hvar á landsbyggðinni hlýt-
ur Alþýðubandalagið hins vegar
að hafa fengið marga kjósendur
frá stjórnarflokkunum.
Það er full ástæða fyrir
Alþýðubandalagið að velta fyrir
sér spurningunni hvers vegna
flokkurinn skirskotar verr til
íbúa Stór-Reykjavikur en ibúa
landsbyggðarinnar.
Hví tókst verr í Stór-
Reykjavík?
Sigurinn mikli I borgarstjórn-
arkosningunum gefur raunar
visbendingu um fyrstu og nær-
tækustu skýringuna: Framboð
Alþýðubandalagsins var^betur
heppnað I borgarstjórnar-
kosningunum en i alþingis-
kosningunum. Þessi skýring fel-
ur alls ekki nauðsynlega i sér
vantraust á framboðinu viö al-
þingiskosningarnar. Það var
erfitt aila vega aö skipa það
tómarúm sem skapaðist eftir að
Magnús Kjartansson fór ekki i
framboð. Borgarstjórnarlistinn
byggði hins vegar á öruggum
grunni auk þess sem baráttu-
sætin voru vel skipuð. En um
leið og við viðurkennum sér-
stakt mikilvægi einstakra fram-
bjóðenda, sem geti valdið
sveiflum i fylgi flokksins um 20-
30%, erum við um leið að koma
að annari og djúptækari skýr-
ingu sem er að málefnaleg skir-
skotun Alþýðubandalagsins er
ekki nógu góð meðal reykviskra
kjósenda.
tengsl. Allt öðru máli gegnir
hins vegar með háskólastúdenta
frá landsbyggðinni.
Alþýðubandalagið i Reykja-
vik hefur engin skipulögð tengsl
við þá örfáu námsmenn erlend-
is, sem eru þar flokksbundnir.
Allt frumkvæði um utankjör-
staðaatkvæðagreiðslu náms-
manna erlendis, sem máli
skipti, kom frá einstökum
námsmönnum. 1 reynd var
kosningaskrifstofan I Reykjavik
litið annað en móttakandi upp-
lýsinga erlendis frá.
Beiðnum um upplýsingar og
áróðursefni var ekki svarað.
Prósentufylgi flokkanna
Reykjavik & Reykjaneskjör- Landsbyggðin,
dæmi þ.í . isiand utan
„Stór-Reykjavikur”
1959 1974 1978 1959 1974 1978
A 19,1 9,9 24,9 A 10,4 7,7 17,6
B 12,7 17,0 9,1 B 41,3 36,7 29,0
.1) 44,9 49,2 37,4 D 33,5 33,0 25,0
F 5,5 3,5 3,4 F 0,6 6,2 3,3
G 17,8 19,8 23,4 G 13,9 16,1 22,0
Hundraðshluti suðvesturshornsins (Reykjavfkur og Rey kjanesk jördæm is ) af heildarfylgi einstakra flokka og af öllu landinu
1959 1974 1974
A 68,7 65,5 68,6
B 26,7 41,2 32,6
D 61,5 69,3 69,3
G 60,5 65,1 62,1
Allt
land 54,4 60,2 60,7
Hér skortir bæði gott skipulag
til að vinna stefnunni fylgi og
einnig er stefnunni áfátt. Þetta
eru stórar fullyrðingar sem nú
munu rökstuddar.
Skortur skipulags og
starfs.
Ef til vill þykir einhverjum
það kokhreysti þegar ég, sem
hef dvalið utanlands lengi, fer
að kveða upp dóm um skipulag
Alþýðubandalagsins i Reykja-
vik. En ég held að einmitt að-
staða min i fjölmennum hópi
námsmanna erlendis, sem flest-
ir styðja Alþýðubandalagið,
geri mér kleift að sjá hve tak-
markað skipulagt starf Alþýðu-
bandalagsins viða er.
Varla nokkur stuðningsmaður
Alþýðubandalagsins meðal há-
skólastúdenta frá Reykjavik er
flokksbundinn i Alþýðubanda-
laginu eöa hefur við það nokkur
Grunur minn er sá að reynsla
okkar utankjörstaðarkjósenda
erlendis af Alþýðubandalaginu
endurspegli fyrst og fremst
félagslega deyfð þess i Reykja-
vik. Hvi var ekki hafist handa
nokkrum mánuðum fyrir
kosningar að koma upp
trúnaðarmannakerfi erlendis?
Kosningaárangur Alþýðu-
bandalagsins viða á lands-
byggðinni ber hins vegar skýr
merki ötuls starfs mest allt sl.
kjörtimabil. Nægir i þvi sam-
bandi að nefna Vestfirði og
Austfirði.
Stefnumálin eru vinsælli
á landsbyggðinni.
Fyrst almennt um skirskotun
Alþýðubandalagsins til kjós-
enda. Hún felst i fyrsta lagi i þvi
aö þetta er verkalýðs- og félags-
hýggjuflokkur. sem er andstæð-
ur hagsmunum einkaauðvalds-
ins. 1 öðru lagi er Alþýðubanda-
lagið þjóölegur flokkur, sem
berst gegn áhrifum erlendra
auðhringa og stjórnarvalda. I
þriðja lagi er þetta sá flokkur
sem er móttækilegastur fyrir
nýjum hugmyndum i menning-
armálum og félagsmálum.
Þessi þrjú aöalatriði þurfa
ekki að stangast á ef rétt er
haldið á málum. En grundvall-
aratriðið er hið fyrstnefnda, —
án þess væri Alþýðubandalagið
borgaralegur vinstri flokkur.
Það er algengt að klaufskir
félagar eða óheiðarlegir and-
stæðingar stilli upp sem and-
stæöum verkalýðseðli Alþýðu-
bandalagsins, þjóðlegum eigin-
leikum þess og hugmyndalegum
ferskleika. Ymsir sérhæfðir
hugmyndahópar menntamanna
eru Alþýðubandalaginu mikill
ávinningur en um leið talsverð
hætta ef ekki tekst að fella starf
þeirra inn i hlutverk þess sem
verkalýðsflokks.
Ég held að þessi vandi sé
meiri á suðvesturhorninu en á
landsbyggðinni.
Alþýðubandalagið nýtur hylli
vegna ákveðinna verka I siðustu
vinstri stjórn. Þau eru atvinnu-
mál landsbyggðarinnar og að-
gerðir i trýggingarmálum.
Islensk atvinnustefna.
í atvinnumálum landsbyggð-
arinnar varð bylting 1971-1974.
Uppbyggingin var mikil, mest á
félagslegum grundvelli. Byggð-
arlög, sem i tið viðreisnar-
stjórnarinnar einkenndust af
stöðugu atvinnuleysi, fóru að
blómstra og eflast að fólks-
fjölda.
A landsbyggðinni er hróður
Alþýðubandalagsins vegna is-
lenskrar atvinnustefnu eðlilega
mikill. Þetta er megingrund-
völlurinn fyrir góðu starfi
flokksins þar. A suövesturhorn-
inu skirskotar islensk atvinnu-
stefna hins vegar litið til kjós-
enda.
Skírskotun til félagslegra
viðhorfa.
1 tryggingarmálum var 1971-
1974 bætt úr margvislegum van-
rækslusyndum viðreisnar-
stjórnarinnar. Þótt bættur lif-
eyrir til gamals fólks og öryrkja
næði ekki beint til stórs hóps
kjósenda, þá varð hróður
Alþýðubandalagsins og þá eink-
um tryggingarmálaráðherrans,
Magnúsar Kjartanssonar, mik-
ill meðal þess fólks sem félags-
leg viðhorf skirskotuðu til. Um
leið undirstrikuöu þessar að
gerðir skömm Alþýðuflokksins
i tryggingarmálum. Goðsognin
um Alþýðuflokkinn ,,sem alla
vega kom á alþýðutryggingun-
um” og sem enn þá var lifandi
meðal kjósenda fyrir örfáum
árum, hafði breyst I mótsögn
sina.
Flestir heimildarmenn minir
viröast vera sammála um að
framboð GuðrúnarHelgadóttur I
borgarstjórnarkosningunum I
Reykjavik hafi dregið mjög at-
kvæði til Alþýðubandalagsins.
Er mögulegt að þetta stafi aö
nokkru leyti af þvi að hún varð
tákn Alþýðubandalagsins sem
félagslegs umbótaflokks? Ef
þessi hugmynd min er rétt þá
tókst illa að koma þessari mynd
áleiöis i alþingiskosningunum i
Reykjavik og Alþýöubandalag-
ið tapaði þá óhjákvæmilega at-
kvæðum til Alþýðuflokksins.
Verkalýðsflokkarnir eru
tveir.
Eins og ég sagði I upphafi
greinarinnar unnu Alþýðu-
flokkurinn og Alþýðubandalagið
kosningasigra sina sem verka-
lýðsflokkar. Enn þá einu sinni
fór Alþýðuflokkurinn i föt
verkalýösflokksins, eiginlega
þvert ofan i miðflokkshugmynd-
ir flestra „nýkrata” i upphafi.
En hér voru sveigjanlegir menn
sem sáu hvert vindurinn blés.
Og ef til vill hafa úrslit borgar-
stjórnarkosninganna fremur
aukið þennan sveigjanleika fyr-
ir alþingiskosningarnar.
Algengasta rangtúlkunin i
kosningaútskýringum manna úr
öllum pólitiskum hornum, og
um leið sú stærsta, er full-
yrðingin um að fylgisaukning
Alþýðuflokksins komi fyrst og
fremst frá „borgaralegum
óánægjukjósendum”.
Mikill meirihluti islenskra
kjósenda eru vinnuseljendur
(launþegar) og eru þvi sam-
kvæmt þjóðfélagsstöðu sinni
ekkihægri menn. Það þarf ekki
að hafa mikla þekkingu á is-
lensku þjóðfélagi til að sjá að
nær allir nýir kjósendur Alþýðu-
flokksins eru vinnuseljendur,
sem áður kusu flokka vinnu-
kaupenda (atvinnurekanda).
Það ætti að vera öllum sósialist-
um mikið ánægjuefni að þetta
fólk skuli nú flest i fyrsta skipti
yfirgefa gamla hugmyndafjötra
og kjósa flokk sem á uppruna
sinn t verkalýðshreyfingunni.
(Það hefði óneitanlegra verið
skemmtilegra að fleiri hefðu
komið beint til Alþýöubanda-
lagsins, en ekki er á allt kosiö!)
Við þessar aðstæður er það
skylda Alþýðubandalagsins að
reyna að ná sem bestri sam-
stöðu við Alþýðuflokkinn til að
leysa efnahagsvandann. verka-
lýðsstéttinni i hag. Annað væri
að svikja uppruna sinn og eðli.
Ef járnblendiverksmiðjan á
Grundartanga er undanskilin
held ég að það sé fátt i efnahags-
og atvinnumálastefnuskrá
Alþýðubandalagsins sem
Alþýðuflokkurinn gæti ekki fall-
istá. Er þó sú stefnuskrá á ýms-
an hátt sú róttækasta sem
Alþýðubandalagið hefur lagt
fram. Ma þar t.d. minna á orku-
málakaflann sem m.a. gerir
ráð fyrir þjóðnýtingu oliu-
verslunarinnar sem hluta af
heildarorkustjórn islendinga.
Tvö þekkt ágreiningsmál.
Nýr klofningsvaldur vinstri
aflanna á Islandi er járnblendi-
verksmiðjan á Grundartanga.
Hér sé ég ekki betur en Alþýðu-
bandalagið standi þvi miður
frammi fyrir gerðum hlut og
helsta verkefni þess sé hér að
draga úr skaðlegu áhrifun-
um,t.d. með þvi að reyna að
tryggja Islendingum aukið vald
yfir sölu á framleiöslu verk-
smiöjunnar, og með þvi að
hindra nýja óhagstæða sam-
ninga við erlend auðfélög.
Herstöðin er hinn sigildi
klofningsvaldur vinstri aflanna
á Islandi. Það er engin augljós
eða einföld lausn á þvi máli
meðan allir aðrir flokkar en
Alþýðubandalagið vilja að ís-
land sé áfram i NATÓ. Mikil
hætta er á gervilausnum við
slikar aðstæður, sem koma
fram eftir mikið samninga-
makk fyrir luktum dyrum og
sem hafa i för með sér litla
raunverulega breytingu á stöðu
hersins en veita samtimis hægri
öflunum gott tækifæri til að sá
tortryggni og skapa pólitiska
sefasýki hjá fjölda manns.
Lundi, 12. júli 1978
Gisli Gunnarsson.