Þjóðviljinn - 01.09.1978, Qupperneq 12

12 StÐA — ÞJÖÐVILJINNt Föstudagur 1. september 1978
Veggspjöld meö mynd Gadhafis eru viba um höfuöborgina.
A götumarkaöi
Frá höfninni i Tripolis.
9 ÁR FRÁ BYLTINGU HERSINS í LÍBÝU
Blanda framfar
fomra viðhorfa
í deiglu nýsköpunar Gadhafis og sveina hans
Líbýa hefur ekki verið
mikið í heimsfréttum und-
anfarin misseri. En mörg
tíðindi hafa þó veríð sögð
af þessu eyðimerkurlandi,
einkum eftir að hinn víg-
reifi ofursti Gadhafi
komst þar til valda eftir
byltingu hersins fyrir rétt-
um 9 árum. Þann 1. sept-
ember 1969 steypti hópur
ungra liðsforingja hinum
79 ára gamla Idriss kon-
ungi í Libýu af stóli, meðan
kóngur var í orlofi í Tyrk-
landi. Þeir lýstu yfir stofn-
un lýðveldis í Líbýu og til-
kynntu jafnframt, að tekin
yrði upp hörð afstaða til
israel. Þá var Bandaríkja-
mönnum og Bretum sagt
að hypja sig úr herbæki-
stöðvum sínum í landinu.
Gísli Pálsson mennta-
skólakennari fór til Líbýu í
vor og sat ráðstefnu í
höfuðborg landsins, Tri-
polis, á vegum Heimsfrið-
arráðsins um vanda þróun-
arlandanna. Þjóðviljinn
bað Gísla að lýsa nokkuð
því samfélagi sem Gad-
hafi og menn hans hafa
byggt upp á síðustu árum í
Líbýu og þeirri hugmynda-
f ræði, sem þar býr að baki.
— Arabisk menning er ákaf-
lega framandleg i augum
Evrópubúa, sem eru gjarnir á aö
rýna i naflann á sér, sagöi Gisli.
— Og sá sem skilur ekki staf i
arabiskum málum getur heldur
ekki gert sér vonir um aö skilja til
hlitar þaö sem fyrir augu hans og
eyru ber á þessum slóðum. En
Aristoteles á að hafa sagt, að allt-
af sé einhverra tiðinda að vænta
frá Libýu, þótt menn eigi að ó-
könnuðu máli erfitt með að i-
mynda sér að hirðingjar á eyði-
merkursvæði Norður-Afriku séu
brautryðjendur á einu eða öðru
sviði. Libýumenn vitna gjarna
stoltir i áðurnefnd orð og minna á
að þau séu enn i fullu gildi, þótt
2500 ár séu liðin frá þvi að þau
voru sögð.
Hvergi örari hagvöxtur
Siðustu 15 ár hefur hagvöxtur
verið örari i Libýu en i nokkru
öðru landi. Landið var áður fyrr
fátækasta land heimsins.en er nú
eitt af þeim rikustu, — hið 13. i
röðinni ef miðað er við þjóðar-
framleiðslu á hvern ibúa. Auðlegö
Libýumanna stafar fyrst og
fremst af oliulindunum sem fund-
ust i eyðimörkinni árið 1959.
Stjórn Gadhafis, sem tók völdin
með aðstoð hersins fyrir tæpum
áratug, hefur lagt áherslu á að
nýta oliugróðann skynsamlega
með þvi að efla landbúnaðinn, þar
sem ljóst er að olian mun þrjóta
innan skamms. Gifurlegt kapp
hefur verið lagt á að rækta upp
eyðimörkina, þar sem eitthvert
vatn er að fá og iðnvæða landbún-
aðinn. Samtimis hefur leiðtoginn
Gadhafi ætlað sér að breyta þjóð-
félaginu, endurvekja Islam-trúna
i sinni upphaflegu myhd og sam-
eina arabaheiminn.
Rétttrúnaður
Hugmyndafræði Gadhafis, sem
kemur fram i nokkrum ritgerðum
leiðtogans, m.a. „Græna kver-
inu” svonefnda, er byggð á hinni
heilögu bók múhameðstrúar-
manna — Kóraninum. bessi trú-
arlega skirskotun hefur vafalaust
sameinað Libýumenn og auðveld-
að þjóðinni að leysa mörg vanda-
mál, sem hafa fylgt i kjölfar hag-
vaxtarins og iðnþróunarinnar,
m.a. hefur hún auðveldað þjóð-
nýtingu á auöæfum landsins og
Libýumenn háskólapróf. Hinir
ungu menntamenn eru fullir
bjartsýni og þjóðarstolts og
gjarna vitna þeir i ritverk Gad-
hafis og Kóraninn. Ef til vill er
þetta aðeins sparisvipur sem þeir
sýna útlendingum við opinber
tækifæri, en samt held ég að
renesansinn sé áþreifanlegur
veruleiki. Brosandi andlit Gad-
Aróðursmynd gegn Sadat. Þarna er hann með hið þekkta augnbindi
Dayans hins israelska.
baráttuna gegn sérhagsmuna-
seggjum. Oliugróðinn er altént
þjóðareign og kröftuglega hefur
verið barist gegn húsaleiguokri,
svo að dæmi sé nefnt. Hin trúar-
lega skirskotun hefur hins vegar
hneppt konurnar i þrældóm, eða
réttara sagt hamlað gegn auknu
frjálsræði þeirra. Konurnar halda
fast viö hið forna trúarlega við-
horf til hjónabandsins. bá sjaldan
þær leita út fyrir heimilið, fara
þær með veggjum og gæta þess
vandlega að hylja likama sinn.
Sumar láta aðeins sjást i annað
augað. Rétttrúnaður Libýu-
manna i þessum efnum er þó alls
ekki dæmigerður fyrir það sem
gerist i arabaheiminum, þvi i
Suður-Jemen eru konur beinlinis
hvattar til að hasla sér völl á
opinberum vettvangi.
Nýsköpun á
gömlum merg
1 hugum Libýumanna er bylt-
ingin einskonar renesans, ný-
sköpun byggð á endurlifgun á
fornu hetjuskeiði. Hið nýja lib-
ýska riki getur nú státað af sæg
velmenntaðra manna, sem
standa vestrænum fræðimönnum
fyllilega á sporði, en um það leyti
sem byltingin var gerð höfðu, að
þvi er mér var sagt, aðeins 11
hafis prýðir veggspjöld sem
hanga viða á götum Tripolis, i
verslunum og opinberum bygg-
ingum. Ég býst við að leiðtoginn
sé tákn fyrir róttæka umsköpun,
sem byggð er á gömlum og þjóð-
legum merg.
Hin algenga skirskotun Islend-
inga til þjóðveldisins á sér greini-
lega hliðstæöu hérvog af ýmsum
öðrum ástæðum ér freistandi að
bera saman þjóðfélög Islendinga
og Libýumanna, enda þótt aö
mörgu leyti sé óliku saman að
jafna. Bæði þjóðfélögin hafa iðn-
væðst á afar skömmum tima,
Libýa á aðeins einum áratug eða
svo, og lagt til hliðar aldagamla
búskaparhætti. Ummerki hinnar
öru þéttbýlisþróunar og iðnvæö-
ingar er viða að finna i Libýu.
Breiðholtin risa hvert af öðru út
frá gömlu borgarmúrunum i Tri-
polis.sem minna á hið forna róm-
verska veldi á norðurströnd Afr-
iku.
Forn viðhorf renna saman við
nútima tækni i undarlegum hlut-
föllum. Fjölmörg fyrirtæki eru
nánast rekin á götum úti, i gám-
um og kumböldum af ýmsum
geröum. Og ég þykist vita að em-
bættismannakerfið sé sveigjan-
legt og skrifræðislegar reglur um
meðferð einstakra mála séu litt
mótaðar, eins og oft á sér staö i