Þjóðviljinn - 07.12.1978, Side 8

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 7. desember 1978
Silja
Aðalsteinsdóttir
skrifar
um barnabækur
Njörftur P. Njarftvik:
Sigrún flytur,
Verft: 2.400.- kr.
Myndir: Sigriin Eldjárn.
Iðunn 1978. 24. bis.
Þær tlnast aft Islensku bækurn-
ar, þaft væri ofsagt aft segja aft
þær flæddu aö I þessu bókaflófti.
Sigrún flytur er þriftja bókin um
Sigrúnu, sem núna flytur úr einu
borgarhverfinu i annaft og tekur
þaö nærri sér. Þaft er vont aft
skilja viö vinina, skipta um leik-
skóla og láta koma róti á lif sitt
yfirleitt. En Sigrún vex og þrosk-
ast viö hverja raun eins og börn
gera ef þeim er hjálpaft yfir
versta þröskuldinn. Sagan af þvi
gert, þvi þaft er satt aft segja ekk-
ert grfn aft vinna utan heimilis
eins og foreldrar Sigrúnar gera
og vera meft sex ára barn. Þaft
vita allir sem þaft hafa reynt. Or-
yggi barnaheimilis og leikskóla
fyrir bi og I staftinn kominn
„skólatimi” I fimm korter á dag.
Annaft atrifti sem mér finnst
vanta er aft setja blokkirnar
hennar Sigrúnar niftur 1 bænum
svo umhverfi þekkist, annafthvort
á myndum efta I texta. Krakkar
tala ekki um „gamla staftinn” og
„nýja staftinn” eftir minni
reynslu, heldur „lönguhllftina” og
„hjarftarhagann”. Þaö er ekkert
verra aft alhæfa út frá reynslu
Ein af myndum Sigrúnar Eldjárn I Sigrún flytur.
Stórar og litlar stelpur 1 vanda
er sögft á hlýlegan og látlausan
hátt eins og fyrri sögur Njarftar
um Sigrúnu og Helga.
Sigrún fimm ára
Ýmislegt er þó i umgerft sög-
unnar sem freistandi er aft fetta
fingur út í, þótt þaö sé kannski
mesta nöldur. „Sigrún er oröin
fimm ára gömul” segir I þessari
bók bls. 3. Fyrsta setningin I Sig-
rún eignast systur er svona:
„Sigrún er nýlega orftin fimm
ára gömul”, en þá er mamma
hennar komin á aft giska 2-3 mán-
ufti á leift meft þaft barn sem I nýju
bókinni er farift aft ganga (sjá
mynd bls. 16). Þaö hljóta þvi aö
veraliftnir amk. 15 mánuftir siftan
Sigrún var „nýlega orftin fimm
ára” og hún orftin rúmlega sex.
Nirfti er þó ekki láandi aft grlpa
til þess aft teygja úr fimm ára
aldrinum, þaft vildu fleiri geta
þótt hún sé fengin á ákveftnum
staft, þvert á móti.
Myndir Sigrúnar Eldján eru
sumar skemmtilega sjálfstæöar
— t.d. myndin á bls. 16, en aft einu
leyti fannst mér þær of sjálfstæft-
ar. Þaft er köttur á þeim, sem
ekki er getift I texta. Ég veit, aft
maftur býr ekki meft ketti án þess
aft vita af þvi.
Ólétt eða ekki ólétt
Gunnel Beckman:
Þrjár vikur framyfir.
Jóhanna Sveinsdóttir þýddi.
Iftunn 1978. 127 bls.
Verft: 2.940.— kr.
Þau eru vlfttækari vandamál
Maju 17 ára I bók Gunnel Beck-
man en hennar Sigrúnar hans
Njarftar, og viö erum vön aft lita
vanda Maju alvarlegri augum
eins og mafturinn sagfti. Þaft er
þrjár vikur siftan blæftingar áttu
aft hefjast — en þær láta enn
standa á sér. Sagan lýsir einni
viku I llfi Maju, vikunni áftur en
hún fær aft vita vissu sina, og þaft
er mjög tilfinningarlk vika.
Gunnel Beckman er frábær höf-
undur unglingasagna af þessu
tagi, þvi henni tekst aft gera
reynslu myndræna og sannfær-
andi, mála umhverfi og persónur
svo vel, aft vandamálift sem til
umræftu er verftur bara þráftur I
breiftri frásögn en ekki þaft eina
sem um er rætt. Hún hefur f jallaft
um ýmis málefni I sögum sinum,
m.a. hvernig þaft er aft vera bara
tæplega tvitug og vita aft maöur á
skamman tima eftir ólifaftan. Ég
heffti aldrei trúaft þvi aft óreyndu
aft þaö væri hægt aft skrifa slfka
bók svo vel færi, en auftvitaft get-
ur góftur rithöfundur alla skapafta
hluti. Þaft er líka sérkennilegt vift
Gunnel aö þótt hún skrifi „vanda-
málasögur” er hún svo raunsæ aft
hún gerir sér grein fyrir þvl aft
þaft leysir ekki allan vanda aö
skrifa um hann — efta eins og
amma Maju segir: „Fólk skilur
aldrei neitt I þessu llfi fyrr en þaft
lendir sjálft I þvl, trúftu mér.”
(67)
Þroskasaga
Viöfangsefni Gunnel I þessari
bók er ekki hvaft gerist heldur
hvernig bregst maftur vift. Þess
vegna er bókin ekki spennings-
saga — elskar mig elskar mig
ekki — heldur þroskasaga ungrar
stúlku, sem bregst vift vanda sin-
um fyrst eins og hrætt barn en
notar timann til aft kynna sér all-
ar hliftar málsins og komast aft
þvi hvaft hún vill sjálf. Einn hluti
af þvl er aft vega og meta fólkift
sem stendur henni næst og velta
fyrir sér hvern hún eigi aft velja
til aft halla sér aft.
Pabbi og mamma, lífshættir
þeirra og skoftanir, raunar ævi-
saga þeirra frá þvi þau kynntust,
Lilla litla systir sem er svo full af
lifsorku aft maöur verftur þreytt-
ur bara af aft horfa á hana, Jonni,
„pabbinn”, og amma gamla, llfs-
reynd og óbuguft gömul verka-
kona, allt þetta fólk er vel af-
markaft og skýrt I sögunni. Einu
sinni heffti Maja ekki verift I erfift-
leikum meft aft velja á milli
þeirra, en — „Þaft var þetta sem
var svo óhugnanlegt vift aft vera
stór. Aft hiutirnir voru ekki eins
ogmafturhélt aftþeir væru.” (33)
Allt er á hverfanda hveli hjá
Maju, en ef maftur notar höfuftift á
sér og treystir á sjálfa sig, þá
brotnar maftur ekki.
Framhald á 14. síöu
Hversu mörg prósent?
MiDjón prósent menn
Ólafur Gunnarsson
Iftunn 1978.
Skáldsagan Milljón prósent
menn er tilraun til þess aö takast
á vift og skilgreina aft einhverju
leyti íslenska borgarastétt. Höf-
undur fæst jöfnum höndum vift þá
sem skolafti inn i yfirstéttina á
faldi þeirrar peningaöldu sem
herinn blés inn yfir landift á sin-
um tíma oghina sem nú i dag eru
aft reyna aft feta I fótspor þeirra.
Aöalpersónur eru semsé tvær:
Engilbert Ármannsson, blssniss-
maftur af eldri kynslóftinni og
Ernir Kjartansson af þeirri yngri.
Engilbert
✓
Armannsson
Engilbert Armannsson, héild-
sali er þaö sem kalla mætti
bókmenntalega skrlpamynd.
Lýsingin á honum er mjög ýkt.
Þessar ýkjur birtast I málfari,
útliti og hegöun og eru kynntar
strax á fyrstu blaftsíöunum. Þær
haldast út aQa bókina og eru
einráftar, þ.e.a.s. höfundurinn
hiröir ekki um aft fjiflga dráttun-
um I mynd Engilberts. Þetta væri
vissulega aUt i lagi ef um auka-
persónu væri aft ræfta en því er
ekki aft heilsa. Engilbert er fyrir-
ferftarmesta persónan i bókinni
og þessi fábreytileiki I lýsingunni
á honum er satt aö segja ansi
leiftigjarn.
Þettaerekkisistergilegt vegna
þess aft höfundi heföi verift I lófa
lagift aft dýpka myndina af Engil-
bert ef hann heffti skrifaft svolitift
breiftari sögu.
Þaft viU nefnilega þannig til aft
sagangeristaftmiklu leyti I stórri
heildsölu efta aft einhverju leyti I
tengslum viö hana. Þar er auftvit-
aft plramldaskipulag en þaft
skrýtna er aft þaft er eins og höf-
undurinn viti varla af öftru en
toppunum á þessum piramlda.
Sagan snýst um Engilbert
forstjóra og Erni brófturson hans
sem er aft koma sér áfram i fyrir-
tækinu hjá frænda. Þaft er aft visu
sagt dálitift frá Grimi deUdar-
stjóra I teppahöllinni og jafnvel
farift svo neftarlega aft segja frá
þvi hve hlægUega hræddur siflu-
mannsræfill nokkur er vift EngU-
bert. Þaft er raunar einnig
meginþráfturinn i þvi sem sagt er
af Grími. Þaft er stöftugt verift aft
sýna okkur afkáralega hræftslu
hans vift Engilbert. Þetta gerir
söguna ab minu mati mjög
einhlifta og einhæfa.
Varftandi frásagnir af EngU-
bert finnst mér höf. hafa gert
svipuftmistök. Þafter semsé hvaft
eftir annaft sagt frá ruddalegri og
litilsviröandi framkomu Engil-
berts vift starfsfólk sitt og höfund-
urinn telur sig greinilega vera aft
spauga. GaUinn er bara sá aft
þessari kímni er nánast aUtaf
haldift vift þann sjónarhól er slst
skyldi. Þaft er yfirleitt EngUbert
sjálfur sem segir frá fyndni sinni
og ljær henni jákvæöan blæ
Fyndlingar EngUberts eru meft
þeim hætti aft starfsfólkiö I stóra
fyrirtækinu hans hlýtur aö þjást
af leiftindum og fyrirlitningu á
forstjóra sínum en þaft kemur þó
aUs ekki fram i sögunni. Eins og
áftur sagöi þá virftist höfundurinn
ekki hafa áhuga á öftru en toppi
piramidans ogsöguna skortir alla
yfirsýn yfir þann félagslega
veruleUca sem hún gerist þó i aft
nafninu tU.
Ernir
Ofugt vift Engilbert, sem er
mjög ýkt persóna, þá er Ernir
beinlínis andlitslaus. Þaft kemur
fram aft hann hefur daftraft vift
róttækni þegar hann var I
Verslunarskólanum og hann hef-
ur látiftsig dreyma um aft verfta
ljóftskáld. Hann hefur siftan snúift
snarlega af þeirri braut og hallaft
sér aft viftskiptalif inu og
meirihluta sögunnar er hann I
nokkurs konar framhaldsversl-
unarskóla hjá Engilbert. 1 lok
sögunnar verftur þess skyndUega
vart aft hann hefur ákveftift aft
snúa frá þvi óhreina viftskiptalffi
og taka upp nýtt og betra liferni.
Þaft kemur mjög fátt fram I sög-
unni um þaft hvernig á þessu
stendur en þó er þaö eitt atrifti
sem sennilega á aft skýra
þetta.
Faftir Ernis heitir Kjartan.
Hann er bróftir Engilberts en lífs-
gUdi þeirra bræftra eru ólik eins
og svart og hvitt. Eitt af orftatil-
tækjum Engilberts þegar hann
talar um mikla peningamenn er
aft þeir séu efta hafiverift milljón
prósent menn, m.ö.ö. mun betri
en fuUkomnir. Kjartan hefur hins
vegar öftlast lifsreynslu sem
hefur vakiöhonum grun um aö ef
til vUl séu prósentin fleiri I
annarri manntegund. Hann hefur
lent i þvl aö fara yfir HeUisheifti I
öskubylí fylgd meft bónda nokkr-
um semheitir Olfuroger nokkurs
konar sambland af Agli
SkaUa—Grimssyni og Gunnari
frá Hliftarenda i einni persónu.
Olfur bjargar lifi Kjartans þarna
á heiftinni og sýnir einstæftan
hetjuskap og staftfestu og eftir
þaft grunar Kjartan aö þaft séu
fleiri prósent i svoleiftis mönnum
heldur en I mönnum eins og
ErigUbert. I lok sögunnar virftist
Ernir vera farinn aft efast um
prósentin hjá Engilbert og ef til
vUl er hann farinn aft gæla vift tU-
hugsunina um aft taka kappa eins
og Olf sér tU fyrirmyndar.
Ég verö aft segja þaft aft mér
finnst skáldsagan milljón prósent
menn hreint ekki fuUunnin saga .
Ef höfundurinn heffti Utift á þá
gerfthennar sem gefin var út sem
uppkast og tekift hana til ræki-
legrar endurvinnshi þá held ég
hins vegar aft hún hefl)i getaft
orftift mjög góft. „Engilbert
Armannsson H.F” er nefnilega
gott oggUt söguefni en þaft kostar
klof aft rifta röftum og sögur af
forstjórum verfta dæmalaust Utift
áhugaverftar ef þær tengjast ekki
þvi samfélagi sem þeir eru mein-
dýr á.
Kristján.