Þjóðviljinn - 12.01.1979, Blaðsíða 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 12. janúar 1979.
af erlendum vettvangi
Nicaraqua—
er framundan?
hvaö
Frá þvi í byr jun fjórða
áratugs þessarar aldar
hefur Somozafjölskyld-
an ráðið rikjum i
riskum vopnum, tókst eftir
nokkrar vikuraö brjóta niöur alla
mótstöðu. Þúsundir lágu i valn-
um, skæruliöar flýðu til fjalla, og
neyö alþýöu var meiri en nokkru
sinni fyrr.
Sandinistar halda á brott meö félaga slna sem þeir leystu úr haldi.
Mið - Amerikulandinu
Nicaragua. Ivleð
taumlausu ofbeldi og
kúgun hefur fátækri
alþýðu verið haldið
niðri. Jafnvel borgara-
stéttin hefur ekki mátt
um frjálst höfuð strjúka.
Somozafjölskyldan hef-
ur notað sér valdastöð-
una og safnað að sér
miklum auði. Jaöivel
endurbyggingarstarfið
eftir jarðskjálftana
miklu 1973 var ekki
undanskilið gróðabraski
fjölskyldunnar. And-
staða gegn Somoza
færðist i aukana. 1 byrj-
un s.l. árs sauð uppúr og
hámarki náði andstaðan
með borgarastriðinu i
september s.l.
Morö, verkföll,
borgarastriö
Upphaf uppreisnarinnar er aö
finna i byrjun janúar s.l. Þá
myrtu útsendarar Somoza
borgaralegan leiötoga stjórnar-
andstööunnar, ritstjórann
Joacuin Chamorro. 1 kjölfar
morösins fylgdu miklar hreinsan-
ir.Bændurhurfusporlaust, prest-
ar og kennarar voru pyntaöir til-
aö segja frá starfsemi skæruiiöa.
Þessi nýja herferö Somoza leiddi
líl mikillar andstööu og i febrú-'
ar var allsherjarverkfall i land-
inu sem náöi til u.þ.b. 80%
af efnahagsllfi Nicaragua.
Somoza stóö af sér verkföllin
og hélt uppreknum hætti og
leiddi þetta m.a. til aö sjálf-
ur erkibiskup landsins for-
dæmdi forsetann á s.l. sumri. 1
september tók svo einn armur
Sandinistahreyfingarinnar þjóö-
þingiö og hélt i gislingu
mörgum framámönnum lands-
ins. Somoza neyddist til aö leysa
úr haldi marga fangelsaöa
skæruliöa i skiptum fyrir gislana.
tkjölfar þessaravelheppnuöu aö-
geröar skæruliöa braust út
borgarastriö, skæruliöar náöu
yfirráöum yfir mörgum stærstu
borgum landsins. En þjóövarn-
arliöi Nicaragua, velbúnu banda-
Somoza: Carter setur á hann
þrýsting til aö reyna aö foröast
þróun hliöstæöa þeirri sem varö
á Kúbu.
Sandinistahreyfingin,
róttæk
skærulidasamtök
Sandinistahreyfingin er nefnd i
höfuöiö á frægri frelsishetju
Nicaragua, Cesar Augusto
Sandino baröist á þriöja
áratugnum gegn stjórnvöldum,
sem gengu erinda Banda-
rikjanna. t þeirri baráttu laut
hann i lægra haldi fyrir Somoza-
fjölskyldunni.
Sandinistahreyfingin var stofn-
uð 1963. Sto&iendur hreyfingar-
innar voru undir áhrifum frá
kúbönsku byltingunni og skipu-
lögðu starfiö fyrst og fremst i
sveitum Nicaragua. 1974 klofnaöi
hreyfingin I þrjá arama.
Fyrstan ber aö nefna þann arm
hreyfingarinnar sem fylgir
upphaflegu kúbulinunni, þ.e. aö
starfa meðal bænda og fátækr-
ar alþýðu i syeitahéruöum lands-
ins. Þessi hluti hreyfingarinnar
kallar sig Guerra Popular Pro-
iongada, sem á islensku g.æti heit-
iö „Hiö langvinna alþýöustriö”.
Annar kiofningsarmurinn nefn-
ir sig E1 Proletario. Hann saman-
stendur af klassiskum marxistum
og reynir aö fá verkalýöinn i
borgum Nicaragua til liös viö
byltinguna.
Hinn klofningshópurinn, Los
Terceristas eöa Þriöja Fylkingin,
er einskonar kratahópur og hefur
fengiö nokkurn stuöning i
borgarastétt landsins. Þaö var
þessi armur Sandinistahreyf-
ingarinnar sem stóö fyrir aögerö-
unum I þinghúsinu i Managua I
september s.l.
Þaö sem sameinar þessa þrjá
hópa er óskin um aö velta Somoza
Ur valdastóli. Eftir ósigurinn i
borgarastriöinu nú I haust má
bUast viö aö umræöur um
baráttuaöferöir gegn Somoza
aukist. Þaö voru Los Terceristas
sem knúöu fram opiö strlö á móti
þjóövaröliöi Somoza forseta. Hin-
ír tveir hópar Sandinistahreyf-
ingarinnar töldu þaö ekki
timabært aö hefja styr jöld á móti
hinum velútbUna her forsetans,
en gátu ekki setiö auöum höndum
þegar strlösaögeröirnar voru
hafnar.
Stjórnarandstaöa
borgarastéttarinnar
Eftir ósigurinn hefur
Sandinistahreyfingin dregið sig
til baka og endurskipuleggur og
styrkir hernaöarlega stööu sina.
Valdastóll Somoza er valtari en
hann hefur nokkru sinni veriö.
Þetta gefur stjórnarandstööuöfl-
um borgarastéttarinnar óneitan-
lega sterkari pólitiska stööu.
Somoza a- einangraöur; nýtur
lítils stuönings meöal borgara-
stéttarinnar. ólikt mörgum lönd-
um f Rómönsku Ameriku er ekki
teljandi hluti borgarastéttarinnar
I tengslum viö erlend fjölþjóöa-
fyrirtæki. Flest slik tengsl eru i
höndum Somozafjölskyldunnar.
Stjórnun efnahagslifsins hefur
ekki tekiö miö af þörfum
borgarastéttarinnar, en fyrst og
fremst efnahagslegum hagsmun-
um fjölskyldu forsetans. Efiia-
hagslff Nicaragua er mjög bág-
boriö og borgarastéttin stendur
sameinuö um þá kröfu aö Somoza
víki frá völdum og telur stjórn
landsins betur komiö f öörum
höndum.
Til er hreyfing sem nefnir sig
FAO (Frente Amplio de Oposi-
cion) — breiöfylking stjórnarand-
stööunnar. I fararbroddi FAO er
ihaldsflokkur Nicaragua, en auk
hans 15 önnur stjórnmála- og
verkalýðsfélög.
Sú krafa sem FAO hefur hamp-
aö á s.l. mánuöum er þjóöstjórn
sem samanstandi af Somoza,
FAO og Sandinistahreyfingunni.
Erfitt er aö skilja hvernig
Sandinistahreyfingin gæti sætt
sig viö slika lausn, nema þá e.t.v.
krataarmur hreyfingarinnar.
Stjórn Carters virðist vera á
þeirri skoöun aö einhvers konar
samvinna milli FAO og Somoza
sé nauösynleg til aö hindra aö
nýtt Kúbuævintýri endurtaki sig.
Carterstjórnin, ásamt stjórn
Guademala og Dóminikanska
lýöveldisins hefur þvi reynt
aö koma á fót samningaviö-
ræöum milli FAO og So-
mos^a. Einnig hafa Bandarikin
stöövaö fyrirhugaöar lánveit-
ingar til Nicaragua og reynt aö
beita pólitiskum þrýstingi til aö
ýta viövaldastóli Somoza forseta.
Carter veit aö fái Somoza aö sitja
áfram þá eykst enn máttur
Sandinistahreyfingarinnar og
hættan á aö kommúnistar nái
völdum I Nicaragua.
Hvað er framundan?
Staöa Somoza, bæöi innanlands
og utan, hefur veikst mjög viö
borgarastriöiö I september. For-
setinn hefur samt gefiö þá yfir-
lýsingu aö hann muni sitja út
kjörtimabil sitt (til ’82). FAO hef-
ur sett fram kröfu um þjóöstjórn
og fengiö stuöning Bandarikj-
anna. Búast má viö aö áhrif FAO
eigi eftir aö aukast mjög i náinni
framtiö, aö stjórnardagar
Somoza forseta séu taldir. Viö
slik stjórnarskipti er hætt viö aö
máttur Sandinistahreyfingarinn-
ar veikist og aö einhver biö veröi
á hinni sósialistisku byltingu I
Nicaragua.
T.F.
Úr sýningu Saga Theater
Sambandsrof
SAGA THEATRE sýnir The Exquisitors,
eftir Nigel Watson og Ingu Bjarnason
i Norræna húsinu
Þetta er fjórða sýningin sem
Nigel Watson er viöriöinn á ls-
landi. Fyrst stjórnaöi hsinn leik-
gerö Marowitz af Hamlet fyrir
nemendur i enskudeild Háskóla
tslands, þvinæst stjórnaöi hann
Kaspari eftir Peter Handke I
kjallara Þjóöleikhiissins og um
svipað leyti setti hann upp útgáfu
af Fröken Júliu Strindbergs aö
Frikirkjuvegi 11. Allt voru þetta
forvitnilegar sýningar og báru
glöggt vitni um hugkvæmni Wat-
sons, vönduö vinnubrögö, alvöru-
gefni og einlæga viöleitni til
nýsköpunar i leikhúsi. Þessi nýja
sýning hans og Ingu Bjarnason
gengur sýnulengra en hinar fyrri
tframsækinni viöleitni til aöfinna
nýstárlegum tjáningarleiöum
sfiellt hreinna form. Hún er
spunnin upp úr athugunum og
vangaveltum þeirra hjóna um
fyrirbærið geöklofa og ýmis
birtingarform þess og notast viö
textaslitur uppúr Sylviu
Plath svo og uppspunninn texta
þeirra sjálfra. En eins og endra-
nær er textinn þeim Nigel og
Ingu ekkert aöalatriöi, heldur er
hann einungis eitt af þeim
tjáningartækjum sem þau nota. í
þessari sýningu reyna þau meö
markvissri notkun alls likamans
aö koma áhorfendum i náin tengsl
viö þaö hugarástand, þær geö-
sveiflursem fylgja sinni sveiki og
ýtrustu einangrun mannsins.
Mér finnst þeim takast prýöis-
vel aö draga upp mjög sterkar og
átakanlegar myndir af mannlegri
einsemd og kvöl, myndir sem
voru næstum þjáningarfullar
fyrir áhorfandann i beru
miskunnarleysi sfnu. An þess aö
„segja sögu” tekst þeim aö gera
sambandiö milli þessara tveggja
þrautpindu manneskja, „geö-
veiku” konunnar og mannsins
sem „verndar” hana, skiljanlegt
og áþreifanlegt, en þó kannski
fyrst og fremst skynjanlegt
gegnum sterkar, einfaldar
myndir sem tjá þá hluti sem illt
er að tjá meö oröum. Hins vegar
þykir mér sýningin ekki vera
neitt framlag til aukins vits-
munalegs skilnings á fyrirbærinu
geöklofa, og er þaö i sjálfu sér
enginn ókostur ef ekki væri þaö
aö ég held aö margir áhorfendur
hafi átt von á einhverju sliku eftir
aö lesa leikskrána.
Mér sýnist aö i meginatriðum
séu vinnubrögö Nigels og Ingu ná
skyld kenningum og aöferöum
pólverjans Grotowskis, þar sem
grundvallarhugsunin er að beina
athyglinni fyrst og fremst aö
leikaranum sjálfum og likama
hans sem tjáningartæki, meö þvi
að skera burt allt þaö sem truflar
sambandiö milli hans og áhorf-
enda, þ.e. skipulega frásögn, leik-
myndir, búninga, ljósanotkun
osfrv. 1 samræmi viö þetta eru
sýningar af þessu tagi sniönar
fyrir litla áhorfendahópa, og eitt
það athyglisveröasta I sýningunni
i Norræna húsinu var aö athuga
áhrif þess á áhorfendur aö vera
stillt upp I hring þannig aö þeir
horfast i augu viö aöra áhorf-
endur. Þetta er óneitanlega mikil
breyting frá þvl að sitja úti i
myrkvuðum sal og sjá ekkert
nema hnakkann á næsta manni
fyrir framan. I sýningu eins og
The Exquistiors held ég aö þetta
fyrirkomulag geti knúiö áhorf-
endur til þess' aö horfasti augu viö
mannlegan veruleik á dálitiö nýj-
an hátt, og ef þaö gerist þá er þaö
óneitanlega mikilvægt.
Sverrir Hólmarsson
Sverrir Hólmarsson
skrifar
leikhúspistil