Þjóðviljinn - 20.01.1979, Blaðsíða 11

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 20. janúar 1979.
Hér sér yfir athafnasvæöi Siippsins og Stálsmiöjunnar þar sem til greina kæmi aö sameinast um bráöa
birgöaúrlausn meöan unniö væri aö uppbyggingu skipaiönaöarstöövar fyrir höfuöborgarsvæöiö.
Ípí|V«Rl IISIÍÍI
Mmmm ... j... ■ i j V
Endurreisn skipaviö-
geröaiðnaðarins i Reykja-
vik og á höfuðborgarsvæð-
inu og nýting mögulegra
verkefna og atvinnutæki-
færa næst ekki með að-
geröum og endurbótum á
svo afmörkuðu og þröngu
athafnasvæði eins og á lóð-
um Slippfélagsins og Stál-
smiðjunnar við vestur-
höfnina. Aðeins uppbygg-
ing meirihát.tar skipa-
iðnaöarstöðvár á mjög
rúmgóðu athafnasvæði
getur lyft skipaiðnaöar-
greininni úr þeirri lægð
sem hún er nú í á höfuð-
borgarsvæðinu.
,,Allur frekari dráttur á
ákvarðanatöku í þessu ef ni
veldur áframhaldandi
afturför og samdrætti i
skipaiðnaði i Reykjavik og
á höfuðborgarsvæðinu".
Skipaiðnaðarstöð á höfuð-
borgarsvæðinu brýn nauðsyn
Ef ekkert verður að gert
mun qjramhald verða
á afturför og samdrætti
í skipaiðnaði á þessu svæði
Aðstaða og skipulag
skipasmíða og skipavið-
gerða í Reykjavík er eitt
þeirra mála sem hafa ver-
ið til umfjöllunar og um-
ræðu um árabil.
Nýlega, eða í október-
mánuði s.l.,var lögð fram
skýrsla í hafnarstjórn
Reykjavikur, varðandi
skipaviðgerðir í Reykja-
vík. Skýrslan er úttekt og
hagkvæmisathugun á
skipaviðgerðum í Reykja-
vik, unnin á vegum hafn-
arstjórnar og hafnarstjór-
ans í Reykjavík. Sagt hef-
ur verið f rá skýrslunni og
efni hennar í dagblöðum
m.a. f grein eftir Birgi Isl.
Gunnarsson, borgarfull-
trúa,í Morgunblaðinu.
Þjóðviljinn vill kynna
núverandi viðhorf í þess-
um efnum og snéri sér því
til Guðjóns Jónssonar, for-
manns Félags járniðnað-
armanna og lagði fyrir
hann nokkrar spurningar
varðandi ástand og horfur
í skipaiðnaöi f Reykjavfk.
Bágborin aðstaða
Fyrst inntum viö Guöjón eftir
þvl hvort hann teldi aöstæöur til
skipaviögeröa og meiriháttar
breytinga á skipum viöunandi i
Reykjavik.
„Nei, fjarri þvi”, sagði Guöjón.
„1 Reykjavík eru starfræktar
þrjár stöðvar til viðhalds, viö-
gerða og breytinga á skipum, þ.e.
hjá Slippfélaginu I Reykjavik,
Daniel Þorsteinssyni og Co., báð-
ar i vesturhöfninni. og stöö Báta-
nausts hf., er nýjust stöövanna,
var byggð um 1946, þ.e. fyrir 32
árum.
Dráttarbrautir Slippfélagsins i
Reykjavik, hafa veriö heista við-
halds- og viögeröarstöð islenska
skipastólsins, einkum stærri
fiskiskipanna. Ein dráttarbraut
Slippfélagsins er talin vera fyrir
skip sem eru allt að 2000 þunga-
tonn, önnur fyrir 1500 þungatonn
og þriðja er fyrir minni fiskibáta.
Allar dráttarbrautirnar eru
gamlar, einkum þær stærri og viö
upptöku skipa hafa oröiö óhöpp
eða bilanir sem orsakað hafa tjón
á skipunum. Skipastæði i stöö
Slippfélagsins eru mörg tak-
mörkuð og verða skip oft að
standa i dráttarbrautum. Þótt
dráttarbrautir Slippfélagsins hafi
áður fyrri dugað fyrir viöhald og
viðgerðir á stærstu fiskiskipum,
eru þær nú, og verða enn
frekar á næstu árum, algerlega ó-
fullnægjandi sem viðgeröarstöð
nútfma fiskiskipa.
Stærð og búnaöur Islenskra
fiskiskipa hefur breyst og vaxið
mikið á undanförnum tuttugu til
þrjátiu árum og upptökubúnaöur
Slippfélagsins hefur ekki þróast
meö tilliti til stöðugt stærri og
þyngri fiskiskipa. íslensk kaup-
Hér er gömul mynd af Ægi á hliðinni I Slippnum. Upptökubúnaðurinn
er enn gamaldags og úr sér genginn
skip hafa mjög sjaldan veriö tek-
in upp i dráttarbrautum Slippfé-
lagsins og þá eingöngu til bráöa-
birgöa lagfæringa; viöhald og viö-
gerðir á þeim eru framkvæmdar
og keyptar erlendis að mestu eða
öllu leyti. Astand dráttarbraut-
anna i Reykjavik og aöstaða öll á
þröngum athafnasvæðum þeirra
virðist miðuð við aö þar fari ein-
vöröungu fram hreinsun og mái-
un skipa utanborðs.
Gja Ideyrissóun
Til að 'framkvæma greiölega
meiriháttar viðgerðir og breyt-
ingar á skipum, þarf meira en
dráttarbraut eöa annan upptöku-
búnað. Nauðsynlegt er aö at-
hafnasvæði skipaiðnaðarstöðva
séu yfú\,ggð a.m.k. að hluta, til
skýlingar fyrir veðri: á svæöun-
um þarf krana og lyftibúnaö fyrir
a.m.k. 10 tonna þunga og hentuga
og trausta vinnupalla.
Ekkert af þessu er fyrir hendi á
athafnasvæðum dráttarbraut-
anna i Reykjavik. Hallandi drátt-
arbrautir til að taka skip á land er
nú talinn úreltur upptökubúnað-
ur. Skipalyftur sem lyfta skipun-
um á lárétt stæði er nýjasta tækni
við skipa-upptöku. A láréttu at-
hafnasvæði er frekar hægt að
koma við lyíti- og flutningatækj-
um til að auövelda og létta vinnu.
Af þessu sem ég hef rakið er
augljóst að aðstaöa til meirihátt-
ar skipaviðgeröa er algerlega ó-
viðunandi I Reykjavik I dag og
hefur raunar verið svo um árabil.
Þessi slæma aðstaöa til skipaviö-
gerða á athafnasvæðum dráttar-
brautanna i Reykjavik er notuð
sem afsökun fyrir tilhneigingu
tryggingafélaga og útgerðaraðila
aö láta framkvæma viögeröir og
breytingar á isl. skipum erlendis
fyrir miljaröa króna I erlendum
gjaldeyri.”
500 manna starfsgrein
Þessu næst var Guðjón Jónsson
að þvi spurður hvernig væri hátt-
að skipulagi á skipaviðgeröar-
vinnu i Reykjavik,
„Mikið skipulagsleysi rikir
varöandi viðhald og viðgerðir
skipa I Reykjavik, hvort sem þau
standa á svæðum dráttarbraut-
anna eða liggja I Reykjavlkur-
höfn. Greinilegast kemur skipu-
lagslagsleysið fram i eftirfarandi
atriðum:
A) Skipaiðnaðarfyrirtækin eru
dreifð viösvegar um Reykjavik
og raunar um allt höfuðborgar-
svæöið. Flutningar starfsmanna,
tækja, verkfæra og efnis frá verk-
stæöum að dráttarbrautarsvæð-
um og skipum sem liggja I
Reykjavikurhöfn, eru þvi tima-
frekir og valda töfum á verk-
framkvæmdum.
B) Starfsmenn þurfa að fara
langar leiðir'til að neyta matar og
búa við mun lakari stafsmanna-
aöstöðu heldur en annaö verka-
fólk sem vinnur á fast-ákveönum
vinnusvæöum eða vinnustöðvum.
C) Samstarf milli skipaiðnað-
arfyrirtækja þekkist varla. Plötu-
smiöjur, vélsmiöjur, rafverktak-
ar, innréttingaverkstæði, máln-
ingarverktakar og viðgeröamenn
rafeindatækja starfa meira og
minna samtimis að viðhaldi, við-
gerðum og breytingum I skipum,
án samstarfs eöa heildarstjórnar.
Enginn einn aðili tekur að sér aö
taka viö viögeröa- og viðhalds-
pöntunum.
D) Stjórnendur skipaiðnaöar-
fyrirtækja viröast áhugalausir
fyrir þvi aö láta vinna út og nota
afkastahvetjandi launakerfi i
skipaiönaöi. Notkun afkasta
hvetjandi launakerfa myndi
krefjast skipulags á verkfram-
kvæmdum. Orsök þessa skipu-
lagleysis er aö Muta til hin
slæma aöstaöa sem skipaiðnaö-
urinn býr við og er lýst áöur.
Bætt aöstaöa og skipulag viö
skipaiönað á höfuðborgarsvæðinu
er meginforsenda fyrir endur-
reisn starfsgreinarinnar úr þeim
öldudal sem hún hefur dregist
niður I á siðustu 20 til 30 árum.
Viðhaid, viögerðir og breyting-
ar á islenska skipastólnum eru
mikilsverð og þýöingarmikil
verkefni fyrir Islenskt atvinnulif.
Laugardagur 20. janúar 1979. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 11
-
Miklu betur þart ao bUa aO starfsmönnum I skipaiðnaöi á hofuöborgarsvæö
inu.
Margoft hefur verið gagnrýnt hve vinnuaðstaða er bágborin f Slippnum og öli
hjálpartæki úreltog úr sér gengin, svo sem vinnupallar.
Ef viögerðir og breytingar á is-
lenskum skipum sem geröar hafa
verið erlendis undanfarin ár væru
framkvæmdar innanlands fram-
vegis gætu um helmingi fleiri en
nú starfað við þessa starfsgrein á
höfuðborgarsvæöinu, þ.e. rúm-
lega 500 menn, sem er álika
margir og nú starfa við erlenda
stóriðju i Straumsvik.”
Fyrri umfjöllun
Þessi mál, aðstaða og skipulag
skipaiðnaðar I Revkjavik, hafa
verið fyrr til umfjöllunar og Þjóð-
viljinn bað Guðjón að rekja nokk-
uð gang þeirrar umræðu.
„Jú, vissulega. Umræöur um
nauösyn þess að komið veröi upp
fullkominni skipaiðnaðarstöö
með fullnægjandi skipaupptöku-
búnaði i Reykjavik, sem dyggði
fyrir flest islensk fiski- og flutn-
ingaskip eru ekki nýjar af nálinúi.
Hugmyndir um uppbyggingu
skipaiðnaðarstöðvar norðan
Gelgjutanga i Elliöaárvogi munu
fyrst hafa veriö settar fram þegar
Vélsmiðjan Keilir og dráttar-
braut Bátanausts fengu landrými
við og á Gelgjutanga, á árunum
1942—1946. Guðfinnur Þorbjörns-
son vélstjóri og Arsæll Jónsson
kafari munu hafa skrifað blaða-
greinar og hvatt til þess að reist
yröi þurrkvi og skipaiðnaðarstöð
noröan Gelgjutanga I Elliðaár-
vogi m.a. vegna þess að þar væri
nægtlandrými fyrir nýjar og hag-
kvæmar byggingar skipaiðnaðar-
fyrirtækja. Fyrsta formlega til-
lagan um ákvöröun og staðsetn-
ingu nýs athafnasvæðis fyrir
skipaiðnaðarstöð og þurrkvf eða
annan fullnægjandi upptökubún-
aö var flutt af borgarfulltrú-
um Alþýðubandalagsins i borg-
arstjórn Reykjavikur I febrúar
1967.
Siðar fluttu borgarfulltrúar Al-
þýðuflokks og Framsóknarflokks
sitt I hvoru lagi tillögur sem voru
efnislega samhljóða tillögu Al-
þýðubandalagsins frá 1967. Fyrr-
verandi borgarstjórnarmeirihluti
visaði þessum tillögum til hafnar-
stjórnar Reykjavikur. Hafnar-
stjórn Reykjavikur hefur árum
saman rætt um möguleika til að
bæta skipaviðgeröir og skipa-
smlðaaöstöðuna i Reykjavik
e.t.v. vegna þessa tillöguflutnings
m.a.
Hafnarstjórinn i Reykjavik hef-
ur á s.l. árum reynt með viöræð-
um viö eigendur dráttarbrauta,
skipaiðnaöarfyrirtækja og aðra
aðila, aö koma á samvinnu þess-
ara aöila um aðgeröir til að bæta
aðstöðu og skipulag skipavið-
geröa i Reykjavik, en án árang-
urs.
Nýlega var lögð fram I hafnar-
stjórn skýrsla um ástand og horf-
ur varðandi skipaviðgeröir I
Reykjavik. Skýrslan er unnin að
tilhlutan hafnarstjóra og á vegum
hafnarstjórnar.”
Nauðsynlegar úrbætur
Þessi skýrsia er viöamikiö
plagg og Þjóöviljinn baö Guöjón
Jónsson aö rekja meginefni henn-
ar fyrir lesendur blaösins.
„1 skýrslunni er skýrt frá hag-
kvæmisathugun eða úttekt sem
gerð hefur verið varöandi að-
stöðu, skipulag og verkefni I
skipaiðnaöi I Reykjavik.
Við úttektina kemur greinilega
fram afturför og samdráttur
skipaiðnaðar I Reykjavik á und-
anförnum árum. Siðan er bent á I
skýrslunni hvaða úrbóta er þörf á
aðstööu og skipulagi, með hlið-
sjón af mögulegum verkefnum.
Af nauösynlegum úrbótum er
m.a. talin bætt vinnuaðstaða, svo
sem skýling fyrir slæmu veðri,
flutnings- og kranabúnaöur, end-
urbætur á vinnupöllum og full-
nægjandi starfsmannaaöstaða.
Þá er gerð grein fyrir fjórum
skipulagshugmyndum á lóöum
Slippfélagsins og Stálsmiðjunnar
við vesturhöfnina, og einnig
skipulagshugmynd i Kleppsvik
(Elliðaárvogi). Að lokum er i
skýrslunni samanburöur þessara
hugmynda og 'kostnaðar við
framkvæmd þeirra.
Helstu niöurstöður skýrslunnar
eru settar fram á bls. 2 og 3 I
skýrslunni og eru þessar: (Til-
vitnun i skýrslu hefst.)
Samvinna og
endurskipulagning
,,A) Aætla má að um 250 manns
hafi unnið beint við skipaviðgerö-
ir I Reykjavik árið 1976 og um 225
árið 1977. Frekari samdráttur
viröist fyrirsjáanlegur áriö 1978.
Orsök þessarar hnignunar er
harönandi samkeppni og betri
þjónusta innlendra og erlendra
aðila.
B) Velta I skipaviðgeröum i
Reykjavik var 1600—1800 milj. kr.
árin 1976 og 1977 á verðlagi fyrri
hluta ársins 1978.
C) Miðaö viö endurbætta aö-
stöðu á öllum sviöum má áætla að
velta I skipaviðgerðum i Reykja-
vik gæti oröið allt að 3500 milj. kr.
með um 350 mannárum.
D) Til þess að svo geti orðið er
þörf úrbóta á ýmsum sviðum, en
áherslu ber að leggja á:
— Samvinnu og samræmingu
milli fyrirtækja, annaöhvort und-
ir sameiginlegri yfirstjórn er sæi
um skipulag og viðgerðarþjón-
ustu eða með stofnun nýs fyrir-
tækis þ.e. viðgerðarstöðvar.
— Aukningu vinnuafls I grein-
um tengdum skipaviögerðum
með aðgerðum sem bæta vinnu-
skilyrði og gefa möguleika á betri
kjörum með vinnuhagræöingu og
auknum afköstum.
— Endurskipulagning vinnuaö-
stöðu.
E) Lagt er til að miða upptöku-
getu i slipp við 80 m. löng skip
með 1500 tonna slippþunga.
F) Settar eru fram 5 mismun-
andi hugmyndir að skipulagi við-
gerðarstöðvar með mismunandi
staðarvali og hagræðingarstigi.
Bent er á að efla megi hlutdeild
Reykjavikur I skipaviögerðum að
marki meö betri skipulagningu
og samstarfi fyrirtækja án mikill-
ar fjárfestingar. Veruleg aukning
á markaðshlutdeild fæst hinsveg-
ar ekki nema aö til komi tölu-
verðar skipulagsbreytingar og þá
jafnframt mikil fjárfesting.
G) Kostnaðarmat hefur verið
lagt á mismunandi skipulagshug-
myndir. Fjárfesting miöað við
þær hugmyndir eru á bilinu 1.8 til
3,0 miljaröar króna og er þó ýms-
um kostnaöi sleppt. 1 sumum til-
vikum er unnt að fá starfhæfa
áfanga og þannig dreifa fjárfest-
ingu á lengri tima.
H) Það er mat þeirra, sem að
skýrslunni unnu að ekki sé raun-
sætt að leggja frekari vinnu i nán-
ari útfærslu hugmynda án sam-
starfs við væntanlegan rekstrar-
aöila viðgeröarstöðvar.” (Til-
vitnun lýkur)
Ég tel að skýrslan sé staðfest-
ing á ófullnægjandi skipavið-
gerðaaðstöðu og skipulagi I
Reykjavik, og aö vegna þess hef-
ur verið og er afturför og sam-
dráttur I starfsgreininni.
Eins og áður var sagt er skýrsl-
an unnin að tilhlutan hafnar-
stjórnar Reykjavikur og þvi ein-
vörðungu miðuð viö Reykjavlkur-
borg, en ekki höfuöborgarsvæöið i
heild, eins og nauðsynlegt hefði
verið.
Höfuðborgarsvæðið er eitt sam-
fléttað atvinnu. og athafnasvæöi,
þótt það skiptist i sex bæjarfélög.
Uttekt á atvinnugrein, svo sem
skipaiðnaðlog tillögur til úrbóta á
óviöunandi ástandi verða nú og
framvegis að miðast við hiö sam-
fléttaða atvinnu og athafnalif
alls höfuðborgarsvæðisins.”
Skammtíma- og
langtímalausn
Hvað verður nú gert i fram-
haldi af úttekt þessari og niður-
stöðu skýrslunnar?
„Nýlega hófust viöræður milli
nefndar á vegum hafnarstjórnar
Reykjavikur annarsvegar og eig-
enda og stjórnenda Slippfélagsins
I Reykjavik og Stálsmiöjunnar
hinsvegar, um það hvort fyrir-
tækin vilji sameiginlega hefjast
handa um uppbyggingu eða end-
urbætur á upptökubúnaöi og
skipaviögerðaaðstöðu á lóðum
sem fyrirtækin eiga eða hafa ráö
á við vesturhöfnina.
Lóðir fyrirtækjanna liggja
saman. Mögulegt mun vera að
bæta skipaiönaðaraðstöðu á lóð-
um þessara fyrirtækja, ef lóðirn-
ar eru hagnýttar saman; erfiðara
mun vera meö uppbyggingu eða
endurbætur á annarri hvorri lóð-
inni eingöngu.
Staösetning skipaiðnaðarstöðv-
ar á lóðum þessara fyrirtækja við
vesturhöfnina er ekki hagkvæm
meö tilliti til dreifingar járniön-
aöar og skipasmiðafyrirtækja um
allt höfuðborgarsvæðið.
Athafnasvæöið er nú þegar of
litið og stækkunarmöguleikar að-
eins meö uppfyllingu fram i höfn-
ina. Hinsvegar tel ég þörfina á
betri og öflugri upptökubúnaöi og
bættri skipaviðgerðaaðstöðu svo
brýna að ef Slippfélagiö og Stál-
smiðjan eru reiðubúin aö hefjast
handa strax með uppbyggingu
bættrar skipaiðnaðaraðstöðu á
lóðum sinum, sem dygði i nokkur
ár, beri að athuga slikt sem
skammtimalausn vandamálsins
á meðan uppbygging á nýju at-
hafnasvæði stæði yfir. Akvöröun
um þetta þyrfti að taka nú sam-
hliöa þar sem uppbygging fram-
tiðaraðstöðu hlyti óhjákvæmilega
að taka nokkurn tima.
Endurreisn skipaviðgeröaiðn-
aöarins I Reykjavik og á höfuö-
borgarsvæðinu og nýting mögu-
legra verkefna og atvinnutæki-
færa i skipaiðnaöi I framtiðinni,
næst ekki með aðgerðum og end-
urbótum á svo afmörkuöu og
þröngu athafnasvæöi eins og á
lóðum Slippfélagsins og Stál-
smiðjunnar viö vesturhöfnina.
Aöeins uppbygging meiriháttar
skipaiðnaðarstöðvar á mjög rúm-
góðu athafnasvæði getur lyft
skipaiðnaðargreininni upp úr
þeirri lægð sem hún er nú i á höf-
uðborgarsvæðinu.
Hefjast veröur handa
strax
Undirbúa og skipuleggja ber
uppbyggingu slikrar skipaiönað-
arstöðvar þannig að hún nýtist og
nægi skipaiðnaðinum og verkefn-
um hans um langa framtið. Stað-
setningu stöövarinnar þarf að
miða við samfléttaö atvinnu- og
athafnalif alls höfuöborgarsvæð-
isins. Gera veröur ráð fyrir viö
skipulagningu landssvæðis stööv-
arinnar aö þar risi upp hverfi
hagkvæmra og rúmgóöra iönaöar
og verkstæöisbygginga fyrir
skipaiðnaðarfyrirtæki. Uppbygg-
ing meiriháttar skipaiönaöar-
stöðvar tekur nokkur ár og bygg-
ingarhraðinn ákvarðast af fjár-
mögnunarmöguleikum.
Ég tel að borgarstjórn og hafn-
arstjórn Reykjavikur þurfi sem
fyrst að taka ákvörðun um staö-
setningu svæðis fyrir meiriháttar
skipaiðnaðarstöö og leita siðan
eftir samvinnu viö iðnaðarráöu-
neyti, bæjarstjórnir annarra bæj-
arfélaga á höfuöborgarsvæðinu,
skipaiðnaðarfyrirtæki, trygging-
afélög, útgerðarfélög og verka-
lýðsfélög um uppbyggingu full-
kominnar skipaiönaðarstöðvar,
sem t.d. væri staösett noröan við
og á Gelgjutanga við Elliðaárvog.
Að lokum vil ég segja þetta,”
sagði Guðjón Jónsson; „Allui
frekari dráttur á ákvarðanatöku i
þessu efni veldur áframhaldandi
afturför og samdrætti i skipaión
aði I Reykjavík og á höfuöborgar
svæðinu”.
Ef viögerðir og breytingar á íslenskum skipum
sem gerdar hafa veriö erlendis undanfarin ár væru framkvæmdar
innanlands framvegis gætu um helmingi fleiri en nú
starfaö viö þessa starfsgrein á höfuðborgarsvæöinu, þ.e.
rúmlega 500 menn, sem er álika margir og nú starfa
vid erlenda stóriöju i Straumsvik
i
i