Þjóðviljinn - 20.01.1979, Qupperneq 12

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 20. janúar 1979.
Umsjón:
Guðrún Ögmundsdóttir
Hallgerður Gísladóttir
Kristín Ásgeirsdóttir
Kristín Jónsdóttir
Sólrún Gísladóttir
Nú er nauösynlegt fyrir báöa
foreldra að vinna úti til þess aö
sjá sér og fjölskyldu sinni far-
boröa. Eins manns laun duga til
litils i þessum efnum, nema
óhóflegt vinnuálag komi til, sem
felur i sér litla samveru meö
heimilisfólki, neitun á þátttöku i
félagslifi o.fl. Þetta er staö-
reynd sem ekki veröur horft
framhjá.
En hvernig skyldi nú vera
búiö aö yngstu þjóöfélagsþegn-
unum þegar slikt ástand ríkir?
Dagvistunarmál hafa lengi
veriö stórt baráttumál sem lýt-
ur aö smáfólkinu.
Margir hópar og samtök hafa
gert þessi mál aö sinum, en það
eitt hefur ekki dugaö til þess aö
koma málinu i höfn. Þar þarf
greinilega öfluga baráttu og
herferöir og aukinn skilning
gagnvart þörfum þessara
yngstu þegna.
En hver er
réttur barnsins?
í fyrsta lagi hlýtur barniö aö
eiga þá kröfu á hendur þjóöfé-
iagsins aö vel sé aö þvi búiö og
að þau fái tækifæri til þess aö
vera samvistum viö önnur
börn, öðlast þroska viö leik og
störf og vera I umsjá sérmennt-
aös fólks á meöan foreldrarnir
afla heimilinu tekna. Nú hafa
aöeins um 1000-1400 börn tæki-
færi til þess aö komast inn á
dagvistunarstofnanir , en taka
skal miö af þvi aö um 10.000 þús-
und börn eru i Reykjavik undir 6
ára aldri. Þetta segirokkur lika
Börn eiga rétt á dagheimilum
Hvar er
ábyrgð
þj óðfélagsins?
Baráttan fyrir nægum
dagvistunarstofnunum
og skóladagheimilum
er stór þáttur í baráttu
fyrir víðtækum þjóð-
félagslegum breyting-
um. En hvernig skyldu
þessi mál standa í dag?
Vægast sagt er ástand-
ið slæmt.

í minningu Rósu
Þann 15. janúar sL voru 60 ár
liöin siöan Rósa Luxemburg,
einn af mikiivægustu hug-
myndafræöingum marxismans,
var myrt. Rósa var fædd I Pól-
landi áriö 1871. Hún hóf ung
þátttöku f sóslalisku starfi og 18
ára gömul varö hún aö flýja
Pólland vegna pólitiskra
skoðana sinna. Lengst af bjó
hún i Þýskalandi og starfaði þar
meö þýska sósialdemókrata-
flokknum (SDP) sem var
leiöandi afi innan Annars
aiþjóÖasambands verkalýösins.
Hún komst fljótlega i vinstri
andstööu innan fiokksins og
gagnrýndi harölega endur-
skoöunarstefnu hans. Hún benti
á, aö þegar flokkurinn legði
aöaláhersiuna á félagslegar
umbætur en væri búinn aö
missa sjónar á hinni byltingar-
sinnuðu leið, þá gæti niöur-
staöan einungis oröiö umbætur
á auövaldsskipulaginu en ekki
samféiag sósiaiismans.
Annaö alþjóöasambandiö
haföi margsinnis samþykkt aö
lama ætti striðsundirbúning
heimsvaldasinna meö alls-
herjarverkfalli, en þegar á
hólminn var komiö þá sviku
sósialdemókrataflokkarnir hver
á fætur öðrum. 1914 greiddu
þýskir sósialdemókratar á
rikisþinginu strföinu atkvæöi
sitt, sem var mörgum mikiö
áfall og þ.á m. Rósu. Hún var
alla tiö hatrammur and-
stæöingur styrjaldarinnar og
baröist opinberlega gegn henni.
Fyrir bragöiö sætti hún marg -
háttuðum ofsóknum og var oft-
sinnis fangelsuö. Skildu nú leiöir
meö henni og sósialdemó-
krötum og I ársbyrjun 1916
stofnaði hún ásamt Karl Lieb-
knecht og fleirum hinn róttæka
Spartakushóp, sem áriö 1918
varö Kommúnistaflokkur
Þýskalands (KPD).
Aö styrjöldinni lokinni kom til
uppreisna I Þýskalandi sem
fleyttu sósialdemókrötum til
valda. En helsta keppikefli
þeirra var ekki sóslallsk bylting
heldur aö verja rikjandi þjóö-
skipulag falli. Ráö verkamanna
og hermanna, sem sprottiö
höföu upp úr uppreisnunum og
voru undir forystu kommúnista,
geröu sig hins vegar ekki ánægö
meö þetta og kröföust
byltingarsinnaöra aögeröa s.s.
þjóðnýting;ar fyrirtækja. I árs-
byrjun 1919 kom til mikilla mót-
mæla og allsherjarverkfalls i
Berlin og fleiri borgum. I viku
var höfuðborgin vettvangur
blóöugra götubardaga sem
lyktaöi meö sigri stjórnar sós-
laldemókrata, sem tekiö haföi
afturhaldssama atvinnu-
hermenn I sina þjónustu. I
þessari viku voru þau Rósa
Luxemburg og Karl Liebknecht
myrt.
Þótt Rósa beindi jafnan
spjótum sinum aö sósialdemó-
krötum og svikum þeirra, þá
gagnrýndi hún einnig skoöana-
bræöur sina. Hún var oft á önd-
verðum meiöi viö Lenin i póli-
tiskum efnum og gagnrýndi þá
þætti I bolsévismanum sem
uröu siöar mikils ráöandi i stal-
inismanum. Varaöi hún m.a.
sterklega viö þvi vaxandi skrif-
stofuvaldi sem hún taldi sig
merkja strax eftir rússnesku
byltinguna. Hún benti auk þess
á þá hættu sem fólgin væri I
þeirri aöferö bolsévikanna, að
gera illnauösynlegar aögeröir
sinar vegna ógnvekjandi ytri
aöstæöna, aö stefnu til eftir-
breytni fyrir kommúnistaflokka
annarra landa.
Rósu og verkum hennar hefur

ekki verið mikið hampaö innan
vinstri hreyfingarinnar. Þaö er
ekki fyrr en á blómatima
stúdentauppreisnanna — 1968 —
sem farið er aö dusta af henni
rykiö, og hún veröur einhvers
konar tákn fyrir uppgjöriö viö
valdboöiö. Þvi miöur hefur
ekkert verka henna veriö þýtt á
islensku, svo þeir sem vilja
kynna sér Rósu veröa aö leita
fyrir sér á erlendum tungum.
þaö, aö einungis svokallaöir for-
gangshópar, þ.e. einstæöar
mæður og námsmenn, geta
fengiö pláss fyrir börnin sin, og
samt sem áður eru þó nokkrir af
þessum hópum á biölista.
Stór hópur
af dagmömmum
1 Reykjavik eru skráöar um
300 dagmömmur og hafa I sinni
umsjá 1 til 4 börn. Þessi gæsla
er mun kostnaðarmeiri eöa
46.800 á móti 23.000 fyrir dag-
heimili. Á þessu sést að munur-
inn er talsveröur, þó aöeins sé
hann reiknaður i peningum.
Einstæðar mæöur fá aö visu
milligreiöslu frá félagsmála-
stofnuninni.
Þjónusta sem dagmömmurn-
' ar veita börnunum kemur eng-
an veginn i staöinn fyrir þá
þjónustu sem barnaheimilin
eru. Þetta er úrræöi sem fólk
veröur að notfæra sér. Dag-
mömmurnar eiga aö gefa börn-
unum heitan mat, þó svo aö til
séu dæmi um aö einungis sé á
boðstólum kaldur matur og er
þá foreldrum sagt frá þvi og
þeirra er aö velja og hafna. En
hver getur sleppt loksins fengnu
„plássi”?
Foreldradagheimili eru og
starfandi I Reykjavik, en þau
eru aö mestu rekin af foreldr-
um, sem sjá um aö ráöa starfs-
fólk og finna hentugt húsnæöi til
starfseminnar.
Ekki má gleyma öllum þeim
ömmum og skyldmennum sem
hlaupa undir bagga meö for-
eldrunum, svo og eru starfrækt
dagheimili viö sjúkrahúsin fyrir
börn starfsfólks.
Á þessum fáu punktum má sjá
aö ekki er öllum börnum gert
jafnhátt undir höfði á timum
mikillar umræöu um mannrétt-
indi.
Skóladagheimili
Þaö er til annar hópur, sem
ekki er siður stór. Þaö eru börn-
in á aldrinum 6-10 ára, og viröist
sem þessi hópur hafi gleymst þó
ótrúlegt sé þvi þarna er um aö
ræöa 6-7000 börn.
Skóladagheimilin fyrir þennan
aldurshóp eru aðeins 6 og þar af
eitt rekiö af félagi einstæöra
foreldra. Þetta gerir um 120
pláss ef miöað er viö 20 börn á
hvert skóladagheimili
1 barnamergöinni i Breiöholti
er aöeins 1 skóladagheimili. Má
glöggt sjá hversu fráleitt þetta
er.
En hvers vegna skóladag-
heimili?
Börnin þurfa mat að lokn-
um skóladegi, eöa áöur en fariö
er 1 skólann, þvi ekki er um
neina sllka þjónustu aö ræöa i
barnaskólum borgarinnar. Þau
þurfa aðstoö viö heimanám, og
öryggi aö loknum löngum
vinnudegi og oft á tlðum marg-
slitnum. En hversu mörg börn
skyldu ganga um sjálfala megin
hluta dagsins meö lykla um
hálsinn? Þaö hljóta aö vera æöi
mörg börn, þvi ekki eiga öll
börn afa og ömmur sem geta
hlaupiö undir bagga.
Þjóöfélagiö hefur ekki lagaö si^
breyttum heimilisaöstæöum,
þar sem nauösynlegt er fyrir
báða aöila aö vinna úti, en þess i
staö aliö á sektarkennd og tvi-
skinnungi, sem kemur glöggt i
ljós þegar uppgangstimar eru i
þjóöfélaginu og kallaö er á kon-
urnar út á vinnumarkaöinn til
þess að bjarga þjóðarverömæt-
Hver á þá aö hugsa um
börnin?