Þjóðviljinn - 09.02.1979, Qupperneq 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 9. febrúar 1979
DIÚDVIUINN
Málgagn sósialisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
l tgrfsndi. l'tKáfufélag Þjóbviljans
Krumkvæmdastjóri: Kiftur Bergmann
Kiutjórar. Arni Bergmann. Kinar Karl Haraldsson.
FrótUKtjóri: Vilborg Harftardóttir
Kekstrarstjóri: Úlfar Þormóösson
Auglýsingastjóri: Rúnar Skarphébinsson
Afgreiöslustjóri: Filip W Franksson
Blaöamenn: Alfheibur Ingadóttir. Einar Orn Stefánsson, Erla Sigurb-
ardóttir, Guftjón Friöriksson, Ingibjörg Haraldsdóttir. Ingólfur Mar-
geirsson. Magnús H Glslason. Sigurdór Sigurdórsson. Iþróttafrétta-
maftur: Ingólfur Hannesson Þingfréttamaöur: Siguröur G. Tómasson.
IJósmyndir: Einar Karlsson. Leifur Rögnvaldsson
CJtlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson. Sævar Guöbjörnsson
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvörftur: Eyjólfur Arnason
Auglysingar: Sigríöur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir Olafsson
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir. Jón Asgeir Sigurösson.
Afgreiftsla . Guömundur Steinsson, Hermann P Jónasson. Kristín Pét-
ursdóttir.
Sfmavarsla: ólöf Halldórsdóttir, Sigrföur Kristjánsdóttir
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir
Húsmóftir: Jóna Siguröardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir. Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Ctkeyrsla: Sölvi Magnússon. Rafn Guömundsson.
Kitstjórn, afgreiftsla og auglýsingar. Slftumúla 6. Reykjavlk. tfmi 8 13 33
Prentun: Blaftaprent hf.
Ný olíukreppa
• Um nokkurt skeið hef ur það legið f yrir að verð á olíu
og bensíni myndi hækka verulega hérlendis vegna verð-
hækkana á alþjóðamarkaði. Nú eru hinsvegar fram-
komnar upplýsingar um að verðið á þessari mikilvægu
innflutningsvöru hafi þotið upp í janúar samkvæmt
Rotterdam-skráningunni sem miðað er viðog er hér um
stærðargráðu að ræða sem ekki hef ur verið reiknað með
hingað til. Nýjustu skráningar á bensíni og gasolíu í
Rotterdam þýða 90 til 100% hækkun f rá meðal innkaups-
verði í fyrra og haldist verðið svipað eða hærra hefur
það i för með sér þungar búsif jar fyrir þjóðarbúið. Sé
miðað við kaupverð án f lutningskostnaðar og sama
magn af olíu, bensíni og fuel-olíu og í fyrra er talið að
hækkunin nemi ekki undir 20 miljörðum íslenskra króna
á ári.
• Sumir sérf ræðingar spá því að þessi verðhækkunar-
þróun sé nú að stöðvast og von sé til þess að verðið
lækki aftur. Aðrir hafa haldið því fram að Rotterdam
skráningin sem innkaupsverð okkar á olíum frá Sovét-
ríkjunum miðast við hlaupi upp og niður eftir verðurfari
og markaðsástæðum í Evrópu og sé ekki eðlileg viðmið-
un. I erlendum fagtímaritum hefur á hinn bóginn verið
talsvert um spár að undanförnu þar sem sérfræðingar
gera því skóna að iðnríkin séu að sigla inn í viðlíka olíu-
kreppu og skall yfir í árslok 1973 í kjörfar útflutnings-
banns Arabaríkjanna á olíu.
• Viðskiptaráðherra hefur í blaðaviðtölum lýst yfir
því að hér sé ekki lengur um að ræða mál sem leyst verði
við borð verðlagsnefndar, heldur stórpólitískt mál sem
allir stjórnarflokkarnir og ríkisstjórnin í heild verði að
taka á.Hugmyndir hafa verið uppi um það hjá viðskipta
ráðherra og verðlagsnefnd að breyta fyrirkomulagi á
verðlagningu olíuvöru. Ætlunin var að bíða með að heim-
ila verðbreytingar þar til fyrir lægi skýrsla frá verðlags-
stjóra um olíuinnflutninginn og þær sjálfkrafa hækkanir
sem yrðu samhliða verðhækkunum erlendis, en sú
skýrsla verður fullgerð síðar í þessum mánuði.
• Opinber gjöld, verðtollur, vegagjald og söluskattur,
hafa verið milli 58 og 67% af útsöluverði bensíns hér-
lendis síðustu ár. Verðtollurinn og söluskatturinn leggj-
ast prósentvís ofaná innflutningsverðið og til álita kem-
ur að breyta skattlagningu ríkisins á þann vea að opin;
bera skattheimtan af bensíninnf lutningnum leggist á i
krónutölu eða á hana verði sett ákveðið þak.
# Hækkunarinnar á heimsmarkaðsverðinu gætir enn
meira í gasolíuverðinu hér heldur en bensínverðinu.
Opinberu gjöldin eru miklu minni hluti af endanlegu
neytendaverði gasolíunnar en bensínsins. Sé reiknað
með núverandi verðskráningu á gasoliu og sömu notkun
f iskiskipaf lotans og í fyrra má gera ráð fyrir að auka-
kostnaður útgerðarinnar vegna hækkunarinnar nemi
rösklegaó miljörðum króna á ári. Núverandi fiskverðer
bundið því ákvæði að olíuverð haldist óbreytt út verð-
ákvörðunartímabilið, og því er hér um mikið vandamál
að ræða. í svipuðum tilfellum hef ur áður verið gripið til
myndunar olíusjóðs með sérstöku útf lutningsgjaldi eða
gjaldi á loðnuveiðar og hlýtur eitthvað af því tagi að
koma til athugunar nú.
• En hið stóra stökk í verði á olíuvörum hefur marg-
vísleg áhrif á fleiri sviðum. Þeir sem olíukynda hús sín
munu verða fyrir þungum búsifjum, slikar hækkanir
hafa ávallt haft áhrif á kaup og kjör fólks i landinu, og
síðast en ekki síst gætu áhrif in af olíuverðshækkuninni
eyðilagt verðbólgubaráttu stjórnvalda. Þessvegna kem-
ur ekki til mála að þessum verðhækkunum á olíuvöru
verði hleypt út í verðlagið hér innanlands fyrr en teknar
hafa verið pólitískar ákvarðanir um framhaldið og
hvernig stjórnvöld ætlast til að verkanirnar dreifist í
þjóðfélaginu.
— ekh
Ríkisgeirinn
til umrœðu
Lesendum þessa blaös ætti aö
vera þaö vel kunnugt aö þjóö-
nýting er i sjálfu sér ekki sálu-
hjálparatriöi sósialistum. En
sósialistar hafa engu aö siöur
litiö svo á aö þaö væri næsta
eölilegt hér á landi aö ýmislegur
rekstur og framleiösla væri i
höndum rikis eöa bæjarfélaga.
Einkum vegna þess, aö mörg
verkefni i atvinnuuppbyggingu
og iönvæöingu hafa veriö leyst
meö þvl aö riki og bæjarfélög
hafa lagt fram eöa útvegaö þaö
fé sem til þarf og er þá endan-
lega af sameiginlegum sjóöum
tekiö.
Haröari stefna
Sjálfstæöisflokkurinn hefur
eins og kunnugt er litiö þennan
fjárplógsmanna sem fram fór
um veröbólgugróöann þá var sú
aöferö notuö til aö efla einka-
kapitalismann, aö „Kaninn”
geröi þaö aö skilyröi aö stór-
fyrirtæki eins og t.d. Sements-
verksmiöjan og Áburöarverk-
smiöjan yröu i einkaeign. Um
þetta segir Einar siöan:
„Rikisstjórn þar sem for-
menn þessara flokka eins og
Olafur Thors og Hermann
Jónasson höföu úrslitaáhrif,
þverneituöu aö gera Sements-
verksmiöjuna aö einkafyrir-
tæki. Hún skyldi vera rikiseign
— og braskarakaninn varö aö
beygja sig. „Sjálfstæöisflokkur-
inn” var ekki sokkinn eins djúpt
I hyldýpi fjárgræöginnar og
undirgefninnar undir erlent
vald og nú.
Atökin um Aburöarverk-
smiöjuna uröu ööruvisi, en lær-
dómsrik fyrir þá aöferö, sem
beitt var og nú mun vaka fyrir
l U\I
sTm
*JÓÐ

úí/.vN

Ali
opinbera rekstur hornauga og
meira aö segja boriö á stundum
nokkra blygöunarkennd vegna
ábyrgöar sinnar á fyrirtæki eins
og Bæjarútgerö Reykjavikur.
Þaö er einkum yngri kynslóö
flokksmanna sem vill teljast
markaöstrúaöri en hin eldri,
sem hefur kvartaö yfir þvi aö
flokkurinn sé ekki nægilega trúr
einkaframtakshugsjóninni. Þeir
hafa haft vaxandi áhrif á stefnu
flokksins og liklega þá einnig
þaö aö á kosningaári i fyrra var
þvi nokkuö á loft haldiö „aö
rikiö léti af rekstri og eignaraö-
ild ríkisfyrirtækja”. Meöal ann-
ars var þá rætt um þann vilja
flokksins aö færa rikisfyrirtæki;
eins og Landsmiöjuna, Ríkis-
prentsmiöjuna Gutenberg og
fleiri fyrirtæki yfir I einkaeign,
selja hlutabréf rikisins i m.a.
Slippstööinni á Akureyri, Ala-
fossi og fleiri fyrirtækjum.
I framhaldi af þessu rifjar
Einar Olgeirsson þaö upp i grein
sem birtist fyrir nokkru i Rétti
hvernig áöur hefur veriö tekist á
um eigur þjóöarinnar. Hann
tekur dæmi af árunum eftir
striö þegar bandarisk umsvif
fóru hér vaxandi. Þá hafi
Marshalllánunum veriö beitt
beinlinis i þvi skyni aö efla
einkaauövaldiö i iandinu og þar
meö þá aöila sem auöveldast
yröu samstarfsmenn Banda-
rikjanna i hermálum og öörum
efnum.
Saga af tveim
verksmiöjum
Fyrir utan þá eignatilfærslu til
forystumönnum fégræöginnar i
landi voru.
Frumvarp rikisstjórnarinnar
um Aburöarverksmiöjuna fól
þaö skilyröislaust i sér (3.gr.)
aö hún væri þjóöareign (sjálfs-
eignarstofnun undir yfirstjórn
Alþingis eins og rfkisbankarn-
ir). En viö 2. umræöu i siöari
deild, fær heildsali úr Reykjavik
skotiö inn 13. gr., þar sem
ákveöiö er aö verksmiöjan skuli
„rekin sem hlutafélag”. Var svo
stofnaö hlutafélag: 10 miljón
króna hlutafé, hvar af rikiö átti
6 miljónir.
Siöan komu aöferöirnar sem
vafalaust yröu fyrirmynd nú ef
ihaldiö og fjárplógsmenn Fram-
sóknar fengju aö ráöa:
1. Fyrst lýstu táöherrar yfir
þvi aö Aburöarverksmiöjan
væri eign hlutafélagsins
2. Siöan fékk fulltrúi Amerik-
ana á íslandi, stjórnandi Fram-
kvæmdabankans, sem Kaninn
lét stofna hér, þaö fram 1 löggjöf
frá Alþingi aö hlutabréf rikisins
I Áburöarverksmiöjunni yröu
seld einkaaöilum á nafnveröi
(þ.e. aö eign sem var þá a.m.k.
180 miljóna kr. viröi kæmist i
hendur einkaaöila fyrir 6 milj-
ónir króna, er þeir llklega
fengju aö láni i rikisbönkunum).
Sósialistaflokkurinn mót-
mælti strax á Alþingi bæöi yfir-
lýsingum ráöherranna og fyrir-
ætlunum Framkvæmdabank-
ans. En i um 20 ár stóö baráttan
um aö hindra þaö aö „einkaaöil-
ar” sölsuöu undir sig fyrirtæki,
er kostar nú mörg hundruö milj-
ónir króna, fyrir svo aö segja
ekki neitt. En þaö tókst aö lok-
um aö hindra rániö.”
■1 I
Eitt stykki
slippstöö
Einar segir aö þaö séu dæmi
af þessu tagi sem menn eigi aö
hafa I huga þegar hugsaö er til
áforma Sjálfstæöismanna á hin-
um seinni misserum. Talar
hann i þvi sambandi sérstak-
lega um Slippstööina á Ak-
ureyri. Um þaö segir hann
m.a.:
„Fyrir nokkrum árum „átti”
einkareksturinn þetta fyrirtæki
og setti þaö á hausinn meö sin-
um alkunna „dugnaöi og fram-
takssemi”. Rikiö varö aö taka
viö þvi til aö tryggja I senn at-
vinnu og þjóöhagslega fram-
leiöslu. Og nú er Slippstööin I
höndum rikisins, dugandi
stjórnenda og starfsmanna,
oröin gott fyrirtæki”.
En nú teygja ránsklær sig i
þetta fyrirtæki og fleiri, segir
Einar, og skyldu aöferöirnar
ekki veröa svipaöar og áöur ef
ihaldiö mætti ráöa. Hann segir
siöan:
„Slippstööin á Akureyri er nú
fyrirtæki sem ætla má aö sé
a.m.k. 600 miljóna króna viröi.
Hlutaféö er hins vegar tæpar 83
miljónir kr. Af þvi á rikiö
meirihlutann eöa 45 milj. kr.
Skyldi Ihaldinu ekki finnast
heillaráö, ef þaö réöi, aö „selja”
góöum framtakssömum gæö-
ingum hlutabréf rikisins I Slipp-
stööinni á nafnvirðl „Einka-
framtakiö” fengi þá vænan bita
fyrir litiö, — og þetta „litla”
máske lánaö I rikisbönkum — til
aö borga rlkinu smátt og smátt
— og svo yröi gengiö lækkaö,
„lániö” afskrifaö smátt og
smátt. Væri þá ekki allt full-
komnaö? Þannig gæti brask-
araklika Ihaldsins stoliö hverju
rikisfyrirtækinu á fætur ööru,
unsdraumurinnrættist: einræöi
nokkurra einkabraskara yfir at-
vinnullfi landsins. Þegar þessir
siblönku en forriku braskarar
væru aö sölsa þetta undir sig, ef
þeir heföu pólitisku völdin, þá
létu þeir bara rikisbankana sem
þeir þá réöu veröa þjófalykil
sinn aö eignum þjóöarinnar og
tækju þar aö auki útlend lán til
aö láta rikiö lána sér og afskrifa
siöan meö viöteknum hætti.”
Þjófnaöur
hér og þar
Blöö sýna jafnan mikinn
áhuga á fjárdráttarmálum sem
svo eru nefnd — þegar embætt-
ismenn eöa forstjórar hafa
dregiö sér nokkra tugi miljóna
og faliö á góöum stööum. En þaö
er og hefur veriö i gangi marg-
háttaöur þjófnaöur annar sem
vekurminniathygli, m.a. vegna
þess aö hann er siöur bundinn
viö nafnkennda menn. Sumpart
er hér um veröbólgubrask aö
ræöa, en sumpart um misnotk-
un á afskiptum hins opinbera af
atvinnuuppbyggingu: þaö sem
breskur ráöherra úr Verka-
mannaflokkinum hefur (einn af
átján) kallaö aö þjóönýta töpin
en halda gróöanum i einkaeign.
Og hinar öflugustu alþjóölegar
fjármálastofnanir, eins og Al-
þjóöabankinn og þeir sem hans
• ráöum hlita, eru nú sem á dög-
um Marshalllána, dyggir
bandamenn og herstjórar fyrir
þá sem ekki aöeins vilja halda
óbreyttu ástandi I þjóöfélaginu,
heldur sækja I auknum mæli i
þær eignir sem þjóöin hefur
skapaö meö tilstyrk sameigin-
legra sjóöa.
- áb.