Þjóðviljinn - 10.08.1979, Qupperneq 9

Föstudagur 10. ágúst 1979. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
Frá
þingi
N.F.P. U.
í
Háskóla-
bíói
t dag er slöasti dagur nor-
ræna þingsins um málefni
þroskaheftra, sem sett var 1
Háskólablói f fyrradag.
Fyrir hádegi fara fram um-
ræður í starfshópum í Haga-
skóla, en kl. tvö e.h. verður
settur fundur f Háskólabiói.
Þar verður greint frá niður-
stöðum starfshópanna. N.E.
Bank-Mikkelsen, formaður
N.F.P.U.,mun siöan sllta
þinginu, og er gert ráö fyrir
að þvl ljúki kl. 16.
Þessa mynd tók Leifur við setningu þingsins I Háskólablói s.I. miðvikudag. Ole Höeg flytur erindi sitt.
Ad veita öllum tækifæri
A þinginu f Háskólabfói er mái-
efnum þroskaheftra skipt niður I
fjóra meginflokka. Um hvern
flokk er haldið eitt langt erindi,
auk styttrí erinda og umræðna.
Fyrsti mála flokkurinn á þinginu
var Þjóðfélagsleg skipulagning I
málum þorskaheftra, og hafði Ole
Höeg, skipulagsstjóri frá Dan-
mörku, framsögu um það. Hér á
eftir veröur gerð Util samantekt á
þvi helsta sem fram kom I þessu
fróðlega erindi.
Ole Höeg ræddi fyrst um nauð-
syn skipulagningar í nútíma þjóö-
félagi, og sagði aö hún aetti að
miðast við þaö, aö öllum þegnun-
um væru veitt tækifæri til lifsfyll-
ingar. Einnig þeim sem á ein-
hvern hátt væru frábrugönir
meðaljóninum, hvort sem þeir
væru þroskaheftir eða nóbels-
verðlaunahafar. Hann ræddi um
mikilvægi þess að skipulagningin
miðaðist viö þarfir allra þegn-
anna.
Samskipan
Samskipan erorö sem mikið er
notað á þessu þingi og er þýðing á
oröinu Integration. Þettaer hug-
taksem í æ rikara mæli er haftaö
leiöarljósi þegar rætt erum stööu
þroskaheftra I þjóöfélaginu. A
slöari árum hefur þeirri hugsun
stöðugt vaxið fiskur um hrygg, aö
þroskaheftir einstaklingar eigi
rétt a að lifa sem eðlilegustu llfi I
samfélaginu, og að alrangt sé að
loka þá inni á sérstökum stofnun-
um. Þá sérstöku meöhöndlun
sem þeir þarfnast eigi að veita
þeim I sem allra nánustum
tengslum við almenna, félagslega
þjónustu samfélagsins.
Þetta er hugsun, sem liggur aö
baki þvl nýja skipulagi á málum
þroskaheftra, sem gengur I gildi
um næstu áramót I Danmörku, og
sem Ole Höeg geröi grein fyrir i
erindi slnu.
Samkvæmt nýja skipulaginu
verður hætt að skipuleggja þjón-
ustu við þroskahefta sérstaklega,
og hún veröur tekin upp I þá al-
mennu og sértæku þjónustu sem
bæja- og sveitafélög veita á
hverjum staö. Sem dæmi má
nefna, að skólayfirvöld á hverjum
stað verða nú gerð ábyrg fyrir
skólagöngu allra barna, einnig
þeirra sem þarfnast sérkennslu.
Samskonar valddreifing á sér
einnig stað I sjúkrahúsmálum.
Þetta þýðir, að bæja- og sveita-
félögin munu framvegis veita
100% Ibúanna almenna og sér-
tæka þjónustu, en ekki 99% einsog
hingaötil hefur verið raunin.
Þetta þýðir lika, að ábyrgöin hvll-
ir á herðum manna, sem eru að-
gengilegri fyrir þá sem þjónust-
unnar njóta.
Kreppan
Ole Höe g r æddi llka um þá stað-
reynd, að allar félagslegar um-
bætur eru háðar rikjandi ástandi I
þjóðfélaginu, þeim grundvallar-
aðstæðum sem við er búið hverju
sinni.
Kröfurnar um aukna og bætta
þjónustu fara stöðugt vaxandi,
þrátt fyrir kreppuástand I þjóöfé-
laginu. A slikum timum er bráð-
nauðsynlegt að hafa heildarsýn
yfir möguleika þjóöfélagsins.
Kreppan er þversagnakennd,
sagði Höeg. Viö erum rlk, en þó
fátæk. Atvinnuleysið eykst, en
það gerir velferðin llka. Margt
bendir til þess að þróunin i fram-
tlðinni verði sú — aö öðru
óbreyttu — að þriðjungur þjóðar-
innar verði við nám, annar þriðj-
ungur I atvinnu og loks veröi
þriðjungur fólksins útilokaður af
vinnumarkaðinum vegna aldurs
eða af öðrum orsökum.
Spurningin er, hvernig hægt
verði að halda uppi stööugt bættri
félagslegri þjónustu við þessar
Árið 1971 var stofnaö i Fær-
eyjum félagiö Javni, sem f eru
foreldrar og aörir aöstandendur
þroskaheftra. Fyrsti formaöur
félagsins var Helena Samúelsen,
og gegndi hún formannsstarfinu i
sjö ár. Hún hefur einnig starfaö
mikiö aö þessu málefni á nor-
rænum vettvangi og situr nú
þingiö i Háskólablói.
Blaðamaöur náöi tali af Helenu
millifunda einn ráðstefnudaginn,
og spurði hana hvernig málum
þroskaheftra væri háttað I Fær-
eyjum.
— Allt til ársins 1973 áttu for-
eldrar þroskaheftra barna, sem
ekki gátuhaft þau heima hjá sér,
ekki um neitt að velja annað en að
senda börnin til Danmerkur á
stofnun.
Félagið Javni var fyrst og
fremst stofnað til að berjast gegn
þessari ósvinnu, að fólk væri gert
útlægt úr sinu föðurlandi fyrir það
eitt aö vera þroskaheft.
Félagiö hóf þegar kröftugt
starf, og tveimur árum eftir
stofnun þess var tekiö i notkun
fyrsta heimiliö fyrir þroskahefa I
aðstæður. Oft vill raunin verða
sú, að fundnar eru skammtima-
lausnir, sem einkennast helst af
stöðugri endurtekningu.
Möguleikar
En kreppan felur einnig I sér
möguleika. Akrepputimum neyö-
ast menn til að leita nýrra lausna
á vandamálunum. Kreppan hefur
lika sýnt ljóslega fram á gildi
vinnunnar. Þrátt fyrir tryggingar
og bætur er atvinnuleysi afar
óþægilegt til lengdar.
Baráttan gegn atvinnuleysinu
og fyrir því að fleiri fái vinnu hef-
ur leitt af sér ýmsar nýjungar:
sfyttan vinnutlma, aukið orlof,
lengri barnsburðarleyfi osfrv.
Þar meö ættu fleiri að fá tækifæri
tilaðsinna beturhinum hliðunum
á tilverunni: fjölskyldullfi, fri-
stundum og félagsllfi.
Margir trúa því að kreppan
muni ganga yfir einsog aörar
kreppur hafa gert á undan þess-
ari. Ef svo fer, og eftirspurn eftir
vinnuafli eykst að nýju, munu
Færeyjum. Enn vantar mikiö á
að þörfinni hafi verið fullnægt, og
enn eru 73 þroskaheftir Fær-
eyingar á stofnunum I Danmörku.
En þegar þeim byggingarfram-
kvæmdum lýkur sem nú eru I
gangi standa vonir til að a.m.k.
hluti þessa fólks geti komið heim.
Þrýstingur
í Javni eru nú u.þ.b. 1500 með-
limir. Þetta ermjög há talaþegar
þess er gætt aö i' Færeyjum eru
173þroskaheftireinstaklingar (að
þeim meötöldum sem dveljast I
Danmörku) — og má af þessum
tölum sjá, að áhugi á málefnum
þroskaheftra nær út fyrir raöir
nánustu ættingja.
Það sem gerthefur verið I mál-
efnum þroskaheftra I Færeyjum
hefur náðst fyrir þrýsting frá
Javni. Félagið aflar fjár meö
ýmsum hætti. Einu sinni á ári eru
sendir giróseðlar I hvert hús á
eyjunum og fólki þannig gefinn
kostur á að styrkja félagiö. Þá
skipuleggur félagið merkjasSu,
sölu á minningarkortum o.fl.
Núerustarfræktar i Færeyjum
nokkrar stofnanir fyrir þroska-
hefta. Má þar nefna Barna-og
þessar nýjungar ef til vill leiða til
breyttra viðhorfe I skipulagningu
atvinnulífsins. Ef til vill veröur
þetta til þess að fleiri en þriðjung-
ur þjóöarinnar komast I vinnu, og
fleiri möguleikar veröa þá einnig
fyrir aldrað fólk og þroskahefta.
t tengslum við það nýja fyrir-
komulag sem gengur I gildi um
áramótin verður sett á laggirnar
sérstakt ráö, sem á að hafa eftir-
lit með og meta þau kjör sem
þroskaheftum er boöið upp á I
þjóðfélaginu. Það á að tryggja aö
nægilegt tillit sé tekið til þroska-
heftra I skipulagsáætlunum þjóð-
félagsins.
Að lokum sagði Ole Höeg, aö
þjóðfélagsleg skipulagning hefði
aösjálfsögöu mikla þýðingu fyrir
þroskaheft fólk, og jafnframt
þyrftu þeir sem starfa aö skipu-
lagningunni alveg bráðnauðsyn-
lega á þvi að halda að fólk sem er
á einhvern hátt þroskaheft komi
með tillögur og kröfur um um-
bætur. Aöeins þannig getum viö
skapað okkur öllum manneskju-
legra samfélag.
ungmannadeildina, þar sem 20
börn og unglingar búa, en deildin
flytur I nýtt húsnæði um næstu
áramót og fiölgar bá ibúunum I
48. Þá er Vistarheimið eða
Pensionatiö, þar sem pláss er
fyrir 11 fulloröna vistmenn, og
loks Fritiðarheimið i Skrivara-
götu, sem er afþreyingarheimili
þar sem þroskaheftir einstakling-
ar sem búa i heimahúsum geta
dvalist um tima og er ætlað fólki á
öllum aldri, ,,frá pinkubarni til
olding”.
Auk þess fer fram sérkennsla
fyrir þroskahefta I Skúlanum i
Trööni, og verkstæði er rekið i
Þórshöfn sem er verndaður
vinnustaður. Nú er I byggingu
nýtt verkstæði, og verður þar
vinnuaðstaða fyrir 45 manns.
Yfirvaldið í Höfn
Danska rlkið kostar rekstur
flestra þessara stofnana. Þ6
hefur færeyska heimastjórnin
tekiö á sig nokkrar fjárhagslegar
skuldbindingar, og sér t.d. um
rekstur afþreyingarheimilisins
aðhálfuleyti, en Javni á húsið og
aUt innbú. Æðsta yfirvald I mál-
efnum þroskaheftra I Færeyjum
Rætt við fuiltrúa á þinginu:
MUdH áhugi aimennings
á málefnum þroskaheftra í Færeyjum
Hvað er
N.F.P.U?
Norrænu samtökin, sem
standa aö þingi þvi um mál-
efni þroskaheftra sem nú
stenduryfir I Reykjav., heita
fullu nafni Nordiska För-
bundet Psykisk Utvecklings-
hamning, skammstafaö
N.F.P.U.
Samtökin voru stofnuð árið
1963 með þátttöku fimm
Noröurlandanna, en 1975
bættust Færeyjar I hópinn.
Tilgangur samtakanna er aö
vinna að málefnum þroska-
heftra á breiöum grundvelli,
þannig að þeir njóti fullkom-
ins jafnréttis á borð við aðra
þjóðfélagsþegna.
Samtökin gefa út tima-
ritið Psykisk Utvecklings-
hamning.sem kemur út fjór-
um sinnum á ári og flytur úr-
valsgreinar um ýmsar nýj-
ungar og rannsóknir er
varða þroskahefta. Þá gefa
samtökin út upplýsingabækl-
inga, skipuleggja og fram-
kvæma norrænar ráðstefnur
og fundi og halda námskeið
fyrir þátttakendur frá Norð-
urlöndunum.
Stjðrn N.F.P.U. er skipuö
fulltrúum allra aðildarland-
anna. Formaður er N.E.
Bank-Mikkelsen frá Dan-
mörku, og hefur hann gegnt
þvi starfi frá þvi samtökin
voru stofnuð. Fulltrúar Is-
lands i stjórninni eru þau
Sigrlður Ingimarsdóttir,
Magnús Kristinsson og
Kristinn Björnsson.
Allir sem áhuga hafa á
málefnum samtakanna geta
gerst félagar, og ennfremur
geta félög og samtök áhuga-
fólks fengið aðild að
N.F.P.U.
Heiena Samuelsen: til skamms
tíma voru þroskaheftir geröir út-
lægir frá Færeyjum.
Ljósm. Leifur.
er „Statens Aandssvageforsorg”,
sem hefúr aðsetur I Kaupmanna-
höfn. Færeyska heimastjórnin
hefur þó reynt að koma fram um-
bótum, og það hefur gerst vegna
þrýstings frá Javni.
Valkostur
Helena Samuelsen er tveggja
barna móðir, á 16ára heilbrigöan
strákog 13ára þroskahefta telpu.
— Dóttir mln er bæði andlega
og llkamlega þroskaheft, — segir
hún, — og ég hef valið þann kost-
inn að hafa hana á heimilinu, sem
þýðir að ég verð aö vera heima og
get ekki starfaö sem kennari. Ég
er þeirrar skoðunar, aö telpan
eigi rétt á að vera heima meöan
hún er á barnsaldri. En þetta
verðuraöveravalkostur.þaö má
aldrei neyöa móöur þroskahefts
barns til aö hafa barniö hjá sér,
treysti hún sér ekki til þess. Enn
eigum við langt i land til aö ná þvi
marki aö þetta sé raunverulegur
valkostur fyrir alla, en fyrir því
berjumst viö.
Ég tel lika sjálfsagt að dóttir
min eigi þess kost aö komast burt
af heimilinu þegar hún verður
fulloröin.