Þjóðviljinn - 21.10.1979, Qupperneq 7

Sunnudagur 21. október 1979 ÞJÓÐVILJINN — SH)A 7
* mér
datt þad
í hug
r
Olafur Haukur Simonarson skrifar:
Að pissa í skóna
Nú er kreppa 1 kapital-
ismanum rétt eina feröina.
Smáborgaraskapurinn hrekkur
upp af værum blundi. ÞaB
vaknar trú á þvi aö þjóöfélags-
hópar, jafnvel heilar þjóöir eigi
og þurfi aö feta sig afturábak
uppá þurrt land aga, reglu og
aöhaldssemi. Jafnvel verklýös-
stéttin, sem nú situr viöast hvar
i Evrópu meö sárt enni eftir
skammvinnt fylleri neyslu-
gleöinnar, fer aö hrópa á skýrar
linur, öfluga lögreglu, ihalds-
semi og afturhald i heimilislifi
(konurnar aftur inná heimilin),
kynlifi og listum. Til allrar
hamingju vitum viö aö verk-
lýösstéttin, hversu sundruö og
ringluð sem hún kann aö vera i
bili, mun vakna af martrööinni,
og þá á verklýöshreyfingin
hungmyndaarf sósialisma og
mannúöarstefnu að gripa til.
En til hvaöa hugmyndaarfs
gripa hinar skelkuðu hjaröir
smáborgaranna, millistéttanna,
hinna feitu þjóna? Hvaða hug-
myndafræði er á bakviö þau
hróp sem nú enduróma um álf-
una um leiö og hægri öflin brjót-
ast fram með gassa? Hver er
hugmyndafræöi Brotajárns-
frúarinnar bresku? Það er
sama gamla ólyfjanin á stag-
bættum belgjum: agi, reglu-
semi, aöhald, minnkuð sam-
neysla, arðrán og sviviröa at-
vinnuleysisins. Þetta og fleira i
ljúfri blöndu, sem fáráöling-
arnir og hinir óprúttnu nefna
„frjálshyggju” eöa öörum álika
gáfulegum nöfnum.
Jafnaöarstefnan, svo ekki sé
talaö um sósialismann, á sér
erfitt uppdráttar i kapitalisku
hagkerfi, en jafnvel sú út-
vatnaöa jafnaöarstefna sem
krataflokkar Evrópu hafa fylgt
undanfarna áratugi á nú i vök
aö verjast. Hægri öflin eru
ákveöin i þvi aö láta kné fylgja
kviöi. Þaö er búiö aö skapa ótta
og óttinn gerir menn heimska;
óttinn nagar sálina. Hægri-
stefna á fjöldagrundvelli byggir
á ótta, ótta viö atvinnuleysi og
aöra óárán af mannavöldum.
Hægri stefna I sinni öfgafyllstu
mynd byggir, alveg einsog
kommúnisk alræöishyggja, á
ótta og sálarkröm fjöldans. Það
er ekki hægt aö byggja neitt
heilbrigt á ótta. ekki hjónaband,
ekki pólitik, allra sist mennskan
heim.
Það þarf engan aö undra aö
hroll slái i einhverja þegar
nauðsynjar eru meö dagprisum,
gjaldmiöillinn reikar einsog
drukkinn maöur, atvinnuleysi
magnast um heila álfu, talaö er
um þaö I fúlustu alvöru aö skera
niöur heilbrigöis- og sjúkra-
þjónustu og framlög til lista og
mennlngarmála eru stórlega
rýrö jafnvel aö krónutölu. Það
þarf engan sérstakan speking til
þess aö sjá aö veröbólgan sem
fastur liöur i hagkerfinu hefur
siöferðislega vond áhrif og
magnar upp svindl og pretti i
stóru og smáu. Islenskt sam-
félag er gegnumsýrt af svindli
sem ekki er einusinni elegant,
heldur klunnalegt og lágkúrlegt
og eitrar öll samskipti og
skapar andrúmsloft tortryggni
og leiöa.
Þaö veröa býsna margir ótta-
slegnir og missa átta þegar
veröbólga geysar, verðhækk-
anir dynja á daglega og framlög
til allra samþurfta eru skorin
niöur. Vissulega er hefö fyrir
þvi aö listamenn haldi sig á
vinstra kanti, en þeir geta lika
fengiö i sig hroll, og viö skulum
ekki gleyma þvi aö listamenn
eru loftvog á samtimann, og
merkjum okkur aö þeir geta
hrifist meö hægri straumum
ekki siöur en aörir, eink-
um viröast þeir vera viö-
kvæmir sem búiö hafa viö
sæmilegt fjárhagslegt ör-
yggi, tilaömynda þeir sem eru
rikisstarfsmenn. Þaö hafa
ýmsir listamenn snúist á sveif
með fasistum, þóað þeir séu fáir
I samanburöi viö hina sem
fylkja sér meö alþýöunni þegar
á reynir. Sumir hafa einúngis
daðraö viö fasisma af ólikum
ástæöum, en aörir veitt honum
af öllu afli. Ef við sækjum
dæmin útfyrir landsteinana
mætti nefna til enga minni spá-
menn en W.B. Yeats, Percy
Windham Lewis, Céline,
Montherland, Ezra Pound, T.S.
Eliot, Thomas Mann, Spengler,
Pirandello og d’Annunzio. Þess-
ir menn aöhylltust ekki endilega
fasisma afþvi þeir væru ótta-
slegnir, heldur afþvi þeir héldu
ekki áttum i pólitisku moldviöri,
rugluöu eölilegri ihaldsemi i
menningarlegum efnum saman
við hugmyndafræöi öfgafullra
hægriafla. En viö gerum enga
tilraun hér tilað skilgreina þessi
flóknu mál, villan er aö mörgu
leyti afsakanleg, engu siöur en
villa þeirra sem trúöu á mannúö
Stalins þvert ofani alla glóru.
En til þess eru vitin aö varast
þau. Þaö er hollt aö merkja sér
aö þegar listafólk fer að aö-
hyllast hægrisinnaöa hug-
myndafræöi, þá er andskotinn
áreiöanlega laus.
Þaö er kreppa hvort sem hún
nú verður lángvinn eöa skamm-
vinn aö sinni, og þaö er hægri
sveifla um álfuna. Og þessi
efnahagskreppa kemur fram i
hugmyndakreppu sem er sér-
staklega tilfinnanleg hjá vinstri
mönnum. Kratlska dæmiö þótti
ekki gánga nógu vel upp, en
leiötogarnir eru orönir svo sam-
dauna kratapólitikinni aö þeir
megna hvorki aö fitja uppá
neinu nýju né gánga i sjóö
sóslaliskrar verklýösbaráttu.
Vitanlega breytist þetta þegar
sléttaátökin harðna, þá mun
. verklýösstéttin annaöhvort út-
vega sér nýja forystusauöi eöa
þeir gömlu ná áttum. En það er
engum blöðum aö fletta,
forystusveit vinstri manna þarf
á endurhæfingu aö halda, ekki
bara á tslandi heldur um alla
Evrópu. Einhverntima heföi
veriö sagt aö sjálfsgagnrýni
væri i lágmarki. Sjálfsgagnrýni
þarf ekki endilega aö vera I þvi
fóigin aö henda sér á jöröina og
rifa af sér háriö æpandi syndir
sinar til múgsins, heldur getur
sjálfsgagnrýni fariö fram hljóö-
lega, jafnvel inni höfuökúpunni,
og menn siöan gengiö fram nýir
og ferskir.
Þaö hefur veriö sagt svo oft aö
llklega er best aö segja þaö
einusinni enn: vinstri menn
verða aö stappa sér saman um
ákveöin grundvallaratriöi
jafnaöarstefnu og húmanisma.
Þessi grundvallaratriöi eiga aö
vera grunntónn I öllu þvi sem
vinstri menn segja og fram-
kvæma. Hver eru þessi grund-
vallaratriöi? Þessu er ég varla
umkominn aö svara sjálfum
mér, hvaöþá öörum, en þaö er
þessi grunntónn sem veröur aö
finnast, annars heldur aftur-
haldiö áfram aö blása út og
' tútna af velsæld einsog hver
annar velhaldinn púki á bita.
Þó virðist manni einsog
dægurmálanöldriö sé aö kæfa
allt annaö. Þaö eru þessi
eiliföarmál, sem útaffyrir sig
eru grafalvarleg mál, verö-
bólgan sem geysar einsog stór-
hriö I hausnum á háttvirtum
þingmönnum. Þaö er engu
likara en þeir hafi grafiö sig I
veröbólgufönn og ætli aö biöa
vors blásandi i kaun og þyljandi
Veröbólgurlmur hinar meiri.
Imyndunarafliö viröist lamast
viö þessar kringumstæöur, allt
er sveigt inná ófrjóa og
smásmugulega braut argaþrass
og taktiskra skæruliðaátaka.
Þingmenn og stjórnsýslumenn
veröa svo andlega geldir af
þessu nuddi aö þeir sjá ekki
framfyrir nefbroddinn á sér,
þeir gleyma hlutunum sem
skipta kannski öllu máli þegar
upp er staöiö, svo ég nefni
dæmi: þjóöina bráövantar
alminlega bókhlööu undir sinar
bækur og skjöl, þjóöina vantar
lika gott hús undir málverkin
sem hún á. Það er ekkert nema
andleg kröm hjá þessum hátt-
virtu þingmönnum okkar aö
geta ekki komiö þaki yfir
Otvarpiö, þannig að menn þurfi
ekki aö vinna að dagskrárgerö
inni fataskápum. Og úr einu i
annaö: það er kannski táknrænt
fyrir þetta allsherjar rugl og
hina rángskreiðu taktik aö
Þjóöviljinn meövitaö eöa i
svefni er tekinn aö feta I fótspor
siödegisblaöanna og helgar-
póstanna allra. Þaö er trú min
aö þetta sé óviturlegt og alls
ekki liklegt til þess aö efla Þjóö-
viljann til lángframa; án þess
ég sé aö segja að hann megi ekki
deyja einsog önnur málgögn
sem ekki gegna lengur lifandi
hlutverki. En að öllum likindum
er þaö skammgóöur vermir
fyrir blaö sem kennir sig viö
sósialisma og sitthvaö annaö
gott að gerast lesefni þeirra
sem endilega vilja vita hvaöa
vitleysa rennur uppúr Albert
Guömundssyni eöa hvernig
Ólafur Jónsson fer aö þvi aö
skeyta skapi slnu á jafnaöar-
sinnuöum höndunum. thalds-
mennhafa næg málgögn, þaö er
hreinn óþarfi að hjálpa þeim til
aö viöra skoöanir sinar. Ef
Þjóöviljinn ætlar aö fara aö slá
sér upp á þvi aö auglýsa „per-
sónuleika” úr rööum ihaldspóli-
tikusa eöa bókmenntamenn sem
eru aö reyna aö hrista af sér
köngulóarvefina meö glanna-
legum yfirlýsingum, þá vil ég
segja þetta: Þjóöviljinn er að
pissa I skóna sina. Þaö er
skammgóður vermir.
Sjáumst i Alþýðuleikkúsinu.
mynd sem viö höfum mörg tamið
okkur aö lita á sem sjálfsagöan
hlut á siöustu áratugum. Areiöan-
legavill enginn launamaöur bera
ábyrgö á þvi með atkvæöi sinu aö
rifa þetta niöur, sem þrátt fyrir
allt hefurnáöst fram meö átökum
og baráttu verkalýðssamtakanna
frá árinu 1942.
Jafnhliöa lifskjaraárásinni,
sem Ihaldsöflin nú undirbúa, er
ljóst aö framundan er vaxandi
ásókn erlendra auöhringa I is-
lenskt atvinnulif og hér inn-
anlands láta stóriöjupostularnir
nú mjög aö sér kveöa i vaxandi
mæli, algerlega blygöunarlaust.
Þetta hefur komið fram hjá tals-
mönnum Sjálfstæöisflokksins,
Alþýöuflokksins og Framsóknar-
flokksins á undanförnum dögum.
Um leiö og menn gera þetta ljóst
má minnast þess aö talsmenn
þessara flokka hafa sýnt algert
skilningsleysi á eflingu islenskra
atvinnuvega. I rauninni er unnt
aötala um bein afturhaldssjónar-
miö hjá núverandi sjávarútvegs-
ráöherra I þessum efnum, eins og
alkunna er. Dæmi um skilnings-
leysiö i þessum efnum kemur
ákaflega vel fram I sambandi viö
atvinnumálakafla svonefndra
Ólafslaga. Enginn áhugi kom
fram hjá sjávarútvegsráöherra
Alþýöuflokksins I þá átt að
framkvæma þennan kafla, enda
þótt lagaramminn væri til og
skilningur verulegur meöal hinna
stjórnarflokkanna, a.m.k.
Alþýöubandalagsins, á þvi aö
hrinda þessum kafla laganna I
framkvæmd. Mér sýnist þvi flest
benda i þá átt, aö enn eigi ihaldið
bandamenn, eins og á viðreisnar-
árunum, sem vanmeti islenska
atvinnuvegi, en kjósi fremur
erlenda stóriöju inn i landið.
Sjávarútvegsráöherra Alþýöu-
flokksins gekk meira aö segja svo
langt aö flytja i rikisstjórninni
beina tillögu um stóreflingu
erlendrar stóriöju hér i landinu.
Leikbrúöur ihaldsins á ráö-
herrastólum eru visbendingin um
það sem gæti oröið, ef illa fer i
kosningunum. Ihaldsöflin ætla
sér að taka völdin meö þvi aö
gera allsherjarárás á lifskjörin
og um leiö aö hefja erlenda
stóriöju til vegs. Frammi fyrir
þvi verkefni stöndum við nú aö
hefja og vinna kosningabaráttu
gegn þessu óþjóðlega liöi islensks
afturhalds. Nú hefur enginn
launamaöur efni á þvi aö kasta
atkvæöi sinu á milli flokka og enn
síöur á Sjálfstæöisflokkinn, valið
er á milli Sjálfstæöisflokksins og
Alþýöubandalagsins. Alþýöu-
bandaiagiö vill varöveita þau lifs-
kjör og þau félagslegu skilyrði
sem verkalýöshreyfingin hefur
búiö landsmönnum i baráttu sinni
á undanförnum áratugum. Sjálf-
stæðisflokkurinn vill brjóta þessi
lifskjör niöur aö hætti járnfrúar-
innar i Bretlandi. Alþýöubanda-
lagiö vill efla islenska atvinnu-
vegi, sjávarútveg og iönaö, en
Sjálfstæöisflokkurinn hefur,
ásamt bandamönnum sinum i
Alþýöuflokknum og Framsóknar-
flokknum, mestan áhuga á þvi aö
hleypa hér inn erlendri stóriöju,
en hins vegar hafa þessir flokkar
nú sem fyrr vantrú á islenskum
atvinnuvegum.
Timinn til kosninga er ákaflega
stuttur. Þaö veröur kosiö 2. og 3.
desember. Ég er út af fyrir sig
ekki óánægöur með að fá kosn-
ingar á þessum tima. Ég held aö
þaö sé gott að þjóöin fái tækifæri
til að kveða upp dóm yfir þeim
öflum sem rufu þetta stjórnar-
samstarf áöur heldur en á það
reyndi, hvort unnt væri aö koma á
laggirnar róttækari, verkalýös-
sinnaöri vinstri stjórn, eins og viö
Alþýöubandalagsmenn stefndum
að. Ég fagna þessu með þvi tæki-
færi sem gefst til þess að kjósa og
kveöa upp dóm yfir þessum öfl-
um, en ég vil einnig leggja á það
mjög mikla áherslu I þessari
grein við upphaf kosninga-
baráttunnar, aö timinn er mjög
stuttur. Þess vegna þurfum viö,
sósialistar um allt land, aö
hefjast þegar handa viö undir-
búning kosninganna og kosninga-
baráttunnar. Hér i Reykjavik er
ákaflega mikið i húfi, hér er lang-
fjölmennasta kjördæmi landsins,
hér ráöast úrslitin aö verulegu
leyti. Hér i þessu kjördæm;
Reykjavik, skulum viö einnig
minnast þess aö Alþýöuflokk-
urinn og Sjálfstæöisflokkurinn
kusuaöhlaupa frá þeim loforðum
sem gefin höföu veriö kjósendum
þéttbýliskjördæmanna um
leiöréttingu á kjördæmaskipan-
inni. Þessir flokkar þurfa aö fá
veröuga áminningu af þessum
ástæöum einnig. En meginatriðið
er þó þaö, aö einkenni þessarar
kosningabaráttu er stétta-
baráttan, átökin á milli
meginstétta samfélagsins. Þessi
stéttabarátta er nú háö á sama
megingrundvelli og fyrr, stétta:
baráttan og þjóöfrelsisbaráttan
falla i einn meginfarveg.
Ekkert má
karlmaðurinn
Blaöamaöurinn Karin Huffzky
hefur safnað skritlum, gert úttekt
á innihaldi þeirra og gefiö allt út I
bókinni „Hverjum er hlátur I
hug?”. Niöurstaöa athugunar
Karinar: flestar skritlur eru
fjandsamlegar konum.
Þær eru náttúrulausar, latar og
hysknar. Auk þess eru þær ljót-
ar, heimskar og fégráöugar. I
stuttu máli, þær eru hlægilegar —
konurnar I karlaskritlum.
Karin Huffzky nefnir dæmi:
„Ég ætla að fá arsenik”, segir
karl viö apótekara. „Ertu meö
lyfseöil?” spyr apótekarinn.
„Nei, en ég er meö mynd af eigin-
konunni”.
Karlaskritlur hafa þann tilgang
aö framfylgja goösögninni um
konur séu skör lægri en karlar,
segir Karin Huffzky. „Konur eru
alltaf settar undir smækkunar-
gler I þessum skritlum”.
Konan er jafnvel niöurlægö i
skrftlum, sem láta hana lita út
„Þetta kom nú fyrir mina konu
fyrir tveim vikum. En hún var
komin aftur eftir tiu minútur!”
fyrir aö vera sterkari aöilinn.
Hver þekkir ekki skritlurnar um
gribbuna á heimilinu:
„Þú ert alltaf geispandi” segir
frú Blöndal við eiginmanninn.
„Ég er ekki aö geispa” andæfir
hann „ég er aö reyna aö koma
einu oröi aö”.
Helsta niöurstaöa Karinar:
„Þaö er ekki til sú neikvæða
mynd af konum, sem ekki fyrir-
finnst I karlaskritlum.”
Áskriftasími
Þjóðviljans