Þjóðviljinn - 21.10.1979, Qupperneq 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 21. október 1979
helgarviðialið
nema setja hana i samhengi. En
i sambandi viö aö læra sögu:
Sumar kennslubækur hafa oröiö
fjandi lifseigar. T.d. hefur
íslandssaga Jóns Aöils veriö
notuö frá fyrra striöi og lítiö
veriö skrifaö i staöinn. Þetta er
mest af þvi, aö menn skrifa ekki
bækur á hlaupum. Sagnfræöing-
ar áöur fyrr höföu meiri tima,
vel áö minnast var Jón Aöils
fyrsti fræöikennari Háskóla
íslands, annálaöur fyrirlesari. 1
dag telja lika fáir sig jafnviga á
alla sögu. Þaö væri heldur aö
sagnfræöingar skrifuöu saman
bók. Þaö er eiginlega útgefend-
anna aö spenna þá fyrir vagn-
inn.
— Hvaö er góö kennslubók I
sögu?
Smáþögn.
— Þetta kalla Amerikanar
góöa spurningu en viö á Islandi
köllum svona spurningu erfiöa
spurningu. Stjórnmálamennirn-
ir allavega. Nú — hún á ekki aö
vera of löng, en þó ekki of blá-
þráöótt. Hún á aö vera vel skrif-
uö, og þaö þarf varla aö taka
fram, aö i henni eiga aö vera
áreiöanlegar upplýsingar um
menn og málefni.
— Er sagnfræöiáhugi
tsiendinga mikill?
— Ég held aö hann hafi veriö
meiri. Og þaö er rangt aö tala
um s a g n f r æ ö i á h u g a ,
Islendingar hafa mun meiri
áhuga á öllu sögulegu. Þeir eru
mjög gefnir fyrir hjátrú og trú á
yfirnáttúrlega hluti. Bráöum
veröur fariö aö stunda sagn-
fræöilega draugafræöi.
Þaö var eitt sinn fariö þess
á leit viö Sverri Kristjánsson
sem sagnfræöing, aö hann leysti
gátuna um Glám. Ég held aö
þaö heföi fariö fyrir mér eins og
Sverri, ég heföi gataö illilega á
þeirri spurningu. Þaö sem
bjargar okkur kannski er, aö
hér gera menn ótrúlega skarp-
an greinarmun á bókmennta-
sögu og sagnfræöi.
Og Glúmur tilheyrir væntan-
lega bókmenntasögunni. — im
Bergsteinn Jónsson sagnf ræðingur er í annað skipt-
iðá ævinni í rannsóknarleyfi; að eigin sögn er hann að
reyna að klára að koma ýmislegu áleiðis, sem hann
hefur verið að fást við. Þessu leyfi eyðir hann á efstu
hæð Stofnunar Arna Magnússonar. Það tekur varla að
nota lyftuna, enda öllu skemmtilegra að ganga upp
breiðar tröppurnar og láta höndina strjúka logagyllt
handriðið. Bergsteinn virðist lesa hugsanir mínar, því
að ég er varla sestur, þegar hann minnist á skraut-
verkið.
Teikning og texti: Ingólfur Margeirsson
— Stúdentarnir voru svo
hrifnir af þessu gullhandriöi, aö
þeir hættu aö kalla húsiö Hand-
ritastofnunina, en nefndu hana
Handriöastofnunina, segir hann
og horfir á undirritaöan meö
þessu tviræða augnaráöi sem
fetar einstigiö milli alvöru og
grins.
— Annars heföi kannski mátt
nota þessa handriöapeninga i aö
þétta þakiö, þvi húsiö heldur
nefnilega ekki vatni. AB visu
hefur enn ekki fossaö yfir mig,
en einn starfsbróöir minn fékk
vatnsbunu ofan á skrifboröiö
fyrir nokkru.
— Þú veröur fararstjóri i
Þjóöviljaferöinni til Irlands á
fimmtudaginn kemur? segir
blaöamaöurinn og hefur aug-
lýsingaviötaliö.
— Já, ég á vist aö hafa ofan af
fyrir fólki ef þvi leiöist á leiöinni
frá Dyflinni til Belfast. Ég er nú
enginn skemmtikraftur, alla
vega ekki viljandi, og reyndar
afleitur fararstjóri — hef aöeins
einu sinni komiö þangaö áöur.
Svo er þetta ekkert landslag
þarna á leiðinni, tilbreytinga-
lausir akrar. Þaö vekur einna
helst athygli manna, aö þarna
er hægt aö sjá ýmsar beljur á
beit, bæöi Ayrshire og Gallo-
way-kýr. Kalla Amerikanar
blööunum þá og maöur hlustaöi
á Sigurö Einarsson tala um
þessi mál I sinum fréttaskýr-
ingaþáttum. Þá fór æ meira aö
bera á nafninu De Valera.
Og nú glottir Bergsteinn.
— 0 —
Bergsteinn heldur áfram að
tala um fyrri tima.
— Mér dettur I hug, aö þegar
ég var ellefu, tólf ára, birti viku-
blaðið Fálkinn opnu meö
myndum af frægum mönnum.
Þetta var einskonar getraun, og
ég man aö viö strákarnir þekkt-
um þá flesta, viö þekktum alla
stjórnmálamennina, en flöskuö-
um helst á listamönnum og leik
urum. James Joyce kom okkur
t.d. i vandræöi . Þetta sýndi, aö
blööin birtu mikiöaf myndum af
bessum mönnum bá oe voru
Ég
er
fararstjóri
ekki svoleiöis dýr „beef-
cattle”? Við nefnum slikar kýr
vist holdanaut á islensku.
Bergsteinn heldur útfarar-
svipnum.
— Ég hef nú verið strákur I
sveit, en ekki þekki ég nú I sund-
ur alla þessa gripi. A tslandi
voru og eru einungis mjólkur-
kýr sem mjólkuöu illa en
breyttust oft i nautakjöt, þegar
þær voru felldar á efri árum.
Það kjöt hefur yfirleitt ekki þótt
girnilegt til manneldis.
— En varla er landslagiö
svona einhæft, segir blaöamaö-
ur I auglýsingatón fyrir ferö
blaösins.
— Þetta er landbúnaöarland
sem er aö striöast viö aö veröa
aö iönaöarlandi, segir Berg-
steinn og horfir á blautan, grá-
myglulegan morguninn handan
gluggans.
— Og hvernig llst þér á þá
þróun?
— (Stuna) Ég veit ekki... .
Hún er eflaust óhjákvæmileg.
Umhverfisverndunarmenn og
náttúruverndarar hafa bent á
hættuna sem þessu er fylgjandi.
Reyndar merkilegt hvaö þeir
hafa náö langt I slnum málflutn-
ingi. Þessar umræöur voru ó-
þekktar fyrir tiu árum eöa svo.
Blaöamaöur gerir nú slöustu
tilraunina til aö ná góöu auglýs-
ingaviötali fyrir Þjóöviljaferö-
ina:
— En þú ert mikill áhuga-
maöur um Irska sögu?
Sagnfræöingurinn litur stuttu,
þöglu augnaráöi á blaöasnápinn
og ihugar hvort hann eigi aö
vera aö svara þessu. Segir slðan
ofurrólega::
— Ég er áhugamaöur um alla
sögu.
Horfir út um gluggann, bætir
viö: Ég nálgast alla hluti frá
sögulegri hliö. Þannig finnst
mér ég kynnast hlutunum best.
Annars man ég eftir ólátunum
1939, þegar IRA var aö sprengja
I London. Þetta var rifjaö upp I
lesin og skoöuð ýtarlega. Eins
var þaö meö landafræöina, hún
fylgdi heimsviöburöunum fast
eftir, til aö mynda gátum viö
romsaö upp 30 til 40 bæjum og
þorpum I Abyssiniu, um þaö
leyti sem Italir hernámu
Eþíóplu.
Svo kom Spánarstrlöið, og þá
vissum viö allt um Spán. Eöa
þegar Japanir óöu yfir Klna. Ég
tala nú ekki um heimstyrjöldina
siöari, þá fór nú landafræöi-
áhuginn fyrst hamförum.
— Verður ekki sú mikla
þekking sem sagnfræöingar öði-
ast á rás mannkynssögunnar til
þess.aðþeir taka ákveðna pólit-
íska afstöðu?
— Þaö held ég nú aö sé ein-
staklingsbundiö, segir sagn-
fræöingurinn i kennaratón.
Menn eru misjafnlega blóö-
heitir. En flestir hafa aö sjálf-
sögöu skoöun á hlutunum. Ann-
ars held ég aö þróunin veröi yf-
irleitt sú, aö sagnfræöingar
veröa skeptlskir. Mannkyns-
sagan er nefnilega ekki svo ein-
Auglýsinga-
viðtal við
Bergstein
Jónsson
cand. mag.
dregin, maöur kemur oft auga
siöar á hluti, sem ekki liggja svo
I augum uppi I fyrstu. Þaö á ekki
aö dæma einstaka viöburöi eöa
söguþróun i svart-hvitum
myndum. Og dómharka á ekki
aö vera rlkjandi hjá þeim sem
fjalla um mannkynssögu.
— Varstu var viö mikinn mun
á irska lýðveldinu og Noröur-
trlandi?
— Nei, furðu Htinn. Til marks
um þaö varö ég t.d. ekki var viö
nein landamæri. Aö vlsu kom
einhver borðalagöur maöur
inn i lestarklefann, þaö var allt
og sumt. Þetta segir ef til vill
eitthvaö um aö sambúöin sé
ekki svo slæm.
Og nú fer Bergsteinn að
minnast á ártöl og fræga
forystumenn, og áður en ég veit
af er hann farinn aö halda mik-
inn og fróölegan fyrirlestur um
stjórnmálasögu írlands. Aö lok-
um sting ég þeirri spurningu aö
honum, hvort þaö sé rétt aö
kalla Belfast-ferö Þjóöviljans
„skemmtisögu á vígvöllinn”
eins og fram hefur komiö I blaö-
inu.
— Þaö er fremur kaldranaleg
nafngift, segir Bergsteinn og
brosir. Ég held að ástandiö
noröur frá sé öllu skelfilegra i
sjónvarpinu en i daglegum
hversdagsleik.
Hann setur hendurnar fram á
boröiö.
— Þegar ég var ungur og fór
á bló, sat ég milli hermanna
meö byssur. Bresku dátunum
var meinaö aö skilja viö sig
vopnin I byrjun. Þessu vandist
maður smámsaman, og ég man
ekki eftir þvl aö hafa veriö
hræddur aö sitja viö hliðina á
þeim. Ætli veruleikanum sé
ekki likt farið á N-Irlandi.
Hins vegar vil ég benda verö-
andi samferöamönnum minum
til Belfast á, aö þótt Islendingar
séu vanir aö vera frlir gegn yfir-
valdinu, er ekki ráðlegt aö
þrasa viö hermenn eöa lögreglu
þar i landi. Aftur á móti fannst
mér dáldiö sympatlskt aö sjá ó-
vopnaöa kvenlögreglu — ég vil
taka þaö fram aö ég leit ekki á
þær sem amasónur.
— Þaö vantaði ekki á þær
hægra brjóstið samanber goð-
sögnina um amasónurnar?
— Ég gat ekki séö aö þaö
vantaöi á þær eitt eöa neitt,
svarar sagnfræðingurinn þurr-
lega. - o -
Bergsteinn er nú spuröur álits
á sögukennslu I skólum.
— Ég vona aö þeir nemendur
sem komnir eru yfir vissan
aldur eigi tök á aö temja sér
áhuga og skoöanir á sögu. Hins
vegar er ég ekki trúaöur á
kennara sem prédlkar skoöanir.
Samband kennara og nemenda
hefur veriö f jarlægt en heldur
skánaö og þeir ræðast meira viö
en áöur. Og viö skulum gera ráö
fyrir aö kennarinn hafi meiri
reynslu og vonandi meiri
þekkingu á fræöunum og geti
þannig aöstoöaö nemandann.
Þessir aöilar veröa aö vinna
saman ef útkoman á aö vera
góö. Nemandinn er yfirleitt meö
minni þekkingu á viöfangsefn-
inu, en getur oft veriö mun
greindari en kennarinn. Kenn-
ari mætir fleiri eöa færri
nemendum á hverjum vetri sem
eru betur gefnir en hann. Þaö er
bara að sætta sig viö þaö. En
þaö er til litils aö læra sögu
afleitur