Þjóðviljinn - 24.10.1979, Qupperneq 7

SOFFIA GUÐMUNDSDOTTIR
Miövikudagur 24. október 1979 ÞJÓDVILJINN — SIÐA 7
Hvernig verdur róttæk
kvennahreyfing raun-
verulegt pólitískt afl?
Soffia (íuömundsdóttir.
Sem kunnugt er hefur Þjóðvilj-
inn um nokkurra ára skeið haldið
úti vikulegri siðu um jafnréttis-
mál og var hún i fyrstu unnin inni
á blaðinu af starfandi blaða-
mönnum við Þjóðviljann, þeim
Vilborgu Harðardóttur og Helgu
Sigurjónsdóttur. Siðan tóku við
starfehópar úr Rauðsokkahreyf-
ingunni, sem skipta með sér
verkum og umsjón þar að lútandi.
I júni s.l. setti ég saman
dagskrárgrein, sem bar heitið
„Hvert stefnir kvennahreyfing-
in ?V og gerði ég þar að umtals-
efni þá stöðu eða réttara sagt
kyrrstöðu og þar af leiðandi
afturför, sem róttæk islensk
kvennahreyfing einkennist nú af,
og engum dylst, sem hefur augun
opin.
Églét i ljósefasemdir um, að til
að mynda Jafnréttissiðan i
Þjóðviljanum, efnisval og efnis-
meðferð, væri til þess fallin að
koma nokkru til leiðar, sem um
munaði i jafnréttisbaráttu eða
róttækri stjórnmálabaráttu yfir-
leitt. Égreyndi i umræddri grein
að drepa á fáein atriði, sem mér
virðist, að skipti máli, þegar
framgangur jafnréttismála er til
umræðu,og það vakti m.a. fyrir
mér að vekja nauðsynlega og
helst málefnalega umræðu þar
um, sem kynni að leiða til
endurmats og jákvæðra skoðana-
skipta, en orð eru til alls fyrst.
Hvernig þaö svo lánaðist að
koma þeim hugmyndum og
skoðunum til skila sést berlega á
undirtektum við grein minni, sem
birtust i Þjóðviljanum 28. sept.
s.l. en þar rita þær Dagný
Kristjánsdóttir og Silja
Aðalsteinsdóttir dagskrárgrein
og heiðra mig með nokkrum
athugasemdum, sem mér sýnist
nú, að beri allan keim af
meiriháttar misskilningi hvort
sem hann er viljandi eða óvilj-
andi. Guðmundar J. Guðmunds-
sonar er lika getið, en einhvern-
veginn hefur Guðmundur Ólafs-
son alveg gleymst. Ég man ekki
betur en hann setti saman grein,
sem birtist i sunnudagsblaði
Þjóðviljans 2. sept. s.l. og vel
hafði átt þaö skilið að berast í tal
af þessu tilefni öllu saman.
Þatf sérstaka
jafnréttissíðu?
Greinarhöfundar hnjóta aðal-
legaum það i minni grein, að ég
lét orð falla um það, að
Rauðsokkahreyfingin eftir
Jafnréttissiðunni að dæma,
einskoraði sig full mikið við svið
kynferðismála, jafnréttisbarátt-
an snerist fyrst og fremst um
aðra hluti, og umræðan yrði að
beinast meira út á við en verið
hefur i seinni tið á tfttnefndri
jafnréttissiðu.
Mér og fleirum er nefnilega
ekki alveg sama um það hvað
birtist á siðum Þjóðviljans, og
hvernig málflutningur er i þessu
blaði, sem stór hópur flokks-
manna og velunnara hefur um
áratuga skeið haldið úti með ærnu
átaki. Við viljum, að þar sé f jall-
að um hlutina á þann veg, að það
verði mikilvægt innlegg I baráttu
okkar fyrir betra og réttlátara
þjóðfélagi og sambýlisháttum
yfirleitt og leiði til hugar-
farsbreytinga, sem ryðji úr vegi
fordómum þeim, sem eru megin-
ástæðan fyrir undirokun kvenna
jafnt i okkar heimshluta sem i
öðrum með ólikri þjóðfélagsgerð.
Þjóðviljinn á ekki að vera neinn
sandkassi til að leika sér I,
stikkfri frá samfélagslegri
ábyrgð, segjandi þaö sýknt og
heÚagt, að flokkurinn sé vondur,
verkalýðshreyfingin ómöguleg og
hvilubrögð fólks ekki sem skyldi,
i stað þess að vinna jákvætt og
markvisst að þvi að færa málefni
flokks okkar, blaðs, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfélagsstöðu
kvenna til betri vegar.
Það hefur einatt hvarflað að
mér, hvort það sé rétt að verki
staðið að halda umræðu um jafn-
réttismál svona út af fyrir sig á
sérstakri siðu i blaðinu. Ætti ekki
þetta efni umfram allt að vera i
blaðinu öllu innan um og saman
við? Ég er ekki frá þvi, að karl-
mönnunum, já jafnvel okkar
kæru flokksbræðrum þyki það
hreint ekki sem verst að afgreiða
þessi mál frá sér svona i sérstok-
um farvegi, og konunum sé
eftirlátið að sjá þar um. Þar með
séfyrir þeim séð af hálfu ftokks
og blaðs. Kannske hentar þeim
lika bara vel, að umræðan haldist
á þvi plani, að hún sé ekki lfkleg
til þess að leiða til stórra hugar-
farsbreytinga eða breytinga yfir-
leitt i jafnréttisátt.
Svo vikið sé að dagskrárgrein
þeirra Dagnýjar Kristjánsdóttur
og Silju Aðateteinsdóttur, þá verð
ég aðsegja, að mér þykir þar litið
fara fyrir málefnalegri umræðu,
en þeim mun meira gætir marg-
vislegrar ruglandi og hefði ég
sannast sagna búist við öðru frá
þeirra hendi.
Auðvitað kann ég þvi illa, að
mér séu gerðar upp skoðanir, og
ég tel þá kröfu sjálfsagða, að
hægt sé að ræðast málefnalega
við og hafa uppi velviljaða gagn-
rýni án þessaðá slikt sélitiðsem
fjandskap eða afgreitt með
upphrópunum án röksemda.
„Gusur og kaldar
kveðjur”
Ég felli mig til að mynda ekki
við tal um „kaldar kveðjur”,
„gusur” og „sendingar”, og
hvers vegna yfirleitt þetta pislar-
vætti?
Verða ekki allir, sem eitthvað
láta frá sér fara og koma fram á
opinberum vettvangi að vera til-
búnir að sæta gagnrýni um fram-
lag sitt, og umræða eigi sér stað?
Er hægt að gera ráð fyrir þvi að
vera óumdeildur? Ekki kann ég
heldur við þann máta, að
Guðmundur J. Guömundsson sé
afgreiddur sem „miðaldra herra-
maður”, og sýnist mér ótækt að
bregða fyrir sig svona nafngift-
um. Ekki er það vist, að fólk þurfi
endilega að hafa rangt fyrir sér,
þótt það sé við aldur, og minnir
ekki „herramaður” full mikið á
nafngiftina „fin frú”, sem við
höfum ekki verið sérlega hrifnar
af. Við bregöumst sjálfar hart
við, þegar að okkur beinast af
hálfu karlmanna oröasambönd,
sem bera vitni kvenfyrirlitningu
og smáborgaraskap og teljum
slikt með öllu ósæmilegt. Sjálf
setti ég einhverju sinni saman
greinarkorn, þegar mér þótti nóg
um, og tal um finar frúr stakk sér
niður m.a. á siðum Þjóðviljans.
Við fyrir okkar leyti megum ekki
tileinka okkur neitt i þessa veru,
og er það málstaö jafnréttis-
baráttunnar sist til framdráttar.
Við verðum að vanda til þeirra
vopna, sem við beitum.
Jafnréttisráð
1 dagskrárgrein þeirra Dagnýj-
ar og Silju kemur réttilega fram,
að ekkert stendur i stað, og er
Rauðsokkahreyfingin auðvitað
engin undantekning i þeim efn-
um, en svo segir þar, og varð ég
hissa við: „Jafnréttisráð hefur
tekið við mörgum elstu baráttu-
málum hreyfingarinnar og ný
mál hafa komið I staðinn,
áherslan hefur færst frá misrétti
yfir á kúgun og frá jafnrétti yfir á
frelsi”. Þarna er eitt og annað,
san orkar tvimælis, og er auk
heldur ekki skýrt fram sett.
Mér er einungis spurn, eru ein-
hver baráttumál Rauðsokkar-
hreyfingarinnar til farsælla lykta
leidd, komin ihöfn, nánar til tekið
á tæpum áratug? Ég hefði álitið,
að hlutirnir gerðust ekki með svo
skjótum hætti, enda væri slik
leiftursókn réttlætisins með ólik-
indum.
Telur forystulið Rauðsokka-
hreyfingarinnar, að réttlætis og
baráttumálum, sem áhræra jafna
stöðu kvenna og karla, sé svo vel
borgið i höndum Jafnréttisráðs,
að þar þurfi ekki að hafa frekari
áhyggjur af?
Hefur þeim málum, er konur,
órétti beittar, hafa séð sig knúöar
að leita til Jafnréttisráðs með,
öllum reitt af á þann veg, að
viðunandi sé? Vitanlega var það
góður áfangi i sjálfu sér, að Jafn-
réttisráði var komið á fót, og
gerðist það reyndar fyrir frum-
kvæði og baráttu róttækra afla.
Siðan tóku hin afturhaldssamari
til við að framkvæma hlutina, og
finnst róttækum konum virkilega,
að það sé bara harla gott?
Það er rétt að varast alla oftrú
á þvi' að koma upp stofnun, að
málin leysist þar með eins og af
sjálfu sér. Ég undrast það
stórlega, ef róttækum konum
dettur það i hug ialvöru, að stofn-
un, sem þar að auki hangir á hor-
riminni og er ekki séð fyrir sóma-
samlegri starfsaðstöðu geti kom-
ið i stað lifandi félagslegrar
hreyfingar, sem knýr á og hefur
frumkvæði um framgang jafn-
réttismála. Með allri virðingu
fyrir Jafnréttisráði, þá held ég,
að skipan þess sé ekki með þeim
hætti, að þaðan sé að vænta neins
meiri háttar frumkvæðis, enda
hefur litt borið á þvi.
Róttœknin
Greinarhöfundar spyrja, hvort
verið sé aö skamma Albaniu i
staðinn fyrir Ki'na, þegar jafn-
réttissiðan er gagnrýnd, hvort
málið snúist um róttæka
kvenfrelsis og verkalýðspólitik
Rauðsokka, og vilja fá meiningu
þeirra hreint út, sem þarna hafa
lagt orð i belg.
Ekki fæ égbetur séð en hér gæti
af hálfu aðstandenda siðunnar
nokkurs ofmats á eigin framlagi,
að ég nú ekki segi yfirlætis.
Róttæk kvenfrelsis-og verka-
lýðspólitik eins og hún birtist á
þessum umrædda vettvangi, er
ekki það markviss né heídur
þungvæg, að hún sé likleg til þess
sem slik að kalla fram nein sér-
stök viðbrögð, og það er einmitt
meinið. A það benti ég i dagskrár-
grein minni 16. júni s.l. að það
kippir sér enginn upp meðan ekki
er komið við neina kviku og engar
aðgerðir beinast að neinu, þvi
sem leitt geti til raunverulegra
þjóðfélagslegra breytinga.
Fýrir mitt leyti get ég lýst yfir
þeirri skoðun minni, að mér
virðist forystulið Rauðsokka-
hreyfingarinnar ekki alténd vera
i takt við þjóðfélagslega baráttu,
sem háð er um þjóðfélagið allt.
Þvi eru mislagðar hendur um
efnisval á margnefndri jafn-
réttissiðu Þjóöviljans, og hreyf-
ingin eins og hún kemur nú fyrir
sjónir er innhverf úr hófi fram.
Það gætir tilhneiginga til ein-
angrunar og einstrengingslegs
málflutnings, og baráttan verður
að beinast meira út á við en verið
hefur um hrið. Við verðum að
heyja jafnréttisbaráttuna úti i
þjóðfélaginu, þar er vigvöllurinn.
Sem fyrr greinir stendur þessi
hreyfing vitanlega ekki i stað, en
það, sem verra er, henni fer
aftur. Það er hægur vandi að
benda á slikt, en við, sem látum
okkur annt um róttæka kvenna-
hreyfingu og framgang jafn-
réttismála, verðum að vera til-
búnar að ræða það af fullri still-
inguog yfirvegun hverju það sæt-
ir, að svo er komið, og við
komumst ekki úr sporunum,
hreyfingin hefur ekki teljandi
áhrif og ekki nógu almenna
skirskotun.
Áherslur
Við verðum að þora að gera
heiðarlega og reyndar vægðar-
lausa úttekt á allri stöðu ekki
bara þessarar hreyfingar, heldur
ástandi og stöðu jafnréttismála i
þjóðfélaginu yfirleitt, draga
lærdóma af liðinni tið og sam-
bærilegri þróun mála i öðrum
löndum. Umfram allt verðum viö
aðleitast við að vega það og meta
hvað beri að gera til þess að
brjótast út úr þeirri blindgötu,
sem við nú erum staddar i,
hvernig við best megum
samræma viðhorf okkar og haga
aðgerðum eftir þvi. Þetta er
ekkert auðvelt verkefni, en þvi
verður varla trúað, að virkir
meðlimir og aðrir velunnarar
Rauðsokkahreyfingarinnar iáti
sérþaði léttu rúmi liggja hvernig
hreyfingin raunverulega er ávegi
stödd. Það er aðkallandi málefni
til umfjöllunar og stórum
nærtækara en áhyggjur af þvi
hvort fólk skilur mikilvægi
kynferðismálanna réttum skiln-
ingi ellegar veður i villu ogsvima
um þau efni. Yfirdrifin áhersla á
kynferöismál leiðir i sjálfu sér
ekki fil neins, af henni spretta
ekki neinar þær markvissar eða
beinskeyttar aðgerðir, sem
megna að breyta þjóðfélagsstöðu
kvenna i átt til jafnréttis.
Vandinn er sá hvernig takast
megi að gera kvennahreyfingu á
borð við til að mynda Rauðsokka-
hreyfinguna að raunverulegu
þjóðfélagsafli, sem nái þeim
áhrifum, að þeirra gæti á mikil-
vægum sviðum svo sem i' atvinnu-
lifi, menningarlifi og i stjórnmál-
um, að hún fái einhver ju til leiðar
komið, sem raski núverandi
mynd, sem einkennist af veldi
karla og forræði þeirra á öllum
sviðum þjóðlifsins.
Borgaraskapur
Það stoðar litt að segja sem
svo, að borgaraleg kúgun-
armunstur verði að uppræta rétt
eins og það liggi ljóst fvrir hvar
þau sé að finna og skilin séu
greinileg i þeim efnum. Svo
einfalt er þetta nú ekki, og
borgarastéttin erekki ein um það
að kúga kvenfólk eða beita
kynferðismisrétti.
Hér er reyndar komið inn á
efni, sem er býsna forvitnilegt til
umræðu.
Það er vitanlega augljóst, að
borgarastéttin og forsvarsmenn
kapitaliskra samfélagshátta hafa
löngum skilið gagnsemi þess að
notfæra sér hugmyndirnar um
heimilið sem hornstein
þjóðfélagsins eins og sagt er, sem
stofnun þar sem karlmaðurinn er
fyrirvinnan og hefur yfirráö og
allt forræði, en konan er bundin á
klafa þessara hefðbundnu og
gamalgrónu heimilis og
sambýlishátta, meira og minna
kúguð og ófrjáls að þvi' að lifa
eigin, persónulegu lifi. Henni er
þannig afmarkaður staður og
starf, en heimilið og verkaskipt-
ing innan þess er rétt eins og
þjóðfélagiö i hnotskurn. Þessi
viðhorf eru ein sterkasta stoð
borgaralegra þjóðfélagshátta, og
þeim hefur óspart verið beitt til
framdráttar borgaralegri og
kapitaliskri hugmyndafræði.
Framhald á bls. 13