Þjóðviljinn - 24.12.1979, Blaðsíða 2

2
Jólablað ÞjóOviljans 1979
Meðal efnis í
jólablaði
Bls. 2
Ný og áður óbirt saga
eftir Guðberg Bergssori/
,,Litla teiknaða telpan".
Þetta er upphaf að
óprentaðri skáldsögu,
sem Guðbergur á í f órum
sínum.
Bls. 5
Aldamótajól í norðlensk-
um afdal — Magnús H.
Gíslason ræðir við
Hallgrím Jónasson,
ferðagarp og f yrrverandi
kennara.
Bls. 9
Að ávaxta sitt pund.
Agúst Vigfússon segir frá
tveimur öldruðum mönn-
um sem verða fyrir
barðinu á óprúftnum
,,athaf namanni".
Bls. 10-11
Börn í Ijóði. Tiu Ijóð eftir
jafnmörg skáld. Börn
hafa oft orðið skáldum
yrkisefni, og hér má sjá
ólik vinnubrögð, ólík
viðhorf, ólík skáld.
Guðrún Svava Svavars-
dóttir myndskreytti þessa
opnu.
Bls. 12, 13 og 14
Jón Halldórsson bólstrari
er einn af helstu korta-
söfnurum landsins. Hann
á m.a. stórt safn af jóla-
kortum. Á þessum þrem-
ur síðum eru kort úr saf ni
Jóns, sem Guðjón
Friðriksson hefur valið.
Mesta athygli vekja
eflaust ,,ástandskortin"
— jólakort, sem teiknuð
voru og gefin út fyrir
hermennina, sem hér
voru á stríðsárunum.
Bls. 17
Hér finna skákunnendur
eitthvað til að glíma við
yf ir Jólin: tiu spennandi
skákþrautir, sem Helgi
ólafsson hef ur valið.
Bls. 19
,, L jósið á minningar-
kertunum" — smásaga
eftir Nóbelsverðlauna-
hafann Isaac Bashevis
Singer, i þýðingu
Málfríðar Einarsdóttur.
Forsiðumyndin er eftir
Ragnheiði Jónsdóttur og
nefnist ,,Deluxe and
Delightf ul".
Litla teiknaða telpan
Þaö var um vomótt, á þeim
tima sólarhrings þegar mörk eru
óljós m illi dags og nætur og birtan
er ljúf og ljós, og jafn stutt er i
rökkur og sól, aö ég greindi i sál
minni eitthvaö ámóta. Akvaö ég
þess vegna aö hverfa af braut
vanans og hlýöni viö umhverfi og
annarra manna vilja og halda inn
á einhver öfæfi.
Ég haföi margoft áöur fundiö
hjá mér löngun, annaö hvort til aö
ganga á f jöll eöa rölta um flæöar-
mál, horfa á ekkert háloftanna
eöa á víöáttur opins hafs, þarsem
i órafjarlægö eru útlöndin mln en
hvergi sést strönd.
Mig langaöi sjaldan aö sitja i
miöri hliö og viröa fyrir mér lág-
lendi eöa horfa upp til tindanna.
En I miöjum hliöum vilja flestir
sitja og horfa sælir á eitthvaö sem
hver maöur getur séö og hægt er
aö ræöa um viö alla.
Ég héltaf staö næstum án far-
angurs og ætlaöi aö nærast á
grösum og veiöi úr fljótum og
vötnum eöa fuglum loftsins. Þess
vegna geymdi eg I vasanum litla
teikniblokk. Ég hugöist teikna
andlit mitt daglega af spegli
polla, til aö athuga og sanna aö
dvöl á öræfum undir beru lofti
mundi breyta svip minum og
kannski sjóninnilika.Mig langaði
aö teikna öræfablóm og fjalla-
jurtír sem fást ekki til að vaxa i
skrautgöröum.
— Ef þú værir jurt vildir þú
ekki heldur vaxa I garði, sagöi ég
viö sjálfan mig á göngunni og
bætti viö:
— Heldur mundir þú fölna og
deyja en festa rætur I beöi undir
skjólvegg.Þú ert þinn eigin garö-
yrkjumaöur og rifur þig upp meö
rótum eöa klippir af þér blóm-
knappinn, þegar þér sjálfum
þóknast.
Ég fór ekki út i náttúruna og I
óbyggðir aö ákveðnu, fögru f jalli,
eins og feröamanna er háttur. Ég
hélt eitthvað út I buskann og lét
fætur ráða ferö yfir nafnlausa
steina og algengt gras og heiöar,
sem voruallarhverannarrilikar.
Þannig fannst mér best aö ferö-
ast. Mig gilti einu hvort fæturnir
stigu á sögurikan stað eöa nafn-
lausa jörö, enda eru lautir og
hólar aðeins lautir og hólar og
stráin erustrá og ilmurinn er ilm-
ur.
Ég áleit aö eflaust yrði ég ann-
ars hugar og frjáls á þannig
feröalagi. Þögn og hljóö náttúru
og öræfa áttu bræöur og vini I
huga minum. Ég hóf þvl ekki
spjall viö kletta, ég ræddi hvorki
viö jurtir né sjálfan mig, og golan
hjaíaöi ekki viö eyra mér. Þannig
feröaöist ég fótgangandi I nokkra
daga.
Þá henti þaö aö ég þoldi ekki
þögnina, þótt þögnin væri þrungin
röddum og raddirnar bergmáluöu
bæöi klettar og hugur minn hugs-
arnir sem ég hafbi ekki áöur gefið
neinn gaum.
Siðla dags dró ég teikniblokkina
úr vasa mlnum. Ég hugöist teikna
laufblöö á blómi. I staö þess að
draga ltnur á blaöiö stýrði hugur
minnhöndinnimeö blýantinum af
blokkinni, því ég varö annars
hugar I kyrröinni.
Rétt i þessu barst mér til eyrna
úr brjóstinu undarlegur hlátur. I
fyrstu grunaöi migað golan væri
aö skrlkja eöa siðdegissólin velt-
ist af hlátri I grænu grasi, og
kannski tistu fuglar I kjarri.
Orli'till vottur af hæöni var I hlátr-
inum. Hana á hvorki sólin né
vindurinn og ekki heldur fuglinn
eöa ferfætt dýr. Hæönin einkennir
hinn innri mann og er einvörð-
ungu til I eigin brjósti, og hún er
rik I manninum. Auövitað hljóp
roði I kinnarnar, enda er ég spé-
hræddur, eins og flestir, og þab
þótt ég dvelji úti I náttúrunni og
ég viti, aö náttúran hlær aldrei.
Hún myndar aöeins hljóð sem viö
ímyndum okkur slöan aö séu op,
hlátur, hvlsl eða eitthvað annað
sem einkennir manninn.
Ég haföi óvart beint blýants-
oddinum að laufblaöi blómsins og
fann óljósan unaöþegar oddurinn
sökk I safarikt blaöið.
Þá æpti einhver sem ég hélt
auövitaöaö væri vindurinn, og ég
sagði viö sjálfan mig:
— Ertu strax farinn aö heyra
ofheyrnir eöa oröinn svo við-
kvæmur sökum einveru aö þú
haldið aö laufblöð finni til eöa
kveinki sér?
Viö athugun á laufblaöinu sá ég
aö blýanturinn hafi pikkaö göt á
það, þannig aö ef lina væri dreg-
in milli gatanna mynduöust
tveir hringar. Hringa þessafæröi
ég umsvifalaust á blaö í teikni-
blokkinni, svo úr varö magi og
brjóst, en ég bætti viö nýjum
hring, þannig aö höfuö fæddist.
Slöan teiknaöi ég fætur og hendur
og hár. Þetta kallaöi ég dreng og
hugsaöi meö sjálfum mér:
Þennan dreng ætla ég aö eiga
aö félaga á heiöum úti.
Um leiö hófst sagan. Ég gaf
hlátrinum engan gaum og hélt aö
einmana sálin væri aö hlæja aö
sjálfri sér, eöa kannski að likam-
anum sem lýkur um hana.
Einhverra hluta vegna er
manni eölilegra að teikna strák.
Ég hafði ekki getaö teiknaö ein-
faldarimynd. Húnvareins og eft-
ir krakka, frumstæð og útllnurnar
án smáatriöa. Golan bærði örlitiö
blaðið I blokkinni og ég hélt aö
hugur minn breytti blaktinu I
hlátur, af þvi auövitaö gat ég
teiknaö miklu betri mynd. Ég
hugöist krafsa yfir hana þegar
einhver sagði:
— Ég er ekki strákur!
í stab þess aö krafsa yfir
myndina dró ég i flýti ferhyrning
utan um neösta hringinn. Hann
varö aö nægja fyrir kjól.
Ekki er meiri munur á strák og
stelpu á mynd, hugsaöi ég.
— Mér er sama þótt þú þekkir
ekki mun á teikningu af strák og
stelpu, sagöi röddin utan úr
buskanum.
Ég hrökk I kút þótt enginn sæi
mig. Engum er algerlega sama
um óvæntar hugsanir slnar. öllum
finnst eins og óviökomandi sál
fylgist meö sér. Enginn er alger-
lega einn.
— Það var ekki ætlun min aö
rökræöa viö fjarskann um dýpstu
vandamál lífsins úti á heiöum og
fjarri mannbyggöum, sagöi ég og
reyndi aö breiöa yfir mig eins og
maöur sem er staöinn aö ein-
hverjusem hann álitur aö séfyrir
neöan hans virðingu, þótt ekkert
sé til I eðli mannsins annaö en
hans eigin sannleikur.
— Þú ert ekkert ólikur öörum
mönnum, sagöi röddin. Þegar
maðurinn horfir i augu einhvers
eölis sem hann heldur aö sé ekki
til i sálinni, þá hleypur hann I fel-
ur, lokar sig inni, eða setur upp
merkissvip eöa ræöst á náungann
meö óbóta skömmum.
— Hver ertþú? spurði ég hik-
andi, líkt og ég ávarpaði anda
framliðinna.
— Auðvitað myndin sem þú
teiknaöir þér til ánægju I ein-
semdinni, svaraöi röddin.
— Þú þekkir ekki tífiö og tilver-
una ef þú ert aðeins mynd, sagði
ég og mér létti.
HvDIk heppni aö ég þurftí ekki
aö ræöa viö llfsreynda anda sem
þekkja ekki aöeins fortíöina,
heldur tíka samtiö, framtið og
dauðann, og eflaust lika eillföina.
— Ég veit jafn mikið um llfiö
ogþú,sagöi röddin. Sá er munur-
inn, að ég þori aö vita en þú ert á
flótta.
— Nýteiknuð ertu nýkomin á
blaö, sagöi ég. Þú ert ákveðin eins
og nýgrasðingurinn, fáfræöi og
þekkingarskortur gera þig ör-
ugga. Meö timanum mun
reynslan þagga rostann og reka
þig til aö hugsa i hljóöi.
— Kemst ég á blaö sögunnar?
spuröi röddin.
— Nú dámar mér, drengur
minn, sagöi ég.
— Telpa min, leiöréttí röddin.
Ég er Litla teiknaöa telpan.
— Jæja, sagöi ég. Mig gildir
einu af hvoru kyninu þú ert.
Teikningar eru hafnar yfir kyn.
— Kemst ég á blaö sögunnar
eöa verö ég aö dúsa I teikniblokk
miölungsteiknaraunség máistút
meö timanum? spuröi röddin
frekjulega.
— Nýteiknuö ertuorðin einsog
allir, sagði ég.