Þjóðviljinn - 27.02.1980, Page 9

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 27. febrúar 1980
Miövikudagur 27. febrúar 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Kort af Karibahafi; örin bendir á Grenada, sem er
aðeins rúmir 200 ferkm.
Grenada
Eyríki undir byltingarfána
Grenada er eitt af
smæstu ríkjum heims.
Fjölmiðlar höfðu það fyrst
og fremst af skrýtlu: for-
seti landsins trúði á fljúg-
andi furðuhluti og þjálfaði
her sinn smáan í að leita að
þeim.
Land þetta er lítil eyja
syðst í Karíbahafi og telur
100 þúsund íbúa. En það
hefur skapað áhyggjur
þungar á ýmsum háum
stöðum, ekki síst \
Bandaríkjunum. Því bylt-
ingarstjórn situr í landi
þessu og kveðst stefna á
sósíalisma.
Grenada fékk sinn skerf
af arfi nýlendutíma.
Vanþróun, atvinnuleysi,
fátækt og mjög einhliða
efnahagslíf, sem snerist í
kringum útflutning á
banönum og kakó.
Landið hlaut sjálfstæði
árið 1974 en haf ði áður ver-
ið bresk nýlenda. Varð af
þeim tíðindum minni fögn-
uður en skyldi, því ekki leið
á löngu áður en Eric nokk-
ur Gairy hafði tryggt sér
alræðisvald á eynni, en
hann hafði þegar undir
breskri stjórn skapað sér
nokkurt forskot til valda.
Að duga eða drepast
Andófiö gegn honum fór smám
saman harönandi. Forysta helsta
stjórnarandstööuflokksins, New
Jewel Movement, NJM, var öll i
felum. Eric Gairy haföi aö sögn
gefiö leynilögreglu sinni fyrir-
mæli um aö leita þá menn alla
uppi og myröa. Til aö slik tiöindi
settu ekki of stóran blett á oröstír
einræöisherrans átti þetta aö ger-
ast meöan hann væri i heimsókn i
Bandarikjunum.
Þeir sem sátu i forystu NJM
sáu fram á það, aö þeir mundu
ekki geta veriö i felum til eiliföar-
nóns. Þeir voru i bókstaflegum
skilningi dauöadæmdir ef þeir
ekki réöust til gagnsóknar. Þaö
var viö þessar aöstæöur, aö um
fimmtiu meölimir I NJM söfnuö-
ust saman viö herskála skammt
sunnan af höfuöstaönum, St.
George, aöfaranótt 12. mars i
fyrra. I dögun réöust þeir, létt-
vopnaöir mjög, á setuliöiö i her-
skólunum, kveiktu i þeim og tóku
útvarpsstöðina i grennd.
Þá strax um morguninn var tekiö
aö útvarpa áskorun tii almenn-
ings um aö risa gegn haröstjórn
Gairys, og hlaut sú áskorun
góðar undirtektir. Innan stundar
var allsherjarverkfall skolliö á.
Siöla sama dags gafst lögreglan i
St. George upp. Viku siöar haföi
veriö komið á fót byltingarstjórn
undir forystu NJM.
Mjólk og fríðindi
Siöan hefur ýmislegt gerst sem
hinir nýju valdhafar telja sér til
tekna. Ýmsar félagslegar um-
bætur hafa verið framkvæmdar.
öll börn sem eru yngri en fimm
ára fá ókeypis mjólk, fariö er aö
framkvæma áætlanir um opin-
berar framkvæmdir sem eiga að
draga úr atvinnuleysinu, heilsu-
gæslan hefur veriö bætt stórlega
meö aöstoö lækna frá Kúbu og
byrjaö er á herferö til aö útrýma
ólæsi. Mest nýlunda mundi þó
vera aö ýmsum þeim aöferöum
sem stjórnin hefur beitt til aö
fjármagna félagslegar umbætur.
Ein þeirra er sú, aö lækka laun
opinberra starfsmanna um þriðj-
ung!
Nýja stjórnin telur sig hafa
stigiö inn á brautina til sósialism-
ans. En leggur um leiö þunga á-
herslu á þaö, aö allt sé réttTbyrj-
un.
Uggur í
Washington
Engin er bylting án gagnbylt-
ingar og sannast það enn við hin-
ar smásniönu aöstæöur i Gren-
ada. I október varö uppvist um
samsæri gegn stjórninni. Um
tuttugu manns voru handteknir,
og var meðal þeirra þekktur for-
ingi hægrisinna. Þaö fylgdi sög-
unni, aö fundist hefðu vopna-
birgöir. Stjórnin hefur sterkan
grun um aö þarna hafi erlendur
stuöningur viö fjandmenn bylt-
ingarinnar komiö til.
Otti Bandarikjama.nna, sem
áöur er nefndur, er fyrst og
fremst viö þaö fordæmi sem
Grenada getur oröiö. En nýlendu-
timinn skildi eftir sig á Kariba-
hafi furöumörg smá eyriki, sem
eiga við ósköp svipuö vandamál
aö glima og Grenadá. ET aö
Grenadamönnum tekst vel aö
leysa þann brýna vanda sem
þeim var eftir skilinn gætu aörir
fariö aö hugsa sér til hreyfings.
Eöa eins og áhyggjufullur em-
bættismaöur í bandariska utan-
rikisráöuneytinu sagöi ekki alls
fyrir löngu i viötali viö Washing-
ton Post:
— Þaö er ekki til sú eyja i
Karlbahafi sem ekki gæti fariö
sömu leiö og Grenada á næstu
fimm árum....
(byggtá Ny Dag.)
Bandarikjamenn uggandi um
um þetta fordœmi
Hvar er íslensk
íþróttastefna?
\
Eftir ÁRNA BERGMANN
Fulltrúar íþróttahreyf-
ingarinnar eru nú oft að
því spurðir, hvort þeir ætli
að senda lið til Olympíu-
leikanna i Moskvu. Þar er
spurt um íþróttirog pólitík.
Um sama leyti berast
fregnir af íslenskum
keppinautum á vetrar-
ólympíuleikunum í Lake
Placid og þær vekja upp
aðra spurningu: um
íþróttapólitík íslendinga.
Fyrra málið litur út eitthvaö á
þessa leiö: Hingaö til hafa
íslenskir iþróttamenn látiö sem
pólitik og iþróttir væru sitt hvaö.
Nú eru Olympiuleikarnir i
Moskvu orönir stórpólitiskt mál,
þaö er enginn efi á þvi. Ann-
arsvegar vegna þess aö Sovét-
menn vilja láta slika hátiö efla
oröstir sinn i heiminum. Hins-
vegar vegna þess að þeir hafa
sent her inn i Afganistan og
Bandarikjamenn og fleiri ætla aö
mótmæla þvl meö þvi aö hætta
viö þátttöku.
Spurt um
samkvæmni
Hér veröa ekki endurteknir
ýmsir þættir þessa máls sem áður
hafa verið reifaöir i blaðinu. Best
aö iþróttamenn taki sjálfir sínar
ákvaröanir: Máliö stendur þeim
næst. Menn sjá af blöðum ólik-
legustu afstööu þeirra, sem eiga
mikiö I húfi þar sem Ólympiuleik-
ar eru. Telliez, franskur sprett-
hlaupari, segir, aö bestu mótmæl-
in væru i þvi fólgin aö bera
svartan sorgarboröa við opn-
unarhátiöina I Moskvu. Breski
heimsmetahafinn og hlauparinn
Sebastian Coe segist vel skilja
rökin fyrir þvi aö hunsa leikana.
Stangarstökkvarinn Abada,
franskur, segir aftur á móti, að
þegar Bandarikjamenn voru aö
kasta firnamagni af sprengjum
yfir Vietnam, þá hafi engum dott-
iö i hug aö setja Bandarikin I
iþróttabann neinskonar.
Siöastnefndu ummælin minna á
eitt: ef aö menn fara ekki til
Moskvu, þá hafa þeir væntanlega
gert þaö upp viö sig aö Iþróttir séu
og skuli vera pólitiskt vopn. Og
menn skuli veröa þá aö vera viö
þvi búnir að fylgja þvi viöhorfi
eftir í framtiöinni — hver sem I
hlut á.
Aftarlega í röðinni
En svo var þaö Lake Placid.
Manni dettur ekki i hug aö
hneykslast á þvi, þótt Islenskir
keppendur ljúki ekki keppni i
greinum sinum eöa þá séu meö
þeim siöustu sem I mark koma.
En útkoman hjá hópnum hlýtur
samt aö vekja upp þá spurningu,
hvort mikils sé misst, þótt tslend-
ingar sitji heima þegar blásiö er
til kappleikja af stæröargráöu
Ólympíuleikja. Vegna þess, aö
iþróttir lifa viö svo gerólik skil-
yröi hér á landi og hjá Iþrótta-
veldum, aö allur sá samanburöur
sem i keppni er fólginn er gjör-
samlega út i hött. Meira en svo:
þaö er mjög vafasamt, að Islend-
ingar ættu aö ganga inn i þann
heim sem stórsportið er — jafnvel
þótt þeir heföu fullar hendur fjár
til þess.
Hæpið fordæmi
Viö lifum á þeim timum, aö
umtalsveröur árangur á heims-
meistaramótum eins og Ólympiu-
leikar eru næst ekki nema að
iþróttafólkiö hafi lagt lif sitt undir
iþróttina frá blautu barnsbeini.
Það er sama hvort sundstjarnan
er austurþýsk eða bandarisk: ef
hún ætlar sér á verðlaunapall, þá
þarf hún aðhafa veriö komin ofan
i vatn aö svamla árla morguns
mestalla ævi sina. Þetta er
grimmur heimur og fáránlegur.
Hann er fullur meö djöfullegar
græjur og lyf og hormóna og
þjálfun sem eyöileggur likama
iþróttamannsins og brýtur hann
niður andlega. Hann er fullur af
heiftúölegri þjóörembu og
pólitiskri togstreitu; eöa hvaö
heföi fengiö Bandarikjamenn til
aö loka hóp kvenna inni I æfinga-
búöum, sem helst minna á
herbúöir i fimm ár, til aö þær
æföu þar blak fimmtiu vikur á ári
— annað en þaö, aö það á aö taka
gullverölaun i þessari grein af
erkifjandanum á Kúbu? (heimild
Washington Post). Þetta er
heimur viöbjóöslegrar barna-
þrælkunar: Bandarikjamenn
ætla sér nú aö feta i fótspor
Húmena — þeir hafa komiö sér
upp stúlku sem nú er sex ára ,,og
getur ýmislegt þaö i fimleikum
sem engin kona gat á Ólympiu-
leikunum 1972” — enda var hún
látin á jafnvægisslá áöur en hún
varö eins árs!
Táningsstúlkur beggja vegna
Atlantsála hafa bókstaflega soltiö
I hel af sjálfsdáöum — svo rót-
tæka megrunarkúra þurftu þær
aö ganga i gegnum.
Dreift átak
Svo mætti lengi telja.
En gott og vel: viö viljum samt
iöka iþróttir og munum gera þaö.
Og kannski veröum viö svo hepp-
in aö eignast nokkra menn, sem
geta náö góöum og sómasamleg-
um árangri án þess aö drepa sig.
Sjálfsagt aö þeir fái aö spreyta
sig ööru hvoru.
En vantar samt ekki mikiö
á þaö, aö menn hafi sest niður og
reynt aö gera sér grein fyrir þvi
hver er skynsamleg þátttaka
islensks Iþróttafólks i alþjóðleg-
um mótum? Væri ekki nær aö
draga verulega úr þeirri þátttöku
— og reyna eftir þvi aö undirbúa
hana betur i hvert skipti?
Iþróttamenn hafa aö sjálfsögöu
oft tekiö fram, aö Islensk yfirvöld
séu naum á peninga viö Iþrótta-
starf og vafalaust hafa þeir rétt
fyrir sér. En þótt aö allar
upphæöir væru tvöfaldaöar vær-
um viö samt naumir miöaö viö
þaö sem iþróttaveldin gera — og
sem fyrr segir — fordæmi þeirrs
er i meira lagi hæpiö. Viö þurfum
Ólympíuleikar í
Moskvu og
Lake Placid bera
fram brýnar
spurningar um
afstööu til íþrótta
hvort sem f járveitingavald hagar
sér betur eöa verr alltaf aö koma
okkur niöur á sæmilega skynsam-
lega notkun peninga. Og mér
vitanlega hafa hvorki pólitiskir
flokkar né aörir haft sig i frammi
um aö setja upp eitthvert
skynsamlegt mynstur fyrir
alþjóðlegt iþróttasamstarf.
Manni sýnist aö þaö ráöist eins og
margt annaö, af ýmsum tilviljun-
um og þvi, aö látiö sé undan
þrýstingihér og þar.Kannski öön
fremur af þvi aö þeir sem sitja á
peningakössum séu aö kaupa sig
undan kvabbi (og reyna aö sleppa
billega, náttúrlega). Auk þess
rýkur kannski einhver bæjar-
stjórn upp i augnabliks hrifningu
og gerir eitthvaö fyrir fótboltann,
af þvi strákarnir eru komnir heim
meö bikar eöa titil.
Iþróttastefna er ekki til, nema
velviljaöar almennar yfirlýs-
ingar og sundskylda (sem er
ágæt). Þaö vantar skynsamlega
kröfugerö um þátttöku á alþjóö-
legum mótum. Samþættingu
keppnisiþrótta og almennings-
iþrótta. Og margt fleira.
Er þaö ekki?
AB
Ég verö var viö þaö i vaxandi
mæli aö þreytu á málflutningi i
svonefndum jafnréttismálum
gætir f æ rikari mæli. Þessa
þreytu má alls ekki afgreiöa sem
„vörn karlmanna, er þeir sjá for-
réttindum sfnum ógnaö", þvi þeir
karlmenn sem þannig lfta á mál-
iö hlýöa aö Hkindum lftiö á þenn-
an málflutning yfirleitt. Ég á hins
vegar viö þau, sem berjast fyrir
jafnrétti, en telja þann dólgsmál-
flutning,sem einkennir mikiö af
þessari umræöu, vega gegn þeirri
jafnréttisbaráttu, sem róttækir
hafa viljaö hafa I heiöri, þó oft
hafi veriö deilt um leiöir.
Dólgamálflutningur
Meö dólgamálflutningi á ég,
umfram annaö, viö misnotkun og
losaraiega notkun hugtaka, al-
hæfingar út frá undantekningum,
sem oftar en ekki leiöa til þess aö
hinn raunverulegi vandi hverfur
og þar meÖ möguleikinn á lausn
hans og vilja skortir til aö kynna
sér máliö (sem er allt annaö og
verra en fáfræöi), áöur en geyst
er af staö.
Slagorö, eins og „konur eru
kúgaöar” „einstæöar mæöur eiga
bágt” „karlmenn hleypa konum.
ekki I forustuhlutverk”, „dag-
heimili eru forsenda fyrir frelsun
kvenna” og lengi mætti áfram
telja, benda okkur hreint ekki á
kjarna málsins. Þvert á móti eru
þau i besta falli of almenn til aö
vera nothæf og i versta falli
villandi.
Konur eru kúgaðar
Ég á erfitt meö aö skUja aö
nokkur maöur geti verið þessari
fullyröingu ósammála og einmitt
þess vegna kemur hún okkur aö
litlu gagni. Ég fæ nefnilega
heldur ekki séö aö nokkur geti
meö rökum mótmælt þvi aö karl-
menn séu kúgaöir, eöa i stuttu
máli: „maöurinn býr viö kúg-
un”.
Þarna á ég viö aö állt
mannkynið býr viö einhvers
konar takmörkim á vilja sinum,
firringu, já jafnvel auökýfingur-
inn býr við þá takmörkun sem
lögmál auövaldsþjóöfélagsins
setja honum.
Ég gæti nefnt kúgun á svörtum,
gyðingum, gulum, fötluöum, svo
ekki sé minnst á þeldökka, fatl-
aöa gyöingakonu — og þetta
siöastnefnda er á engan hátt
hugsaö sem brandari.
Vegna þess sem ofan greinir
veröum viö aö afmarka kúgun-
ina, sem viö erum aö ræöa hverju
sinni,og umfram allt veröum viö
aö reyna aö skilgreina orsök
hennar. Fullyröingin „konur eru
kúgaöar” felur nefnilega I sér aö
allar konur séu kúgaöar og þaö
sem meira er: ekki er geröur
greinarmunur á auökýfing og
betlara. M.ö.o. tökum viö frekar
afstööu meö kvenkyns atvinnu-
rekanda en karlkyns verka-
manni.
Einstæðar mæður.
I dreifiriti sem Alþýöubanda-
lagiö dreiföi fyrir kosningarnar
má m.a. lesa eftirfarandi:
„Hvernig komast þá einstæöar
mæöur og fjölskyldur þeirra
af? Þær komast engan veginn
af (!?!).Þær búa viö algjört
öryggisleysi, húsnæöisskort,
peningaskort, vöntun á gæslu
fyrir börn sin, oft á tiöum
lélega heilsu vegna vinnuálags,
óöryggi um atvinnu.”
undirstrk. og aths.undirritaös.)
Enn er enginn greinarmunur
geröur á auöi og fátækt. Ég hef
fulla vitneskju um þá svivirðu,
sem fjölmargar fjölskyldur búa
viö, einkum þar sem fyrirvinnan
er ein kona meö takmarkaöa eöa
jafnvel enga möguleika til aö fá
vinnu eöa aöeins mjög illa launað
starf.
En sameinumst um aö berjast
fyrir auknum rétti þessa hóps, I
staö þess aö slá honum saman viö
aöra einstaklinga, sem jafnvel
hafa þaö miklum mun betra en
gerist og gengur hjá hinum
almenna verkamanni.
Sjálft hugtakiö „einstæö
móöir” lýsir þar aö auki barn-
fyrirlitningu, sem full þörf væri á
aö uppræta. Foreldri meö börn
sin getur skv. minum skilningi
ekki veriö einstætt. Skv. Þvi ætti
einstæö móöir nánast aö merkja
■ móöur, sem hefur veriö skilin fra
börnum sinum!
Aö siöan töluvert margir
; karlmenn mundu gefa slatta af
árum úr lifi sinu til aö komast i
þetta hlutverk, sem þeim er
meinaö vegna löggjafar og heföa,
sém gera upp á milli kynjanna
konum I hag, er slðan annar
handleggur, sem ekki veröur
fariö nánar út I hér.
Sameinum launafólk.
• Ég er á þeirri skoöun aö viö
þurfum aö gera greinarmun á
kjonum eftir stétt þeirra. Ég vil
'ifullyröa aö sú barátta, sem
gengur út frá kúgun konunnar og
leitast viö aö sameina þetta kyn
til baráttu, ekki aöeins geti heldur
muni leiöa til andstööu við
baráttu launafólks fyrir bættum
ufskjörum og betra þjóöfélagi.
Ég fullyröi aö þaö sé hin almenna
tilhneiging auövaldskvenna aö
taka afstööu meö stétt sinni gegn
launafólki þegar I haröbakka
slær. Afstaöa þeirra mun ráöast
af þjóöfélagslegri stööu þeirra, en
ekki kyni.
A hinn bóginn fullyröi ég aö
samstaöa launafólks sé forsenda
þess aö þvi misrétti sem viö búum
viö veröi aflétt. Aö þaö sé ekki
nægjanleg forsenda er siöan ann-
ar handleggur, sem ég mun fjalla
um siöar. Reynum aö útskýra
þetta meö dæmi.
Dagheimili.
Aö dagheimili séu ein af
forsendum þess aö viö getum slit-
iö hlekki húsmóöurinnar viö elda-
vélina er mikiö rétt. Hins vegar
hefur þetta mikilsveröa atriöi I
allt of miklum mæli skyggt á önn-
ur hlutverk dagheimilisins svo
sem aö geta aö ööru jöfnu veitt
börnum uppeldislegar forsendur
umfram uppeldi heimilisins o.fl.
Ég leyfi mér að fullyröa aö dag-
vistun fyrir öll börn sé lýöréttindi
fyrst og fremst þeim sjálfum til
handa, en einnig foreldrum
þeirra og þá umfram allt annaö
húsmæörum og launafólki al-
mennt.
Viö berjumst þvi fyrir fleiri og
betri barnaheimilum en þaö felur
i sér auknar fjárveitingar til
byggingar dagvistunarstofnana,
en ekki siður aukin f járframlög til
bættrar starfsaöstöðu starfsfólks,
til betri menntunar og siöast en
ekki sist til stóraukinna launa.
Viö gefum okkur I upphafi aö
hér sé um augljós sameiginleg
hagsmunamál foreldra og starfs-
fólks aö ræöa og þvi munu þessir
hópar standa sámeinaöir i
baráttunni fyrir þeim. En þetta
þýöir aö sjálfsögöu aukna skatta
á hátekjufólk og atvinnu-
rekendur, þvi ekki erum viö svo
bláeyg aö ætla aö viö getum
stóraukiö samneysiuna ókeypis.
Og tæpast viljum viö hækka
skattana á láglaunafólki?
Þar viö bætist aö launahækkun
til starfsfólks dagvistunarstofn-
ana mun tæpast veröa að raun-
veruleika án þess aö kjör launa-
fólks I landinu batni almennt.
Þetta skilja launavinnuforeldrar,
en gera atvinnurekendur það?
Auövitaö munu þeir snúast gegn
launahækkuninni á sama hátt og
frú atvinnurekandi snýst gegn
kynsystrum sinum I verksmiöj-
unni, ef þær gripa tii verkfalls.
Forystuhlutverk kvenna.
Þaö er æöi oft fullyrt aö karl-
menn i póiitlskum samtökum og
verkalýöshreyfingu leggist gegn
þvi aö konur veljist til forystu.
Þaö er einnig fullyrt aö þaö sé
sérvandamál kvenna aö eiga
Björn
Amórsson
skrifar
erfitt meö aö stiga I pontu og
fylgja málum sinum. Enn er
hluti vandans falinn. Ég vil full-
yra aö þaö sé almennt vandamál
beggja kynjanna, aö við erum
yfirleitt alin upp viö það aö halda
kjafti og hlita forsjá „betri og
hæfari manna”. Og hvaö fyrri
fullyröinguna varöar þá hef ég
aldrei rekist á þaö, hvorki I þeim
pólitisku samtökum, sem ég hef
tilheyrt, eöa innan samtaka
launafólks,aö gengiö hafi veriö
fram hjá manni af þeirri ástæöu
einni aö hann væri kona. Þvert á
móti er sú viöleitni vaxandi i
seinni tiö aö unniö er aö þvi mark-
visst aö reyna aö fá konur til aö
setjast á framboöslista.
Ehi er þá þessi margumræddi
Framhald á 13. siöu.