Þjóðviljinn - 08.03.1980, Qupperneq 11

10 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 8. mars 1980
Vi6 innréttingasmI6i i Fifu
Ein þeirra eldhúsinnrétttinga sem Flfa framleiðir.
wJt 'rzr - ; ||t ir ? f|', ' .1 m
1B M 9s||lpij|| rt'f •
P } || W % I f ) J ^ *
Mí í| f/'/rl íf ,Í i
m | ■ | : 1 1 ^ j
i ...n.'.. u JIÍSSBSt
Laugardagur 8. mars 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 11
Húsgagnasmíði er að
verða láglaunaiðnaður
Fyrir skömmu greindi Þjóðviljinn frá ástandi mála
hjá Trésmiðju Austurbæjar. Henni hefur verið lokað og
ekki hef ur veriðstaðið í skilum við starfsmenn. Ástandið
er ekki beysið hjá mörgum öðrum trésmiðjum, enda nýt-
ur þessi iðnaður ekki tollverndar lengur og innfluttur
varningur sækir stöðugt á. Við tókum Kristbjörn Árna-
son húsgagnasmiðtali og inntum hann eftir helstu orsök-
um þess vanda sem trésmiðjurnar eiga við að glíma.
Kristbjörn stýrir Fífu sf. í Kópavogi, sem hefur sérhæft
sig í innréttingum, einkum eldhús- og klæðaskápum.
— Eg hjó t.d. eftir þvi, sagöi
Kristbjörn, aö fyrir skömmu var
auglýst uppboö hjá bæjarfógetan-
um I Kópavogi. Þar voru m.a.
auglýstar fjórar spónlagningar-
pressur, en slíkar pressur eru
ekki fleiri en 7-8 i Kópavogi. Þetta
er mjög dæmigert fýrir ástandiö I
húsgagnaiönaöinum nú.
Viðkvæmt
atvinnuástand
Atvinnuástandiö i þessari grein
er afskaplega viökvæmt og fyrir-
tækin standa frekar höllum fæti.
Hilsgagnasmlöin er berskjölduö
gagnvart samkeppni erlendis frá,
þvi nU eru engir verndartollar á
innflutningi lengur. Viö eigum þvi
I samkeppni viö verömyndun
annars staöar I heiminum, aöal-
lega þó á Noröurlöndum, en þaö
þýöir aö þessi innanlandsmark-
aöur er I raun oröinn alþjóölegur
markaöur.
HUsgagnaiönaöurinn getur ekki
eins og flestar aörar iöngreinar
leitaö á náöir Verölagsskrifstof-
unnar og fengiö hækkanir á sinum
vörum. Viö veröum aö laga okkur
aö verömyndun á þessum mark-
aöi og siöan ræöur samkeppnin
þvi, hvort viö getum selt okkar
vöru. Alvarlegast I þessu sam-
bandi er þaö, aö á Noröurlöndum
er þessi vara i raun niöurgreidd
og kemur þannig hingaö, rétt eins
og lambakjötiö sem viö kaupum.
Norömenn, Danir og Sviar,
greiöa þessar framleiðsluvörur
niöur, en um 60% af öllum inn-
flutningi innréttinga kemur þaö-
an. Innflutningur á húsgögnum og
innréttingum hefur aukist um
200% frá ársbyrjun 1976 til ára-
mótanna ’78-’79.
Markaöshlutdeild innlendra aö-
ila var 1975 um 95%, en var komin
niöur I um 76% i árslok 1977. Og
siöan hefur innflutningur aukist
verulega.
Starfsmenn og þeirsem þykjast
vera aö reka fyrirtækin bera
þetta ekki uppi endalaust. Viö er-
um sex, sem störfum hér og velt-
an á þessu ári er áætluö 200-250
miljónir króna.
Gjaldeyrissparnaður
— Er þetta ekki sóun á gjald-
eyri aö auka svo mjög innflutning
á innréttingum?
— Jú, og ég fullyröi aö viö spör-
um á milli 10 og 12 miljaröa I
gjaldeyri á þessu ári og þaö þýöir
um 60-70 miljónir á hvern mann
sem starfar I húsgagnaiönaöi hér.
Ég vil aö þaö sé litiö á þetta ná-
kvæmlega eins og þær atvinnu-
greinar sem beinlinis afla gjald-
eyris, þvl aö þetta er auövitaö
ekkert annaö en gjaldeyrisöflun,
þvi viö seljum á þessum innlenda
en þó alþjóölega markaöi.
I þessu sambandi má nefna, aö
á sýningunni Heimiliö ’78 var inn-
flutningsverslunin I stórum stil I
meirihluta meöal sýnenda. Inn-
flytjendur hafa stutt sýningaraö-
ila hér til þess aö halda þessar
sýningar, á meöan viö veröur aö
greiöa auglýsingakostnaö, upp-
setningu og sýningarmuni, sem
eru meira og minna ónýtir aö
sýningú lokinni.
Nýtt „Iðjusvæði”
— Hvernighefur þróunin veriö i
þessum iönaöi siöustu árin?
— Ariö 1971 hófst mikil fram-
þróun sem stóö til 1975 eöa ’76 . A
þessu timabili varö glfurleg
framleiösluaukning, um 50% á
fyrrihluta þessa áratugs aö þvl er
Félag húsgagnaframleiöenda
fullyröir, — sem varö til þess aö
laun starfsmanna hækkuöu. En
slöan hefur nánast engin framför
orðið ef litiö er á þennan iönaö I
heild.
Viö höfum búiö viö vaxandi
samkeppni og minnkandi fjár-
magn. Þaö hefur veriö komiö I
veg fyrir allar eölilegar framfar-
ir. Þróunin stefnir I þá átt, aö hús-
gagnaiönaöurinn veröi nýtt
„Iöjusvæöi”, ef svo heldur fram
sem horfir. Launin lækka I þess-
ari atvinnugrein og viö eigum I
erfiöleikum meö aö halda hæfum
iönaöarmönnum I samkeppni viö
byggingaiönaöinn, þar sem allt
annaö lögmálrlkirl sambandi viö
verömyndun.
Vantrú
— Hvaða opinbera fyrirgreiöslu
fá trésmiöjur miöaö vi6 aðrar
iöngreinar?
— Framleiöslu- og rekstrarlán
iönaöarins á árunum 1977-79 voru
t.d. þannig, aö trésmiöjur 8-9% af
heildarlánunum, en viröisverö-
mæti framleiöslunnar var á
sama tima 3270 miljónir króna. A
þessum sama tima fékk vefjaiön-
aöur, skó- og fatagerö um 40%
nam 2600 miljónum króna.
Þaö viröist þvi sem vantrú sé á
iöngreinina sem sllka hjá pen-
ingastofnunum I þjóöfélaginu. En
þaö , væri vissulega afskaplega
miöur, ef hreinlega ætti aö leggja
niöur þá kunnáttu og hæfni sem
islenskir húsgagnasmiöir hafa til
aö bera.
Okkur finnst lika mjög ein-
kennilegt I sambandi Viö lánafyr-
irgreiöslu, aöekki skulivera hægt
aö tryggja lánin meö vélunum
sjálfum, heldur er ætlast til aö öll
lán séu tryggö meö fasteignum.
1 lögum er gert ráö fyrir aö
lánafyrirgreiöslá til húsgagna-
smiöi nemi allt aö 50%, en viö fá-
um aldrei meira en30%-35% og þá
afgreitt allt aö ári seinna en
framkvæmdir á sér staö, og þaö
Kristbjörn Arnason: Húsgagnaiönaöurinn er
fjármagnsiéttur og hentar þvi vel til atvinnu-
uppby ggingar. (Myndir: — gel)
Nauðsynlegt að jafha
aðstöðumuninn milli
islenskra jramleiðenda og
erlendra samkeppnis-
aðila þeirra, segir
Kristbjörn Ámason
húsgagnasmiður
Mikil þróun í iðngreininni
fram til 1975, en
síðan hefur verið stöðnun
sjá allir hvaö slikt hefur aö segja I
þeirri veröbólgu sem hér rikir.
Hentar vel til
a t vinnuup pby ggin gar
Húsgagnaiönaöurinn er reynd-
ar i eöli slnu afskaplega fjár-
magnaléttur iönaöur og hentar
þvi vel til atvinnuuppbyggingar.
Til dæmis hafa bæöi Norömenn og
Svlar notaö hann til atvinnuupp-
byggingar I hinum dreiföu byggö-
um,, meöal annars tilaö draga úr
fiskveiöum þar sem sliks er þörf.
Þaö væri auövitaö auöveldara
fyrir okkur aö hætta framleiöslu
og fara aö flytja inn innréttingar.
Viö getum t.d. boriö saman hús-
næöisþörfina og áhættuþörfina
hjá innflytjanda annarsvegar og
fromleiöanda hinsvegar. Inn -
•blytjandinn pantar meö tveggja
mánaöa fyrirvara og greiöir þá
inn á vöruna. Innborgunarskyld-
an kemur þvi mjög litiö viö þann
sem flytur inn innréttingar.
Hugsjónastarf
— Hvaö mætti helsta veröa tii
bóta fyrir Islenska húsgagna- og
innréttingaframleiöendur?
— Þaö væri mjög til bóta þó aö
ekki væru annaö en jákvæö viö-
horf stjórnvalda á hverjum tima,
þannig aö menn kæmu auga á
mikilvægi þessarar greinar fyrir
þjóöfélagiö.
Hér á Reykjavikursvæöinu eru
um 200 manns félagsbundnir I
Sveinafélagi húsgagnasmiöa og
eitthvaö á annaö þúsund manns
hafa starfaö viö þetta á landinu i
heild.
Þaö þarf tvlmælalaust aö jafna
aöstööumuninn á einhvern hátt
viö þessa samkeppnisaöila okkar,
þvl þaö er aö vera einskonar hug-
sjónastarf aö standa I þessu.
Tiskusveiflur
— Eru framleiðsluvörurnar
hannaöar hér?
— Okkur hefur tekist mjög illa
aö nýta íslenska arkitekta til aö
hanna Islenskar vörur. Fyrir-
tækjunum finnast þeir vera dýrir.
En þaö er engin leiö aö vera I
samkeppni viö iönaö sem viö er-
um aö stæla. Viö þurfum aö
hanna okkur vörur hér. Einnig
má nefna hér þær gifurlegu tisku-
sveiflur sem veröa i húsgagna-
iðnaði og sem kalla á breytingar á
vélakosti. Hinsvegar hafa fyrir-
tækin ekki möguleika á breyting-
um á vélum, þvl til þess vantar
fjármagn.
Stöðnun.
Iögreinin hefur staönaö á siö-
ustu 4-5 árum og þaö þarf aö gera
átak ef menn vilja halda hús-
gagnasmiöum i starfi. Margir út-
skrifast árlega úr Iönskólanum,
en þeir fara ekki til starfa I iön-
greininni. Húsgagnaverslanimar
gleypa þá flesta, — þær hafa
sprottiö upp. Eg geri ráö fyrir aö
þetta ár veröi erfiöara en þaö siö-
asta, ef ekkert veröur aö gert.
Bankarnir drógu saman
lánafyrirgreiöslu um siöustu ára-
mót, sem aftur þýöir þaö, aö þeir
sem selja okkur efni veröa aö
draga saman. Viö veröum hins
vegar aö standa okkur I sam-
keppni viö útlendingana, hvaö
sem á gengur.
Þegar útflutningsgreinarnar
geta sagt aö þær vanti svo og svo
marga miljaröa til aö endar náist
saman, þá viljum viö gjarnan aö
litiö sé á húsgagnasmiöina meö
velvilja og þaö tekiö meö I reikn-
inginn, hvaö fólkiö sem starfar i
þessari grein aflar raunverulega i
þjóöarbúiö. _eös.
Styrkur bandarískra kvikmynda
felst í auglýsingaskrumi
Viðtal við
Ole Breiten-
stein kvik-
mynda-
Iræðing
Kvikmyndafræðingur-
inn Ole Breitenstein
hefur dvalið þessa vik-
una á íslandi i boði Nor-
ræna hússins fyrir frum-
kvæði Myndlistarkenn-
arafélags íslands og
haldið fyrirlestra i Nor-
ræna húsinu og Háskól-
anum. Fyrirlestrar Ole
hafa verið fjölbreyttir
og m.a. fjallað um þátt
kvikmynda og mynd-
máls í útbreiðslu menn-
ingar og hvérnig kvik-
myndir geta stuðlað að
skoðanakúgun og flat-
neskju.
Blaöamaöur Þjóöviljans kom
aö máli viö Ole Breitenstein i vik-
„Bandariskar stórmyndir eru
framleiddar meö þaö fyrir augum
aö ná tii sem flestra menningar-
svæöa”.
unniog ræddi viö hann um ofbeldi
i kvikmyndum, hrollvekjur og
vald bandarískra kvikmynda og
áhrif þeirra á skoöanamyndun.
— Þú ritaöir bókina „Kila pá
bio — köp en livsstil” („Skrepptu
á bió, — kauptu þér lifsstil”) á-
samt blaðamanninum Evu Wik-
ander. Um hvaö fjallar þessi bók?
— Hún fjallar I stuttu máli um
hvernig kvikmyndin getur mis-
notaö biógesti og oröiö aö auglýs-
ingamiöli fyrir lifsstil. I Svlþjóö
eru 60% blógesta börn og ungling-
ar. Stór hluti þeirra er unglingar
sem njóta félagslegs öryggis I litl-
um mæli, eiga rótlausa foreldra
eöa koma frá heimilum þar sem
erjur og vandamál eru daglegt
brauö. Þessir unglingar eru þvl
móttækilegri fyrir ytri áhrifum
kvikmynda og velja sér gjarnan
hetjur hvita tjaldsins sem fyrir-
mynd. Bók okkar leitast viö aö
kasta ljósi á þessi fyrirbæri
og bregöa upp mynd af hvernig
kvikmyndaframleiöendur og
auglýsingaiönaöurinn hannar
vöruna fyrir markaöinn meö ein-
mitt unglinga I huga.
Huggun valdalausra
— Þú hefur rannsakaö ofbeldi i
kvikmyndum. Hvaö hefur þú aö
segja um þennan þátt biómynda?
— I fyrsta lagi held ég ekki aö
ofbeldi I kvikmyndum veröi til
þess aö unglingar beiti ofbeldi
eftir aö hafa séö slikar myndir.
Ég tel aö ofbeldi kvikmynda sé
fyrst og fremst huggun fyrir
valdalausar manneskjur. Kvik-
myndin spilar oft á bældar hvatir,
senl þurfa aö fá útrás. Þannig fá
manneskjur meö bælt kynferöisllf
útrás meö þvi aö horfa á klám-
myndír, kú’gáöar manneskjur
meö þvi aö horfa á ofbeldismynd-
ir, og fólk sem þyrstir eftir ást og
umhyggju nýtur þess aö horfa á
ástarmyndir og þar fram eftir
götunum.
— Hvaö viltu segja um banda-
rlsku kvikmyndina sem slika?
— Styrkleiki bandarlsku kvik-
myndarinnar er einkum fólginn I
auglýsingaherferöum og auglýs-
ingaskrumi. Þegar bandarisk
kvikmynd er sett á markaö er
variö óhemjufé til aö auglýsa
hana og iöulega er þaö gert þann-
ig aö fólk kemst ekki hjá þvi aö
sjá myndina. Aö ööru Ieyti spila
þessar myndir á aölagandi mál-
efni og byggja á almennum hvöt-
um og þvingunum. Margar þeirra
eru hreinlega vondar eins og Súp
ermann, sem var hæg ikvikmynd,
litill hraöi I henni og illa
gerö. Yfirleiít eru þessar mynd-
ir geröar af mikilli tækni
þekkingu. Sem dæmi um aug-
lýsingaherferöina get ég nefnt
þér, aö þegar Súpermann var
sýnd I Sviþjóö, eyddi kvikmynda-
félagiö hálfri miljón sænskra
króna I þaö eitt aö auglýsa mynd-
ina.Einnig koma alls konar vörur
á markaöinn samhliöa mynd-
innisem selja myndina eöa öfugt.
„Súperman var
auglýst í Sví-
þjóð fyrir hálfa
miljón
sænskra króna”
Þannig fylgdi miöunum á Súper-
mann afsláttur á McDonalds
hamborgarastaöi Stokkhólms.
Gegn framvfsun miöans fékkst þú
tyeggja króna afslátt á Súper-
hamborgurum McDonalds.
Þannig var einnig „Grease” sett
á markaöinn: Fyrst platan, þá
myndin, svo fötin. Þetta fyrir-
brigöi sölu hefur verið kallaö
„sjokksala” og miöar aö þvi aö
taka markaöinn meö áhlaupi. Viö
veröum einnig aö hafa i huga, aö
bandarisk kvikmyndafélög eru
hluti af stórum fjölþjóðafyrir-
tækjum sem selja aörar vörur og
þannig tengist bandarisk kvik-
myndaframleiösla æ stærri vöru-
markaöi.
Þaö hefur einnig veriö áber-
andi, aö kvikmyndafélögin fram-
leiöa færri myndir, en leggja
meira fé I þær og auglýsa þær
meira. Þessi þróun byrjaöi eigin-
lega meö „Towering inferno”,
einni fyrstu stórslysamyndanna.
Þá er einnig eftirtektarvert, aö
áöur var frumsýning bandariskra
stórmynda iöulega á einum eöa
tveimur stööum I USA, siöan voru
myndirnar frumsýndar I Evrópu
nokkrum mánuöum siöar og
kannski Imörgum árum síöar. I
þróunarlöndunum. I dag eru
bandariskar stórmyndir frum-
sýndar jafnhliða alls staöar I
heiminum. Fleiri kóplur eru
geröar en áöur og heimurinn tek-
inn meö sameiginlegu áhlaupi.
Þannig var t.d. King Kong frum-
sýnd á 1200 stööum samtimis i
USA, og á sama tlma á 16-24 stöö-
um bara I Sviþjóö. Og ef viö tök-
um „Grease”, þá var hún frum-
sýnd sama daginn i Stokkhólmi
og höfuðborg Zambiu. Bandarisk-
ar kvikmyndir eru þær einu sem
dreift er um allan heim. önnur
lönd jafnast ekki á viö Bandarikin
I dreifingu kvikmynda. Og þessu
fylgja aö sjálfsögöu mikil menn-
ingaráhrif.
Dreifing um heim allan
— Hvaöa helstu áhrif er hér um
aö ræöa?
— Eg geng út frá þvi sem visu
aö útjöfnunin á smekk áhorfenda
hefur náö þvi marki aö búnar eru
til stórmyndir I Bandarlkjunum
sem ná til allra landa og allra
menningarsvæöa. Þessar myndir
hafa smám saman þau áhrif á
viðkomandi þjóöfélög, aö þau
velja sér bandariskar fyrirmynd-
ir. Ekki hafa allar kvikmyndir þó
þessa verkun, margar eru mis-
heppnaðar, eins og t.d. King
Kong.
— Hvernig er hægt aö meta siik
áhrif?
Þaö er auövitaö mjög erfitt.
Kvikmynd liöur hratt, og erfitt aö
segja um hvaö situr nákvæmlega
eftir hjá áhorfanda, sem siöar
veröur stefnumótandi I uppeldi
hans og skilgreiningu á umhverfi.
Ég vinn sjálfur þannig aö ég reyni
aö sýna tilhneigingar sem koma
fyrir I sífellu. „Leyndar skoöan-
ir”er kannski hægt aö kalla þetta
fyrirbæri. Þaö er iöulega strikaö
undir almennar skoöanir og for-
dóma; konan á aö vera kona,
maöurinn á aö vera sterkur og
þar fram eftir götunum.
Að stugga vð Guði
— Þú hefur lagt mikla stund á
hrollvekjuna. Hvaö hefur þú aö
segja um þessa tegund kvik-
mynda?
— Þaö er dálltiö einkennilegt aö
hrollvekjumyndir virðast ávallt
koma fram á krepputlmum.
Þannig var mikil bylgja hroll-
vekjumynda á fjóröa áratugnum
og ný bylgja skall á fyrir 10 árum
eöa þarum bil þegar orkukreppan
og aörir efnahagserfiðleikar
steöjuöu aö.
Annars eru hrollvekjur aftur-
haldssamar I eöli slnu. Þær
byggjast á einfaldri siöfræöi sem
gengur I megindráttum út á þaö
aö allt fer úrskeiöis ef fariö er
yfir ákveöin siöamörk. Þannig
var t.d. „brjálaöi vlsindamaöur-
inn” (Frankenstein, svo eitthvað
sé nefnt) ógnun viö tilvist Guös.
Hann fór yfir markiö, bjó til lif-
andi veru og fór þar meö inn á yf-
irráöasvæöi himnafööu^ins. Þar-
afleiöandi varö hann aö blöa
Ole Breitenstein: — Kvikmyndaframleiðendur byggja æ meira á augiýsingamark-
aönum.
„Ofbeldlskvik-
myndir eru
huggun
vaidalausra”
bana, og afkvæmi hans einnig.
Konan hefur nú fengiö sama stat-
us og brjálaöi vlsindamaöurinn.
Hún hefur kynhvöt og framkallar
þarafleiöandi djöflaþrá hjá börn-
um, eöa hún veröur gripin hunda-
æöi eftir samfarir (smbr. „Ram-
bie”). Konan hefur einnig fariö
yfir þau mörk sem Guö hefur sett
og uppsker þarafleiöandi refs-
ingu.
Hrollvekjan höföar ennfremur
til lægri hvata, byggir mikiö á
táknmáli, einkum kyntáknum
ýmiss konar, og ýtir undir kyn-
lifsótta.
— Hefur ekki kynllfsótti minnk-
aö meö aukinni kynfræöslu?
— Nei, þaö held ég ekki. Kyn-
ferðislegir erfiöleikar eru þeir
sömu þrátt fyrir bætta fræösla
Fjölmiölar skýra sjaldan frá kyn-
llfi sem vináttu og ást milli
tveggja persóna, heldur viöhalda
gömum fordómum eöa útskýra
kynlif sem tæknibrellur. Þannig
hefur kynfræösla fjöjmiöla oft
orðiö til þess aö ýta undir tvöfalt
siögæöi. Þannig er þaö meö
menninguna llka. Vera má aö
manneskjur á Noröurlöndum séu
varöar gegn herskáum menning-
arstraumum aö einhverju leyti,
en þaö er mest á yfirboröinu. Til
aö verjast t.d. bandarískri menn-
ingarsókn þarf sterka menningu
heima fyrir. Þannig var þaö I
Víetnam; þaö var ekki hernaöar-
tækni Vietnama sem vann strlðið,
heldur menning þeirra. —im.