Þjóðviljinn - 12.04.1980, Síða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 12. aprll 1980
MOWIUINN
Málgagn sósialisma, verkalýös-
hreyfingar og þjóðfrelsis
tJtgefandi: Otgáfufélag Þjóöviljans
Framkvœmdastjóri: Eióur Bergmann
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Fréttastjóri: Vilborg Haröardóttir
Umsjónarma&ur Sunnudagsblaös: Ingólfur Margeirsson.
Rekstrarstjóri: Olfar Þormóösson
Afgreióslustjóri: Valþór Hlööversson
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón Friöriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnils H. Gíslason, Sigurdór Sigurdórsson.
Þingfréttir: Þorsteinn Magnússon.
Iþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elísson
Otkit hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson
Handrits- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigrlöur Hanna Sigurbjömsdóttir, Þorgeir Ölafsson.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir.
Afgreiösla: Kristin Pétursdóttir. Bára Halldórsdóttir, Bára Siguröar-
dóttir.
Simavarsla: ölöf Halldórsdóttir, Sigriöur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir
Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Otkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Siöumúla 6, Reykjavik.simi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
Áhœtta ríkissjóðs
Rokuf rétt Morgunblaðsins i gær um að skattheimtan
yrði í ár þremur miljörðum yfir áætlun er dæmi um lé-
legar upplýsingar blaðsins í skattamálum. Hið rétta er
að ríkissjóður tekur verulega áhættu og svo gæti farið
samkvæmt nýjustu upplýsingum að tekjuskatturinn skili
einum til tveimur miljörðum króna minna en gert hefur
verið ráð fyrir.
Stjórnarflokkarnir hafa nú lagt fram tillögu að
skattstiga sem felur i sér verulega breytingu frá fyrri
tillögum. Breytingin miðar að þvi að teygja úr skattstig-
anum þannig að menn fara ekki í ef sta skattþrep fyrr en
nettótekjur eru orðnar sjö miljónir króna, auk þess sem
skattaafsláttur og barnabætur eru hækkaðar. Miðað við
gamla skattkerfi hafa þessar breytingar í för með sér
verulega lækkun tekjuskatts á hjónum með tvö börn eða
fleiri og einnig verulega tekjuskattslækkun hjá hjónum
þar sem tekjur eiginkonu eru á bilinu 1 til 2 miljónir
króna.
Þess ber að geta að sú skattkerf isbreyting sem sam-
þykkt var vorið 1978 og kennd er við Matthías Á.
Mathiesen felur í sér að við afnám 50% frádráttar-
reglunnar f yrir eiginkonur hækka skattar hjóna þar sem
tekjur eiginkonu eru yfir tvær miljónir króna á sl. ári
verulega. Tillögur stjórnarflokkanna hafa það einnig í
för með sér að barnlaus hjón sem eru með tekjur undir
sjö miljónum lækka í sköttum, og hjón með eitt barn og
tekjur undir sex miljónum fá og lægri skatta. Þá kemur
fram þó nokkur skattalækkun á einstaklingum við þess-
ar breytingar.
Til þess að finna sér framhald á skattabarlóminum
tekur Morgunblaðið til þess ráðs að rangfæra upplýsing-
ar um aukningu atvinnutekna milli ára. Skattstiginn í
núverandi mynd er byggður á spá Þjóðhagsstofnunar
sem gerir ráð fyrir að tekjubreytingin milli áranna 1978
til 1979 haf i verið 45%. Samkvæmt úrtaki úr f ramtölum í
Reykjavík og úr f jórum kaupstöðum á Reykjanesi virð-
ist breyting atvinnutekna hafa numið46% milli áranna í
höfuðborginni, og heldur hærri prósentu í sumum kaup-
stöðum á Reykjanesi. Þar sem Þjóðhagsstofnun telur
likur benda til að meðalbrúttótekjur hækki minna en at-
vinnutekjur spáir hún því nú að tekjuhækkunin milli ára
á þeim f imm stöðum sem úrtakið nær til verði 46%. Um
landsmeðaltal verður ekkert vitað fyrr en lagt hefur
verið á og þess ber sérstaklega að gæta að atvinnuástand
á Suðurnesjum breyttist mjög til hins betra á árunum '78
og '79 og samsvarandi breyting til batnaðar varð ekki í
öðrum landshlutum, þar sem atvinnuástand var sæmi-
lega gott fyrir. Upplýsingar byggðar á framtölum úr
Reykjanesi geta því gefið mjög villandi mynd af lands-
meðaltalinu.
Við álagningu skatta nú er verið að framkvæma
skattkerfisbreytingu og við hana skapast mun meiri ó-
vissa um tekjuöflun ríkisins en verið hefur síðustu ár.
Sérfræðingar telja að þessi óvissuþáttur i tekjuskatti
einstaklinga geti numið tveimur miljörðum í plús eða
minus og jafnvel meira. Ef þessi óvissa reynist ríkis-
sjóöi mjög í óhag getur álagning tekjuskatta því skilaö
að minnsta kosti tveimur miljörðum og jafnvel þremur
til fjórum miljöröum minna en nú er gert ráö fyrir. Sú
lækkun tekjuskatta sem felst í tillögu um nýjan skatt-
stiga, hækkun barnabóta og persónuafsláttar felur þaö í
sér aö ríkissjóður tekur mun meiri áhættu f álagningu
tekjuskattsins en áöur var ráögert.
Þótt Þjóðhagsstofnun hafi nú endurskoðað tekjuá-
ætlunina og hækkað um 1 til 2% felur sú niðurstaða ekki í
sér nema 1 til 2 miljarða breytingu til hækkunar. Það er
breyting sem er vel innan við fyrrgreind óvissumörk.
Samanlögð niðurstaða þeirra sérfræðinga sem f járhags-
og viðskiptanefndir Alþingis hafa sér til ráðuneytis er
enda sú að ríkissjóður taki enn verulega áhættu og tekju-
skatturinn geti ef óvissan reynist ríkissjóði í óhag skilað
amk. einum til tveimur miljörðum minna en gert hefur
verið ráð fyrir. Þessvegna eru engin rök til annars en að
miða skattstigann við upphaflega spá Þjóðhagsstofnun-
ar um 45% hækkun atvinnutekna milli ára.
— ekh.
Hlíppt
I Lýörœöi og
i mannréttindi
Einar Olgeirsson ritar nýver-
• iö fróölega grein um vald og
J jafnrétti kjósenda i Rétt. Hljótt
I hefur veriö um kjördæmamáliö
■ aö sinnL en ef til vill kunna
| sjónarmiö Einars aö hreyfa við
a einhverjum. Hann segir:
■ „Stjórnarskrármáliö ætlar aö
J verða nefndum þeim, sem aö
■ þvl hafa starfað eftir 1944, erfitt
I viöureignar — og er þaö hart aö
■ ekki skuli fást inn i stjórnarskrá
| lýöveldisins þau mannréttinda-
■ ákvæöi, sem islensk alþýöa hef-
■ ur áunnið sér allt sföan 1874,
B heldur skuli allt, nema kjör-
■ dæmamáliö, enn sitja viö hiö
■ sama og embættismenn ein-
í valdskonungs ákváöu 1874.
En kjördæmamál og
■ kosningatilhögun eru enn orðin
| brýn úrlausnarefni, svo sem
■ eðlilegt er. Breytingar voru i
| þeim málum 1933—4, 1942 og
B 1959, svo tlmi er kominn til end-
■ urskoöunar.
Þaö er einkum tvennt, sem er
■ oröiö brýnt i hugum þorra
I landsmanna:
■ 1) Þaö er vaxandi krafa
| kjósenda aö þeir fái sjálfir aö
■ ráða hvaöa þingmenn séu kosn-
■ ir fyrir þá á þing, en aö slikt
■ veröi ekki sérréttindi flokks-
m stjórna eöa kjördæmisráöa. —
I Er hér um uppreisn gegn
■ flokksræöinu aö ræöa, sem oft
| hefur veriö misbeitt undanfariö.
■ Ennfremur er þetta lýöræðisleg
■ krafa almennings.
2) Þá er þaö oröiö óhjákvæmi-
■ legt vegna búsetubreytingar i
■ landinu aö gerbreyta þing-
? mannatölu, liklega meö nýrri
| kjördæmaskipan. Er þaö einnig
■ lýöræöisleg mannréttindakrafa.
! Hreppapólitík
I Þá vil ég og bæta þvi viö, meö
■ tilliti til reynslu undanfarinna
I ára, aö einmitt þegar Alþingi
m veröur æ meir stjórnandi efna-
■ hags- og framleiöslumála, þá er
„ mikil nauösyn aö haga kjör-
■ dæmaskipun þannig aö hjá
i þingmönnum veröi aö vera
J „hátt til lofts og vltt til veggja”.
| Hreppapólitlk þrengir hugann
■ og smækkar mennina — og gerir
I viturlega efnahagspólittk
m óframkvæmanlega, — ekki sist
■ þegar svo er komið aö stjórn-
■ vöid veröa m.a.s. aö ákveöa hve
Imikiö megi veiöa af hverri fisk-
tegund.
Þaö er rétt aö setja hér á blað
I hugmyndir sem hafa komiö
■ fram — og gætu nokkuö leyst
| þessi þrjú viöfangsefni:
Kjördœmaskipan
Stækkun kjördæmanna,
þannig aö t.d. gömlu fjóröung-
arnir yröu þar aö nokkru grund-
völlur, t.d. meö eftirfarandi
móti:
a. Vestfiröingafjóröungur eitt
kjördæmi, frá Hvalfiröi til
Hrútaf jaröar; sameinaöi tvö nú-
verandi kjördæmi.
b. Norölendingafjóröungur
yröi eitt kjördæmi, — sameinaöi
þau tvö, sem satt aö segja var
undarlegt aö aöskilja 1959.
c. Austfiröingaf jóröungur
yröi eitt kjördæmi, ef til vill allt
aö Jökulsá á Sólheimasandi aö
fornum siö, m.ö. oröum, aö
Vestur-Skaftafellssýsla kæmi
þarna meö.
d. Suöurlandskjördæmi mætti
gjarnan stækka. Spurning hvort
L.............
1
ekki væri viturlegt aö bæta
Gullbringusýslu viö þaö: Hin
miklu fiskver frá Grindavík
vestur um hringinn til Keflavik-
ur eiga betur heima meö Vest-
mannaeyjum og Þorlákshöfn en
Kópavogi og Garöabæ.
e. Liklega yröu Hafnarfjörö-
ur, Garöabær, Kópavogur og
Kjósarsýsla aö veröa sérstakt
kjördæmi.
f. Reykjavik yröi svo sem
áöur stærsta og fjölmennasta
kjördæmi landsins.
Einar Olgeirsson
Meö svona kjördæmaskipan
myndi margt af bvl sem snertir
jafnrétti kjósenda vinnast,
þegar búiö væri aö úthluta þing-
mannafjölda réttilega, — jafn-
vel þótt sérstakt tillit væri tekiö
til dreifbýlisins — og lands-
kjörnir þingmenn svo einvörð-
ungu miöaöir viö kjósendatölu.
Prófkjör lögbrot
Þá er réttur og vald kjósand-
ans til aö ráöa þingmönnum.
Væri ekki hægt aö leysa þaö
mál á eftirfarandi hátt:
Kjördæmisráö hvers flokks
býöur fram lista, sem á eru tvö-
fallteöa jafnvel þrefallt fleiri en
kjósa skal. Frambjóöendum sé
raöaö i stafrófsröö, þó þannig aö
hlutaö sé um eða dregiö á hvaöa
staf i stafrófinu skuli byrjaö
(svo A-iö sé ekki alltaf efst).
Kjósandi krossar viö sinn
flokkslista, en jafnframt viö þá
frambjóöendur á listanum (lög-
in ákveöa hve marga eöa máske
hámark og lágmark, sem þó
skapar meiri hættu á misnotk-
un) sem hann kýs. Þannig fá
einstaklingarnir aö ráöa hverja
þingmenn þeir kjósa, en á herö-
þannig, aö fjöldi óflokks-
bundinna manna komi á skrif-
stofu flokks fyrir kosningar til
að kjósa. — Slik prófkjör eru
bæöi lögbrot og stjórnarskrár-
brot. Þau eru brot á ákvæði
stjórnarskrárinnar um leyni-
Jegan kosningarétt, sem var
eitthvert mikilvægasta lýö-
ræöismát, er fram fékkst forö-
um og sýndi strax gildi sitt I ein-
hverjum mikilvægustu kosning-
um þessarar aldar: 1908, en þá
var leynilegur kosningaréttur i
fyrsta sinn. — Prófkjör eru þvi
alger lögbrot, þegar þau ná út
fyrir flokksbundna menn — og
löggjafinn haföi sérstaklega
haft I huga aö hindra allar svona
kjósendanjósnir eöa opinbera
yfirlýsingu um hvern menn
kjósi, með lagaákvæöinu um
aö ekki mætti safna nema tiltek-
inni tölu meömælenda, t.d.
aöeins 200 iReykjavik.
Þéttbýli —
strjálbýli
Þá er spurningin um þá efl-
ingu dreifbýlis, til jafns viö þétt-
býlið á Stór-Reykjavlkur-
svæöinu, sem oft er talaö um.
Sllkt myndi vinnast best meö
eflingu allstórra bæia út um
land, sem draga síðan til sln
Ibúa. Akureyri er þegar slikur
staöur og hefur mikla stækk-
unarmöguleika. Sauðárkrókur
og Húsavik gætu lika oröið sllkir
stórbæir, ef iönaöaruppbygg-
ingu landsins væri stjórnaö af
heilbrigðri heildarstjórn á at-
vinnullfinu, en ekki með þeim
handahófskenndu vinnubrögö-
um, sem oft hafa átt sér staö
undanfariö.
— Þannig mætti lengi telja en
skal ekki nánar farið út i þá
cálma h6r
Eitt skal þó sagt aö lokum:
Þaö er I senn heimskulegt og
illt verk þegar reynt er aö fá al-
þýöu dreifbýlisins upp á möti
Ibúum Reykjavikur.
Þorrinn af ibúum dreifbýlis-
ins eru vinnandi fólk: verka-
menn, sjómenn o.s.frv. — Yfir-
stéttin er fámenn.
Bestu bandamenn hins vinn-
andi fólks I dreifbýlinu eru
einmitt verkamenn
Reykjavikur. Þaö er verkalýöur
Reykjavikur, sem lengstaf hef-
ur rutt brautina I hagsmuna- og
réttindabaráttu alþýöu. Og oft
hefur jafnvel verkalýöurinn út
um land beinlinis fengiö
ur Reykjavikur hefur knúiö
fram meö langri og fórnfrekri
baráttu viö Reykjavikurauö-
valdiö.
ar kjördæmaráöa leggst sú
ábyrgö, aö velja þá menn á list-
ann, er þaö treystir nokkuö
jafnt, en gefi kjósandanum
siöan valiö.
Þessi aöferð myndi nálgast
þaö mest aö veita kjósendum
sjálfum valdiö. Og hún myndi
afnema þau „prófkjör”, sem
sumstaöar eru farin að tiökast
Aö þessu þarf alþýöa dreifbýl-
isins vel aö hyggja.
Samfylking allrar alþýöu
dreifbýlisins og verkalýöshreyf-
ingar Stór- Reykjavikursvæöis-
ins er skilyröi fyrir pólitiskum
og efnahagslegum sigri.
Islenskrar alþýöu á Reykja-
vlkurauövaldinu.
— ekh
09 skorið