Þjóðviljinn - 03.05.1980, Blaðsíða 8

8 SIÐA — ÞJ6ÐVILJINN Laugardagur 3. mal 1980
Ræda Asmundar Stefánssonar framkvæmdastjóra ASÍ 1. maí á Lækjartorgi
190 ár hefur 1. mai veriö alþjóö-
legur baráttudagur. Þó eölilegt sé
aö viö beinum athyglinni fyrst og
fremst aö þeim vandamálum,
sem okkur eru nærtækust, meg-
um viö ekki gleyma alþjóölegu
samhengi verkalýösbaráttunnar.
Viö hljótum aö styöja eftir mætti
réttindabaráttu þeirra sem
minnst mega sin og búa viö
ófrelsi og kúgun, hvar sem þeir
eru.
Á því kaupi lifir
enginn
Kjarabaráttan á Islandi i dag
snýst um þaö, hvort og hvernig
takast megi aö ná nýjum samn-
ingum. Lægsta mánaöarkaup
samkvæmt okkar töxtum er nú
um 246 krónur á mánuöi. A þvi
kaupi lifir enginn. Þaö kaup
veröur framar ööru aö hækka. Ég
legg þó áherslu á aö þaö er ekki
okkar markmiö aö kaupiö hækki i
krónum. Okkar markmiö er auk-
inn kaupmáttur, þ.e. meira fyrir
mánaöarkaupiö.
Atvinnurekendur reyna aö telja
almenningi trú um aö kauphækk-
anir lágtekjufólks séu undirrót
verðbólgunnar. Jafnvel þó verö-
bætur séu einungis greiddar
vegna þeirra veröhækkana, sem
þegar eru staðreynd i verslunum,
er veröbótakerfinu kennt um
verðbólguna. A siðastliönu ári, á
árinu 1978 og margoft áöur hafa
stjórnmálamenn gripiö til þeirrar
einföldu lausnar aö leysa verö-
bólguvandann meö kjaraskerð-
ingu. Er nokkuð sem bendir til
þess aö hér sé rétta lausnin fund-
in? Nei, veröbólgan hefur ekki
hjaönað. Ég Itreka aö veröbólgan
er margslungið fyrirbæri, og þó
misvitrir stjórnmálamenn búi sér
til þá hagfræöikenningu aö hátt
kaup sé eina vandamáliö stenst
sú kenning ekki dóm reynslunnar.
Ég ætla ekki aö halda hér ræöu
um veröbólguástæöurnar en ég
minni á aö ef ekki kaup hækkar
til jafns við hækkun verðlags,
minnkar kaupgetan. Verðtrygg-
ing launa er ófrávikjanleg nauö-
vörn launafólks gegn veröbólgu-
aögeröum þeirra, sem ráöa verö-
ákvörðunum i landinu og efna-
hagsmálum almennt.
Kjarabætur í stað
kjaraskerðinga
1 dag heyjum viö kjarabaráttu.
Baráttumál dagsins er: nýir
samningar. Samningar hafa
verið lausir frá áramótum, en
hvorki gengiö né rekiö i viöræö-
um. Tilboö atvinnurekenda er
hálfar verðbætur á hálfsárs
fresti. Lægsta kaupiö sem nú er
246 þúsund á mánuöi skal skoriö
niöur I 200 þúsund á komandi ári
og enn lengra niöur á þvi næsta.
Við krefjumst jákvæöra svara,
kjarabóta i stað kjaraskeröingar.
Kjörorö atvinnurekenda er nei.
Þaö eru neikvæö viöbrögö at-
vinnurekenda sem hafa dregiö
samningana á langinn. Þetta
veröur verkafólk aö hafa i huga
þegar þaö gagnrýnir seinagang i
samningamálum. Ef árangur á
aö nást I kjarabaráttunni verður
fólk aö beina spjótum sinum i
réttar áttir og fylkja liöi gegn
harösnúnu atvinnurekendavaldi.
Fleira skiptir máli
en kaupið
Ég vil leggja áherslu á aö fleira
skiptir máli en kaupið. Máliö er
ekki einu sinni svo einfalt aö
kaupiö ákveöi hvaö viö getum
fariö meö i buddunni I búöarferö.
Þvi áöur en aö þvi kemur, verö-
um viö aö skila hluta kaupsins 1
sköttum og útsvari. Otsvars-
hækkunin sem stjórnvöld hafa nú
ákveðiö er þvi ekki beint til þess
fallin að auövelda samningsgerö.
Þaö er jafn fráleitt að ætla sér aö
auka kaupmátt meö hækkun út-
svara og lækna verðbólguna meö
hækkun söluskatts.
Ég sagöi áöan aö fleira skipti
máli en kaupiö. Fyrir þá sem
veikjast skiptir öllu aö missa ekki
tekjurnar á meöan á veikindum
stendur. Þar sem báöir foreldrar
starfa utan heimilis er úrslita-
atriöi aö börnin fái notiö fullnægj-
andi dagvistunarþjdnustu og aö-
staöa fáist til þess aö taka leyfi
frá störfum ef börnin veikjast.
Kaup I fæöingarorlofi er mikil-
vægt réttindamál. Framgangur
hinna félagslegu atriöa skiptir
auövitaö ekki alla jafn miklu
máli, en fyrir þá sem eiga I hlut
skipta þau sköpum. 1 þessu efni
kemur ekki eitt i annars staö, en
félagslegar úrbætur metum viö
vissulega og erum þess minnug
aö viöast fer saman lágt kaup og
takmörkuö félagsleg réttindi.
Félagslegar úrbætur fela þvi I sér
kjarajöfnun. Meö þvi aö knýja á
um aukin réttindi afsölum viö
okkur ekki kröfum um aukinn
kaupmátt.
Samtvinna veröur kröfur á báö-
um sviöum. Krafan er aukinn
kaupmáttur og félagslegar úr-
bætur. Faglegar og pólitiskar aö-
geröir veröa aö fara saman og
minna veröur stjórnvöld á aö þau
veröa dæmd af verkum sinum
hvaöa flokkar sem meö völdin
fara. Við treystum þvi aö loforöin
veröi efnd.
Kjörorö atvinnurekenda er NEI. Ljósm. eik.
Torfi Þorsteinsson, Haga, Hornafirði:
Pílatus bað um mundlaug
til að þvo hendur sínar
1 83. tbl. Morgunblaösins þ. 12.
april s.l. ritar Þorsteinn
Sæmundsson stjarnfræöingur
blaöagrein, sem hann nefnir:
„Frá Keflavik til Bessastaöa” og
hefur inni aö halda nlö um einn
frambjóöandann til forsetakjörs,
frú Vigdisi Finnbogadóttur. Níö-
skrif um náungann er ávallt frem-
ur lágkúrulegt lestrarefni og ætti
raunar aö vera fyrir neöan virö-
ingu allra heiöarlegra blaöa-
manna aö taka til birtingar. Fáir
vita þó um efnisatriöi blaöa-
greina, nema aö lesa þær tii enda.
Þvl fór svo, aö undirritaður las
greinina til enda. Aö loknum þeim
lestri kom mér I hug litiö ljóö eins
af aldamótaskáldunum, sem er á
þessa leiö:
Taktu ekki niöróginn nærri þér,
þaö næsta gömul er saga,
aö gróöurinn lakasti ekki þaö er,
sem ormarnir helst vilja naga.
Kosningar til kjörs forseta Is-
lands eiga aö fara fram siöasta
sunnudag júnimánaöar n.k. svo
naumast er ráö, nema I tima sé
tekiö, aö upphefja þá
óhugnaniegu iöju, sem ætiö siglir
i kjölfar Islenskra kosninga, þ.e.
aö ausa auri og ókvæöisoröum á
frambjóöendur og reyna
aö reyta af þeim mannoröiö.
Sé huga rennt aöeins 12 ár
aftur I timann, má minnast eins
þáttar slikrar iöju, er núverandi
forseti, kona hans og börn voru
sek fundin fyrir andúö á erlendri
hersetu og gott ef ekki voru upp
grafnar myndir frá Keflavlkur-
göngum málflutningnum tilstuön-
ings. Nærri lá þá aö fjöllin
tækju jóösótt af siöferöilegri
vandlætingu Islenskra herstööva-
dýrkenda. Slöan hefur mikiö vatn
runniö til sjávar og margir og
miklir atburöir gerst, en Island er
enn á slnum staö á hnettinum,
herinn hreiörar um sig á Miönes-
heiöi óáreittur af Rússum og enn
viö hann gælt af þeim, sem djúp-
stæöri þjónslund þrælsins eru
gæddir.
Þeir sem nú gefa kost á sér til
forsetakjörs, viröast hver um sig
gæddir ýmsum þeim hæfileikum,
sem islenska lýöveldinu má til
sóma veröa, en þar sem aöeins
skal kjósa einn mann til þessa
viröulega embættis, eiga kjós-
endur völina, en einnig kvölina,
er þeir ganga aö kjörboröi og
velja einn úr hópnum.
Vafalaust er grein Þorsteins
Sæmundssonar rituö i góöum til-
gangi, meö hliösjón af viöleitni
hans, til aö verja land vort veldi
þeirra manna, sem herstööva-
dýrkendum eru þyrnir I augum.
En árangur er ekki ávallt i réttu
hlutfalli viö erfiöi. Þannig geröist
þaö nýlega I sveit einni úti á landi,
aö borinn var þar um bæi listi til
söfnunar undirskriftar meömæla
frú Vigdisar Finnbogadóttur til
forsetakjörs. A meömælalistann
buöust fleiri nöfn en rúm reynd-
ist fyrir. Og þeir sem buöu fram
Samstaða um
markmiðið
Launafólk innan ASÍ er marg-
litur hópur og auðvitað fara hags-
munir ekki aö öllu leyti saman.
Mismunandi viöhorf og ágrein-
ingur er þvi eðlilegur. Viö undir-
búning yfirstandandi samninga-
gerðar var töluvert deilt um þaö,
hvaða aöferöir séu heilladrýgstar
til þess aö tryggja hag þeirra sem
verst eru staddir. Minnug þeirra
deilna skulum við ekki gleyma
þvi, aö þó ágreiningur væri um
aöferðir, var fólk eindregiö sam-
mála um aö þeir verst settu yröu
aö hafa forgang. Samstaða allra
um framgang þess markmiös er
mikilvæg. Þeim sterku ber aö
styrkja þá sem veikar standa.
Krafan er ekki bara bætt kjör,
heldur jafnframt kjarajöfnun. At-
vinnurekendur reyna nú sem
endranær aö tvistra hinum ýmsu
starfshópum og stefna þeim
hverjum gegn öörum. Viö Itrek-
um þvl samstööu okkar og kröf-
una um kjarabætur og kjarajöfn-
un.
Sagan af Brésnév
A íslandi er kaup mun lægra en
hjá frændþjóöum okkar á Noröur-
löndum. Við getum ekki til lang-
frama búiö viö slikt ástand. Viö
sættum okkur ekki viö þá fram-
tiöarsýn, aö fólk flytjist heöan til
nálægra landa I leit aö betri kjör-1
um.
tslenskt verkafólk stenstl
samjöfnuð viö verkafólk frænd-
þjóöa okkar, en fyrirtækjum er I
hér ver stjórnað. Úr þvi veröuraö
bæta og koma betra skipulagi á j
efnahagsmálin i heild sinni.
Okkur er sagt aö ástandiö sé
erfitt, og I því sambandi minnist j
ég sögu, sem ég lærði af fulltrúum
Alþýöusambandsins i för til
Rúmeniu fyrir nokkrum árum.
Sagan hermir aö i heimsókn til
Parisar hafi Brésnév oröið yfir
sig hrifinn af fötum franska for-
setans og sent eftir efni svo gera
mætti sams kónar föt. Þegar
heim kom segir sagan að Brésnév
hafi beöiö klæðskera I Moskvu aö
sauma á sig föt úr efninu. Klæö-
skerinn mældi manninn og efniö
ogsagöisiöan: „Þvi miöur, félagi
Brésnév, fataefnið er allt of lltiö.
Þaö má gott heita ef þaö |
nægir i stuttbuxun”. Þetta þótti
Brésnév súrt i broti og hann haföi
fataefniö meö sér i feröum slnum
um Austur-Evrópu. Allsstaöar
fékk hann svipaö svar. Loks kom
hann til Rúmeniu, og I Búkarest
fór hann til klæöskera. Klæösker-
inn brást vel viö. Þegar Brésnév
Framhald á bls. 13
Torfi Þorsteinsson
nafn sitt, rökstuddu stuönings-
vilja sinn meö andúö á niðskrifum
Þorsteins Sæmundssonar.
Ekki skal ritverk Þorsteins
Sæmundssonar gert hér frekar aö
umtalsefni, en þar sem hann er
mjög nákominn aöstandendum
„Varins lands” og einn úr hópi
þeirra, sem létu sér sæma, aö
hefja ofsóknir og meiöyröadóma
gegn nokkrum oddamönnum her-
stöövaandstööu, skai hann á þaö
minntur, aö dómsofsóknir af sliku
tagi þjóna oft illa þeim tilgangi,
aö sápuþvo saurgaö mannorö.
Sllk viöleitni til aö hreinsa áfallna
bletti á brott, minnir oft á nærri
tvö þúsund ára gamlan atburö,
sem þá geröist I landi einu nærri
Miöjaröarhafsbotnum. Maöur
nokkur þar I landi var sekur fund-
inn fyrir aö æsa upp lýöinn og
efna til mótmælagöngu gegn
rómverska keisaraveldinu.
Maöurinn var dæmdur eftir þess
lands lögum, til aö krossfestast.
Aö aflokinni uppkvaöningu
dauöadómsins baö dómarinn aö
bera sér mundlaug, svo hann
mætti þvo hendur sinar. Aö af-
lokinni þeirri athöfn, ávarpaði
dómarinn viöstadda meö svo
felldum oröum: „Hendur mlnar
eru hreinar af blóöi þessa
manns”. Mörg ár og aldir eru nú
liönar, siöan aö þessir atburöir
geröust. og óteljandi kynslóðir
hafa troöiö slóö mannllfs um
jarökringluna. En timanum, sem
oft reynist ógegnsæ ábreiöa yfir
áviröingar manna, hefur enn ekki
texist aö má blóöblettina burtu af
höndum dómarans.
Ofsóknarhneigö er náinn ætt-
ingi undirlægjuháttarins. Hún
liggur löngum I skúmaskotum
lágra hvata, tilbúin til aö fremja
ódæöisverk. Nú er frú Vigdis
Finnbogadóttir I sliku skotmarki,
sek fundin um aöild aö mótmæla-
göngu gegn hersetu I landi okkar.
Undir grein Þorsteins
Sæmundssonar stendur (Hlé),
sem eflaust á aö boöa viöbótar-
framleiöslu á iönvarningi hans.
Aödáendur iramleiöslunnar geta
þvi tekiö undir meö kórnum I
kvæöi Jónasar Hallgrimssonar og
sagt: „Mættum viö fá meira aö
heyra”. Aukna framleiöslu af
þessu tagi ber sist aö lasta, ef ár-
angur hennar veröur slíkur, sem
hér var áöur lýst.þaö er aö auka
kjörfylgi mjög mætrar konu.
Haga I Hornafiröi
20.april 1980
Torfi Þorsteinsson.
„Þeim
sterku ber
að stvrkja
þa sem
veikar
standa”
Fjölmenni var I göngu fulltrúaráös verkaiýösfélaganna 1. mai i Reykjavik I mildu veöri. —• Ljósm.: —eik.
Laugardagur 3. mal 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9.
Helga
Sigurjonsdottu
á dagskrá
Mér er stórlega til efs — hvað sem öllum
tölum og linuritum liður — að laun hafi
almennt hœkkað nokkurn skapaðan hlut
siðan 1942
84 stunda vinnuvika
Ég var um daginn aö fletta litlu
kveri meö greinum eftir Lenin.
Þar rakst ég m.a. á uppkast aö
stefnuskrá rússneskra krata áriö
1902. Fyrstu fjórar greinar
stefnuskrárinnar eru allar um
vinnutíma verkamanna. Nr. eitt
er krafan um 8 tima vinnudag, þá
krafa um 36 tima samfellt fri á
viku og loks bann viö eftir- og
næturvinnu. Allar láta kröfur
þessar kunnuglega I eyrum
islenskra verkamanna og
annarra launamanna enn þann
dag 1 dag og þær heyra ekki for-
tiðinni til eins og ætla mætti. Þær
hafa enn ekki ræst og þaö er
langur vegur frá þvi aö svo veröi
ef svo heldur fram sem horfir.
Viö höfum oft lesið um Jón og
Gunnu sem voru meöal stofnenda
fyrstu verkalýösfélaganna á
tslandi fyrir meira en hálfri öld.
Viö höfum dáöst aö seiglu þeirra
og kjarki, þreki og þoli i
baráttunni fyrir góöum málstaö.
Og viö höfum horft á þau meö
virðingu fyrir einbeitni þeirra og
hugrekki I verkföllum bæöi löng-
um og strlöum og þakkaö þeim i
huganum brautryöjendastarfiö.
Hvaö skyldi þaö hafa veriö sem
hvaö mest stappaöi stálinu 1
þessa brautryðjendur Islenskrar
verkalýösbaráttu? Ekki held ég
þeir hafi reiknaö sterklega meö
þvi aö njóta sjálfir ávaxta baráttu
sinnar og fórna, nema aö litlu
leyti. Þaö gera frumkvöölar i
mannréttindabaráttu sjaldnast.
Ætli hugrekkiö og þoriö hafi ekki
fyrst og fremst styrkst viö viss-
una um aö komandi kynslóöir
verkamanna á Islandi nytu góös
af starfi þeirra og baráttu.
Ég býst viö aö svo sé og vissu-
lega hefur verkalýösbarátta hér á
landi boriö einhvern árangur. En
hvaö skyldu þau nú segja, Jón og
Gunna, mættu þau lita upp úr
gröfumsinum rétt sem snöggvast
áriö 1980? Skyldu þau trúa þvl
umsvifalaust aö verkamaöur yröi
aö vinna minnst 84 dagvinnu-
stundir á viku til aö geta fram-
fleytt f jögurra manna fjölskyldu?
(Miðaö er viö 3. taxta Dags-
brúnar kr. 1505 á timann og tölur
Hagstofunnar um framfærslu-
kostnaö, um 500 þús. á mán. fyrir
þessa fjölskyldustærö). Sennilega
færi þvi góöa fólki llkt og Njáli
foröum aö þaö yröu þau aö láta
segja sér þrisvar — og dygöi
varla minna en aö sjálfur for-
maöur Verkamannasambandsins
segöi þeim þaö i öll skiptin.
Nú kann einhver aö segja aö
eitthvaö hljóti hér aö vera málum
blandiö, kaupmáttur launa sé
alltaf aö aukast, um þaö megi
lesa I blööum og á hann — kaup-
máttinn — megi horfa á llnurit-
um. Þar teygist hann allajafna
uppáviö. Ekki skal ég draga I efa
ágæti þess aö bera saman laun og
kaupmátt frá einum tima til
annars. En þaö vita allir aö
ekkert er auöveldara en aö
blekkja meö tölum og aö tölur og
linurit segja ekki allt sem segja
þarf um launamál né annaö. Mér
er stórlega til efs — hvaö sem öll-
um tölum og linuritum llöur — aö
laun hafi almennt hækkaö nokk-
urn skapaöan hlut siöan 1942. Þaö
hafa runniö upp skeiö siöan þá
þar sem vikuhýran fyrir dag-
vinnuna entist íviö lengur en 3—4
daga en þau hafa hvorki veriö
mörg né löng. Dagvinnustund-
irnar sem þarf til aö vinna fyrir
sér og sinum hljóta aö vera allgóö
viömiöun og sú sem skiptir launa-
fólk mestu máli.
Ég man þá tlö aö hann faöir
minn sálugi vann verkamanna-
vinnu viö höfnina um og eftir 1942.
Ekki get ég fullyrt hve mikla eft-
ir- og næturvinnu hann vann en
allavega vann hann ekki sem
svarar 84 dagvinnutímum á viku
og samt haföi 6 mann fjölskylda 1
sig og á af launum hans. Vita-
skuld var ekki um neinn lúxus aö
ræða á þvi heimili en hann fyrir-
finnst heldur ekki hjá verka-
manni I dag sem vinnur einn fyrir
6 manna fjölskyldu. (Ég gleymdi
áöan aö taka fram aö 84 tlmarnir
nægja aöeins fyrir hinu daglega
brauöi, timann má tvöfalda
meöan staöiö er i stórfram-
kvæmdum eins og húsbyggingu).
Þaö er þvl meira en varhugavert
aö tala um stórbætt kjör alþýðu
sl. 40 ár nema meö fyrirvara.
Hagur manna er aö þvi leyti betri
aö nú búa menn yfirleitt I góöum
húsum — og leggja óhemju mikiö
á sig til þess. Einnig ganga flestir
i sæmilegum fötum (llti þó hver i
eigin barm og hugsi t.d. til káp-
unnar sem hún Jóna á áttræöis-
aldri I næsta húsi er i),boröa holl-
an mat — ef hann er ekki of dýr.og
hafa meiri félagsleg réttindi en
áöur.
En launin sjálf — peningalaun-
in heitir þaö vlst núna — hafa ekki
hækkaö og eru lægri en meö
nokkru móti er hægt aö verja,
jafnvel ekki hér „á mörkum hins
byggilega heims”. Lega landsins
er engin afsökun fyrir svo lágum
launum, heldur ekki bágur hagur
atvinnuveganna, aö þvi aö sagt
er. Þessi lagu laun eru aö minum
dómi fyrst og siðast afleiöing
vondrar verkalýöspólitlkur. Þeir
sem þar ráöa málum eru ekki
nógu skeleggir málsvarar verka-
fólks og meöan svo er er ekki viö
þvi aö búast aö atvinnurekendur
hækki launin næstum þvi óum-
beöiö.
Einn hinna áhugasömu I Alftamýrarskóla viö kvikmyndatöku, Sveinn
A. Sveinsson.
Kyikmyndahátíö í
A Iftamýrarskóla
„Super 8 ’80” kallast kvik-
myndahátiö sem haldin veröur I
Alftamýrarskóla á morgun,
sunnudag, á vegum kvikmynda-
kiúbbs skólans. Sýndar veröa
8mm myndir og flest þaö sem
tengist kvikmyndagerö áhuga-
Hátiöin stendur frá kl. 13-18 og
r opin öllum almenningi. Sýnt
erður t 4 sölum, rakin þróun
vikmyndageröar I skólanum sl.
ár og sýndar 25 myndir meö tali
g tónum, verölaunamyndir frá
veim siöustu kvikmyndahátiöum
toílrnimvndir oc fræöslu-
myndir. Einnig getur hver sem er
komiö meö sinar eigin myndir og
sýnt, lofa forsvarsmenn hátiöar-
innar.
Sýnt veröur hvernig kvikmynd
veröur til frá handriti til fullunn-
innar myndar og einnig veröa til
sýnis bækur og blöö, gamlar og
nýjar vélar og tæki og upplýs-
ingaplaköt.
Þá gefst sýningargestum kost-
ur á aö taka þátt I getraunum og
aö taka kvikmyndir. Teknar
veröa polaroid ljósmyndir viö
skoplegar aöstæöur og kaffi og
aörar veitingar veröa á boöstól-
um. vh.
Skóli og
æfinga-
rall um
helgina
Bifreiöaiþróttaklúbbur Reykja-
vikur heldur rall'. -skóla um helg-
ina. Þar veröa byrjendum kennd-
ar undirstööureglur þær sem
gilda fyrir rall -keppni og hvern-
ig keppni af þessu tagi fer fram.
Æfinga-rall veröur haldiö á
sunnudeginum I framhaldi af
rall. -skólanum og veröur lagt af
staö frá Trésmiöjunni VIÖi viö
Smiöjuveg um hádegi. Þegar
hafa ellefu þátttakendur skráö sig
til keppninnar, sem veröur 245
km. löng. Skráningarfrestur
rennur út á sunnudagsmorgnin-
um. Eknar veröa gamalkunnar
rall;-leiöir um Reykjanes og i
nágrenni Reykjavíkur og veröur
hlutfall sérleiöa um 50%.
Æfingakeppnin er meö þvi sniöi
aö skilyröi er aö annar keppand-
inn sé nýliöi, en hinn má hafa tek-
iö þátt I ralli áöur, en veröur nú
aö skipta um hlutverk, þannig að
hafi hann verið ökumaöur áöur,
veröur hann nú aö keppa sem aö-
stoöarmaöur og öfugt.