Þjóðviljinn - 13.08.1980, Blaðsíða 9

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Mi&vikudagur 13. ágúst 1980
Mi&vikudagur 13. ágúst 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Hér að neðan er birt
greinargerð öryggismála-
nefndar Alþingis frá 16.
júlí sl. vegna umræðu og
skrifa um kjarnorkuvopn á
(slandi. Umfjöllun nefnd-
arinnar um þetta mál er
ekki lokið en þegar hafa
verið dregnar fram mikil-
vægar upplýsingar og út-
skýringar. í viðtali starfs-
manns öryggismálanefnd-
ar við Gene la Rocque
fyrrv. aðmírál kemur m.a.
fram sú eindregna skoðun
að á íslandi séu staðsett
kjarnorkuvopn. I sama
streng tekur Bertram Cor-
witz fyrrv. hershöfðingi.
f viðtali* Við starfs-
mann SIPRI í Stokkhólmi
er f ullyrtað hér á landi séu
tæki sem flutt geti kjarn-
orkuvopn, og fræðimenn á
sviði öryggismála hjá
Brookings Institution og
rannsóknarþjónustu
Bandaríkjaþings í Wash-
ington eru á einu máli um,
að sennilega sé gert ráð
fyrir flutningi kjarnorku-
vopna til Islands á hættu-
eða ófriðartímum.
I kaf la um áheyrnir —
hearings (sérstakar yfir-
heyrslur á vegum banda-
rískra þingnefnda) — á
Bandaríkjaþingi kemur
f ram að ísland fellur undir
herstjórnarsvæði Comm-
ander in Chief Atlantic,
CINCLANT, og það hefur
yfir að ráða taktískum
kjarnorkuvopnum sem
notuð eru í „framvarnar-
stöðu", en ísland er ein-
mitt flokkað til slíkra
framvarnarstöðva á máli
bandaríska flotans.
Það sem ef til vill mun
vekja hvað mesta athygli í
greinargerð öryggismála-
nefndar eru fullyrðingar
Frank Barnabys og Milton
Leitenbergs hjá Friðar-
rannsóknarstofnuninni í
Stokkhólmi um að auðvelt
sé að komast að raun um
hvort kjarnorkuvopn eru á
íslandi með því að kanna
hvernig öryggisgæslu
vopna sé háttað á Kefla-
víkurf lugvelli. Lýsingar
þeirra á öryggisgæslu
svæða þar sem geymd eru
kjarnorkuvopn koma mjög
heim við útlit og gæslu svo-
kallaðs Patterson-svæðis á
herstöðinni á Miðnesheiði.
I þessari greinargerö verða
raktar þær athuganir og gögn er
komið hafa fram i sambandi viö
könnun og umfjöllun öryggis-
málanefndar vegna umræðu og
skrifa um staösetningu kjarn-
orkuvopna á tslandi. Rétt er aO
taka fram aö nefndin hefur ekki
enn fengiö öll þau gögn I hendur,
sem leitaö hefur veriö eftir og er
umfjöllun nefndarinnar ekki lok-
iö.
I. Nefndin hefur safnaö eftir-
farandi gögnum og tilvisunum
þar sem staöhæft er, aö kjarn-
orkuvopn séu staðsett á Islandi:
— The Defense Monitor, febrúar
1975, (Center for Defense In-
formation, Washington D.C.)
— Bulletin of Peace Proposals,
Nr. 3,1975. (kaflar úr Defense
Monitor, feb. 1975)
— Bulletin of the Atomic Scient-
ist, mai 1975. (grein eftir Barry
Schneider aöalgreinahöfund
Defense Monitor, feb. 1975)
— Congressional Record, mars 7.
1975, 94th Cong. lst. Session
bls.5761-5763. (endurprentun á
Defense Monitor)
— Disarmament and Destruc-
tion, SIPRI 1975.
— Arms Uncontrolled, SIPRI:
Harvard University Press
1975.
— Ambio, Vol. IV, Nr. 5-6, 1975
(grein eftir Frank Barnaby.for-
stöðumann SIPRI)
Fyrri hluti greinargeröar öryggismálanefndar vegna umrœðu og skrifa um kjarnorkuvopn á íslandi:
Öryggisgæslan vísar á
kj ar norkuvopnagey mslur
— Armaments and Disarmament
in the Nuclear Age, SIPRI 1976
Tölvukönnun, sem gerð var á
vegum nefndarinnar i Bandaríkj-
unum á þvi hvort slikar staöhæf-
ingar koma fram i fleiri erlendum
timaritum eöa dagblööum leiddi
ekkert nýtt I ljós.
„Tiltölulega viss"
Eins og séö veröur á listanum
hafa staöhæfingar um tilvist
kjarnorkuvopna á tslandi komiö
fram hjá tveimur stofnunum
og/eöa einstaklingum, sem þar
hafa starfaö, Center for Defense
Information, Washington D.C. og
Stockholm International Peace
Resarch Institute (SIPRI).
Frank Barnaby forstöðumaöur
SIPRI hefur staöfest, aö upplýs-
ingar þeirrar stofnunar koma frá
Center for Defense Information
(CDI) og er þvi ijóst, aö frum-
heimildin fyrir þeim skrifum,
sem talin eru hér á undan er The
Defense Monitor febrúar 1975.
Aöalgreinahöfundur þessarar út-
gáfu mun hafa veriö Barry
Schneider, sem á þeim tima
starfaði hjá CDI.
Ekki hefur tekist að ná tali af
Barry Schneider en William M.
Arkin, sem starfar viö CDI haföi
eftir Schneider, aö hann hefði
komist aö þessari niöurstööu eftir
aö hafa átt viötöl viö menn er
störfuöu hjá bandaríska utan-
rikis- og varnarmálaráðuneytinu.
Heföi Schneider sagt, aö hann
væri tiltölulega viss um (reason-
ably confident), að um réttar
upplýsingar væri aö ræöa.
I viötali viö David Johnson og
William Arkin I Washington þ.
16.6. s.l. sagöist Johnson, sem
hefur umsjón með rannsóknum
CDI, minnast þess, aö þegar The
Defense Monitor var gefinn út i
febrúar 1975 hafi hann persónu-
lega ekki taliö heimildir nægilega
áreiöanlegar og viljaö kanna
máliö frekar. Gene La Rocque
fyrrv. aömiráll og forstööumaöur
stofnunarinnar heföi hinsvegar
tekiö ákvöröun um útgáfu.
II. 1 yfirlýsingu Center for De-
fense Information sem birst hefur
opinberlega hérlendis er gerö
grein fyrir afstööu stofnunarinn-
ar varöandi þessi mál þar sem
byggt er á likum.
Rauðir oddar
Starfsmaöur nefndarinnar átti
viðtal viö Gene La Rocque for-
stööumann CDI i Washington
D.C. þ. 20.6. s.l. Tók La Rocque
mun ákveönari afstööu i viötalinu
heldur en gert er i yfirlýsingu
stofnunarinnar og hélt þvi raunar
beinlinis fram, aö á Islandi væru
staösett kjarnorkuvopn. Var
meginröksemdin sú, aö þaö væri
föst regla hjá bandariska flotan-
um aö staösetja vopnin þar sem
áætlaö væri aö nota þau. Sama
sinnis var aðstoöarforstööumaö-
ur CDI Bertram K. Gorwitz fyrrv.
hershöföingi. Aö visu sagöist La
Rocque ekki vera alveg 100%
öruggur vegna þess aö flotinn
gæti auöveldlega flutt vopnin
burtu á mjög skömmum tima og
kynni hann að hafa gert þaö þeg-
ar. Aöspuröur hvernig þekkja
mætti kjarnorkuvopn, sagöi La
Rocque aö i útliti væru þau ekki
frábrugöin öörum vopnum. Hins-
vegar væru oddar þeirra rauö-
málaöir en i sjálfu sér væri allt
eins hægt að mála þá i öörum lit
ef ætlunin væri, aö þau þekktust
ekki.
Er La Rocque var spuröur
heimilda fyrir niöurstööu „The
Defense Monitor” feb. 1975 svar-
aöi hann þvi til, aö Center for De-
fense Information heföi meö 156
riki i heiminum aö gera og heföi
ekki tima til aö fara ofan i mál,
sem væri oröiö fimm ára gamalt.
Á hættU'-eða ófriðartímum
Starfsmaöur nefndarinnar hef-
ur haft samband viö Milton Leit-
enberg, sem um þessar mundir
starfar fyrir SIPRI. Hefur Leit-
enberg á grundvelli áheyrna i
bandariska þinginu kannaö
stefnu Bandarikjamanna meö til-
liti til kjarnorkuvopna i Evrópu.
Sagöi hann i samtali þ. 22.5. s.l. aö
hann vissi til þess aö hér væru
tæki, sem boriö gætu kjarnorku-
vopn en þaö þýddi hinsvegar ekki
að þau væru staðsett hér.
I yfirlýsingu Center for Defense
Information er minnst á setningu
i upplýsingabæklingi varnarliös-
ins þar sem stendur aö land-
gönguliöar flotans hafi með
öryggisgæslu aö gera skv. regl-
um, sem kveöiö er á um i handbók
flotans um öryggisgæslu kjarn-
orkuvopna. Er þetta talin sönnun
fyrir þeim möguleika, aö hér séu
staðsett kjárnorkuvopn eöa aö
þau veröi flutt hingaö á hættu- eöa
ófriðartimum.
Fræöimenn á sviöi öryggismála
hjá Brookings Institution og Con-
gressional Research Service i
Washington voru spuröir álits á
þessu atriöi. Voru menn á einu
máli um, aö sennilega væri gert
ráö fyrir flutningi kjarnorku-
vopna til íslands á hættu- eöa
ófriöartimum en töldu óliklegt, aö
hér væru staösett slik vopn.
fsland framvarnarstöð
III. tsland fellur undir her-
stjórnarsvæöi CINCLANT
(Commander in Chief, Atlantic).
Reynt hefur veriö aö' kanna
hvernig kjarnorkuvopn koma inn
á þetta herstjórnarsvæði. Hefur
árangur þeirrar athugunar veriö
takmarkaöur enda hefur ekki
unnist timi til aö afla gagna sem
skyldi. Rétt þykir þó aö benda á
eftirfarandi sem fram kemur i
áheyrnum bandariskrar þing-
nefndar.
Ef viö snúum okkur nú aö CIN-
CLANT þá sjáum viö, aö þar er
beitingu háttaö á annan veg, aö
þvi leyti aö. meiri hluti hins
taktiska kjarnorkuvopnaher-
afla tilheyrir flotanum og er
aðeins hluta hans beitt i fram-
varnarstööu á hverjum tima.
CINCLANT hefur nú á aö
skipa (útstrikaö) taktískum
kjarnorkuvopnum og eru (út-
strikaö) staösett i framvarnar-
stööu. Hinn taktiski kjarnorku-
vopnaherafli CINCLANT
samanstendur af (útstrikaö)
A6/A7 sprengjuflugvélum, sem
staöáe'ttar eru á flugmóöur-
skipum annars flotans. Athygli
er vakin á þvi aö CINCLANT
hefur á aö skipa taktískum
kjarnorkuvopnum til átaka og
varna i formi stórskotaliðs- og
staöbundinna kjarnorkuvopna
landgönguliðssveitanna. Þau
eru geymd (útstrikaö) eins og
flestar kafbátaleitarvéla CIN-
CLANT og þær kjarnorkudjúp-
sprengjur, sem þeim eru ætlaö-
ar. Allur er þessi vopnabúnaö-
Tveir fyrrverandi
bandarískir hers-
höföingjar,
La Rocque og Cor-
witz, fullyröa aö
hér séu kjarnorku-
vopn.

7,000 U.S. Tactlco! Nuclear VVoapont In Europe
(NATO)-
Atomic Demolltion Munltlons (ADMs)
155mm Nuclear Cannons and Sholls
203mm Nucloar Cannons and Sholls
Lance Surface-to-Surface Mlssllcs
Pershing Surfaco-to-Surface Mlssllos
Honest John Surfáce-tc-Surtace Missiles
Sergeant Surtace-to-Su.iace Mlssiles
Nike-Hercules Surtace-to-Alr Misslles
Nuclear Bombs (Alr-to-Surface)
Walleye Air-to-Suiace Mlsslles
Nucloar Depth Bombs (Air-to-Subsurface)
2,000 total NATO nuclear capable flghter-bombers —
includlng 500 U.S. aircraft
FORCE OUTNUMBERS SOVIET TACTICAL NUCLEAR
WEAPONS IN EUROPE 2 TO 1
’One-thlrd of U.S. nuclear weapons In Europo are
designated for U.S. forces, two-thlrds for use of U.S.
allied forces In NATO.
Icaland
Atlantlc Ocean
y//J K»y: Aro»* Where U.S. Nuclear
/ //Á Weapons are Located
A þessu korti úr Defence Monitor er ísland skástrikaö sem kjarnorkuvopnasvæöi.
ur tilbúinn til þess aö vera
fluttur á átakasvæöin á hættu-
timum. 1)
+ 1 enska textanum er „theater
nuclear forces”. Er þaö orötak
ásamt „tactical nuclear forc-
es” notaö um kjarnorkuvopn,
sem borin eru af tækjum, sem
draga tiltölulega stuttar vega-
lengdir. Viömiöunin er þá tekin
af hinum löngu vegalengdum
milli Bandarikjanna og Sovét-
rikjanna.
1) Department of Defense
Authorization for Appropria-
tions for Fiscal Year 1980.
Hearings before the Committee
on Armed Services United
States Senate. Part. 6. bls.
3428.)
Samkvæmt upplýsingum, sem
nefndin hefur aflaö munu flestar
kafbátaleitarvéla CINCLANT
vera staösettar i Brunswick,
(fimm flugsveitir /40-45 vélar),
sem liggur norður af New York
borg. Eins og hér kemur fram er
aöeins hluti hins taktíska kjarn-
orkuherafla I framvarnarstööu á
friöartimum. Bendir þetta til
þess, aö fremur er gert ráö fyrir
flutningi vopnanna á átakasvæðin
á hættu eöa ófriöartimum, en aö
staösetja þau þar á friöartimum.
Sjö tegundir kjarnorku-
vopnageymsla
IV. Frank Barnaby og Milton
Leitenberg hjá SIPRI hafa báöir
lagt áherslu á þaö i samtölum, aö
auövelt sé aö komast aö raun um
hvort kjarnorkuvopn eru staðsett
á tslandi meö þvi aö kanna hvern-
ig öryggisgæslu vopna er háttaö
hér á landi. Sagöi Leitenberg aö
venjulega væru tvöfaldar girö-
ingar til staöar, svæöiö væri upp-
lýst allan sólarhringinn og vopn-
aöir verbir viö gæslu. Barnaby
lýsti þessu á sama hátt en bætti
þvi jafnframt viö, aö varöturnar
væru oftast til staöar og rafeinda-
búnaöur tengdur viövörunarkerfi
væri staðsettur á milli giröing-
anna.
Upplýsingar um þaö hvernig
öryggisgæslu kjarnorkuvopna er
háttaö eru ekki opinberar nema
aö mjög takmörkuöu leyti. Eftir-
farandi atriöi þessu varöandi
koma fram i áheyrnum banda-
riskrar þingnefndar. 2).
2) Military Construction
Appropriations for 1979.
Hearings before a subcomittee
of the Committee on App-
ropriations. House of Re-
presentatives 95th. Cong. 2d.
Session Part 2. GPO 1978. bls.
137-337. Aö litlum hluta byggir
lýsing á blaöagreinum sem
þingnefndin lét prenta meö
áheyrnum.
Til eru sjö tegundir kjarnorku-
vopnageymsla, sem staösettar
eru á mismunandi stööum i heim-
inum. Hver tegund fyrir sig hefur
eigiö byggingarlag.
(DoD rigures)
Hér er m.a. sýnt aö kjarnorkuvopnum Bandarikjamanna fjölgar þrisvar sinnum meir en sambærilegum vopnum
Sovétmanna.
Byrgi með stálhurðum
Almennt gildir aö sjálf kjarn-
orkuvopnin eru geymd I byrgjum
(igloos), sem búin eru stálhurð-
um. Viövörunarkerfi er tengt inn-
ganginum og eru lásar þannig úr
garöi gerðir, að fleiri en einn
mann þarf til aö opna þá.
Frá fyrri hluta áttunda áratug-
ar hafa áætlanir verið I fram-
kvæmd, sem miðaö hafa aö þvi aö
auka öryggisgæslu kjarnorku-
vopna hvort sem er innan Banda-
rikjanna eöa utan. Hefur þetta
veriö gert til aö hindra skæruliöa
eöa aöra abila i aö komast yfir
slik vopn.
Kjarnorkuvopnageymslur
staösettar utan Bandarikjanna
hafa haft forgang aö þessu leyti
og var áætlab, aö I árslok 1980
yröi lokiö endurbótum á öryggis-
kerfi þeirra. Nokkur mismunur
virðist vera á endurbótum, sem
framkvæmdar hafa veriö á veg-
um landhers, flughers og flota en
þó ekki I grundvallaratriðum. Þá
hefur öryggi veriö mismunandi
mikið eflt meö tilliti til staðsetn-
ingar kjarnorkuvopna. Þar sem
mikil hætta er talin stkfa aö
vegna skæruliða er öryggis-
búnaður og varsla strangari
o.s.frv.
Dæmi um endurbætur
Sem dæmi um hvernig endur-
bótum er hagað hefur bandaríski
flugherinn látiö framkvæma eft-
irfarandi endurbætur á kjarn-
orkuvopnageymslum bæöi innan
og utan Bandarikjanna: Breyt-
ingar hafa veriö geröar á giröing-
um eöa settar upp nýjar. Gerðar
hafa verið ráöstafanir til aö fá
aukalegt rafafl inn á svæöin i þvi
tilfelli aö skæruliðar reyndu aö
rjúfa rafstraum. Stórum svæöum
utan giröingar hefur verið haldið
opnum til aö mannaferöa veröi
fljótlega vart. Nýjar læsingar
hafa veriö settar á vopna-
geymslur. Endurbætur hafa veriö
gerðar á raflýsingu svæöa þar
sem kjarnorkuvopn eru geymd.
Gæslu við kjarnorkuvopna-
geymslur er þannig háttaö, aö
öryggisverðir eru viö hliðin inn á
svæöin. Gerter ráö fyrir aö um 15
vopnaðir hermenn geti komiö á
staöinn innan fimm minútna ef
þess er talin þörf. Þá er auk þess
gert ráð fyrir minnst 30 manna
varaliöi.
Fylgiskjöl:
Ljósrit úr:
The Defense Monitor, febrúar
1975.
Bulletin of Peace Proposals, Nr.
3 1975.
Ambio, Vol. IV, Nr. 5-6, 1975.
Armaments and Disarment in the
Nuclear Age, SIPRI ’76.
Iceland Defense Force: Informa-
tion Brochure (1978).
Ctgáfulista bandariska flotans.
Center for Defence Information,
Statement on Iceland.
Department of Defence Aut-
horization for Appropriations for
Fiscal Year 1980. Hearings before
the Comittee on Armed Services
United States Senate, Part 6.
ísland framvarnar-
stöö á vegum
CINCLÁNT en
slikar stöövar hafa
eöa geta haft
kjarnorkuvopn.
ádagskrá
>Fyrsta boðorö i þessu samhengb
Að hagnýía sér þá vitneskju
sem fölk með praktíska starjs-
reynslu á viðkomandi sviði býryfir.
Gunnar
Guttormsson:
Þegar undirstöðuna vantar
Aö mörgu er aö hyggja varö-
andi alhliöa eflingu iönaöar i
landinu. Þaö eitt aö fylgjast meö
stööugt nýrri tækni og aöhæfa
starfsemi fyrirtækjanna breytt-
um aöstæöum er æriö viöfangs-
efni. Aö leggja grundvöll aö nýj-
um störfum getur lika veriö
margslungiö dæmi. 1 þessum efn-
um varðar miklu aö rétt undir-
staöa sé fundin og aö allir sem
vinna i iönaöi og starfa aö iönaö-
armáium reyni aö átta sig sem
bestá þvi hvernig þessum málum
skuli unniö þannig aö sem bestur
árangur náist. Meöal spurninga
sem margir velta fyrir sér er sú,
hvaöa verkefni I úrvinnslu- og
þjónustuiönaöi muni, þegar til
lengri tima er litiö, falla best aö
þvi starfslifi og umhverfi sem viö
nú búum viö. Og ekki má heldur i
þessu samhengi gleyma áhrifum
iön-ogtæknivæöingará mannlifiö
sjálft.
Rannsóknir — Skipulag —
Hagræðing. Allt eru þetta góö og
gild orö, gætu sem best verib
kaflafyrirsagnir I skýrslu um
brýnustu verkefni okkar á sviöi
iðnaðar. Viö höfum góöu heilli
fyrir okkur fjölmörg dæmi um aö
rannsóknir og skipulagsvinna
hafi skilað tilætluöum árangri.
Þökk sé þeim stóra og sistækk-
andi hópi vel menntaöra visinda-
manna og sérfræöinga, sem
ýmist vinna aö grundvallarrann-
sóknum eöa útfærslu hugmynda
sem teknar hafa veriö ákvaröanir
um aö hrinda i framkvæmd. En
viö höfum einnig, og þvi miöur
liklega miklu fleiri dæmi um aö
störf sérfræöinga skili ekki
árangri, nýtist illa eöa alls ekki.
Oft er um kennt „ófyrirséðum aö-
stæöum.” En þaö skyldi ekki vera
aö oftar sé skýringin sú, að þeir
sem fást viö svokölluð sérfræöi-
störf láti undir höfuö leggjast áö
tileinka sér það sem ég vil kalla
fyrsta boöorð i þessu samhengi:
Aö hagnýta sér þá vitneskju sem
fólk meö praktiska starfsreynslu
á viökomandi sviöi býr yfir.
Hvaö er nú maðurinn aö fara?
Enn ein rödd úr hópi þeirra sem
hatast við menntamenn? — Við
heimtum skýringar. Dæmi úr
daglega lifinu — úr iönaöi — gæti
kannske varpað svolitilli glætu á
þaö þjóöfélagslega vandamál
sem ætlunin var að krukka aöeins
i meö þessum linum, þ.e. þegar
ráðist er i stofnun atvinnufyrir-
tækja eöa verklegar framkvæmd-
ir af lltilli fyrirhyggju og þekk-
ingu.
Og svo kemur dæmiö, og þaö er
aö sjálfsögöu nafnlaust: Athafna-
maður á fremur afskekktum stað
I landinu fékk þá hugmynd aö
koma á laggirnar framleiöslu-
fyrirtæki i heimabyggð sinni. Þar
Psychology is about
people. H.J. Eysenck.
Penguin Books 1977.
Höfundurinn segir i inngangi,
aö bókin heföi getaö heitib
„félaffsiegar afleiöingar nútima
• sálfræöi”. Þetta er öðrum þræöi
hagaöi þannig til aö byggö var
nokkuð þétt. Aöalatvinnuvegur
fólksins var landbúnaöur, en á
vissum timum árs drýgöu sumir
tekjur sinar i fiskvinnu. Þaö
mátti þvi til sanns vegar færa aö
ýmsir i byggðarlaginu, og þá
kannski helst konur, hefðu nokk-
urn tima aflögu til aö gefa sig aö
störfum utan heimilis. Að koma á
einhverjúm iðnaði gat jafnframt
dregiö úr flótta unga fólksins á
mölina. — Svona hugsaði at-
hafnamaöurinn og auövitað stóö
fólkiö með honum: Framleiöslu-
fyrirtæki veröum viö umfram allt
aö fá. Menn höföu haft spurnir af
þvi að I öörum landsfjðröungi
heföi hliöstæö framleibsla gefist
nokkuö vel eftir aö „sunnan-
menn” höföu hagrætt hlutunum.
Þar haföi einn þingmanna
fjórðungsins, fengiö sérstakan
áhuga á málinu, gott ef hann var
ekki eitthvað riöinn viö rekstur-
inn. Allavega hjálpaöi hann til viö
aö leggjast á þá sem réöu rlkjum I
„sjóöunum”.
I því byggðarlagi sem hér um
ræöir voru ekki vandræöi meö
húsnæöi. Þaö stóö til boöa i
byggingu sem hreppurinn átti,
þurfti e.t.v. smálagfæringar við.
Og svo vel vildi til aö athafna-
maðurinn þekkti sérfræbing i ráö-
gjafafyrirtæki syöra. Til ab spara
ferb hans á staöinn var honum
skrifaö um áform þessa litla sam-
félags, hvaö til stæöi aö framleiöa
og hvert væri flatarmál hins fyr-
irhugaða iönaöarhúsnæöis. Verk-
efniö var aö leggja á ráöin um
vélakaup og hvernig vélum yröi
haganlegast komiö fyrir. Þaö
voru hæg heimatökin aö hringja i
vélaumboðiö og spyrja sölu-
manninn hvaö venja væri aö taka
af vélum fyrir svona starfsemi.
Sölumaöurinn svaraöi fyrir-
spurninni greiölega. Yfirleitt
tækju menn 3 stk. af X-vélum og
eitt stk. af Y-vélum, auk algeng-
ustu handverkfæra, og skipti ekki
öllu máli hvaöa hluti ætti aö
framleiöa, vélarnar væru á góöu
veröi og á veröbólgutimum
myndu þær halda verögildi sinu.
Fjárfesting i vélum stæöi fyrir
sinu og þvi borgaði sig ekki endi-
lega aö spekúlera i hámarksnýt-
ingu ef plássiö væri nóg. Þá sagöi
sölumaðurinn aö mörgum þætti
visst öryggi i þvi aö taka eina Z-
vél þótt hún notaðist ekki viö
nema mjög sérhæföa fram-
leiöslu.
Og svo barst athafnamanninum
álitsgerð sérfræðingsins ásamt
vélalista og uppdrætti af fyrir-
komulagi búnaöar á vinnustaön-
um. Þá var nú ekki annaö eftir en
bibja alþingismanninn aö tala viö
sjóöina eins og hinir höfðu gert.
Þetta haföist með hörkunni.
Vélar voru komnar á staðinn og
varnarrit fyrir sálfræöi og þá
einkum atferlissálfræði.
Höfundurinn fjallar hér um
skólamál, kynferöismál, meöal-
mennsku, sósialisma ofl ofl. Hann
ræöir þessi efni af mikilli skyn-
semi og byggir skoöanir sinar á
visindalega sönnuöum staö-
reydum og telur aö eina von
manna um betri heim verði aö
byggjast á visindalegri þekkingu
og notkun þeirrar þekkingar I
samfélögum mannanna. Hann
rekur fjölmörg dæmi um gagn-
semi þeirar greinar, sem hann
hefur stundaö i fjölda ára og
skrifaö um fjölmörg rit. Þetta er
vel unniö rit og forvitnilegt fyrir
þá sem áhuga hafa á sálfræöi og
félagsfræði.
fagmenn búnir aö koma þeim fyr-
ir I þann mund sem árviss afla-
hrota var aö byrja og allir lausa-
menn sem vettlingi gátu valdiö
komnir á kaf i fiskinn. Sauöburö-
ur var lika aö hefjast og vorbær-
urnar farnar aö taka sinn toll af
starfsorku fólksins. —
Þab var liöið aö slætti þegar
hugsanlegt var aö einhver heföi
tima til aö gefa sig aö iðnaöinum.
Þá var fenginn vélamaður aö
sunnan til aö kenna á vélarnar.
Skrýtin aökoma: Þarna stóöu
þessir málmklumpar i plássi sem
heföi þurft að vera a.m.k. tvisvar
sinnum stærra. Mylsna og ryk frá
meitlum og borum fagmannanna
þakti gólf, vélar og vinnuborð
hins nýja iönfyrirtækis. En þaö
sem verra var, sumar vélarnar
voru tæknilega úreltar ellegar
þær hentuöu alls ekki fyrir-
hugaöri framleiöslu. Hvergi haföi
verib gert ráb fyrir plássi fyrir
hráefni og fullunnar vörur. Og
hvar var hiö veröandi iðnverka-
fólk, og hvernig var hugur þess til
þessara nýju viöfangsefna?
„Maöur getur sosum prófaö
þetta en ég lofa engu um fram-
haldið. Binda sig viö fastan
vinnutima, vakna kl. 7 aö
morgni? Otilokaö. I besta falli aö
maöur hafi þetta sem
igripavinnu, og svo er heyskapur-
inn framundan.” — Þrátt fyrir
allt mótlæti leit fyrsta framleiösl-
an dagsins ljós u.þ.b. hálfu ári
eftir aö vélarnar voru settar upp.
Hún var auðvitað gölluö, en þaö
hlaut aö lagast.
Þaö er óþarfi aö rekja þessa
iönsögu lengur. Hún styöst i aöal-
atriöum viö raunverulegt dæmi,
þótt þaö sé hér svolitiö stilfært til
aö stytta frásögnina. Og hér er
ekki verið aö segja frá neinu eins-
dæmi. Slik dæmi má finna i öllum
greinum atvinnulifs okkar. Þvi
miöur.
Aö draga ályktanir af þessari
frásögn veröur aö mestu eftirlátiö
lesandanum. Hvar liggja nú veil-
urnar? Rannsókn á staöháttum,
skipulag framleiöslunnar I stóru
sem smáu, hagræöing á vinnu-
staönum o.s.frv.o.s.frv. Hver átti
eiginlega að sjá um alla þessa
fjölmörgu þætti sem gaumgæfa
þarf i sambandi viö stofnun nýs
fyrirtækis?
Fyrirhyggjuleysiö má sjálfsagt
oft rekja til hreinnar vanþekking-
ar. En mér er nær aö halda aö oft-
ar sé ástæöan sá skelfilegi og
ótrúlega útbreiddi misskilningur
aö þab þurfi nánast enga
kunnáttu til að reka og vinna I
framleiösluiönaði. Þaö sé bara aö
útvega húsnæði, vélar og (um-
fram allt) ófaglært fólk, þá sé
máliö i höfn. — Þeir sem vita bet-
ur bera mikla þjóöfélagslega
ábyrgö.
The Gospel of St. John. The
Pelican New Testament
Commentaries. John Marsh.
Penguin Books 1979.
Otleggingar og athugagreinar
viö guöspjöllin hafa ýmist veriö
lærö eöa einföld. Pelican útlegg
ingarnar eiga ab ráöa bót'á þessu.
Höfundarnir fjalla um guðspjöllin
með hliðsjón af nýjustu bibliu-
rannsóknum og taka miö af þvi aö
þau veröi lesin af leikmönnum,
sem enga kunnáttu hafi til að
bera i guðfræði. Þessi rit eru gerö
fyrir skynsaman almenning sem
hefur áhuga á viðfangsefninu.
Agætur inngangur fylgir hverju
riti.